Moeten we het roken laten uit
vrees voor longkanker?
DENICOTEA
kunt maar niet alles opgevenwat
het leren prettig maakt
Wie kan het slot raden
Engelands kerken, erfenis
der eeuwen, in gevaar
ZATERDAG 17 APRIL 1954
WIJ VROEGEN LINKS EN RECHTS
Bertus Krijgsman kan nu een
maal niet buiten zijn sigaretje en
zei dan ook spontaan tegen ons
nadat hij eerst aandachtig had
geluisterd „Geen strootje
minder
stuk per week rookt. Hoe kan het anders,
die naam! Hij heeft wel eens wat
bronchitis gehad, maar meer toch ook
t. De dokters kunnen best gelijk heb
ben, maar hij heeft er nimmer iets van
gemerkt en zijn sigaartje smaakt hem ér
niets minder om.
D. Oostdijck, Groenhovenstraat 46, een
ran van 84 jaar, neeft zyn leven lans ge
rookt en niet weinig! Een half pond tabak
per dag was niets. Dat ging er zo door.
M. J. Teunissen. Cartesiusstraat 61 (van
'79) rookte veel maar nooit over de lon
gen. „Je hoorde er vroeger nooit van,
r opeens komen ze ermee voor de
een oordeel, dat gedeeld wordt door
S. Prevoo. Gaslaan 211. ook een 74-jarige.
it waren dus de oudjes. Volgens de
boeken is bij hen „de wijsheid". Zij kun-
hun rookgewoonten niet meer los-
TTEBBEN DE BERICHTEN, dat longkanker een gevolg zou zijn van roken,
A de rokers verontrust? Hebben zij gezegd: „Dat is me te gevaarlijk, ik
schei er mee uit?" Of hebben ze de ontdekking van een aantal specialisten
op het gebied van het kankeronderzoek, naast zich neer gelegd?
Dat waren een aantal vragen, die wij ons gesteld hebben en die wij
hebben laten beantwoorden door de direct belanghebbenden: de rokers zelf.
Onze §-redacteur heeft daarvoor enkele liefhebbers van het „toe^ack-
suyghen" in de Hofstad onder het mes genomen.
Hun oordeel luidt kort en bondig: Ik rook er geen sigaret of sigaar
•minder om! En dat van de importeurs van sigaretten is: „Onze omzet
neemt eerder toe, dan af!"
Vooraf nog iets over de inhoud van dat
alarmerende bericht. Het is de artsen, die
zich bezig hielden met de behandeling
van longkanker-patiënten, opgevallen,
dat deze ziekte in veel sterker mate dan
vroeger voorkomt. Statistisch
te staan, dat vele patiënten, die aan deze
kwaal leden, een lange rokersloopbaan
achter zioh hadden. Bovendien is het da
dokters opgevallen, dat de keel- en slijm
vliezen van stugge rokers in zeer sterke
mate geïrriteerd zijn. Nu is de benaming
„longkanker" eigenlijk onjuist. De longen
van de patiënten zijn niet aangetast,
maar hun inwendige ademhalingsorga
nen en in het bijzonder de grote lucht
pijptakken. Waar vele rokers aan bron
chitis lijden, vormt ook dit een aanlei
ding voor de waarschuwing der doktoren.
Wat prof. Wesfer zegf
Eén der eersten, tot wie wij ons wend
den, was prof. dr. D. H. Wester, die over
de vraag of longkanker een gevolg is van
veel roken, zeer veel gepubliceerd heeft.
Onlangs nog een artikel, waarin hij zich
afvroeg, of de gevreesde ziekte door
middel van een rookverbod te voorkomen
Conducteur J. J. Storm
„Dan maar korter leven...."
Zou zijn. Deze docent aan de Hogere
Krijgsschool, die apotheker van origine
is, vertelde ons, dat hij een zéér matig
roker is. Dat was ik altijd al, zo zei hij.
