Honderd jaar geleden werd
Cornells Lely geboren
W
Ontwerper der plannen tot afsluiting
en droogmaking van de Zuiderzee
door bp SPtORUHERGOlTOMSIW 1
Tussen Amerik. studenten
op de Groote Beer
DONDERDAG 23 SEPTEMBER 1954
DRIE MAAL MINISTER
:ht
TOALS de grote figuur van Willem de
Zwijger voor altijd verbonden blijft
aan de strijd voor onze onafhankelijkheid
tegen het toen zo machtige Spanje en Jan
Pietersz. Coen vereenzelvigd wordt met
de bevestiging van ons gezag in Neder-
lands-Indië, zo zal de naam van Cornelis
Lely tot ln lengte van dagen in één adem
genoemd worden met het machtige werk
van de afsluiting en gedeeltelijke droog
making van de Zuiderzee.
Heden 23 Sept. wordt de honderdste ge
waar hij vooral in wiskunde uitblonk.
Vier jaar later, op 1 Juli 1875, nog geen
21 jaar oud. had hij het diploma van ci-
viel-ingenieur in zijn zak en al spoedig
daarop ontving hij door bemiddeling
de directeur der Polytechnische school,
prof dr. Lewis Cohen Stuart, de opdracht
het Amsterdamse Peil naar de Duitse
grens over te brengen, hetgeen geschied
de door nauwkeurigheidswaterpassing
langs de weg Amsterdam, Amersfoort, De
venter, Hengelo, Oldenzaal, Salzbergen.
Van de Afsluitdijk, gebouwd in de jaren 19271932, werd het laatste
gat gesloten op 28 Mei 1932. Op dit punt werd een monument opge
richt met het opschrift: Een volk dat leeft bouwt cian zijn toekomst.
(Luchtfoto K.L.M.)
boortedag herdacht van deze grote Ne
derlandse waterbouwkundige, die in Ja
nuari j.l. vijf en twintig jaar geleden op
74-jarige leeftijd te 's-Gravenhage over
Zeer terecht wordt dr ir C. Lely be
schouwd als de schepper naast God var
onze twaalfde provincie, want meer dar
dertig jaren van zijn leven heeft hij ge
arbeid aan de tot standkoming van di'
enorme werk, dat overal ter wereld be
wondering afdwingt en de goede naarr
van onze waterbouwkundigen in het bui
tenland eens temeer heeft bevestigd.
Juist omdat dr ir Cornelis Lely zulk
een uitzonderlijk groot figuur is geweest,
is het niet nodig hem de eer te geven,
welke anderen toekomt. Immers reeds
voor Cornelis Lely waren er al studies
over de afdamming en droogmaking var
de Zuiderzee verschenen. Zelfs nog voor
dat men op de le Juli 1852 met het droog-
malen van het Haarlemmermeer gereed
was gekomen, waren de eerste plannen
om nu ook de Zuiderzee tot teruggave
van het verzwolgen land te dwingen, ge
reed gekomen.
Tijd nog niet rijp
De meeste bekendheid van de plannen,
waarop ir C. Lely kon voortbouwen, ver
kreeg wel het in 1894 verschenen ontwerp
van de ingenieur van de Waterstaat
G. van Diggelen, die een afsluitdijk had
ontworpen van de Noord-Hollandse kust
nabij Terschelling en Ameland e
oostpunt van Ameland naar de Friese
kust. Maar de tijd was toen nog niet rijp
voor zulke geweldige plannen en de kos
ten, geraamd op 326 millioen gulden voor
het gehele plan, waren toen onoverko
melijk, zodat het bleef rusten tot een ln
1865 opgerichte Ned. Mij voor Grondkre-
diet aan de hoofdingenieur van de Water
staat J. A. Beyerinck verzocht om in sa
menwerking met de ingenieur T. J. Stiel
tjes een nieuw plan te maken, dat alleen
het zuidelijke gedeelte van de Zuiderzee
zou omvatten, met welk plan een 106 mil
lioen gulden gemoeid zou zijn. Naast deze
twee, sterk op de voorgrond getreden
plannen is in brochures en tijdschriften
nog een grote verscheidenheid van an
dere plannen gepubliceerd alvorens inge
nieur Cornelis Lely geroepen zou worden
deze taak op zich te nemen.
initiatief werd genomen op voorstel van
e heer A. Buma. Het doel van deze ver-
niging. die feitelijk de stoot heeft gege
ten om de afsluiting en droogmaking van
de Zuiderzee metterdaad te gaan aanpak
ken, was het instellen van een technisch
en een financieel onderzoek omtrent de
afsluiting, mede ter voorbereiding van
'n latere geleidelijke drooglegging van de
Zuiderzee, de Wadden en de Lauwerszee.
