Onze sterke verdediging tegen 't water heeft gefaald
ZEKERHEID
DE LES VAN DE FEBRUARI-RAMP 1953
Vele dijken konden krachtproef niei weerstaan
En - een nog hogere stormvloed
blijft dreigende mogelijkheid
'EDoor Vr. cA. ^Biruqqeman-,
Gevolgen voor duinen
en dijken
IN HET ALGEMEEN konden de
duinen de stormvloed naar beho
ren keren. Wel werd een gedeelte van
de duinen weggeslagen. Gemiddeld
ging de duinvoet 15 m achteruit. Na
bij 's-Gravenzande verzwakte de dui
nenrij zodanig, dat een duinvoetver-
dediging moest worden aangebracht.
Ten Noorden van Ouddorp ontstond
een critieke situatie, die bijna leid
de tot doorbraak van de smalle duin-
regel. Hier was het noodzakelijk ach
ter de duinresten een zware nieuwe
dijk te bouwen. Overigens bleef de
Door het grote stroomgat naby Papendrecht werd een groot deel van de Alblasserwaard overstroomd. Gelukkig waterkering, die door de duinen wordt
wat het overstromingiwater zoet, en als gevolg van de snelle dichting van het gat kwam het land niet diep onder water, gevormd, intact.
komen werd echter niet gerekend.
Bij een analyse van deze stormvloed
blijkt ook duidelijk zijn uitzonderlijk
karakter. Een theoretisch wel moge
lijke, practisch echter niet aanvaar
de stormvloed werd toch werkelijk
heid.
De uitzonderlijkheid van deze
stormvloed neemt echter niet weg,
dat het mogelijk is, dat nog belang
rijk hogere vloeden kunnen voorko
men.
Getijwerking
OM TE KUNNEN begrijpen waar
in dc uitzonderlijkheid van deze
stormvloed is gelegen, is het nodig
onderscheid te maken tussen de da
gelijkse getijwerking en de invloed
van de wind. De dagelijkse getijwer
king is aan astronomische wetten ge
bonden. Voor elk uur van de dag kan
zij voorspeld worden, hetgeen dan ook
geschiedt in de bekende getijtafels.
Twee keer per etmaal is het vloed
en twee keer per etmaal is het eb.
Niet elke vloedstand komt even hoog
en niet elke ebstand even laag. Bij
de zogenaamde springtijen, die optre
den bij nieuwe en volle maan, is de
vloed hoger dan normaal en de eb
lager dan normaal, bij de doodtijen,
optredend tijdens de kwartierstanden
van de maan, is de vloed lager dan
normaal en de eb hoger. Dit is nog
niet alles. Elke 14 dagen komt, zo
als gezegd, een springtij voor. Afwis
selend zijn echter dc springtijen hoog
en laag, hoewel steeds hoger dan de
normale vloeden.
Dat dc stormvloed van 1 Februari
1953 zo hoog was, is o.a. te wijten
aan de omstandigheid, dat zij optrad
tijdens springtij.
Dat de mogelijkheid niet uitgeslo
ten Is van een hogere stormvloed,
kan men afleiden uit de omstandig
heid, dat zij nu opgetreden is bij een
Anti de Zuidkust van Flakkee traden bijzonder ernstige beschadigingen aan
de hoofdwaterkering op. Uit deze foto blijkt wel. dat men zich onze dijken
niet als rotsen moet voorstellen.
laag springtij. Het springtij bijv.
dat veertien dagen eerder voorkwam
was rond veertig centimeter hoger.
Windinvloed
NU DE INVLOED van de wind. De
voorspelde getijstanden van de
getijtafels komen in werkelijkheid
voor, indien de windinvloed gering is.
Bij harde wind en storm is de wind
invloed echter groot. Zo treedt bij
harde Westelijke tot Noordelijke wind
al spoedig een verhoging van de wa
terstanden van meer dan een halve
meter op. De grootste windinvloed
die tijdens hoog water tot nu toe in
ons land was gemeten, bedroeg 2.70
m, terwijl de maximale windinvloed
op rond 3 m werd becijferd.
