Over de geestelijke
volksgezondheid
Heel Kampen wist weer, dat
het schooldag was
KERK en SCHOOL
oor hom goon bazuinen
1Puzzle _J
2
DONDERDAG 23 SEPTEMBER 1954
T 7"OOR DE GEESTELIJKE ZIJDE van de mens heeft men de laatste jaren
meer en meer oog gekregen. Niettegenstaande toch de zorg voor de
gezondheid zich steeds uitbreidde, zijn er zeer velen, die geestelijk niet
gezond zijn. En hun aantal neemt waarschijnlijk nog steeds toe. Het lijkt,
zo heeft men wel gezegd, alsof met de beschaving een achteruitgang van
het geestelijk weerstandsvermogen gepaard gaat. En deze ontaarding is
ten nauwste verbonden aan de zwakzinnigheid, want met die zwakzinnig
heid hangen allerlei verschijnselen samen. Zij is de oorzaak van veel on
maatschappelijkheid, en van dood en armoede, zij draagt bij tot de ver
breiding van venerische ziekten en alcoholisme.
In de laatste jaren zijn de ogen voor deze problemen wijd open ge
gaan. De gezondheid van de geest kwam in het midden der belangstelling
te staan en de beweging voor geestelijke volksgezondheid, uit deze be
langstelling ontsproten, nam snel in groei toe en is thans over de gehele
wereld verbreid. Alvorens hierover iets naders mede te delen, willen wij
echter eerst de vraag beantwoorden: wat is eigenlijk geestelijke volks
gezondheid?
ZANDER GEESTELIJKE VOLKSGEZONDHEID wordt verstaan de gaaf-
heid van het geestelijk leven, zowel van het persoonlijke, individuele
bestaan, als van het gemeenschapsleven in enger of wijder verband. In
deze definitie wordt het geestelijk leven beschouwd als uiting van de ge
hele mens, met de uitdrukkelijke vermelding, dat daarbij het verband met
het lichaam van de mens niet uit het oog mag worden verloren.
Wanneer derhalve over geestelijke gezondheid gesproken wordt, is
het woord geestelijk hier niet allereerst bedoeld in de zin van godsdienstig,
maar in de zin van tegenstelling met lichamelijk.
Vandaar dat velen er de voorkeur aan geven te spreken van psychi
sche gezondheid en psychische hygiëne, mede om deze reden, dat de be
weging psychologisch en psychiatrisch is gefundeerd en beoefenaars van
deze wetenschappen tot haar leidende figuren behoren.
Wij daarentegen prefereren de naam geestelijke volksgezondheid en
wel omdat het godsdienstig element in deze beweging van zeer grote, ja
overwegende betekenis is. Zo ergens dan zijn op dit terrein beide beteke
nissen van het woord „geestelijk" (te weten in psychologische en religi
euze zin) nauw verbonden. Wij zullen echter nog gelegenheid vinden op
dit laatste aan het slot van een tweede artikel meer uitvoerig in te gaan-
en ons daarom voorlopig houden bij het begrip geestelijk in de zin van
tegenstelling tot het lichaam.
^OALS WIJ KENNEN de lichamelijke gezondheid en afwijkingen daar-
x van, zo kennen wij ook de psychische gezondheid en haar storingen
Het streven van de geestelijke volksgezondheid nu is de bestudering van
het wezen dezer psychische gezondheid, het nagaan van de factoren,
welke haar in positieve en negatieve zin beïnvloeden en het beramen van
maatregelen om de psychische gezondheid te bevorderen, schade op te
heffen of te voorkomen. Haar taak is derhalve drieledig: voorzorg, zorg
en nazorg, of anders gezegd: voorkomengenezen en beschermen.
De beweging voor geestelijke volksgezondheid vindt haar bakermat
in Amerika. Een zekere Clifford Beers, diep getroffen tijdens zijn ernstige
zielsziekte door het leed der krankzinnigen aan wie destijds 1900) een
armzalige en vaak slechte behandeling ten deel viel, begon, kort na zijn
ontslag uit het krankzinnigengesticht, zijn hier en daar opgedane erva
ringen op schrift te stellen. Hij gaf aan zijn manuscript, dat als een auto
biographic kan beschouwd worden, maar dan met de uitgesproken ten-
denz: verbetering van het krankzinnigen wezen, de titel: „A mind that
found itself" (een geest, die zichzelf vond).
Bekende personen wist hij voor zijn arbeid te winnen en door deze
kreeg hij geldelijke .ondersteuning van de Rockefellerstichting en van rijke
Amerikanen. In 1908 gaf hij zijn boek uit waarvan het tweede deel be
helsde een project van een beweging voor geestelijke volksgezondheid.
Dit boek maakte geweldige opgang en gaf de stoot tot de oprichting
van het Nationale Comité voor geestelijke volksgezondheid, waarvan
Beers secretaris werd. Sedertdien zijn bijna 50 jaren verlopen, gedurende
welke de „mental hygiëne"-beweging over de gehele wereld navolging
heeft gevonden.