Een technisch bureau werd ingesteld, aan
welks hoofd gedurende korte tijd stond de
hoofdingenieur van de Rijkswaterstaat J.
van der Toorn, doch die reeds spoedig
werd opgevolgd door Cornelis Lely.
Het ontwerp Lely-Zuiderzeevereniging-
Staatscommissie 1892 is het uitgangspunt
geworden van dit machtige werk, waartoe
op 14 Juni 1918, dus nog tijdens de
wereldoorlog, werd besloten.
Acht nota's
De vader van Corn. Lely had
zondere belangstelling voor technische
vraagstukken en het staat wel vast dat de
droogmaking van de Zuiderzee, die de
glorie zou worden van zijn zoon,
me belangstelling had. Gedurende de ja
ren 1887 tot 1891 diende ir Lely acht
nota's in, waarin hij twee plannen had
uitgewerkt, één met en één zonder afsluit
dijk, waarvan, zoals we weten, het eerste
het gewonnen heeft. Na het indienen var
de laatste van zijn acht nota's maakte ii
Lely plannen om naar Brazilië te gaan,
maar gelukkig ging dat niet door, want in
1891, na de Tweede Kamerverkiezingen
werd aan de toen 36-jarige ingenieur door
de oud-burgemeester van Amsterdam,
G. van Tienhoven, die belast was me'
vorming van een nieuw ministerie, de
portefeuille van Waterstaat, Handel en
Nijverheid aangeboden.
Tijdens zijn eerste ministerschap van
1891 tot 1894 kwam o.m. de wet tot ver
betering van kleine rivieren tot stand,
voorts het eerste ontwerp Veiligheidswet,
een ontwerp gewijzigde Stoomwet en hel
eerste subsidlevoorstel voor stoomtram
wegen. In Maart 1892, toen Lely al eer
half jaar minister was, verscheen de laat
ste Technische nota voor de droogmaking
der Zuiderzee. Hij aarzelde van zijn posi
tie als raadsman der Kroon gebruik te
maken om dit belangrijke voorstel, w
in vijf jaren van zijn leven verwerkt
ren en van welks voordelen hij beter dan
wie ook op de hoogte was, aan het oordeel
der Staten-Generaal te onderwerpen. Er
n nog grote financiële bezwaren t«
duchten, want de uitgaven voor dit gigan
tische werk, hoewel over een reeks var
jaren verdeeld, 6tonden gelijk met het
toenmalige eindcijfer der Staatsbegrotin
gen en er was geen sprake van dat de pu
blieke opinie reeds voldoende op de hand
van de droogmaking was. Lely wilde geen
nederlaag in de Kamer riskeren en hi;
liet daarom het door de Zuiderzee-vereni-
ging aangeboden plan eerst nog door eer
op brede basis samengestelde Staatscom
missie onderzoeken-
Het rapport der Staatscommissie wai
voor het plan een grote stap vooruit, maai
jammer genoeg trad het ministerie zeei
kort daarna af dn verband met de kies
rechtkwestie.
In 1894 werd lr Lely door de kiezers
an het distriot Lochem naar de Tweede
amer afgevaardigd, in welke functie hij
Dr. ir. C. Lely
neur van Suriname. Hoewel hij er niet in
geslaagd is in deze driejarige ambts
periode de kolonie in economisch opzicht
te doen herleven, was zijn optreden
rlgens zeer gelukkig en zowel hij als zijn
echtgenote Gerarda Jacoba van Rinsum,
met wie hij 22 December 1881 in het hu
welijk was getreden, mochten zich ver
heugen in een grote populariteit.
