Afsluiting van dn zeearmen
Het leven van SIR WINSTON CHURCHILL
4
ZONDAGSBLAD 28 AUGUSTUS 1954
DE LES VAN DE FEBRUARI-RAMP 1953
Groois project, dat durf en volharding vereist
Voor verhoging van veiligheid noodzakelijk
Door Ir. A. G. B&UGGEMAN
N het voorgaand artikel is het een
en ander gezegd over de storm
vloed van 1 Februari 1953 en de ge
volgen daarvan voor onze water
keringen.
Daarbij bleek, dat de factoren die
de hoogte van de stormvloed bepalen
(met name die van invloed zijn op de
grootte van het windeffect) wel van
uitzonderlijke aard waren, doch dat
een hogere stormvloed tot de m o -
gelijkheden behoort.
Immers, indien het waargenomen
windeffect op andere wijze zou zijn
samengevallen met het astronomisch
getij, was deze stormvloed nog cata-
strofaler geweest.
Enorm en
kostbaar werk
dc hand.
Laten we vooreerst
dc kostbaarheid en de
ingreep buiten beschou
wing en stellen we ons voor, dat de
zeegaten zo ver mogelijk zeewaarts met
dammen (primaire keringen) worden
afgesloten, dan ontstaat er een door
gaande kustlijn van Cadzand tot voorbij
Delfzijl. Dc zeegaten worden dan ge
sloten in de lijn van de duinenréeks.
Dit uit veiligheidsoogpunt ideale pro
ject is echter niet uitvoerbaar.
Het water, dat de grote rivieren af
voeren, moet naar zee worden getrans
porteerd. Daarvoor zijn grote siuiscom-
plexen nodig, die vele malen groter moe
ten zijn dan die in de Afsluitdijk van
de Zuiderzee. Dergelijke kunstwerken
mogen niet direct aan open zee gele
gen zijn, daarvoor zijn zij te kwetsbaar;
ze zouden er trouwens niet eens ge
bouwd kunnen worden.
Dan is het verder niet toelaatbaar,
dat het beneden-gedeelte van de grote
rivieren dichtvriest. Immers, na de dooi
moet het vele afkomende water zo snel
mogelijk naar zee worden afgevoerd.
Dit kan slechts goed gebeuren, indien
de rivier van beneden af, d.w.z. vanaf
de zeezijde, met IJsbrekers wordt open
gebroken vóór de dooi in volle omvang
is ingevallen, en indien het gebroken
ijs ook snel naar zee kan afstromen.
De Nieuwe Waterweg en het Haring
vliet moeten dan reeds zo goed mogelijk
vrij van ijs zijn.
Om een en ander te bewerkstelligen
zijn betonnen en stalen ..kunstwerken"
nodig, die de zee op een zeker ogen
blik in vrijwel even sterke mate als
voorheen toelaten. Dit betekent de bouw
van een soort stuwen, gelegen in grote
diepe openingen, die spoedig en onder
alle weersomstandigheden gestreken
kunnen worden.
Voorts is het, althans onder dc hui
dige verhoudingen, noodzakelijk, dat dc
grote zeeschepen onbelemmerd naar
Antwerpen en Rotterdam kunnen opsto-
men. Dit is niet anders'te verwezenlij
ken dan door een soort kunstwerken,
die normaal de scheepvaart vrij laten
en slechts gesloten worden, indien zeer
hoge stormvloeden aangekondigd wor-
In vijf dagen tijd kon dit slroomgat te Pn.pen-
dreeht (bij eb), waarvan de hoge klei-drempel
gelukkig niet snel uitschuurde, dank zij een voor
treffelijke werkwijze, met normaal aannemers
materiaal worden gedicht.
De afdammingen zullen dus enigszins
binnenwaarts moeten worden gemaakt
en. ai naar gelang van de af te sluiten
zeearm, voorzien moeten worden van
een kleiner of groter complex sterk
variërende kunstwerken: scheepvaart-
sluizen, spuisluizen, beweegbare „deu
ren" en stormsluizen.
Gemakkelijker wordt de zaak hier niet
door. Nog moeilijker als men bedenkt,
dat er vele secundaire werken moeten
worden uitgevoerd, doordat de zeear
men op diverse plaatsen met elkaar in
open verbinding staan, zodat het uit
voeren van een bepaald werk invloed
heeft op het getij en vooral op de stro
mingen, optredend in andere zeearmen.
