Brandblussing in loop
der eeuwen
PELTENBURG -1793
s
Leidse brandweer bleef in proces der
modernisering niet achter
Vuurgloed in tal van steden
en dorpen
A. DEWIT's Handelshuis
HACHMER
NIEUWE LEIDSCHE COUBANT
ZATERDAG G FEBRUARI 1954
Aandeel van de brandweerman is van
grootste betekenis gebleven
(Door S. W. Hagedoorn, commandant Leidse brandweer)
WANNEER WIJ nu het moderne brandweermaterieel door de Leidse
straten tien snellen op weg naar brand, dan zullen velen wellicht
een meewarig lachje over hebben bij de gedachte aan de in onze ogen
gebrekkige blusmiddelen, die in vroeger tijden dienden om huis en haard
van de ingezetenen van onze goede stad te beschermen. En toch waren
deze middelen weer openbaringen voor hen, die in vroeger tijden de wer
king er van gadesloegen en tevens voor wie met de bediening er van wer
den belast. Gedachtig aan enige regelen van Ter Gouw is het goed eens
terug te blikken in het verleden: „Midden in het woelig leven van den
hedendaagschen tijd, waar aan 't nieuw en telkens nieuwer ieder ziel en
zinnen wijdt, moge 't ons een wijl verpoozing schenken van gewoel en
strijd, als we een blik spijt al het nieuwe —r werpen in den ouden tijd".
Beschouwen we het vuur in zijn alge- ongeorganiseerd verband werkende bur-
meenheid. dan komen we tot de conclu- gers, heeft men zich lange tijd moeten
sie. dat het, ook in vroeger tijden, bijna behelpen. De resultaten
altijd als een vriend, als een onmisbare algemi
factor in het menselijk bestaan is aan te Echter bracht een van de alombe-
merken. Pas wanneer de controle er over T j
ons is ontgaan, dan zien we het vuur zich kende Nederlanders, Jan van der
ontpoppen als één van onze ergste vijan- Heijden, na grote weerstanden te
den.
In de loop der eeuwen heeft de bestrij
ding van deze vijand steeds in het mid
delpunt van de belangstelling gestaan.
Opgemerkt moge worden, dat in vervlo
gen tijden de snelle uitbreiding van een
ontstane brand en het machteloos zijn op
het punt van de bestrijding werden ge
zien als iets bovennatuurlijks. Men zag
er een goddelijke straf in zelfs in de
tweede helft van de vorige eeuw leefde
dit bijgeloof nog in West-Europa.
Door de werkzaamheden van de belang- 1
stellenden op het stuk van de brandbe-
hoe een brand moest worden bestre
den en op welke wijze men bij de
bouw van huizen e.d. het gevaar
voor het uitbreiden van een brand
zo goed mogelijk kon voorkomen.
De door de overheid gestelde „brandt-
orders" of „ordonnantiën" geven blijk van
de algemeen geldende wens om tot ver
betering van de brandweerorganisatie in
haar geheel te geraken.
Verdeling der §tad
Bezien wij de ontwikkelingsgang van
de brandweerorganisatie in Leiden, dan
constateren we, dat na het tijdvak, waar
in de brandweer als ongeorganiseerd en
onsamenhangend geheel is terug te vin
den. een verdeling van de stad in wijken
en kwartieren plaats vond, aan het hoofd
waarvan brand- en vuurmeesters werden
gesteld. Door deze lieden moest een eed
worden afgelegd om „wel en getrouwe
lijk op den vure toe te zien, al waar het
van noode is, en alles te doen wat goede
vuurmeesters schuldig zijn te doen, naar
hun beste vijf zinnen". Bij brand werden
„geburen", buurtgenoten dus, aangetrok
ken om de helpende hand te bieden.
Eerst in 1865 werd door het stadsbe
stuur het besluit genomen tot instelling
van een vrijwillige brandweer. Dit corps
had uiteraard alleen de beschikking over
enige handspuiten. Gelijke tred houdende
met de ontwikkeling op het gebied van
de brandbestrijding werden in de loop der
De dooi gaf Leiden de schamele resten van zijn imponerend gemeente
huis terug. Maar onder die resten bevonden zich gelukkig nog onge
schonden waardevolle details, die de deskundigen vrij spoedig de ver
zekering gaven, dat de Breestraatgevel tot zijn oorspronkelijke ge
daante zou kunnen worden hersteld. Wijzen we slechts op de leeuwen
en liggende figuren op het bordes en de figuren „Vrede" en „Gerech
tigheid" in de nissen aan weerszijden van het ingangsportaal. Boven
de ruïne rees triest de overgebleven torenklomp. Tot de eerste trans
was de toren ingestort.
strijding is men langzamerhand tot ande
re gedachten gekomen. Het ontstaan van
catastrophale branden, waarbij steden en
dorpen geheel in de as werden gelegd,
werd op zijn grondoorzaken onderzocht,
waarbij men de oorzaken gevoeglijk kon
terugbrengen op het gebruik van zeer
licht brandbare bouwmaterialen, hun con
structie en samenhang, de bestemming en
het gebruik van de bouwwerken, alsmede
op een volkomen gebrek aan voldoende
en doeltreffende blusmiddelen.