In het vaderland teruggekeerd, werd de
oud-gouverneur wederom tot lid van de
Tweede Kamer gekozen, nu door het dis
trict Amsterdam II. Intussen naderde de
oplossing van het Zuiderzeevraagstuk ge
leidelijk zijn beslissing. Toen in Februari
1908 het ministerie De Meester aftrad, had
het Wieringermeerontwerp het weliswaar
nog niet tot een voorlopig verslag ge
bracht, doch de nieuwe minister van Wa
terstaat, mr J. G. Bevers, handhaafde het
ontwerp en dezelfde houding werd aan
genomen door mr L. H. W. Regout, die
in Januari 1909 aan het hoofd van dit de
partement kwam. Het voorlopig verslag,
dat op 3 Mei 1909 verscheen, was over het
algemeen niet ongunstig.
Behalve de Zuiderzee waren er in deze
periode een aantal andere belangrijke
langelegenheden, waarmee Lely zich in
het parlement bezig hield, o.a. de Velser-
brug en de Balkpolderkwestie, spoorweg-
raagstuken en de sociale wetgeving.
Eie-promotie
houden i
Geen legenden
Ook de in Nederland gangbare mening
dat de dijk op Zurich van ir Lely is, komt
riet met de feiten overeen. De prioriteits
eer en het beste inzicht omtrent de plaat
sing der sluizen, komt de in 1804 te Sta
voren geboren K. K. Kooy toe, die op
66-jarige leeftijd daarover een studie
•chreef en in 1885 te Sneek overleed. De
eerlijkheid gebiedt dit te vermelden.
Trouwens, door legenden wordt de na
gedachtenis van dr Lely niet geëerd,
daarvoor zijn zijn eigen verdiensten groot
genoeg geweest.
Cornelis Lely was het zevende kind en
de vierde zoon van de makelaar Jan Lely,
afkomstig uit een predikantenfamilie, en
Adriana Maria Elisabeth van Houten. Hij
werd op 23 September 1854 te Amsterdam
geboren, doorliep de lagere school, deed
op elfjarige leeftijd toelatingsexamen voor
de 5-jarige H.B.S. aan de Keizersgracht
bij de Westermarkt en werd vijf jaar
later ingeschr.ven als student aan de
toenmalige Polytechnische school te Delft,
Vandaag is het honderd jaar geleden dat de grote waterbouw
kundige dr ir C. Lely, de ontwerper van de plannen tot droogmaking
van de Zuiderzee, werd geboren. Het gemaal te Medemblik, dat dient
om de Wieringermeer droog te houden, is naar hem genoemd.
(Luchtfoto K.L.M.1
Nadat deze opdracht met goed gevolg
as volbracht, werden door de jonge in
genieur Lely slechts tijdelijke betrekkin
gen aanvaard teneinde op een veelzijdig
terrein ervaring op te doen en
zijn kans af te wachten. Zo w.
1877 buitengewoon opzichter bij de Staats
spoorwegen te Arnhem, waar hij belast
met het houden van toezicht
maken van de metalen bovenbouw
spoorbrug over de Rijn tussen Arnhem
Oosterbeek.