Blijven Westerschelde en Nieuwe Wa
terweg open, dan is het noodzakelijk
de dijken er langs te verhogen en ook
die langs de direct aansluitende rivie
ren, met alle aankleve van dien.
Houden we de kwestie van de uit
voerbaarheid nog even aan tot het laatst
van deze beschouwing, dan mogen we
toch wel vaststellen, dat het resultaat
van de afsluiting bevredigend kan zijn,
voor nu en voor de toekomst. Men ver
krijgt een korte kustlijn, die als perma
nente verdediging tegen de zee beter
en gemakkelijker kan worden onderhou
den dan het uitgebreide dijkenstelsel. De
bestaande dijken kunnen als tweede
waterkering blijven fungeren; deze re
serve-barrière moet in stand worden ge
houden.
Voor de toekomst spreekt dit systeem
van waterkering zoveel te duidelijker,
doordat in de loop der jaren steeds ho
gere eisen aan dc veiligheid zullen wor
den gesteld als gevolg van de snelle
bevolkingstoeneming in het Westen van
ons land en de daarmede gepaard gaan
de hoge investeringen.
Bovendien speelt, ook voor de toe
komst, de positieve niveauverandering
(zeespiegelrijzing en bodemdaling) een
rol. Zou men nu niet tot afsluiting der
ïen kunnen komen, dan zal men
de toekomst toch moeten doen.
(Vervolg op pag. 5).
In het jaar vóór de stormvloed werd een betrekkelijk kleine zeearm, de Braakman, afgesloten. De dichting van het
s'uitpat geschiedde met twee Phoenix-caissons, waarvan men hier de laatste, tijdens de eb-kentering, ziet inbrengen.
Men moet zich niet indenken, wat er
zou zU» gebeurd indien ren dergelijke
storm veertien dagen eerder had ge
waaid. ten tüde van het hoge springtü.
of wanneer de wind zijn grootste invloed
had uitgeoefend Juist ten tüde van de
hoogste waterstand en niet, zoals nu.
meer dan twee uren voor dien.
Het is zelfs niet onmogelijk te achten,
dat beide omstandigheden zouden samen
treffen: dan wa« het leed niet te over-
Ongetwijfeld heeft bovendien de om
standigheid, dat vele dijken zijn door
gebroken, even vóór de hoogste water
stand werd bereikt, een verlagende in
vloed op deze topstand gehad. Er is
ook geconstateerd, dat de hoogste wa
terstand enige tijd op eenzelfde niveau
(soms enige uren achtereen) is blijven
De mate van voorkomen van een
soortgelijk langdurig en groot windef
fect is gering er komen echter wel
depressies voor met nog ve«l hogere
windsnelheden! Het tegelijkertijd optre
den van de meest bezwarende omstan
digheden zal nog veel minder voorko-
Het kan over vele honderden jaren
zijn, maar het zou echter ook het vol-
gtend jaar het geval kunnen wezen, al is
de kans daarop zeer klein, van mense
lijk standpunt bezien.
De mogelijkheid van een hogere
Stormvloed blijft bestaan; het behoort
met tot de onmogelijkheden, dat deze
meer dan een meter hoger zal zijn.
In waterstaatskringen spreekt men
van de superstormvloed (de vloed die
opgetreden is) en van dc mogelijkheid
van een hyperstormvloed.
Men bedenke, dat zo'n bijzondere
stormvloed evengoed op kan treden in
hrt Noorden van ons land als in het
Zuidwesten.
Dijkverhoging op
grote schaal
WIL men zich wapenen tegen een der
gelijke stormvloed dit moet ge
beuren dan is het eerste, waaraan
gedaent wordt: een belangrijke verho
ging van al onze hoogwaterkerende dij-
Eci. Om mogelijk veilig te gaan zou
een dergelijke verhoging anderhalf tot
twee meter, naar gelang van de ligging
van het dijkvak, moeten bedragen En
wie zegt, TÏat het windeffect, zoals dit
nu is voorgekomen op zeker ogenblik,
een andermaal niet hoger zou kunnen
zijn?
Men moet zich voorstellen wat een
dergelijke dijks verhoging betekent voor
ons dichtbevolkte Westen des lands!