"lYJERKWAARDIG HIERBIJ IS, dat men van zekere zijde deze beweging
-L'-J-voor geestelijke volksgezondheid gaarne als een novum aandient, als
iets nieuws, door haar uitgevonden. Niets is echter minder waar dan dat.
Reeds lang vóórdat de naam geestelijke volksgezondheid ooit was ge
noemd, hebben de Christenen begrepen wat er op dit gebied te doen was.
De Christelijke verenigingen, opgericht ter voorkoming en bestrijding van
geestelijke en maatschappelijke ziekten, de stichtingen van barmhartig
heid en de Christelijke inrichtingen voor de in geestelijk opzicht kreupelen,
verminkten en lammen, getuigen hiervan.
Wat ons land betreft denken wij hierbij aan Zetten, een dorp in de
Betuwe, door ds O. G. Heldring gemaakt tot een middelpunt van prac-
tische werkzaamheid, aan de „Rekkensche Inrichtingen" uitgaande van
de Vereniging tot Stichting van Chr. Inrichtingen voor de verpleging van
zwakzinnigen; aan de Weesinrichting te Neerbosch; aan de August Her
mann Franckeschool te Rotterdam, uitgaande van de vereniging „Zoekt
het Verlorene"; aan het Nationaal Geuzengesticht „Wilhelmus van Nas-
saue" en dergelijke inrichtingen.
FN WAT HET buitenland betreft noemen wij de namen van August
J-J Hermann Francke, de kampioen van het Piëtisme, stichter van het be
roemde weeshuis te Halle; van Georg Müller. Baptistisch predikant te
Bristol in Engeland, leider van allerlei Christelijke philantropische arbeid:
van Johann Heinrich Wichern, de grote heraut en organisator der Inwen
dige Zending in Duitsland; van Theodoor Fliedner, oprichter van 't eerste
diaconessenhuis te Kaiserswerth; van William Booth, de stichter van het
Leger des Heils en van zovele anderen, minder bekenden, maar niettemin
evenzeer begaan met het lot der geestelijk misdeelden en ieder voor zich
trachtend hun geestelijke nood te lenigen.
Deze allen gingen uit tot hun werk der liefdevolle opoffering, niet uit
humanistische overwegingen en inzichten, maar gedwongen door de on
weerstaanbare drang der liefde van Christus. Zij dachten niet aan gees
telijke volksgezondheid, maar ijverden daadwerkelijk in de practijk voor
geestelijke volksgezondheid door zich te bekommeren om zieken, die in
geestelijke en lichamelijke nood verkeerden
De practijk van de geestelijke volksgezondheid is derhalve reeds vele
jaren lang beoefend. Nieuw in eigenlijke zin is alleen de organisatie van
de verschillende verenigingen en inrichtingen, welke op dit gebied werk;
zaam waren of zijn, met name de systematische wetenschappelijke voor
lichting op het terrein der psychische hygiëne.
Dr A. C. DROGENDIJK
Met afsluiting van Haringvliet
wordt in 1955 begonnen
Minister Algera heeft diverse grote werken
op zijn programma
De wetsontwerpen, die minister Algera
binnenkort zal indienen met betrekking
tot de afsluiting van de zeegaten, zullen
betrekking hebben zowel op de maat
regelen die tenslotte moeten worden ge
troffen ter beveiliging van de kust. als
op de versterking van verschillende
zwakke plekken in de bestaande hoog-
waterkerlngen. Dit deelt de minister bij
zijn begroting van verkeer en waterstaat
voor 1955 mee.
Intussen, aldus de minister, ligt het in
de bedoeling in 1955 te beginnen met de
werken ter afsluiting van het Haring
vliet.
Uit de andere waterstaatkundige voorne
mens van minister Algera voor 1955 stip
pen wij de volgende aan:
In 1955 zal begonnen worden met de
aanleg van de nieuwe veerhaven te Bres-
kens en met de nieuwe kanaalverbinding
tussen IJssel en. Zwartewater ter ver
vanging van de Willemsvaart. Een bedrag
van 2.000.000 is uitgetrokken voor
betering van het Apeldoorns kanaal (met
Inbegrip van 1.600.000 voor de ni>
sluis te Dieren).
Te Delfzijl zal vooral ten behoeve
de te bouwen sodafabriek een havenbe
drijf worden gesticht, waarin het rijk. d>
provincie Groningen en de gemeente
Delfzijl zullen deelnemen en waarin h<
rijk zal inbrengen de bestaande have:
de provincie het provinciaal havenbi
drijf en de gemeente de reeds aangekochte
industrieterreinen.
Belangrijke werken, die In 1955 voltooid
zullen worden, zijn: het sluizencomplex
te Vlisslngen, de Eefdese en Exelse brug
over het Twentekanaal, de brug ove;
Markkanaal bij Terheyden, de verrui
ming van ^ïet Pannerdense kanaal, d-
bochtafsnijmng in de IJssel bij Doesburg
en de waterbouwkundige werken, die be
horen tot de inpoldering van de Braak-
Gisteren is het rectoraat van de Vrije Universiteit te Amsterdam door
prof. dr J. F. Koksma (links) overgedragen aan zijn opvolger
prof. dr J. Waterink.