In de elf jaren dat ir Lely tijdelijke be
trekkingen vervulde, werd hem o.m. d«
bouw van een keersluis tot lozing van he
water van het Zwolse Diep opgedragen,
as medewerker aan het ontwerp-ka-
naalwet van de eerste minister van Wa
terstaat, J. T. R. Tak van Poortvliet, ir
1881 verscheen er van hem een brochurf
r het Merwedekanaal en ook was hl;
kzaam bij de Nauwkeurigheidswater
passing te Leiden. De rivieren, de havens,
Amsterdams Rijnverbinding, Het Suezka-
■1, de Mississippi zelfs waren proble-
n, waar de jonge Lely zich op wierp,
was vrijwel geen waterbouwkundige
kwestie of hij stond in die dagen gereed
r zich in te verdiepen. In 1883 aan
vaardde hij een aanstelling als ingenieur
bij het waterschap De Schipbeek te De
nter en het jaar daarop verhuisde hij
er naar Delft om daar als repetitor op
treden aan de Polytechnische school
sedert 1905 de Technische Hogeschool
die Lely tot doctor honoris causa zou
promoveren en waaraan hij eenmaal als
president-curator de hoogste leiding zou
De grote kans
De grote kans voor Cornelis Lely, waar-
p hij jaren had gewacht, kwam toen hij
benoemd werd tot ingenieur van de Zui-
derzeevereniging ln 1886, waartoe door een
aantal vooraanstaande Nederlanders het
bijzonder actief was. Genoemd
moeten worden een amendement Lely op
de begroting, op 11 Dec. 1895 aangenomen,
waardoor het mogelijk werd de docent in
werktuigbouwkunde aan de Polytechni
sche school te Delft de titel van hoog
leraar te geven, zijn aandrang tot uitbrei
ding van het aantal Inspecteurs van d<
arbeid, zijn deelneming als voorzitter var
de commissie van rapporteurs aan de de
batten over de nog door hemzelf ontwor
pen stoomwet. Bij de behandeling van hel
ontwerp-kieswet in Mei 1896 liet hij zich
onbetuigd, zijn streven was
groot mogelijk aantal Nederlanders
het kiesrecht te doen toekomen.
In 1897 kwam Lely op zijn ministers-
stel terug in hot ministerie Pierson-Bor-
gesius, nadat hij ten tweede male door het
district Lochem naar de Tweede Kamer
afgevaardigd. Tijdens zijn tweede
nisterschap heeft Lely een belangrijke
vloed gehad bij de totstandkoming der
ongevallenwet, de wet tot aanleg van d<
vissershaven te Scheveningen, de sub
sidieverlening aan tramwegen, die de
ilening van ons land met locaal-
spoorwegen en stoomtrams sterk bevor
derd heeft, de verbetering van het Noord
zeekanaal, waarbij o.a. de Velservoetbrug
door een pontveer werd vervangen, de
instelling van een staatscommissie voor de
•aterstaatswetgeving en de wet tot ex
ploitatie van steenkoolbedrijven in Lim
burg, die het Staatsmljnbedrijf tot resul
taat hadden. En ook diende minister Lely
het Zuiderzee-ontwerp in.
Haags raadslid
In 1901, na het aftreden van het minis-
rie nam oud-minister Lely weer zitting
in de Tweede Kamer, waarheen hij dit
maal werd afgevaardigd door het kiesdis-
Amsterdam. Bovendien werd hij ge
kozen tot lid van de gemeenteraad van
-Gravenbage.
Van 1902 tot 1905 trad hij op als gouver-
Lely werd intussen in 1909 gekozen tot
d van de Provinciale Staten van Zuid-
Holland en het jaar daarop vaardigden
de Staten van Friesland hem naar de Eer
ste Kamer af. Twee jaar eerder was hij te
Delft gepromoveerd tot doctor honoris
de Technische Wetenschappen.
In 1908 was hij voorts wederom gekozen
tot lid van de gemeenteraad van de Re-
dentie en trad hij op als wethouder van
openbare werken, in welke functie hij
belangrijke kwesties te behande
len kreeg, o.a. de kwestie der Scheve-
ningse haven, het bekende conflict met
het Rijk, de doorbraak Spui-Buitenhof en
het schouwburgvraagstuk.
In 1913 werd dr Lely ten derde male tot
ft ministerschap geroepen. Hij maakte
zijn optreden afhankelijk van de voor-
arde der Zuiderzeedroogmaking. In de-
periode had Lely het ontwerp der
Maaskanalisatie te verdedigen, hij heeft
zich met het wegennet intensief bezig ge-
hij' vierde het schoonste mo-
zijn werkzaam leven, toen de
kroon op zijn werk werd gezet door de
aanvaarding van de Zulderzeewet op 14
Juni 1918.
Voorzitter Zuiderzeeraad
Na zijn derde ministerschap werd Lely
Dorzitter van de Zuiderzeeraad. Als
danig was hij bij de uitvoering der Zui
derzeewerken de eerste adviseur van di
regering. Zo bleef hij verbonden aan zijr
grote schepping en was hij in de gelegen
heid daaraan leiding te geven. Op 29 Juni
1920 werd de eerste bak grond voor de af
sluitdijk van de Zuiderzee gestort
dijk, die WIeringen met het vaste land
moest verbinden. In 1925 werd door de re
gering het contract getekend voor de aan
leg van de afsluitdijk tussen Wieringen
en Friesland.