Het zou al erg zijn, indien alle dijken
groene, d.w z, geheel met gras begroei
de. dijken waren, hoewel de werkwijze
ZONDAGSBLAD 28 AUGUSTUS 1954
5
ALS er eens een referendum werd uit
geschreven over de vraag: Wie is
de beroemdste man van de wereld?,
dan maakte Sir Winston Churchill ze
ker grote kans om als no. 1 uit de bus
te komen.
Churchill werd geboren op 30 Novem
ber 1874. Als God hem het leven spaart,
wordt hij dus straks 80 jaar. Dat hij er
nog gezond en fit uitziet, bleek uit de
foto van deze week, waarop we hem zijn
Franse ambtgenoot Mendès-France zien
begroeten.
Uit het veel bewogen leven van Enge-
lands Eerste Minister gaan we een en
ander vertellen. De bekwame Amerikaan
Alfred J. Buescher heeft de hoofdmo
menten van Churchills leven in een se
rie tekeningen vastgelegd en deze te
keningen zullen de leidraad bij ons ver
haal zijn.
\A7 INSTON Churchill stamt af van een
der meest beroemde Engelse ge
slachten.
De stamvader van zijn geslacht was
John Churchill, hertog van Marlborough,
die leefde van 1650—1722. Op verschil
lende slagvelden heeft deze man veel
roem en glorie geoogst. Hij nam o.a.
deel aan het ontzet van Tanger en werd
kapitein van een regiment, dat in het
beruchte rampjaar 1672 tot hulp dei-
Fransen naar de Nederlanden vertrok.
In later jaren kantte hij zich tegen de
plannen van Jacobus II om het katholi
cisme in Engeland te herstellen en
schaarde zich aan de zijde van de Prins
van Oranje. Willem III verhief John tot
graaf van Marlborough en belastte hom
in de oorlog tegen Frankrijk met het
opperbevel over een Britse expeditie.
eerst naar de Nederlanden en daarna
naar Ierland.
De vechtlust heeft Winston dus van
niemand vreemd. En te begrijpen is,
dat hij zijn beroemde voorvader steeds
geestdriftig en bewonderend heeft ver
eerd. Dat blijkt wel uit zijn boek „Marl
borough", dat hij aan John Churchill
heeft gewijd.
't Is zeker mede aan de studie, die
Winston voor deze uitvoerige levensbe
schrijving moest maken, te danken, dat
hij zo goed op de hoogte is met de ge
schiedenis der Nederlanden. Daarvan
gaf hij bewijs in zijn rede, die hij kort
na de bevrijding hield voor de Leidse
IN December 1874 bevatte de „Times"
onder het traditionele hoofd „Beval
lingen" de volgende annonce: ,,30 No
vember, op Blenheim palace, Lady
Randolph Churchill, vroegtijdig, van een
Winstons vader was een zoon van de
zevende hertog van Marlborough. Lord
Randolph wijdde zich aan de politiek
en wist het te brengen tot minister van
financiën. Hij hoopte nog eens Eerste
Minister te worden. Zijn kansen stonden
aanvankelijk niet slecht, maar 't kan
in de politiek nu eenmaal vreemd toe
gaan plotseling werd hij ten val ge
bracht. Kort daarop trof hem een ern
stige ziekte, waarvan hij niet meer is
hersteld. Met deze mededeling zijn we
ons verhaal een beetje vooruit gelopen.
De naam van Churchills moeder was
Jennie Jerome. Zij was een dochter van
de eigenaar en hoofdredacteur van de
,,New York Times".
Over haar heeft Winston later geschre
ven: „Mijn moeder maakte een diepe
indruk op mijn kindergemoed. In mijn
ogen straalde zij als de avondster. Ik
had haar innig lief, maar van verre.
Zij scheen mij altijd een toverfee toe."
Lady Churchill wordt ons beschreven
als een zeer schone vrouw. Ook was zij
muzikaal en stond in geregelde corres
pondentie met vele bekende tijdgenoten.
Ook voerde zij wel eens het woord op
vergaderingen om haar man in zijn po
litiek streven te steunen.
HET lag in de bedoeling, dat Winston
later in rechten zou studeren. Maar
naar het oordeel van zijn vader was het
kereltje daarvoor niet knap genoeg.