Nadat de puinmassa's tn het geblakerde slcelet van het raaanuis zo
veel mogelijk waren geruimd, ging men de resten van de muren zowel
aan de binnen- als aan de buitenkant met steigers en palen stutten,
enerzijds om het gevaar van vallende brokstukken te verminderen en
anderzijds om de waardevolle overblijfsels te conserveren.
jaren meer moderne middelen in de vorm
'van stoomspuiten bestemd voor paarden-
tractie, aangekocht.
Emmerketting
hebben overwonnen, in 1672, op 35-
jarige leeftijd, door zijn uitvinding en
constructie van de handbediende
brandspuit, voorzien van lederen,
geklonken of genaaide brandslangen,
een zeer grote verbetering op het ge
bied van de brandbestrijding tot
stand. Tevens gaf hij aanwijzingen.
In 1910 omvatte de brandweerorgani
satie veertig kaderleden en twee-honderd-
vijftig spuitgasten onder leiding van een
commandant, voor de bediening van drie
stoomspuiten, acht handspuiten, twee
reddingladders, alsmede enige slangen
wagens en nog overig materieel. De wijk-
indeling werd nog verscheidene malen
gewijzigd in verband met de uitbreiding
van de stad.
In 1921 werd op verzoek van de regen
ten van het Heilige-Geest-of armen-,
wees- en kinderhuis het in dit huis ge
borgen en door de weesjongens bedien
de brandblusmateriaal weggenomen. Gro
te dank werd door B en W betuigd voor
het jarenlange verlenen van deugdelijke
assistentie bij brand.
De eerste automobielbrandspuit werd in
1921 aangeschaft en geplaatst in de inmid
dels gereedgekomen brandweergarage aan
de Garenmarkt. In 1926 werd een tweede
autospuit aangekocht. Bij een reorgani
satie van de brandweer in 1935 werd de
politie-brandweer gevormd. Aankoop van
een autoladder volgde in 1936. In 1943
vond een scheiding plaats tussen politie-
en brandweertaak, zodat een afzonder
lijke brandweerdienst kon worden ge
vormd.
Het jaar 1947
De huidige organisatie, die haar beves
tiging heeft verkregen bij een in 1947 ge
nomen raadsbesluit, is ondergebracht in
een kazernegebouw aan de Langebrug.'
De totale sterkte bedraagt thans drie-en-
dertig man beroepsbrandweer, aangevuld
met zes acht man plichtbrandweerper-
soneel, welks taak door regelmatig ge
oefend politiepersoneel wordt uitge-
Het moderne materieel bestaat uit twee
autospuiten, één autoladder, één gereed
schapsauto, één hoge-druk-nevel-tankwa-
gen, één kraanwagen en verschillende
soorten klein blusmaterieel.
Het huidige bewakingsgebied omvat de
oppervlakte van de gemeenten Leiden
en Zoeterwoude met een zielental van
rond honderdduizend.
Tweeledig
Jaartallen De brandweertaak is thans te split
sen in twee delen, namelijk 1 de pre
ventieve, de voorkomende, 2 de re
pressieve, de taak der brandbestrij
ding. Door de jaren heen is men
overgegaan tot het aanstellen van
vakbekwaam personeel, dat nu de
noodzakelijke werkzaamheden op het
gebied van kazernering, materieel
enz. in haar eigen beheer uitvoert.
Ook de bediening van de eerste-
hulp-auto's van de G.G. en G.D.
wordt door brandweerpersoneel ver
richt, terwijl de beide E.H.D.-wagens
bij de brandweer zijn ondergebracht.
Het alarmeringssysteem is geheel ge
moderniseerd en ondergebracht in een
centrale seinzaal, terwijl de communicatie
met de uitrukkende voertuigen zeer veel
is verbeterd door de aankoop van mobilo
fooninstallaties. Een rechtstreeks contact
via radiocommunicatie kan dus zonder
meer tot stand worden gebracht.
Persoonlijk aandeel
Wat er ook veranderd en verbeterd is
sinds Jan van der Heijdens geniale vin
ding, het persoonlijk aandeel van (je
brandweerman in de brandbestrijding is
van doorslaggevende betekenis gebleven
voor het slagen er van. Het is van het
allergrootste belang gebleven, dat het te
gebrulkerl materiaal ook in zijn huidige
geperfectionneerde.vorm, hen ten volle,
op de meest effectieve wijze ondersteunt.