Het historisch ogenblik, toen op de 28e
Mei 1932 des namiddags te 13,02 het laatste
gat in de afsluitdijk gedicht werd, heeft
dr Lely niet meer mogen beleven, want
de namiddag van de 22e Januari 1929
kwam plotseling het einde van dit wel
bestede leven toen de nog altijd werk-
74-jarige in zijn werkkamer bezig
iet de voorbereiding van een voor
dracht over een waterbouwkundig onder
werp voor het Koninklijk Instituut voor
Ingenieurs.
VERMINC
Een enorme directe besparing in Uw
autokosten. Radio-actieve proeven en
road-tests hebben bewezen, dat BP
Special Energol de motorslijtage met
80'/# verminderd en een benzinebe
sparing geelt van gemiddeld 10°/*.
Door onmiddellijke volmaakte smering
bij koudste start, zowel als hoogste
bedrijlstemperatuur voorkomt BP Special
Energol Visco Static motorvervuiling
en aanslag ln de verbrandingsruimten.
BP Special Energol geeft het hoogste
motorrendemejit.
SPECIAL
BENZINE EN PETROLEUM HANDEL MAATSCHAPPIJ N.V. AMSTERDAM
V.rloop.A.,u If.nl.. OU C. Lid-
Om domheden wordt niet gelachen
Tot de professor: „Luister eens Bill
De heer E. Talstra schrijft ons:
Amerikaanse en Canadese studenten
kleden zich anders dan wij gewend zijn.
Dit geldt zowel voor de jongens als voor
de i
De zeshonderd jongelui, die zich
vorige maand aan boord van de Groote
Beer bevonden, vertoonden zich li
kledingstukken, waarin alle kleuren vai
de regenboog vertegenwoordigd waren
Ze hebben een voorliefde voor zoeti
kleuren! Of bepaalde kledingstukken qu;
kleur met elkaar harmoniëren, is vooj
hen volkomen onbelangrijk.
Wij Europeanen kunnen dit gek vin
den; één ding staat vast, dat de kleding
gemakkelijk zit en efficient is.
Aan boord was een boer uit Overijssel,
die naar Canada ging emigreren. Hij
verscheen iedere dag aan het dek in een
flanellen broek, geel overhemd, pet op
en pantoffels aan. Als je niet beter wist,
zou je zeggen, dat hij bij de studenten
van de universiteit van Georgia behoort.
Tn zijn kleding valt hij tussen deze stu
denten niet op.
Wanneer hij in deze kleding echter op
het Buitenhof zou gaan wandelen, zou
een volksoploop niet uitgesloten zijn!
Een bepaalde voorliefde hebben de stu
denten voor truien en shirts waarop
naam, plaats en embleem van de uni
siteit of het „College" waar zij studi
vermeld is.
Het haar van deze jongelui is, wat de
jongens betreft, naar onze begrippen be
paald te kort geknipt en heeft geen mo
del; de meisjes hebben een gemakkelijk
kapsel, doch practisch altijd volgens
zelfde recept, hetgeen enkele Hollandse
emigranten de opmerking ontlokte: „Die
Amerikaanse meisjes hebben allen het
zelfde gezicht".