't Liefst speelde de jongen met zijn
broer Jack met de tinnen soldaatjes,
waarvan hij er wel 1500 had. Meerma
len sloeg zijn vader dat spelletje aan
dachtig gade, en op zekere dag vroeg
hij Winston: „Zou jij graag soldaat
worden?" En direct klonk het gretig
antwoord: „Ja. graag!"
Besloten werd Winston naar Harrow te
zenden, een van de bekendste Engelse
jongenskostscholen. Van het toelatings
examen bracht hij echter weinig te
recht. En dat hij toch tot deze school
werd toegelaten, is te danken aan de
directeur, die „wel iets in deze jongen
zag".
De jaren in Harrow doorgebracht
werden voor Winston een nachtmerrie.
Later schreef hij over deze tijd: „Ik
zou veel liever voor metselaar geleerd
hebben of boodschappenjongen gewor
den zijn of mijn vader geholpen heb
ben het uitstalraam van een kruide
nierswinkel to schikken". Hij bleef lang
in de lagere klassen zitten en kwam aan
Grieks en Latijn niet toe. „Wij werden
beschouwd als zulke ezels, dat wij
slechts Engels konden leren. En ik
leerde het grondig."
Na Harrow kwam de officiersoplei
ding te Sandhurst. En dat ging yelukkig
veel beter. Toen hij in 1894 deze school
verliet, was hij nr. 8 ven dc 150 jon
gens, die in dat jaar afzwaaiden.
Gelukkig: de schooltijd zat er opl
Wat zou 't leven verder brengen?
Keus is niet moeilijk
DE zeearmen hebben hun nut voor
ons land. Zij ontvangen het water
van dc grote rivieren. Op enige er van
wordt een belangrijke mossel- en
oestcrtcclt uitgeoefend. Zij worden door
vissersschepen bevaren, die zonder slui
zen te passeren hun havens kunnen be
reiken. Langs twee van die zeearmen
kunnen tenslotte, heel belangrijk, de
grote zeeschepen tot voor de kaden van
Rotterdam en Antwerpen, diep het land
in, komen.
i hebben echter ook hun
niet geringe schaduwzijden. Bijna dui
zend kilometer dijk ligt langs hun boor
den; dijken, die verdedigd en onderhou
den moeten worden; dijken, die in de
eerstvolgende jaren, indien de zeegaten
niet gesloten worden, sterk verhoogd
moeten worden!
Dan zijn er verder de verkeerspro
blemen, die de ontwikkeling van grote
gebieden in dc weg staan; voorts de
verzilting van het omspoelde land, dat
in de zomermaanden (gelutakig meestal
droger dan in 1954) juist aan zoet wa
ter behoefte heeft; tenslotte het niet
voldoende kunnen benutten van buiten
dijkse gronden, terwijl er in ons land
zo'n behoefte aan landbouwgrond be-
Dit zijn in het kort samengevat de
voor- en nadelen van de zeearmen, die
diep hot land indringen. Er is ongetwij
feld heel veel belangrijks meer over te
zeggen.
Het is overigens ook zo wel begrij
pelijk, dat vele vooruitstrevende gees
ten gewezen hebben op de ongelijkheid
van de voordelen en de nadelen van
dc aanwezigheid van een groot aantal
der zeearmen en gepleit hebben voor
afsluiting daarvan.
Reeds vóór de stormvloed van Februa-
Ti 1953 was men tot de conclusie geko
men, dat deze afsluiting overweging
verdiende, en dat het heel gewenst zou
«ain een financieel-economische studie
het geheel te maken, waarbij de
Nu door de stormvloed gebleken Is,
dat niet alleen de dijken moeten wor
den onderhouden, maar ook verhoogd
een uitermate kostbare aangelegenheid
Is leder, die bij de vroegere bere
keningen geïnteresseerd Is geweest, er
volkoanen van overtuigd, dat een nieu
we waardering van de voor- en nade
len uit zal vallen In bet voordeel van
de a/slulting.
In dc tweede plaats komt als pro-
In de wijde zeegaten in hel Zuidwesten van ons land berinden ;ich grote
zandplaten, afgwisseld door diepe geulen. Bij eb vallen deze platen droog.
Zij zijn dan een geliefde verblijfplaats voor de robben.