Maar bij mijn voordrachten ontmoet ik
nog al eens mensen, die volkomen de
slaaf van de rookgewoonten zijn en dat
is immer zeer tragisch. Het beste is, zich
- van tijd tot tijd alle rookgenot te ont
zeggen. Dan heeft men er later zoveel te
meer smaak van. Maar dat is een uiterst
persoonlijke kwestie, omdat de een veel
gevoeliger ls voor de werking van nico
tine. dan de andei^ En men moet maar niet
te veel spreken over „giften". Per slot van
rekening zijn thee, koffie en jenever ook
vergiften. Zij gaan, bij overmatig gebruik,
zeer schadelijk werken. De een verdraagt
er meer van dan de ander. Iedereen moet
dat eigenlijk maar voor zichzelf uitmaken.
„Mijn advies is altijd", aldus prof. Wester,
„begin, als je merkt dat het je niet goed
bevalt, eens met een paar dagen het roken
te staken en kijk dan eens, welk effect
zo'n tijdelijke stopzetting van het roken
op de lichamelijke gesteldheid als geheel
heeft."
Weinig experimenten
Wat nu de vraag betreft in hoeverre
roken verantwoordelijk ls voor longkan
ker, prof Wester meende, dat er, op dit
gebied, nog zeer weinig is geëxperimen
teerd. „Het zou géwenst zijn", zo merkte
hij op, „dat een Internationaal orgaan zich,
ziekte een gevolg
hij nog doorgaan. Als wij het hem eerlijk
vragen zou hij liever een paar jaar korter
leven, dan alles op te geven, wat het leven
prettig maakt. Vandaag is het roken en
morgen eten en zo ga je maar door".
Persoonlijk gelooft hij niets van die
longkankerverhalen. Zün vader was een
hartstochtelijk pijproker en zijn grootva
der ook. Die werd 79 jaar.
Zijn collega P. H. H. Viddeleer. van Os-
tadestraat 269, is 63 Zijn vrouw zegt, dat
hij te veel rookt. Het is een van de wei
nige dingen, die hij, naast zijn werk, heeft.
„Alles wat je te veel doet, is fout. Drin
ken ook," zegt hij.
Op de Scheveningse Boulevard ontmoet-
ten wij een rokende mevrouw. „Het kan
me niets schelen" zei ze op onze vraag,
hoe zij er over dacht. „Ik ben er helemaal
niet in geïnteresseerd en ook niet in zo'n
enquête". En ze rookte door.
Minder verkoop
Sigarenhandelaar Boelhouwer, Vaillant-
laan 531, vertelde ons evenwel, dat hij wel
kan merken, dat de mensen, na het ont
staan van de geruchten over en de berich
ten aangaande longkanker, minder zijn
gaan roken. De belangstelling voor siga
retten is wel wat getaand, maar toch niet
zó. dat hij kan zeggen, dat het veront
rustend is voor de handel.
Hij gelooft persoonlijk mets van die
verhalen. Hij liet zich verscheidene malen
doorlichten. Maar niet dat! De dokter
heeft tegen hem wel eens gezegd: je rookt
zestig sigaretten per dag, ga eens over op
twintig. Maar tegen iemand, die er twin
tig rookt, zei dezelfde dokter: ik zou er
maar eens tien nemen. Dat klopt volgens
hem niet. Waarom de één wel twintig en
de ander, die twintig rookte, tien?
De logica van zijo, redenering ontging
ons, eerlijk gezegd, volkomen, maar hij
lééft van de tabak en elk argument doet
het dan.
Sigarettenimporteur A. J. Blok te Sche-
veningen, heeft nog helemaal niets ge
merkt van een verminderde omzet. Inte
gendeel. De omzetten gaan in stijgende
lijn.
Hij meende, dat er, door vele fabrieken,
een verkeerde propaganda is gevoerd. Al
tijd de mededeling: „deze sigaret is goed
voor Uw keel" of „die tabak schaadt Uw
gezondheid niet" is aanleiding geweest
voor onrust. In het huis van de gehangene
praat je niet over de strop. Door steeds
te zeggen: het is niet slecht voor dit, of
het is goed voor dat, zijn de mensen gaan
denken: zou er iets niet in de haak zijl
met die tabak?!
Er zijn momenteel ook al denkbeelden,
die de kunstmest de schuld van de kan
ker geven. Alles is chemisch tegenwoor
dig. Met de appelen en de peren,
groente en de aardappelen eet mei
chemicaliën op. Die longkankergeschie-
denis luwt wel weer. En dan vinden ze
weer iets anders om over te klagen."