Hali December een gedenkboek
Theologische Hogeschool (thans vrijgemaakt)
vierde luisterrijk eeuwfeest
(Van onze Kerknleuwsredacteur)
TTEEL KAMPEN wist het gisteren weer.
dat het schooldag was. toen tien a
elfduizend personen ve'.e kerken en zalen
vulden (de Nieuwe kerk. de Broederkerk
de Bovenkerk, de kerk van de Geref.
Gemeente en die van de Oudgereformeer
den. de Stadsgehoorzaal, de Lemkerzaal
de Hanzestad) om daar de jaarlijkse
theologische hogeschooldag van de Geref
Kerken art 31 mee te maken.
Morgens waren wij in de Bovenkerk,
r de president-curator der hoge
school. ds D. van Dijk uit Groningen, de
samenkomst opende.
Ds Van Dijk haalde de woestijnreis van
Israël aan. dat door de wolk- en vuur-
n geleid, wist dat het in de weg des
Heren was. Honderd jaar geleden hadden
de vaderen geen wolkkolom, die hadden
zij ook niet nodig. Het Woord was genoeg
het geloof wisten zij met de stich
ting van de theologische hogeschool in de
weg des Heren te zijn. Door de kerk
de kerk was geen theologische leu-
laar een geloofsuiting,
is die school er nog, aldus spr., en
zij heeft in de afgelopen eeuw ontzaglijk
veel zegen mogen geven aan de kerken
in het volksleven. Ja tot ver over de
•en. Wij houden geen feest met op
gezette borst om onszelf te eren. maar
het wordt stil in ons.
Toen ds Van Dijk hieraan nog kon
toevoegen, dat het bibliotheekfonds dit
jaar f 15.500 heeft bijeengebracht kon
hij terecht gewagen van een eerbied
wekkende offervaardigheid.
De vergadering zong hierna staande het
psalmvers: Dat Isrel op de Heer ver
trouw, dat ook honderd jaar geleden bij
de stichting van de school was aangehe-
Prol. Veenhot spreekt
Prof. C. Veenhof sprak over: Kerk en
School. Tussen deze twee bestaat in de
theol. hogeschool een unieke relatie, zei
hij. Het „hart" van deze school wordt het
best gekend, wanneer men deze verhou
ding nauwkeurig overweegt. Kerk en
school moeten beide gefundeerd zijn door
het Woord van God. De oprichters wil
den het zo: alle nadruk behoort te vallen
vaarachtig geloof en vreze des He-
zonder die is studie eigenlijk onmo
gelijk.
Aan de theol. hogeschool is er altijd op
gewezen, dat het de theologie er steeds
te doen moet zijn het verstaan van
Gods Woord te bevorderen en wel speci
aal ten dienste van de prediking. Van een
theologie beoefenen „om de wetenschap"
mag geen sprake zijn.
In die historische lijn, aldus prof. Veen-
hof. moeten wij voortgaan. Zo alleen ook
theologie pas echt wetenschappelijk.
Voorwaarde voor echte wetenschap is
eerbied voor dat wat ze onderzoekt.
Rede ds D. K. Wielenga
sprak de zendingslector ds D. K. Wielen
ga uit Rotterdam-C. over: Een man de.'
rechts. Zo werd genoemd de vroegere
kerkhistoricus D. K. Wielenga. grootva
der van de spreker. Terecht typeerde Ba-
vinck hem zo. Hij kwam op voor de rech
ten van Christus op velerlei gebied Hij
stond voor het beginsel der Afscheiding
en achtte de naam van de Dolerende ker
ken niet juist, aangezien hier geen si
ke was van een breuk der plaatselijke
kerk met behoud van het kerkverband.
Wielenga deed alles om Kuyper tege
moet te komen. Hij was oecumenisch in
deze goede zin des woords, en als zoda
nig ook de vrijgemaakte kerken ten voor
beeld. Speciaal in hun relatie tot de Chr.
Geref. Kerken.
Wat de opleiding betreft, heeft hij het
uiterste gedaan om een verzoening t<
reiken tussen de V.U. en Kampen. Maar
tenslotte streed hij voor het standpunt:
de kruk van de deur der theologische
katheder moet rusten in de handen
de kerken.
Het pand bewaakt
„Het Pand bewaakt door Genade
leen." Hierover handelde ds J. Kok
Leerdam, zowel in de kerk aan de Burg
wal als in de Bovenkerk en de Lemker
zaal. Het pand deT gezonde leer we
zo meende hij inliet begin der'vorige,
eeuw in groot gevaar.
Het ging bij de Afscheiding niet om
jn gezangenkwestie, maar om het be
waren van het onvervalste Evangelie.
Daarom wilde men zorgen voor een eigen
opleiding. De landshogescholen waren
onbetrouwbaar. De kerken leerden weer.
dat zij zelf geroepen zijn te zorgen voor
een betrouwbare opleiding.