Deze getallen zijn belangrijk over
schreden bij de jongste stormvloed.
De maximale windinvloed bedroeg
meer dan 4 meter. Curieus genoeg,
trad deze op in het Noorden van ons
land. Dat dit niet tot calamiteiten
aanleiding gaf, komt, doordat zij
optrad juist ten tijde van laag water.
De grootste windinvloed tijdens hoog
water bedroeg 3.40 a 3.50 rn. De
hoogste waarde van de windinvloed
tijdens hoog water werd nu dus met
70 a 80 cm overschreden en de ma
ximale waarde met meer dan 1 m.
Dit zijn zulke hoge getallen, dat
hierdoor van een uitzonderlijke wind
invloed sprake is. Aan de andere kant
zou een samentreffen van het maxi
male windeffect met de top van het
getij echter leiden tot een belangrijk
hogere vloed dan is voorgekomen.
Enerzijds dus een uitzonderlijke
stormvloedstand, anderzijds de mo
gelijkheid van een nog hogere.
Niet qlleen de grootte van de wind
invloed gaf de storm zijn uitzonder
lijk karakter. Daarnaast ging de duur
van de grote windinvloed belangrijk
uit boven die van andere stormvloe
den (zie grafiek).
In 1894, zo Is uit deze grafiek af te
leiden, trad In Brouwershaven gedu
rende één uur een windinvloed van
2.70 m of meer op. In 1953 trad ge
durende dertien uur een windinvloed
van meer dan 2.70 m op, eveneens
In Brouwershaven.
DE stormvloed van 1 Februari 1953
is met recht een ramp voor ons
land genoemd. Meer dan 1800 men
sen kwamen om het leven. De vee
stapel in het rampgebied werd gede
cimeerd. Het zal jaren duren vooi de
bodem overal weer dezelfde opbreng
sten kan geven als voorheen. Op ve
le plaatsen worden eerst nu weer de
vernielde woningen en boerderijen op
gebouwd. Het herstel kost meer dan
een milliard gulden.
Vroeger voelde men zich veilig ach
ter de dijken. Dat gevoel voor veilig
heid is nu teloor gegaan. Wel zijn op
enkele plaatsen sterkere dijken verre
zen, terwijl men op andere plaatsen
bezig is met dijkverhogingen. In over
grote mate echter zijn de herstelde
dijken niet of nauwelijks sterker dan
voorheen.
Er zal iets moeten gebeuren, dijk
verhoging op grote schaal of afslui
ting van zee-armen.
Hierover wordt naarstig gestudeerd.
Niet lang geleden is het derde ii.ter-
im-advies van de Delta-commissie uit
gekomen, waarin de minister van
Verkeer en Waterstaat wordt gcadvi.
seerd tot afdamming van de zee-ar-
men over te gaan.
Dit is een bijzonder groots en kost
baar project. Voor visserij en scheep
vaart zijn daaraan nadelen verbon
den. De voordelen zijn echter over
wegend.
Het werk is echter noodzakelijk en
het is ook uitvoerbaar.
Aan dit werk zijn vele moeilijkhe
den verbonden. Tijdens de lange duur
zullen grote weerstanden van psycho
logische en financiële aard moeten
worden overwonnen. Daarom kan een
dergelijk werk alleen doorgang vin
den, indien ons volk als geheel er ach
ter staat.
De stormvloed
OP 31 Januari en op 1 Februari
van het vorig jaar waren de
weersomstandigheden van dien aard,
dat zeer hoge waterstanden in het zui
delijk deel van de Noordzee optraden.
Een orkaan uit Noordelijke richting
had het water reeds tevoren hoog op
gezet. Door een zware
Noordwesterstorm werd
dit water tegen onze
duinen en jn onze zee
armen gedreven. Duinen
en dijken werden op
bijzonder zware proef
gesteld.