Dr H. van Wely, eerste geneesheer van
het Gemeenteziekenhuis, zei: „Ik rook er
zeker niet minder om. Ik heb wel een
denkbeeld omtrent dergelijke geruchten
en berichten, maar ik zal me wel wach
ten, die zo te publiceren. Er zou lang over
te praten zijn."
Zodat onze conclusie geen andere kan
zijn dan deze: een storm in een g"
water. Er zijn altijd rokers geweest,
zullen steeds rokers blijven!
We weten
aan de hand van een tevoren opgezet
schema, nauwlettend ging bezig houden
met de vragen, die hier aan de orde zijn.
De ervaring is, dat juist de laatste tijd de
Sterke rokers door longkanker aangetast '1 laten, maar de jongeren, hoe staat het'
zijn. Maar dat iS* onze ervaring. Hoe die i met hen?
anderen is, we wéten het nauwelijks.J. H. Toetenel, Rortenbos 101, staat bij
waar nu eigenlijk heteen bouwwerk aan de Sportlaan, een si-
gevaar in zit: in de teer, die in de tabak garet tussen de lippen geklemd. Hij „ver-
opgehoopt is, in het papier, dat om dei draait" vier pakjes shag per week en uit
cigaretten is gewikkeld, of in de nicotine elk pakje haalt hij 50 sigaretten. Hij heeft
als zodanig. Het schijnt en dat is de er nooit bij nagedacht, dat je die ziekte
mededeling, die ik van verschillende si- zou kunnen krijgen. Interesseert hem ook
garenhandelaren kreeg, aldus prof. Wes-| weinig. Je moet toch wat hebben, als Je
ter, dat de belangstelling van de rokers zo werkt. Als je niet rookt heb je mis-
zich, in verband met de recente berichten,schien wel meer lucht. Maar je moet er
naar de sigaren verplaatst. Dat betekent ook wat voor over hebben!
misschien een voordeel, doch uitgemaakt Bertus Krijgsman. Majubastraat 79, die
is dat nog geenszins. In Amerika rekent, naast hem op het bouwwerk staat, ver
men, bij de beschouwingen over longkan- J rookt, behalve 4 pakjes shag, ook nog
ker 100 gram pijptabak altijd tegen 100, twee a drie pakjes cigaretten per week.
cigaretten. Maar het is de vraag, of dat„Als je ziek bent, merk je wel eens, dat
opgaat. Pijptabak is natuurlijk niet gë-1 je er wat slimmer aan toe bent, dan niet-
sausd en men mist er ook het papier, dat i rokers, maar dat is meestal van zó korte
de cigaret wel heeft j duur. dat je het niet eens toeschrijft aan
Prof. Wester is van mening, dat men roken!" Hij denkt er niet over om te
bij het roken vooral met een geestesge- minderen,
steldheid te doen heeft. In de Duitse ge
vangenkampen is menigeen lichamelijk
gronde gegaan, omdat hij zijn rantsoen
inruilde voor rookwaren, soms voor
cigaret. Mensen, die, om de een of andere
reden het roken moeten laten, zijn
veeleer het voorwerp van geestelijke ge
zondheidszorg, dan van lichamelijke. Maar,
aldus prof. Wester, dat' is een heel andere
geschiedenis
„Ik inhaleer nooit"
De Hoofddirecteur van de Wederopbouw
en Stadsontwikkéling in Den Haag dr ir
F. Bakker Schut, troffen wij, een sigaar
rokend, in de ambtenarenloge van de
Haagse raadszaal aan. Op de vraag of de
berichten over de oorzaak van longkanker
hém niet verontrust hadden zei de heer
Bakker Schut: „Ik inhaleer nooit. Maar of
dat op het ontstaan van de gevreesde
kwaal van invloed is. weet ik niet. Als
U het goed beschouwt is er eigenlijk maar
heel weinig over de geschiedenis bekend.
En er staat ook niets vast. Ik rook niet
veel, maar ik rook graag. En ik ver
minder het dus niet. Maar als ik er last
van zou krijgen, deed ik dat zéker."