Als er in Nederland geen enkele con
fessie-getrouwe katheder meer is. wor
den in Kampen katheders gesticht op het
enig fundament van. Schrift en belijdenis.
Het wonder is, dat de theol. hogeschool
trouw mocht blijven aan dit eerste begin.
Hoe zullen wij de Here vergelden?
Werkt en bidt aan en voor uitbouw en
afbouw. Het wordt in de wereld van het
einde al moeilijker, de waarheid van de
leugen te onderscheiden. Daarom is een
wetenschappelijk goed geoutilleerde
school nodig. Zullen we uit dankbaarheid
nu de basis niet leggen voor de zesde ka
theder?
Verder spraken in de verschillende sa
menkomsten de hoogleraren ds H. J. Ja
ger. P. Deddens en H. J. Schilder en de
predikanten G. Visée uit Kampen. L. J.
Goris uit Weesp. H. Knoop uit Delfsha-
ven. J. van Bruggen uit Assen, C. Vonk
uit Schiedam, J. A. Vink uit Amersfoort
en C. H. Lindeboom uit Kampen (die al
len een samenkomst leidden), H. Vogel
uit Enschede. J. Kamphuis uit Spaken
burg en D. Vreugdenhil uit Zwolle. In
sommige kerken bracht ds L. Selles uit
Chatham een groet over van de Canade
se geestverwanten.
In de bidstonden, die aan de schooldag
waren voorafgegaan, preekten ds M. J. C.
Prof. Van Gender en
Calvijn meer waard dan
alle oude schrijvers
Chr. Geref. mannen waren
in Deventer bijeen
Prof. dr J. van Genderen, hoogleraar
aan de Theol. School der Chr. Geref.
Kerken te Apeldoorn, heeft op de bonds
vergadering van de mannenverenigingen
dezer kerken in Deventer, gesproken
de „Oude schrijvers". Spr. die door
proefschrift over Witsius als een
uitstek deskundige op dit gebied mag
gelden, schetste voor zijn gehoor Brakel,
Witsius, a Marck, Smytegelt, Schortlng-
huis, Lodensteijn, Teellinck, Koelman en
Voetsius in hun dogmatiek en prediking.
Al deze schrijvers weken inzake het ge-
nadeverbond van Calvijn af. Hun predi
king wilde leiding geven aan het leven
en wees op de „kenmerken". Ondanks
hun zwakke exegese zijn zij door hun be
strijding van de vervlakking hunner da-
de kerk niettemin van rijke
zegen geweest. Men heeft hen, aldus spr.,
weinig goed gelezen; te vaak door een
gekleurde bril en beriep zich ten onrechte
op hen ter verdediging van lijdelijkheid,,
de kennis der ellende als het voor
goed, van de angst voor het
Avondmaal, van het wettische beleven
de Zondag en van het sceptisch staan
tegenover de kerk en haar ambten. Cal-
besloot prof. Van Genderen, heeft
echter meer betekend dan alle oude
schrijvers tezamen.
voorzitter der vergadering, ds C.
der Zaal, sprak o.a. over het mande-
t, waarover, zoals hij zeide, wij ons
zo druk hoeven te maken als de
doorbraak-mensen, omdat wij altijd heb
ben vastgehouden aan het: „hetzij wij
i, hetzij wij drinken, wij zijn des He-
Over de Wereldraad zeide hij, dat
de Chr. Geref. mannen zich daarin
thuis zouden voelen, wel in de I.C.C.C.
Van de 101 mannenverenigingen zijn ei
thans 51 (vorig jaar 49) aangesloten bi;
de bond; met tezamen 850 leden.
De aftredende bestuursleden ds C. v. d
Zaal en de heer A. Kool (Dordrecht) wer
den herkozen. De eerwaarde heer C. Vis
ser sprak over Evangelisatie en kerkvor-
ming in het nieuwe land (Zuiderzeepol
ders). Prof. dr B. J. Oosterhoff sprak e.
slotwoord.
Calvijns Institutie in
modern Frans
Het vorig jaar in Montpelller opgerichte
Internationale Verband van Gereformeer
de Christenen zal, samen met de Société
Calvinist© de France, een heruitgave
Calvijns Institutie in modern Frans
zorgen. Voorts zal lectuur voor Spanje
verspreid worden. Het verband in op
richting zal definitief worden geconsti
tueerd tijdens het volgende Int. Geref.
Congres, dat in de zomer van 1955 in
Detmold (Did) wordt gehouden. Van het
Nederlands werkcomité is dr H. Jonker
te Amsterdam voorzitter en dr J. D. Den-
gerink te Amsterdam secretaris-penning-
Stormachtige gioei
van de V.U.