Vele dijken konden
deze proef niet door
staan. Er werden water
standen gemeten, die
op enkele plaatsen byna
een meter hoger lagen
dan voorheen ooit was
voorgekomen. Boven
dien hielden de hoge
waterstanden zeer lang
aan. Tenslotte trad op
1 Februari. 12 uur na
de hoge stormvloed, een
tweede vloed op, die
de aangerichte vernie
lingen voltooide. Over
een totale lengte van
meer dan 400 kilometer
traden beschadigingen
aan tie dijken op en
160.000 hectaren land
kwamen onder water,
windeffect te Er ontstonden meer
stormvloeden. dan 60 stroomgaten.
waarvan een tiental
bijzonder grote afme
tingen verkreeg.
De zo sterk geachte verdediging te
gen hoge waterstanden had gefaald.
Waaraan is dit te wijten? Men moet
zich voorstellen, dat deze dijken tot
stand zijn gekomen door periodieke
ophogingen, die na elke voorgekomen
hoge stormvloedstand werden uitge
voerd. De laatste hoge stormvloed
stand, die tot zo'n verhoging aanlei
ding had gegeven, trad op in 191fi.
Toen werden verschillende dijkvak
ken zodanig op hoogte gebracht, dat
het hele dijkensystcem in het Zuid
westen van ons land een stormvloed
zou kunnen keren, die vrij belangrijk
hoger zou zijn.
Op een stormvloed als nu voorge-
Kruiswoordraadsel
Van het geweld van het water, dat het eiland Goeree en Overflakkee overstroomde, werd bovenstaande aanschou
welijke voorstelling gemaakt. Men krijgt op deze wijze ook een goede indruk uan hel grote aantal dijkbeschadigingen,
dat, in vergelijking met de Noordelijke kust, aan de Zuidelijke kust optrad.
Met de dijken was het anders ge
steld. Zoals gezegd, hadden deze bij
zonder veel te lijden. Speciaal de zui
delijke dijken van de afzonderlijke
eilanden werden zwaar getroffen,
(zie-het kaartje Goeree-Overflakkee).
Het is niet van belang ontbloot om
hierop even nader in te gaan. De zui
delijke dijken zijn namelijk van df
wind, die bij de hoge stormvloeden
waait, afgekeerd, de noordelijke dij
ken liggen op de wind. Bij stormvloed
worden de noordelijke dijken daar
door zwaarder aangevallen. Zij moe
ten hoger boven de optredende wa
terstanden liggen dan de Zuidelijke
Nu bij deze stormvloed de water
standen veel hoger kwamen dan
voorheent sloeg het water n u en
dan over de Noordelijke dijken,
maar stroomde over de Zuidelijke
dijken. Deze werden zodoende in de
rug aangevallen, waar zy niet tegen
bestand bleken. Vandaar dat de be
schadigingen aan de laatste zwaar
der waren dan aan de eerste.
De dijken van de eilanden Goeree
en Overflakkee en Schouwen en Dui-
veland vertoonden de allerzwaarste
beschadigingen. De dijken in de om
geving van deze eilanden vertoonden
zware beschadigingen; hoe verder
van dit centrum van aanval, hoe min
der beschadiging.
Dit neemt niet weg, dat de gevrees
de stroomgaten in het hele rampge
bied optraden. Gelukkig konden deze
door energieke samenwerking van
aannemers en waterstaatsmensen en
alle daarbij betrokkenen vóór half
November van hetzelfde jaar worden
gedicht; ook de dijken konden, na
soms bovenmenselijke krachtsinspan
ning, weer tijdig in hoog-waterkeren-
de staat worden gebracht.
Men moet zich deze dijken niet als
rotsen voorstellen. Teveel is dit en
wordt dit nog gedaan. Het zijn ten
slotte niet meer dan aarden lichamen,
die in doorsnede de vorm van een
trapezium hebben, waarbij de langste
evenwijdige zijde het grondvlak aan
geeft, waarop de dijk is gebouwd.
In de loop der tijden is gebleken,
dat het meest economisch te maken
dijkprofiel (veel voorkomende op de
Zeeuwse en Zuidhollandse eilanden)
een flauw buitentalud (zeewaarts ge
keerde helling) en een vrij steil bin-
nentalud (landwaarts gekeerde hel
ling) heeft, een kruin (bovenvlak)
van enige meters breedte, terwijl de
dijk geheel van klei-achtige aarde is
opgebouwd en met gras begroeid.