„Levenslang"
Het bovenstaande bleek al bijzonder
weinig indruk gemaakt te hebben op een
aantal oude heren, die wij aantroffen, toen
zij met z'n allen zaten te genieten van
het eerste voorjaarszonnetje. Het was een
verzameling mannen, die aantoonde, dat
Nederland inderdaad stokoud wordt en
dat, met de pijp, of de sigaar in de mond!
Zij waren allemaal om en bij de tachtig
en ze noemden zichzelf: „levens-lang'-
Zo Arie Toet, die van 1873 is, Horten
siastraat 107 woont en reeds "van zijn der
tiende jaar rookt. „Maar nooit over de
longen", voegde hij er bij. Zijn buurman:
Willem de Vries, Morsestraat 9, ook van
1873, is er precies zo aan toe. Rookte ook
al toen hij tien, twaalf jaar was. En nooit
één spatje last. „Och, ze zijn aan het zoe
ken en dan zijn ze blij, dat ze wat gevon
den hebben", zegt hij sceptisch.
Naast hem zat, op de bank., hoek Re-
gentesselaan-Loosduinseweg, Marinus Ri
chel, ook uit de Morsestraat 9. een pruim
achter de kiezen. „Hebben ze daar ook
over gedacht, over het pruimen?" vroeg
hij. Zowel het een als het ander doet hij:
roken en pruimen. „Het is het enige wat
ik nog heb. Dat laat je niet los".
F. van Wijngaarden, Kaapstraat 198 is
wel is waar één van de jongeren, want
hij is van 1883 en dus nét 71, maar hij
slaat de anderen wat de beginleeftijd aan
gaat. Hij was zeven, toen hij begon te
roken. En als het dus wèar was, wat die
dokters zeggen, dan zou hij wel zo'zwart
als een aangeslagen schoorsteen moeten
zijn van binnen. Om van de rest maar te
zwijgen!
A. de Kok, Jacobastraat 4, een kraan
van 1885 en één van de jongsten van het
gezelschap, sluit zich bij die mening aan.
De kampioen in het gezelschap is L.
Smooker, Lynkerstraat 24, een oud heertje
van 1877, die 50 sigaren van tien cent per
Dan maar korter
H.T.M.conducteur J. J. Storm, Potgieter-
straat 10. rookt twintig sigaretten per dag.
Het is hem een levensbehoefte. Zelfs al
W»s het voor 100 procent waar dat die!
Dr. Ir. F. Bakker Schut, de directeur van Stadsontwikkeling en Volks
huisvesting in Den Haag, is een liefhebber van een goede sigaar, doch
een minnaar van de matigheid.
Onze veertiendaagse prijsvraag
Een verhaal van Fica'
ten Houle de Lange
dol op kievits-
tJET DIENSTMEISJE bracht een pakje
J binnen.
Oma wist precies, wat het bevatte. Ieder
jaar immers om deze tijdVoorzichtig
ontvouwde zij het papier.
En daar lagen ze naast elkaar in het
zijden stro, het gebruikelijke geschenk wist U, dat ik
van haar man: was?"
Twaalf kievits-eieren. Niet alleen om de verwondering
Terwijl Oma het gekleurde mandje op haar man te stillen, maar vooral or
de gedekte tafel neerzette, krulde een toe- zelf te overtuigen, had ze dez<
geeflijke lach zich om haar lippen. Weinig in vele bewoordingen herhaald,
bekommerde zij er zich om. dat al die Even later had ze dan ook gemerkt, dat
vogeltjes hun levenskansen hadden ge- ze geenszins de waarheid had gesproken,
mist. Oma mijmerde slechts over de hul- Gewone eieren waren minstens
de, die haar man haar hiermee bracht: ker.
jaar in, jaar uit. En haar gedachten gle
den weg naar een ver verleden.
I dat er, als voorbode van de len
I een mandje kievits-eieren werd
I Hoeveel jaren al?
I Oma wilde niet rekenen. Het
J pleizierig om jaartallen op tafel
Dat maakte
eren D°k °P deze dag
thuiskomst met een
zich „Foei, wat een verwennerij! Ik ben
bewering
*d haar ms
a omhelzing be-
Oma meende dit oprecht.
Iemand met rimpeltjes en grijze h
dankbaar voor iedere uiting van hi
lek- lijkheid.