RectoraatsoverdTacht aan1
prol. dr I. Waterink
Prof. dr J. F. Koksma, de aftredende
rector-magnificus van de Vrije Univer
siteit, heeft gisteren bij de overdracht
van zijn rectoraat aan prof. dr J. Wate
rink. allereerst herdacht de oud-hoog
leraren P. A. Diepenhorst en A. A. van
Schelven, de oud-directeuren J. J. C. van
Dijk en H. Bijleveld, de buitenlandse ere-
doctores prof. J. Bohatec uit Wenen en
prof. Joh. C. van Rooy uit Potchefstroom.
alsmede de overleden regents-penning-
meester van de Van Coeverden-Adriani-
stichting, de heer L. Boomsma.
De vele ambtsaanvaardingen en benoe
min-gen in het afgelopen jaar noemde
spr. een teken van de stormachtige groei
der universiteit. Hij memoreerde het mil-
lioenenplan, dat in 1955 de materiële ba
sis moet bieden voor de uitbouw der me
dische faculteit. De V.U. heeft thans 1805
studenten (v.j. 1650). Prof. Koksma be
pleitte de inrichting van studententehui
zen in het nieuwe gebouwencomplex en
wijdde grote aandacht aan de buitenland-
betrekkingen der V.U. Na dank ge
bracht te hebben aan de aftredende secre
taris van de senaat, prof. dr W. F. de Gaay
Fortman, droeg de hoogleraar het recto
raat over aan prof. dr J. Waterink. Prof.
dr G. Kuiper zal in het nieuwe academie
jaar optreden als secretaris van de senaat.
In Deltt:
Tweedaagse leergang over
lemperatuurmeting en
Dr ir C. J. D. M. Verhagen opende
vandaag in het gebouw voor scheikunde
der TH. te Delft een tweedaagse leer
gang over temperatuurmetingen in de
industrie. Elf deskundigen belichten de
aspecten van dit onderwerp. Op een ex
positie zijn 25 apparaten op dit gebied
e bewonderen, vertegenwoordigende een
waarde van een kwart millioen gulden
Ruim 300 deelnemers wonen de cursu»
b\). die belegd is door de sectie voor re
geltechniek van het Kon. Instituut van
Ingenieurs.
Chr. Geref. leugdappèi
in Den Haag
Zaterdagmiddag om half vier wordt in
de Jeruzalemkerk aan het Pomonaplein
in Den Haag het traditionele jeugdappèl
gehouden van de afdelingen Zuid-Hol
land van de bonden van Chr. Geref
Meisjes- en Jongelingsverenigingen.
Op deze samenkomst aan het begin van
het nieuwe vergaderseizoen zullen ds H.
Toorman van Den Haag-C. en ds B. van
Smeden van Rotterdam-Zuid het woord
voeren. Er zal veel samenzang zijn.
Academische examens
AMSTERDAM. G.U.. 22 Sept. Geslaagd
voor het kerkeliik ex: mej L C J Boer»
r H Thierens. Ede, C Gi
IN VOGELVLUCHT
Een van de leidende figuren in de
Duitse Reformierte Kirche, prof. H. Oben-
diek uit Wuppertal-iBarmen, is in Rapid
City (V.S.) bij een auto-ongeluk om het
leven gekomen. Hij was gedelegeerde naar
de Wereldraad van Kerken in Evanston.
Tot lector in de neurochirurchie te
Groningen is benoemd dr C. H. Lenshoek,
verbonden aan het Wilhelminagasthuis te
Amsterdam.
Ds van Kuyvenhoven em. predikant
van de Geref. Kerk van Hengelo heeft
zijn arbeid als hulpprediker te Dussen
neergelegd en zich metterwoon gevestigd
te Hilversum. Joh. Geradtiweg 123 teL
11632. Hij zal gaarne des Zondags vacante
kerken dienen.
Ds P. Verdam te Wijnjeterp. direc
teur van de Stiototing voor Geestelijke en
Maatschappelijke Opbow in Oostelijk
Friesland van de Ned. Herv. Kerk is zijn
arbeid begonnen en heeft een drietal
Wika's bevestigd tot zijn medewerkers.
De Geref. kerk van Surhuisterveen
bestaat 5 November 100 jaar.
Blok van Utrecht en ds J. O. Mulder van
Kampen.
Vermelden we te'n slotte, dat er onge
veer half December een gedenkboek zal
verschijnen. Na een inleiding van ds D.
van Dijk zullen hierin bijdragen volgen
van ds H, Bouma te Assen, prof. P. Ded'
dens, ds H. Veltman te Zeist, prof. L
Doekes, ds J. van Raalte te Winterswijk,
ds J. van Bruggen te Assen, prof. C.
Veenhof. prof. dr H. J. Jager en prof. H.
J. Schilder. Het zal 160 pagina's omvat
ten en wordt door een comité uitgegeven.
Beroepingswerfc
Geref. Kerken
•roepen: te Schoonoord G. de
Zeeuw cand. te Nijkerk.
Aangenomen: naar Vancouver (Ca
nada. Chr. Ref. Church) A. H. Oussoren
te Hoboken (VB.) voorheen predikant te
Middelburg.