De z.g Dcltacbm missie, zeer deskun
dig. die direct na de stormramp is in
gesteld om de Minister van Verkeer en
waterstaat te adviseren omtrent de
vraag, welke waterstaatkundige voorzie
ningen moeten worden getroffen in het
stormrampgebied, heeft de keus in prin
cipe gemaakt.
In haar opdracht was begrepen een
onderzoek naar de vraag, of afsluiting
van de zeearmen tot die voorzieningen
behoort. De afsluiting van de Wester
schelde en dc Nieuwe Waterweg was
echter uitdrukkelijk daar buiten gehou
den, vandaar dat zij zich hierover niet
uitspreekt.
In een Jaar tijds kwam zij eenstem
mig tot de conclusie, dat verhoging van
de veiligheid noodzakelijk is en dat dit,
ln het kort gezegd, niet beter kan ge
schieden dan door afsluiting van de zee
gaten. (Derde inter lm-ad vies van 27
Febr. 1954).
Afsluiting technisch
mogelijk
VANZELFSPREKEND zou het geen
zin hebben een beslissing uit te lok
ken omtrent het al of niet sluiten van
de zeegaten, als niet vast zou staan,
dat deze sluiting ook technisch uitvocr-
In hoofdzaak komt men voor een drie
tal problemen te staan.
In de eerste plaats die van de bouw
van de eigenlijke afsluitdammen en de
dichting van de sluitgaten daarin. Dc
watermassa's, die vóór dc definitieve
sluiting van een dam verwerkt moeten
worden in het kleine bestek van het
sluitgat, veroorzaken sterke stromingen,
bij eb in 7.eewaartse richting w"
blei
de i
e: hot
de
an dc grote kunstw
die in dc afsluitdammen moeten wor
den gemaakt, opdat zij voldoende Sterk
en voldoende bedrijfszeker zullen zijn
en. wat wellicht nog belangrijker is. op
dat zij zonder al te veel tegenslagen
kunnen worden gebouwd?
Tenslotte hier ligt waarschijnlijk
het belangrijkste probleem de volg
orde en de duur van uitvoering van de
primaire en secundaire werken en van
de tussentijds te treffen voorzieningen.
Het eerste probleem is in dc oplossing
al een groot eind op weg. In de loop
der jaren is het nodig gebleken om di
verse gaten te sluiten. Allereerst in de
Afsluitdijk van de Zuiderzeewerken.
Daarna de bressen, die in de tweede
wereldoorlog in Walcherens zeedijken
waren geslagen.
Toen dc sluitgaten in de afsluitdam
men, achtereenvolgens van de Brielse
Maas en dc Braakman. Tot besluit, als
gevolg van de stormvloed, de enorme
dijkgale.n van Schelphock, Kruiningcn
en Ouderkerk. Steeds ingenieuzer zijn
dc oplossingen van de hier gestelde
problemen geworden. Met de beschik
bare ervaring is het mogelijk dc goede
methode uit te zoeken om ook de wa
termassa's te bedwingen, die tot kort
voor dc sluiting de zeegaten zullen blij
ven passeren.
Het tweede probleem betekent dc er
varing van velen op allerlei gebied bij
eenbrengen om aan de gestelde eisen
te kunnen voldoen. Er zijn in dc laatste
tientallen Jaren voldoende grote werken
uitgevoerd in ons land. dat hiervoor on-
Setwijfcld een goede oplossing zal wor-
en gevonden.
Met dc oolossing van het derde pro
bleem is hei in beginsel gunstig gesteld.
In het Waterloopkundig Laboratorium
in Delft kan men uitstekend nagaan,
welke gevolgen een bepaalde werkwijze
voor de gehele delta van de Beneden
rivieren hebben zal. Men kan daarbij
alle mogelijkheden nabootsen en dc
meest gunstige kiezen.
Het geheel ia een gro«U project, dal
durf en volharding vereist, maar waar
mede de Nederlandse waterbouw tech
nisch wel raad weet.
Een andere kwestie Is, of de weer
standen van psychologische en finan
ciële aard, die tijdens de Unge duur
van het werk ongetwijfeld zuil» n optre
den, kunnen worden overwonnen. Daar
voor is het nodig, dat in brede lagen
van ons volk de noodzakelijkheid van
dit werk blijvend wordt Ingezien.