Een gedegen opleiding en beheersing van
de brandweermaterie zullen mede een
halt toe kunnen roepen aan onze grote
vijand „het vuur". De enorme schade, die
jaarlijks moet worden genoteerd, be
draagt, inclusief de indirecte schade, on
geveer f 120.000.000.
Alhoewel niet iedere Nederlander
direct de schade aan den lijve on
dervindt, zal het voor een ieder be
grijpelijk zijn, dat, teneinde het ge
noemde schadebedrag te verlagen, de
medewerking van een ieder nodig is.
Voorzichtigheid bij omgang met vuur
is een dringende eis.
Een ieder kan hiertoe zijn steentje bij-
I dragen. Er is een gezegde, dat luidt: „De
Voor alles op foto gebied
FOTO-Cl ME
BCEE5TCAAT
TEGENOVER HET 5TADHUI5
EIND FEBRUARI GROTE BRAND AAN
DE STEENSTRAAT
VELE in een trieste stemming gedompelde Leidenaars zal het niet
eens zijn opgevallen, dat de brand van hun geliefd stadshart het begin
is geweest van een reeks grote branden in ons land in die onvergetelijke
maand Februari. Sommige kranten bevatten complete brandpagina's.
In Amsterdam brandde op Dinsdagmor
gen de twaalfde het grote theater „Flora"
aan het Rembrandtplein uit, waarbij dc
Amstelstraat in een ijsbaan werd veran
derd. Gouda werd op die dag op de been
gebracht door een hevige brand in de
brandweerkazerne (I) en de magazijnen
van de dienst van gemeentewerken aan
de Nieuwe Haven. Over de hoofden van
de brandweerlieden heen sloegen de
vlammen over op het pand van plaatse
lijke werken. Assistentie van Rotterdam
bleek noodzakelijk. De mensen zagen er
uit als ijskolommen.
Wassenaar werd opgeschrikt door een
onhoudbare brand in de villa „De Riet
horst", bewoond door dr K. Holm. De
brandweer had slechts tot taak de boel
„uit te spuiten".... Te Dreumel brand
den een woning en een schuur af; in
Lichtenvoorde een kapitale boerderij,
waarbij zeven koeien en een paard om
kwamen; in Grafhorst eveneens een boer
derij; in Amsterdam een loods aan de
Kostverlorenvaart; in Zaandam een si
garenwinkel, terwijl onder Venlo een
geweldige brand woedde op bos- en
heidegronden
Ook nog op 12 Februari brak brand uit
in het kledingmagazijn „Nederland" nan
de Breede Havenstraat te Vlaardingen Men
kon niet verhinderen, dat het grote pand
een prooi der vlammen werd.
13 Februari: cichoreifabriek te Dalfsen
in as gelegd; kapperszaak te Purmerend;
loods te Winschoten; stalhouderij te
Bleijerheide; R. K. school te Klaziena-
veen; „Zomerzorg" te Kerk Avezaath;
„Huis ter Beek" te Eefde.
14 Februari: huls te IJzendoorn afge
brand; boerderij te Walden; radiowerk
plaats te Enschede; garage te Schoon
hoven.
16 Februari: sigarenfabriek te Kampen
door het vuur verwoest; meelpakhuis te
Alkmaar; herenhuis te Den Bosch; bank
gebouw te Wildervank.
„Veel gewend"
En keren we na deze „gloedvolle" tocht
langs steden en dorpen in de Sleutelstad
terug, dan worden we op de Steens
zowaar tegengehouden door een politie-
afzetting, omdat tr brand is boven de
koekwinkel van Bleslot.
brandweerman wordt het meest geëerd
als het aan den lijve deert". Laat het U
niet zo gaan, neemt maatregelen vóór
onze grote vijand bij U aanklopt. Weest
voorzichtig in de omgang met vuur,
U zich ook bevindt.
een oogwenk stond de gehele eerste
verdieping in brand. De brandweer tastte
het vuur energiek aan, maar kon niet
erhinderen, dat het o/ersloeg naar de
erste verdieping van het perceel Steen-
straat 57, waarin de heer J. Dekker een
sigarenwinkel had. De verdiepingen bo
de koek- en de sigarenwinkel zijn
vrijwel geheel uitgebrand.
En het verslag van dit vuurtje besluit
niet zonder ironie: „Hoewel men in Lei
den door den stadhuisbrand „veel ge
wend" is, trok deze brand toch ook mas
sale belangstelling".