Mej. v. d. Lecq afgevaardigd
naar Nieuw-Guinea
In de Herv. Kerk van Bergambacht is
gisteravond een samenkomst gehouden
van de Gereformeerde kerk en de Herv.
gemeente, waarin mej. J. van der Lecq
door de Geref. kerk overgedragen werd
aan de Herv. kerk. ten behoeve van haar
uitzending voor het zendingswerk in-
Nieuw-Guinea.
Mej. Van der Lecq zal als hoofd van de
huishouding van het zendingswerk in Se-
roei optreden en daartoe morgen vertrek
ken
Onderwijsbenoemingen
Benoemd tot onderwijzer(es) Chr. Ulo te
F. W. A. Eikerbout te Katwijk aan
en P. Deunhuwer te Rotterdam: Joh.
jnschool te Den Haag-Moerwijk Ph.
ia te Kampen; Wilhelmtnaschool te
E. Kok te Noordwijk aan Zee:
Chr. Ulo te Aalter
te Lochi
school 1
Boornbe
(tijd) A Ti
tot hoofd Prins Hendrlkschool
S Tieleman te Pernis: Chr Nat
Winsum (Fr) J K Brouwer te
gep hoofd te Roden: tot
ir Nat school te Lathum
L Leertouwer te Barneveld: Mr Terpstra-
:j H D Tim
te Wichmond Th van Noort te Gen-
i- Dr De Visserschool te Assen H Bijls-
Welsrijp; Chr Mulo te Hardenberg
Eelsing te Noordwük aan Zee.
Pakjes voor de militairen
in Korea
Gedurende het tijdvak van 27 Septem
ber t/m 9 October wordt de gelegenheid
geboden, aan de militairen van het Ne
derlands Detachement Verenigde Naties
in Korea niet-aangetekende pakjes tot
een maximum gewicht van 500 gram per
luchtpost te verzenden tegen betaling van
het zeeposttarief.
Het adres moet de volgende gegevens
bevatten: rang. naam en voorletters,
legernummer, NDVN, NAPO 5100, Am
sterdam - Schiphol - militair.
R.K. kerk op Ambon
Enkele dagen geleden is aan de Djalan
Pattimura in Ambon de eerste steen ge
legd van een R. K. kerk door mgr. Grent
De Indonesische regering heeft rp. 150.000
voor de bouw gegeven en de Rooms Ka
tholieken moeten zelf rp. 100.000 offeren,
aldus meldt het A. I. D.
8.18 Orgelspel 8.45 Voor
9 00 Gym v. d. vrouw O.'IO
Gram 9 35 Waterst. 9 40 Schoolradio VPRO.
10 06 Morgenwijding
VAnA10 2Ö V. d. kleuters 10.40 Pianorecital
1100 Voordr. 11.20 Gram. lil.35 Orgelspel
AVRO 12.00 Lichte muz. 1(2.30 Land- en tuin-
bouwmeded. 12.33 Sport en prognose 12.48
Gram 1 00 Nieuws 1.15 Meded. en gram. 1.30
Lichte muz 2 00 V d. hulsvr. 2.20 Viool en
piano 250 'Bo'ekbcspr. 3.10 Plano quatre
mains 3 30 Musette ork. VARA 4.00 Gram.
4 30 V. d Jeugd 5 00 Planoduo 5.20 Muzikale
us. 6.00 Nieuws 6.15 Gram. 6.56 „Schakels
»en heden en verleden", caus. 7.10 Ge.
•ngd koor VPRO: 7.30 „Op bezoek bij an-
ren". 7.46 Ber. 8.00 Nieuws 8.05 Opening
VPRO-propaganda-actle VARA; 9.00 C
9.15 Buitenl. weekoverz. 9.30 Pianoi
10 15 Gram. VPRO: 10.4'0 „Vandaag".
10 45 Avondwijding VARA: 11.00 N
1.1.15—12.00 Gram.
Hilversum II 298 m. KRO: 7.00 Nieuws 7.10
Gram. 7.15 Gym 7,30 Gram. 7.45 Morgenge.
bed en lit. kal. 8.00 Nieuws, weerber. en
Kath. nieuws 8 20 Gram. 9.00 V. d. hulsvr.
9.45 Schoolradio 10.00 Kamerork. 10.30 Gram.
1.1 00 V. d zieken 11.40 Kamerkoor 12.00 Ar
gelus 12.03 Gram. 12.30 Land- -
dedelingen 12.33 Wij
2 -s-i i
kath.
2.09 Gram. 2.30 Metropol*
Schoolradio 3.30
het land
12.55 Zonnewijzer 100 N'
120 Gram. 1.45 V. d. vroui
•list 3.00
ildmuzaekconc. Kerk
liedjes 4.00 V. d. zieken
rade 3 46 ItallaL._.
5.00 V. d. jeugd 5.15 Kinderkoor 5.40 Piai
•oordr. 6.00 Rep. 6.10 Zangrecital 6.30 „En
ïu mijn geval". 6.45 Gram. 6.55 Prof. Romme
spreekt 7.00 Nieuws 7.10 Regeringsuitz.V(
klaring en toelichting, waarin opgenome
1. de reclassering 2. (7.20) het emigratie-
praatje door H. A. van Luyk 7,30 Avondge
bed en lit. kal. 7.45 Verz. progr v. d mili-
Amus. muz. 9.00 Act. 9.15 De ge-
9.20 Politiek
9.50 Grc
41.