Voorwaarde voor de instandhouding
van een dergelijke dijk is echter, dat
er niet in belangrijke mate overslag
van water plaats vindt en zeker geen
overstroming.
Zulke dijken zijn dan ook veelal len
offer gevallen aan het hoog opge
zweepte water, ao telfs, dat er bres
sen ontstonden van vele honderden
meters lengte, dicht aaneengerijd
over afstanden van vele kilometers.
Een betere bescherming tegen over
slaand en overstromend water bo
den de dijken, die van zware klei
waren opgebouwd en die, waarbij op
de kruin een geasfalteerd wegdek
aanwezig was.
De aanwezigheid van binnendijken
heeft op vele plaatsen niet alleen het
gevolg gehad, dat grote gebieden niet
werden overstroomd, maar ook, dat
stroomgaten in de buitendijken kon
den worden „afgesnoerd" en snel ge
dicht. Mede hieraan is het te danken,
dat de ook zeer zwaar getroffen eilan
den Goeree en Overflakkee en de
Hoeksche Waard sneller aan het wa
ter konden worden ontrukt dan bij
voorbeeld Schouwen.
Jn een slotartikel zal worden stil
gestaan bij de vraag of nog hogere
stormvloeden voor mogelijk moeten
worden gehouden. De ramp van
vorig jaar heeft er ons op een vrese
lijke wijze weer aan herinnerd, dat
u»y voor het water steeds op onze
hoede hebben te zijn. Wy hebben ten
slotte de keus tussen dijkverhoging
op grote schaal óf sluiten van de zee
gaten. De keus is niet moeilijk, te
meer omdat, zoals gezegd, a/sluiting
technisch zeer wel mogelijk moet
worden geacht.
Horizontaal: 1 Gemeentelijke du-list, 8
luisteren, 9 zangnoot, 11 handje, 12 heden,
13 aanzien, 15 uitheems hoofddeksel, 16
heldendicht, 18 plant, 19 doortrapt, ge
slepen, 20 kuddedieren, 21 boom. 24 hond.
26 onvriendelijke aanraking, 29 broodje,
31 soort, 33 plaaggeest. 34 voorzetsel, 35
vruchtvliesje, 37 voorzetsel, 38 luchtgeest,
40 soort koek.
Verticaal: 1 Kwijt, 2 uitroep, 3 pluis, 4
menigte, 5 bron, 6 voegwoord, 7 geamol-
ten vet. 10 boom, 12 nieuw, 14 plaats in
een schouwburg, 15 munt, 17 eert. zoete
drank, 18 ingewijde, 22 Eg. godin. 23 zoete
zelfstandigheid, 25 bijbeltekst. 27 dier, 28
middellijn. 30 kleedje, 32 grote schare, 35
voorkeur, 36 rivier in Nederland, 38 Am
sterdams peil, 39 ondcrwija.
Inzendingen per briefkaart uiterlijk
Donderdagmorgen a.s aan het bureau
van dit blad. In de linkerbovenhoek
aan de adreszijde vermelden: „Puzzle-
oplo9sing". Er zijn drie prijzen: 1. 5;
2. 2.50 en 3. 2.50.
Oplosing cryptogram
van 14 Augustus
Horizontaal: 1 Murik (kruim). 3 pas
(sap), 5 eggen (negge), 6 oma, 7 velen
neveli, 9 mal (lam), 11 aar <aar - den),
12 red (Ede), 14 pon (vel/pon), 16 pijp,
17 klare rakel18 sla (las), 19 ronde
'doren), 20 sul (lus), 21 sprot (strop).
Verticaal: 1 Meerval (meer val), 2 ka
non (ka non). 3 panama (pa na ma), 4
steel (leest). 8 even (veen), 10 ar (ra),
11 adel (lade), 13 prefect (perfect), 14 pij
(ijp), 15 opstel (e4s pol), 16 poets (stoep),
17 Karas (kaars).
(Vervolg van pag. 1)
Ziet <$l azen
digd met één monumentale vaas Co-
pier heeft tientallen ..unica's" ge
maakt, waarin allerlei invloeden van
kunstopvattingen te herkennen zijn. Er
zijn enorme werkstukken bij, die mij
deden denken aan Perzische sprookjes,
door hun exotische vormen en kleuren.