De studenten vallen op door het feit,
it ze nooit zeeziek zijn. Wij hebben de
heepsarts, dokter Weyschedé, en zuster
Niemeyer naar de oorzaak hiervan ge
raagd. Naar hun mening is activiteit
robaat middel tegen zeeziekte. En actief
Toch is het zo
VERGETEN IS BELANGRIJK
(154) Vele mensen klagen over
geheugen, dat hun op bepaalde moi
ten in de steek laat. En het zijn
kelijk niet alleen de ouderen die
klacht uiten. Ook veel jongelui
examen moeten doen, of proeven i
ten afleggen, hebben tengevolge
hun nervositeit een slechte geheu
functie. In deze laatste gevallen
een verbetering intreden wanneer
mene toestand zal
daardoor verbetert
name beelden en feiten zou dan in
onverminderde duidelijkheid vóór ons
staan, zonder dat we hieruit naar hun
betekenis en persoonlijk welbevinden
een keus zouden kunnen doen. We
zouden een opslagplaats zijn van in
drukken van gelijke sterkte, ge
plaatst in chronologische volgorde en
we zouden niet bij machte zijn daaruit
het bruikbare te kiezen. Met andere
ivoorden, het onbegrensde geheugen
de macht
geheugen. Z^ker^de mens zou de mens
niet zijn, zónder zijn geheugen. Nooit
zouden we iemand herkennen, een ge
sprek zou niet mogelijk zijn alleen al
door het ontbreken van de taal, wt
hoger georganiseerde
kort
Stelt u tegenover dit volkoi
brek aan geheugen nu eens hei
uiterste. n.l. dat de mens al
onthouden en dat hij een voort,
en levende voorstelling heeft i
erkom
Alle
i alle
beduidends
staan scherp in zijn geheugen gegrift.
Elke aanblik, elke ovenceging, elke
gedachtensprong, elk geluidje dat ons
oor bereikte, elk gevoel tot het meest
pijnlijke of weerzinwekkende toe. kort-
altijd gebruik ma
ken, zij het dan dat
dit grotendeels au
tomatisch en onbe
wust geschiedt. Met
verrassende snelheid
in het onderbewust
zijn, of worden verdrongen door nieu
we indrukken. Vooral met onaangename
ervaringen is dit hoogst belangrijk,
want een voortdurend en helder be
wustzijn daarvan zon de door het leed
geslagen wonden voortdurend open
houden en onophoudelijk zou het ver
driet aan de ziel knagen. Dergelijke
uitwassen zijn ons bespaard, dank zij
het vergeten, waarover vele mensen
klagen, maar waarvoor zij toch wel
iets méér waardering kunnen hebben,
dan kemeenlijk wordt getoond. Al zij
toegegeven, dat het vergeten op onge
legen momenten zeer lastig kan zijn.
Het m werkelijk geen grote sprong,
wanneer we thans eens iets zeggen over
da merkwaardige rekenkunstenaars.
Daara
(Nadruk verboden).
waren deze studenten! 's Morgens van 10
tot 12 gaven zij vrijwillig Engelse les aan
de emigranten, 's Middags van 3 tot 5
hadden zij hun interessante „discussions",
's Avonds werden er feestjes op touw
gezet. Ze waren tot laat in de nacht be
zig! Bovendien, zo vertelde de dokter,
heeft het feit, dat deze studenten in het
algemeen veel meer gereisd hebben dan
de gemiddelde emigrant, ongetwijfeld
vloed.
Tenslotte speelt suggestie bij zeeziekte
ook een rol, want de verpleegster kreeg
in Le Havre een vrouwelijke patiënt bij
zich, die vertelde dat zij zeeziek was en
overgegeven had. Zodra de boot was gaan
varen was het al begonnen en ze wilde
nu graag enkele pilletjes slikken. Het
typische was echter, dat het schip nog
rustig aan de kade gemeerd lag, terwijl
de vrouw meende, dat wij al op zee wa
ren. Zij was namelijk in de slaapzaal ziek
geworden, een plaats waar men niet naar
buiten kan kijken.
Frisse lucht en afleiding is dan ook de
beste remedie volgens de dokter en daar-
werden zeezieken door hemen de ver
pleegsters dan ook prompt uit bed ge
haald en naar het zonnedek gestuurd.
Ook door hun optreden vielen deze stu
denten op.
De omgang van jongens en meisjes is
Wij hebben alle „discussions" aan boord
van de Groote Beer meegemaakt en de
slotconclusie was: Daar valt iets van te
De gang van zaken is als volgt: Door
de leider van de groep (pl.m. honderd per
sonen) wordt in enkele minuten een klei
ne toelichting gegeven op het te behan
delen onderwerp. Dan wordt de grote
groep gesplitst in kleine groepjes van 8
a 10 personen. In elk groepje wordt één
rapporteur aangewezen. Ieder groepje
gaat nu gedurende ruim een uur het on
derwerp bespreken. Iedereen kan zeggen,
wat hij wil en doet dat ook, zoals wij ge
constateerd hebben. De rapporteur maak
te korte aantekeningen. Wanneer de tijd
verstreken is, gaat iedere rapporteur
voor zijn groep, ten aanhore van alle aan~
wezigen, verslag uitbrengen. De leider
schrijft de conclusies op het bord, waar
na tenslotte nog een algemene bespre
king volgt omtrent het geheel.