Caroline zocht het porseleinen dametje op en
Paul zette het op een plank. Zoals hij al ge
dacht had, deed het het uitstekend tegen de blau
we achtergrond. Caroline zag ogenblikkelijk dat
het opvallend was en gaf toe dat Paul gelijk had.
„Jij hebt smaak", zei zij. „Het staat daar uit
stekend." De veranderingen in de kamer begon
nen haar een beetje opgewonden te maken.
Aan de wand hing slechts één enkel schilderij,
een grote ets van een boer die over een bevroren
veld liep. Er ging eenzaamheid van uit en het
herinnerde Paul aan de boeren die hij in Aporia
kende. Hij herinnerde zich eveneens de klamme
handdruk van Byington en dacht: Ik voel me
meer thuis bij de boeren dan bij de Byingtons
van deze wereld. Ik geloof dat ik heimwee heb.
„Weet jij waar die plaat van het paard is?"
vroeg hij. „Die is ongeveer even groot als deze
plek op de muur."
„Hij ligt tussen de dekens in de kist. Daar."
Paul ging een haak opzoeken en toen hij terug
kwam had Caroline de Chi Chen prent in haar
handen. „Hou jij hem eens vast, zodat ik er naar
kan kijken", zei zij. Zij liep van hem vandaan
en toen zij zich omkeerde voelde zij zich warm
worden van genoegen. De gehele kamer leek nu
warmer en lichter, meer persoonlijk.
„Ik had het hier willen hebben", zei Paul.
„Ja. Laat het een centimeter zakken. Zo. Dat
is beter."
Paul sloeg de haak in de muur en hing de
prent op. Toen keek hij de kamer eens rond.
„Nu voel ik me beter", zei hij. „Jij niet?...
Kan ik iets doen in verband met het eten?"
Nadat zij gegeten hadden ging Paul naar zijn
studeerkamer. Door een plotselinge inval gedre
ven ging Caroline naar de kast in de hall en nam
haar nieuwe hoed eruit. In de woonkamer zette
zij hem op voor de spiegel en bekeek haar eigen
beeld nauwkeurig. De hoed stond haar goed. Een
voudig, maar erg goed. Zij glimlachte tegen het
beeld in de spiegel en hoewel de glimlach ijdel
was, sprak er toch een innemende vreugde uit.
HOOFDSTI K VIII.
I De vrouw van de bisschop kwam Caroline op-
I zoeken. Uit haar tuin had zij een armvol chry
santen meegebracht, die Caroline in een blauwe
vaas had gerangschikt.
„Prachtig zijn ze in die vaas", zei Maisie Fell-
owes geestdriftig. „Jeanie zegt dat voor haar
de bloemen altijd de verkeerde kant overbuigen.
Maar daar hebt u geen last van."
„Ik hou van bloemen", antwoordde Caroline
uit de grond van haar hart.
„Ik zal u wat bollen geven. Het is nog niet te
laat... De tuin is maar klein hier, maar hij zou
mooi kunnen zijn."
„Dat is aardig van u... Zullen we een kopje
thee drinken?" zei Caroline.
„Graag."
Caroline ging naar de keuken en terwijl zij
weg was keek mevrouw Fellowes nieuwsgierig
de kamer rond. Toen Caroline terugkwam zei
zij: „U hebt wat met deze kamer gedaan. Ik
weet niet precies wat. maar zij is veranderd."
„Niet veel", zei Caroline. „We hebben er al
leen maar wat van onze boeken en snuisterijen
in gezet."
„Grappig wat een persoonlijkheid met een huis
kan doen", antwoordde mevrouw Fellowes. „Dit
huis leek precies op Julia Ficke toen zij hier
woonde. Het was moeilijk om het huis van Julia
en John te scheiden. Maar nu is het al ver
anderd. Het lijkt alsof... wel, ik ken u niet goed
genoeg om te weten of het op u lijkt, maar
het heeft in elk geval iets van uw man."
Hoewel zij het op een vriendelijke en aardige
manier had gezegd, beviel het Caroline niet
helemaal. Zij vond de kamer ook prettig, maar
zij wilde niet dat Paul alle eer hiervoor zou
krijgen.
„Ik begin me al een beetje thuis te voelen",
antwoordde zij. „Aan de pastorie in Aporia
niet veel eer te behalen, hoe goed ik odk mijn
best deed."
„Paul zegt dat u- een prachtig huis hebt."
„Ja, dat is waar."
„Ik zal de thee halen", zei Caroline.
Zij had een paar van haar mooiste kopjes op
een tafeltje bij de haard gezet en nu kwam zij
binnen met de theepot, heet water, koekjes en
een citroen. Juist toen zij cp een elegante manier
de thee wilde inschenken, hoorde zij de bel Zij
verontschuldigde zich en ging naar de deur. Daar
stond Julia Ficke. Zij droeg een prachtige bontjas
en een klein bijpassend hoedje van bont.