Juist op het ogenblik echter, dat de
Zelfs bleek deze luxe-uitvoering enigs- plechtigheid van het eieren eten zou be-
zins taai te zijn. glnnen. stoof Laura naar binnen in haar
Het leven volgt echter een weg van oor- doorschijnend jurkje van licht blauw,
zaak en gevolg. waartegen het blonde haar hel afstak. In
Enige dagen later had haar man haar een huppelpas kwam dit kleinkind aan
gezet, zodat de rokken zwierig om haar
benen golfden.
Even voorbij de drempel bleef zij even-
1 staan. En toen begon Laura te lachen
later had haar m
:en gift vereerd.
„Maak vlug open!"
Dit zeggende had hij haar vol spanning
ilagen.
r het bonte mandje.
/~VP EEN DAG, lang geleden, was de ta-
fel nog mooier gedekt geweest dan
vandaag. Ze verwachtte namelijk een
gast: de eerste genodigde, sinds ze waren
getrouwd. En nog wel een heel gewichtige °:v i
gast: de chef van haar man. Maar achterdochtig had ze het pakje „Kievits-eieren
Veel te vroeg was zij klaar geweest.
Eigenlijk wel goed, want nu kon alles y,. fctA
KIEVITSEIEREN
Ert ondertussen werd .ttelijke mate Of l"w"' 'ch"erlach he'
onberispelijkheid van kapsel en japon ge
keurd. bekeken. Het leek waarempel weerBent U er nog steeds niet achter, dat
Op het allerlaatst, toen er reeds gebeld Jongensachtig had hij gepraat, aan één dit alles comedie is? Dat Oma geen
werd, had ze nog een schoon kleedje op 'luk door. zier, maar dan ook niets om kievits-eieren
de salontafel gelegd. »Als toch geweten had, dat je zo dol geeft?" Achteloos nam ze plaats
Zenuwachtig was ze haar man tegemoet °P kievits-eieren was. dan had ik ze „Wij jonge mensen zijn gelukkig anders,
gelopen, toen deze met zijn baas naar bin- heus al eens eerder meegebracht". Als ik Oma was. had ik het al hondecd
nen stapte. Zij was er door ontroerd. jaar geleden opgebiecht".
Terstond had zij zich echter op haar ge- Betekende het dan zó veel voor haar Opa logde zijn vork neer en keek naar
mak gevoeld. Want zonder een woord van man, iedere ongeuite wens van haar t« zijn vrouw.
lof had de grote directeur het haar dui- vervullen? En hij gunde zich zelfs geen De blik. die hij op haar richtte, vertolk-
delijk gemaakt, dat hij zijn gastvrouw be- borreltje of sigaar!^ ,e s'ech,s één enkele gedachte:
„Ze zijn allemaal
ian toegevoegd.
Daar had ze echter niets
jou", had hij
„Eerlijk delen".
Maar hij had haar trachten duidelijk
maken, dat hij eigenlijk niets om kievit
eieren gaf. En aangezien z U ze zo lekki
..Leg dat kind het zwijgen opMaak
het haar duidelijk, dat zij zich vergist
willen zeg, dat het niet waar isDat je die
eitjes lekker vindt en dat je er van smult,
zoals je er «1 die Jaren van gesmuld hebt"
WAT MOEST OMA DOEN
koorlijk vond en dat hij het in deze.
geving recht naar zijn zin had.
Uit dankbaarheid had zij het meege
brachte geschenk met overdreven geest
drift ontvangen. Met veel omhaal had ze
eerst het gouden koordje losgepeuterd
Daarna moest er een glimmend papier van
worden afgehaald en uiteindelijk een rose
vloei. vond
Verbaasd had ze toen naar de inhoud w!as het begonnen. T^EZE VRAAG LEGGEN wij onze lezers
gestaard. Kievits-eieren had zc altijd als Onder zijn toezicht had ze die eitjes weer ter beoordeling voor. Inzendin-
het toppunt van verkwisting beschouwd verorberd, stuk voor stuk. En uit ieder een (in verband met de Paasdagen) tot
Nooit had zc vermoed, nog eens tn haar hapje had ze de liefde geproefd, waarmee Woensdag 21 April, eerste post. Er zijn
leven kievits-eieren te zullen eten. '.e waren gekocht. weer drie prijzen: één van f 10.—één van
„Neen maar!" had ze uitgeroepen. „Hoe Sindsdien was het gewoonte geworden, f5.— en één van f2.50.