Veel andere kunstenaars zochten in
glas expressie te geven aan hun ont
roering, hun bitterheid misschien, hun
geloof of -hun strijd; aan alles wat leeft
in een mensenziel. Luclennc Bloch,
Stuurman c a. maakten plastieken, gla
zen beeldhouwwerkjes met vele uitdruk
kingsmogelijkheden, waarvan ieder naar
eigen aard gebruik maakte.
Er zijn abstracte composities, mas
kers verwant aan primitieve kunsten,
rn verstilde beeldjes, wonderlijk zacht
van lijn en vorm. Ook tal van glazen
en potten dikwijls versierd met fraai
geslyleerde figuren zijn door de glas
kunstenaars uit innerlijke drang ge
schapen. Zij experimenteerden met het
materiaal en kwamen soms tot gedurf
de vormen, die overeenkomst vertonen
met dc verschillende stromingen in de
schilder- en beeldhouwkunst.
Met cm zekere trots wees dc conser
vator mij het triplum-paneel van F.
Meydam, dat in glas een beeld geeft
van do vijf zintuigen en in 1947 door
J W. O Kennody werd uitgevoerd Al
les wat dc aandacht van de hoofdvor
men zou kunnen afleiden, is in dr-ze
compositie, die aan emailwerk doet den
ken, streng geweerd. Door middel van
een ingewikkeld procédé, waarbij ver
schillende lagen glas in en over elkaar
werden gesmolten, kwam dit sobere
kunstwerk tot stand.
ZO bewandelt iedere kunstenaar eigen
wegen, om gestalte te geven aan
zijn verb* elding en spoedig ontdekt men.
welke van de ontwerpers men naar
eigen aanleg, de voorkeur geeft
Karei Wasch U een gids, welke bij
een bezoek aan het glazen huis moei
lijk gemist kan worden. Toen Ik het mu
seum verliet kwam hij nog met een
laatste glas op de proppen, dat niet be:
paald uitmuntte door schoonheid. Hij
hield het op schouderhoogte en liet het
op de stenen vloer vallen. Er klonk geen
gerinkel van scherven. „Onbreekbaar"
zei hij glimlachend. Daarmee behoorde
dat drinkglas tot de uitzonderingen,
want de meeste exemplaren, zowel sier-
als gebruiksglas zijn fragiel en teer en
breekbaar.
Misschien is het Juist daarom, dat de
schoonheid van het glas met geen an
dere is te vergelijken. Daaraan dacht
ik. toen ik in t Leerdamse „Lucullus"
mijn vruchtensap dronk
LEO J. LEEUW IS
Op Zondag 1 Februari 1953 werd een groot gat geslagen in de d\jk von de
Krimpetiertoaard naby Ouderkerk a. d. lJssel. Met man en macht toerd dit
stroomgat dezelfde dag gedicht. Vele militairen hebben hier de hand in gehad.
Wy hebben een geheim, dat ecuwig is
en sterker dan de sapstroom in de bomen.
Gij hebt ook van ons hart bezit genomen.
Vreugde gaat groeien uit het aards gemis.
Gij geeft ons weer het stille avondlicht,
zo dralend tussen lichte lentetwijgen,
wanneer de vogels na de dagtaak zwijgen,
als deedt Gij zelf hun kleine snavels dicht
Dit licht is niet het zonlicht van de dag,
ook niet het maanlicht van verstilde nachten.
Men blijft bij dog cn nacht dit licht verwachten,
als men het eens met ziende ogen zag.
Wees Gij dit licht in onze aardse nacht
en laat het schijnen in het zondig wezen,
dan zullen wij geen duisternis meer vrezen,
weerstaan wij zelfs de Satan in Uw kracht.
Wij hebben een geheim, dat eeuwig is
en sterker dan dc sapstroom in dc bomen.
Gy hebt ook van ons hart bezit genomen.
Vreugde gaat groeien uit het aards gemis.
ANTHONIE STOLK