„Hoe gaat het met u?" vroeg Julia. „Ik ben
mevrouw Ficke. Ik weet niet of u zich mij nog
kunt herinneren."
„Natuurlijk, Kom binnen, mevrouw Ficke",
zei Caroline.
De atmosfeer veranderde plotseling. Mevrouw
Fellowes interesseerde haar niet erg, omdat
zij haar te gewoon vond. Zij had echter plezier
in haar rol als gastvrouw. Maar met de komst
van Julia werd Caroline een ander mens. Voor
zichtig en vastbesloten!
„O, natuurlijk is het mijn huis niet meer, maar
het gevoel blijft bestaan... O, hebt u bezoek?"
Caroline had bijna gezegd: „Het is alleen maar
mevrouw Fellowes", maar Julia Ficke sprak het
eerst. „Ben jij het, Maisie! Wat leuk." Zij gooi
de haar bontjas op de sofa. „Ik zei juist tegen
mevrouw Phillips, dat het zo gek is om in je
eigen huis op bezoek te gaan, Maisie."
Maisie wierp haar vriendin een ernstige blik
toe.
„En ik had juist gezegd dat het jouw huis al
niet meer was", zei zij. Alleen de vriendelijk
heid in haar ogen redden haar woorden van
boosaardigheid. „De persoonlijkheid van de be
woners", zo ging zij voort, „schijnt in de meu
bels te dringen. Heb je nog het gevoel dat het
jouw huis is?"
koor, Omr, orit en sol. l'l.OO Nlei
Schaak-olympiade 14.2012.00 Gram,
Engeland BBC Home service 330 m. 112.00
Graim. 012.25 Gevar. muz. 12.55 Weerber. 1.00
6 30 Gram. 7.00 Gevar. progr. 8.45
9 00 Nieuws 9.15 Caus. 9.45 Woorder
1015 Pianorecital l'l.OO—44.08 NI
ouw 3.00 Dansmuz. 3 45
Lichte muz. 4,16 ..Mrs Dale's Dagboek" 4.30
Orgelspel 5.00 Mill. ork. 5.45 Gevar. progr.
6.30 Caus 6.45 Hoorsp. 7.00 Nieuws 7.24
Sportpraalje 7.30 Gevar. progr. 8.15 Discus
sie 9.00 Klankb. 40.00 Nieuws 10.45 Act. caus.
10.20 Rep. 10.30 Lichte muz. 44.05 Voordr
11.20 Dansmuz. 14,50—12.00 Nieuws.
10.10 Muz. pro
Frankrijk Nationaal progr. 347 m. 12.30
Ork. conc. 1.00 Nieuws 1.55 Israëlische uitiz.
6.30 Amerikaanse uitz. 7.25 Graim. 8.02 „Or.
phée" 8 55 Gram. 9.15 ..Orphée" 10 45 Gram.
14.00 Intern, solisten 11.45—12.00 Nieuws.
Brussel 324 m. 11.45 Ork. conc. 12.30 Weer
ber. 12.34 Gram. (Om 12.50 Koersen) 1.00
Nieuws 1.15 Gram 3.40 Chansons (Om 4.00
caus 625 Koorzang 6.30 V. d. sold. 7.00 Nws
7.40 Gram. 8 00 Verz. progr. v. d. vrouw 8 15
V. d. vrouw 9.00 Gram. 9.15 Ork. conc 10.00
Gram, 2 00 Omr. ork 3 00 Gram. 4 05 Lichte
muz. 5.00 Nieuws 5 15 Gram 5.30 Vocaal ens.
5.50 Gram. 7.30 Nieuws 8 00 Omr. ork. 9 00
Gram. 10.00 Nieuws 10.15 'Gevar. muz. 10^55
BBC European service Uitzending voor Ne
derland 10.00—10.30 Nieuws. Hoe de week
bladen het zien. Nieuwe film (Op 221 en 76
9.00—9.45 „Het ge-
Kruiswoordraadsel
Horizontaal: Vruchtenmoes. 3 vrucht.
5 gehoororgaan. 6 drank. 9 voorzetsel. 11
edelgesteente. 15 zangnoot. 16 vervoer
middel, 18 vreemde munt. 19 deel van een
geweer, 20 bestemming.
VERTICAAL: 1 Kweekbed. 2 straf, 3
aartuig, 4 sabel, 7 nevelachtige damp, 8
is, 10 peulvrucht. 12 melkschaap. 13 in-
;ct, 14 nimmer. 16 gezond. 17 waswater.
Oplossing vorige puzzle
1—5 dosis, 5—9 slang, 9—12 garf, 12—17
floret, 17—21 tonen. 21—26 narwal. 26—29
lans. 29—33 slons. 33—38 stekel. 3813
lekker, 43—48 roer. 4648 ras.
SIGARENAANSTEKER.