De „tachtigers"die hun me
ning gaven op de bank, die
staat op de hoek Regentesse-
laan-Loosduinseweg in Den
Haag. V.l.n.r.: A. Toet, W. de
Vries, M. Richel, F. van Wijn
gaarden, A. de Kok, S. Prevoo,
M. J. Teunissen, L. Smooker en
D. Oostdijck. „Hadden we maar
meer duiten, dan zouden we
nog véél meer smoken....
Britse traditie op Wiffe
Donderdag
Het Hof van Koningin Elizabeth II
heeft op Witte Donderdag krachtens een
traditionele plechtigheid aan 28 bejaarde
mannen en 28 bejaarde vrouwen pennies
(stuivertjes) geschonken.
Zoals de traditie wil. kreeg eik van
hen 28 pennies, omdat de heersende
vorstin 28 jaar oud is. Gewoonlijk geeft
de Koningin deze zelf in de Westminster
Abbey. In verband met haar reis door
het Gemenebest werden de pennies uit
gereikt door de Anglicaanse bisschop
van St- Albans.
In de Middeleeuwen wasten de vor
sten eerst de voeten van de ouden om ze
daarna te kussen. Aan deze traditie is
echter onder de laatste monarchen een
eind gekomen.
Vermist meisje had
liefdesverdriet
De 16-jarige Klaasje van G. uit Jub-
bega. die Zondagavond in overspannen
toestand de ouderlijke woning had ver
laten en wier opsporing via de radio
werd verzocht, is terecht. Het meisje
had drie dagen in een bos in het nabu
rige Nieuwe Horne doorgebracht en
kwam Donderdagavond uit eigen bewe
ging thuis- De oorzaak van naar ver
dwijning was gelegen in het feit, dat een
jongeman, met wie ze omgang had. óe
verhouding had verbroken.
Dagvaarding componisten
nietig verklaard
De Amsterdamse rechtbank heeft de
dagvaardingen tegen drie componisten
van lichte muziek, J. M., P. V. en T. M. R.
en tegen de tekstdichter J. P. C. H., die
beschuldigd waren van valsheid in ge
schrifte en- poging tot oplichting door on
juiste invulling van de maandlijsten, die
musici bij het bureau voor muziek au
teursrecht (B.U.M.A.) moeten inleveren,
hedenmorgen wagens onduidelijkheid nie
tig verklaard.
Tegen de verdachten waren voorwaar
delijk gevangenisstraffen en geldboeten
Er is geen geld voor
(Van onze Londense correspondent)
Aan HET EIND van het vorige jaar'is er in Engeland een hetie geopend
om f 10 millioen bijeen te krijgen voor de restauratie van de West-
minster Abdij. Deze actie is ten volle geslaagd en zo zijn de herstelwerk
zaamheden aan Engelands kostbaarste kerk thans in volle gang. Het ver
val van Westminster Abbey is symbolisch voor de staat, waarin duizenden
Britse kerken verkeren. In geen land ter wereld zijn wellicht zoveel ka
thedralen, kerken en kapellen als in Engeland, en de meeste zijn honderden
jaren oud. Toen omstreeks het jaar 800 de Noormannen landden in Brit-
tannia, waren er reeds 300 kerken gebouwd, die heden ten dage nog be
staan. En voordat Columbus in 1492 Amerika ontdekte, waren er over
heel Engeland reeds 8000 kerken verspreid!
De kerken beheersen het Engelse
landschap en dragen in niet geringe mate
b\J tot de bekoorlijkheid daarvan. Er is
geen zichzelf respecterend dorp det geen
kerk of kapel bezit: oude, eerbiedwaar
dige, grijs-uitgeslagen gebouwen, vaak
begroeid met klimop, omgeven door een
kerkhofje, waar wind en weer van
eeuwen de letters op de grafstenen heb
ben uitgesloten tot onleesbare tekens.
Als men mij vroeg wat ik het aantrek
kelijkste vond van het Engelse landschap,
zou ik niet aarzelen te antwoorden: de
kerken. Want de kerken, zo dominerend
in stad en dorp, zyn stille getuigen van
Engelands verleden, evenals zij nog altijd
de symbolen zijn van Engelands hoop.