Bij deze procedure vielen mij verschil
lende punten op:
le. Iedereen zonder uitzondering, deed
mee en zei zijn of haar mening.
2e. Spreekangst viel niet te constateren
hetgeen waarschijnlijk een gevolg was
van het feit, dat deze methode reeds vroeg
op school ook gebruikt wordt.
3e. Er werden ook domheden gezegd,
doch niemand lachte daarom. Alles werd
serieus opgevat en er ging even later
wel iemand anders opstaan om te vertel
len, dat hij het met het beweerde van de
vorige spreker niet eens was. Daarbij
werd degene die aangevallen werd, niet
belachelijk gemaakt of denigrerend be
handelt.
Vooral dit laatste punt lijkt mij zeer
belangrijk en ik ben er stellig van over
tuigd, dat wij in dit opzicht iets van onze
Amerikaanse en Canadese vrienden kun-
De onderwerpen die behandeld werden,
Bij aankomst per boot heeft men vanaf de St. Laurens-rivier een prach
tig gezicht op de Frans-Canadese stad Quebec. Het grote gebouw in
het midden is het kasteel Le Frontnac, thans ingericht als hotel. Tijdens
de oorlog hebben Roosevelt, Churchill en Mackenzie King in dit gebouw
een conferentie gehouden.
gemakkelijker dan bij ons,-doch ook de
igang met ouderen, leraren en profesgo-
wijkt af
bevoegd te zijn een oordeel uit te spre
ken omtrent het feit, of deze omgang
roor- of nadelen heeft ten aanzien van
vat wij gewend zijn. Het is echter bij
>ns ondenkbaar, dat een HBS-er,
eraar met Piet aanspreekt en dat
;tudent aan de V. U. zijn hoogleraar
Claas betitelt.
Op de Groote Beer was dat doodge*
voon. In een discussiegroep zei een
dent op zeker moment tegen een profes-
v>r: „Luister eens Bill, wat je daar be
weert is wel aardig, maar ik ben "vet
eens. Ik zie dat probleem
nl. zo en zo!"
Dit werd zonder meer maar gezegd,
doch je kreeg niet de indruk, dat er
iemand was die zich hieraan ergerde.
Hoewel dit een voorval is, dat wij In
Nederland niet zullen meemaken en
waarvan wij evenmin zullen zeggen, dat
het te betreuren valt wanneer wij deze
omgang in Nederland missen, zitten er
wijze, waarop zij een bepaald on-
erp ln discussie brengen en behan
delen, punten, die zeer zeker onze aan
dacht verdienen.
waren voor ons buitengewoon interes
sant, omdat hieruit bleek hoe de mensen
uit de nieuwe wereld, Nederland en
Europa zien; wat zij hier prettig vinden
maar ook vaak wat zij niet prettig vin
den en wat zij in Europa niet begrijpen.
In een slotartikel hoop ik u een verslag
te geven van de meest interessante pun
ten uit deze „discussions".
De Groote Beer is inmiddels In Quebec
aangekomen.
Wij hebben hartelijk afscheid genomen
van de vele vrienden onder studenten en
emigranten. Vanuit deze Frans-Canadese
stad met een typisch Amerikaanse in
slag, vertrekken de studenten weer naar
hun Universities en High Schools, ter
wijl de emigranten zich in de grote eml-
grantentrein, die aan de haven klaar
staat, begeven, om te vertrekken naar een
plaats ergens in Canada of Amerika, om
daar een nieuwe toekomst op te bouwen.
Hoe groot dit land is realiseerden wij on*.
toen wij afscheid namen van de fam.
Renema uit Wierlum (Fr Deze familie
vertrok naar Vancouver Island. Toen zij
in Quebec aankwamen, waren zop dat
moment nog dichter bij Rotterdam dan
bij de plaats waarheen zij in Canada
emigreerden.