Nu niet in, maar op
het ijs
TV7ET LANG NA DE BRAND werd
in Leiden ook een comité van
studenten opgericht om de actie tot
herbouw van het stadhuis met woord
en daad te steunen. Dit comité stond
onder leiding van de heer H. P.J^int-
horst Homan. En het bleek ons dezer
dagen, dat deze heer Linthorst Ho-
man thans commissaris van de Ko
ningin in de provincie Friesland is.
Wij hebben de heer Linthorst Ho-
man telefonisch gevraagd, voor deze
krant een herinnering te schrijven,
.ar hij was er tot zijn spijt niet toe
staat in verband met de voorbe
reidingen voor de Elf-stedentocht en
zijn eigen deelneming daaraan. Hij
verklaarde er eens voor te moeten
gaan zitten, om de karakteristieke
feiten van die tijd zich weer voor de
geest te kunnen halen.
We hebben de heer Linthorst Ho-
man toen maar een gelukkige Friese
ijsmarathon toegewenst. Het was op
deze dag ongetwijfeld beter zorgen-
loos óp het ijs te vertoeven dan met
zijn gedachten 25 jaar terug in het ijs.
Holleverancier Breestraat 109
Niet alleen gezocht tot ver in de provincie, maar ook buiten de grenzen
Ja. we ontvangen regelmatig bestellingen vanuit Indonesië, Australië en Canada. Nederlanders, die nog steeds aan
het vaderland terugdienken. Eén schreef ons: Ik denk altijd nog aan Uw mooie gezellige zaak en die bereidwillige en
vriendelijke helpers(sters). Het moet wel goed gaan, want nooit zagen wij zo'n keus in RADIO'S. TELEVISIE en
GRAMOFOONS en vooral DAT GROTE PLATEN ARCHIEF.
GING HET IN 1929
GAAT HET IN 1954
Verzending naar alle delen
van de wereld. Wij zorgen
voor al uw formaliteiten
Onze jarenlange ervaring
waarborgt u een veilige over
komst van uw bezittingen
Maar BRANDT-LEIDEN blijft onveranderd HET adres voor
VERHUIZINGEN - EMIGRATIE - TRANSPORTEN
OUDE VARKENMARKT 5 LEIDEN TELEFOON 20389
Alle soorten
GESLEPEN
GLASPLATEN
NARM-
STRAAT 3
DU-KRISTAL
GLAS
GLAS IN
LOOD
TELEF. 22368
23406
OLIE HAARDKACHELS en FORNUIZEN
VAN BECHT EN DYSERINCK
BES OLIEKACHELS ƒ49,50
A. G. A. RADIATOREN de nieuwste.
IJlt vooraad leverbaar diverse merken Haarden en Kachels
Demonstratie en voorlichting aan de zaak.
OUDE VEST 111 LEIDEN TELEFOON 25328
Wij kunnen U nog AARDAPPELEN
leveren die NIET bevroren zijn.
VLASVELD
Aardappelhandei
DOEZASTRAAT 22 Telef. 22*25
THEEHANDEL
Met JCCaueiGlad
KOFFIEBRANDERIJ
THEE-SOORTEN;
P AARS-MERK. Hierin is verwerkt „Darjeeling-thee",
die groeit tegen de hellingen van het Himalaya-
gebergte. Iets zeer aparts!
f J.per 100 gram
ROOD-MERK. Een China-mélange, waaraan „Tarry
Lapsarvg Souchoung" de typische, Tarryachtige
smaak geeft.
f 0.94 P«r 100 *ram
BLAUW-MERK. Een mélange met de zachte geur van
Ceylon-thee; de beroemde „lemoen-flavour".
f 0.84 P*r 100 «ram
GROEN-MERK. Een mélange van zorgvuldig geselec
teerde, krachtige en geurige Java-theeën.
f 0.78 100 «ram
DE THEEPRUZEN ZIJN HOOG. TOCH BLUFT
THEE DE GOEDKOOPSTE EN MEEST
ECONOMISCHE VOLKSDRANK!!!
Verkrijgbaar bij uw winkelier.
GEROEMD DOOR GENERATIES
Fa. Wed. B. N. J. T. MOLKENBOER
HOGEWOERD 15, LEIDEN
DRAGLINE-kabel
Uit voorraad leverbaar in Vi
duimt. 9/16 en 94.
TROOST
Haven 14 Telefoon 21664
Kraaierstraat 15 Tel. 31500
1935-1954
Lang gewacht
niet gezwegen
Wel gedacht
eindelijk gekregen.
VLEESHOUWERIJ
G. W. ZANDVOORT
MAARMANSTEEG 12 tel. 23456
KRAAIERSTRAAT 5—7
Tel. 21205 - Leiden
Uitsluitend'via de handel