Zou het geestelijk leven van een Wes
terse natie ergens zó getrouw weerspie
geld worden als in een kerk, ls het niet
positief, dan toch negatief? En wil men
een tastbare illustratie van de mate,
waarin Engeland geestelijk en sociaal in
de laatste tientallen jaren veranderd ls,
men leze de geschiedenis zoals die
spreekt uit het stenen boek der kerken.
Want eertijds werd het onderhoud van
een dorpskerk grotendeels bekostigd door
de landheer: de „Lord of the Manor".
's Zondags bezocht de Heer de kerk
dienst, samen met de dorpsbewoners.
Maar het saeculariseringsproces ls in
Engeland ver voortgeschreden, en de
kerken zyn tegenwoordig slechts
in één ogenblik kan verwoesten: aan de
andere kant het moeizame streven naar
behoud van een erfenis der eeuwen:
kleine juwelen van kerken, waar Enge
land zijn geloof beleed: „O God, our
Help in ages past, our Trust for years to
matig bezet. En de tijd dat de Lords de
kerken konden onderhouden is voorbij,
want zij beschikken door de thans van
kracht zijnde belastingwetgeving niet
meer over voldoende kapitaal om be
halve hun landgoederen ook nog de ker
ken in goede conditie te hoeden. Ja.
hoevele Lords'zjjn er niet die hun land
goed of kasteel alleen nog maar kunnen
bewonen doordat zy hun bezit tot een be
zienswaardigheid hebben gemaakt?
De tand des tljds knaagde voort aan
de oude, stokoude kerken: de mist en
rook van de fabrieken vrat aan de reeds
verweerde stenen, houtworm doorknaag
de de zware balken, regen sijpelde door
de verrotte goten. Een volijverige pastoor
of dominé deed wat hij kon om geld bij
een te krijgen voor het noodzakelijke on
derhoud, maar de kosten gingen de fi
nanciële krachten der dorpsbewoners te
boven, en tijdens de oorlogsjaren kon er
helemaal geen geld en arbeid besteed
worden aan kerkrestauratie.
Als er niet snel wordt ingegrepen zul-j
len vele kerken reddeloos verloren zijn.
en daarom is er thans een interkerkelijk
lichaam gevormd, dat zich het lot der
kerkgebouwen zal aantrekken. Het land
is In elf districten ingedeeld, en in elk dis-
trict is een adviescommissie, bestaand»»
uit architecten, ingesteld.
Iedere kerk zal elke vijf jaar nauw
keurig onderzocht worden door een des
kundige, die advies zal uitbrengen over
de door hem wenselijk geachte maat
regelen.
Er is reeds berekend, dat in de komen
de tien jaar een som van ƒ40 millioen
nodig zal zyn om de noodzakelijkste re
paraties uit te voeren. Bovendien worden
grote kathedralen als die te Gloucester
i York gerestaureerd.
Ziedaar de tegenstelling, de spanning
>k, van onze t(jd: aan de ene kant de
waterstofbom, die steden en landstreken
U met Denicotea rookt.
Een pakje sigaretten per dag
betekent, dat U in 11 dagen
ca 30 gram Nicotine en Teer
in Uw lichaam krijgt.
Deze en andere schadelijke bestand
delen.in de Dcnicotea-speciaalfilter
opgevangenbereiken Uw keel hart
en longen niet.
Daarom wordt Denicotea dan ook
door vele doktoren en tandartsen
sterk aanbevolen.
Ook bevrijdt Denicotea U van de
hinderlijke rokcrshocst en verhoogt
bovendien het rookgen
Het degelijke, onder wetenschappelijk toe
zicht staand Denicotca-fabrikaat garandeer
U ten volle het gewensre resultaat
Wacht U voor namaakt
Ieder origineel Denicotea-pi)p|c en-filter
is voorzien van de naam Denicotea
Let daarom speciaal op het wereldmerk
Belangrijk
Thans ook binnen ieders bereik
nieuwe, aantrekkelijke modellen
Denicotca-sigarettenpijpjcs
met I filter vanaf f2.75
met 11 filters vanaf f3.25.
Verkrijgbaar in de speciale sigarenwinkels
