Bursaal Altingh door regent Bertius
lijfelijk gestraft
Kloosterlijke rust sloeg wel eens om
in wilde wanorde
3
Veel nieuwe benoemingen in de eerste
Classicale vergadering van 1954
Locher over de Zending in Indo
nesië en op Nieuw Guinea
Dr
Europa-bijeenkomst van het
Leidse jongerencontact
Sterrewacht in Zuid-Afrika
nodig geacht
SIR PERCY
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
DONDERDAG 28 JANUARI 1951
Klooster aan Kaiserstraat (Slot)
Het leven van de bursaal was vooral in de beginperiode zeer een
voudig en sober. Zijn kamer had hij in één van de cellen van de vroegere
kloosterbroeders en was „gemeubileerd" met een houten bedstede, een
paar planken voor zijn boeken, een tafel en stoel, een kist om zijn kleding
in te bewaren en een tafeltje met een waskom. Zijn uitzet was overigens
ook maar schamel. Voor de bovenkleding deze werd niet door het Col-
legie bekostigd moesten de ouders of begunstigers zorgen. Deze laatsten
werden daartoe dikwijls aangezocht door middel van een „Carmen",
gedicht waarin de begunstiger werd verheerlijkt en geprezen; toentertijd
een fatsoenlijk middel voor de arme bursaal om aan geld te komen. Er
zullen heel wat carmina zijn gemaakt
der toestemming van de regent mochten
zij ook niemand van buiten ontvangen
als die toestemming werd gegeven,
geschiedde dit slechts onder de uitdruk
kelijke voorwaarde, dat zij tijdens het
bezoek niet mochten „klappen, speelen
of ideltuiten". Alleen serieuze gesprek
ken werden toegestaan!
Verder mochten zij ook geen boeken
lezen, die hun niet door de regent waren
gegeven. Tweemaal per week bezocht
deze de cellen voor controle op verboden
boeken. Naast een bijbel en een psalm
boek werden sledhts de hoogst noodzake
lijke boeken geduld.
Doah lang niet alle bursalen verkeer
den in behoeftige omstandigheden, het
geen o.a. ook duidelijk blijkt uit het ver
bod van curatoren en Staten „zich op te
pronken, als paeuwen door de stad te
gaan. gekleed als studenten, ja, degens
te dragen". Zij moesten ,,gedencken, dat
«y op "s lands oosten onderhouden
werden".
Dit was een verbod uit latere tijd; in
het begin van de 17de eeuw was de orde
en tucht nog te streng dan dat de bur
salen, al hadden zij dit gekund, zich
dergelijke weelde durfden permitteren.
Er heerste toen in het Collegie een kloos
terlijke tucht en de bursalen leefden
gelijk monniken, al was hun wel enige
ontspanning vergund.
Het was hun op strenge straffen ver
boden in elkanders cellen te komen. Zon-
Agenda voor Leiden
Donderdag
Burcht, 3-5 uur: afscheidsreceptie C.
van Vliet, voorzitter veiling.
Schouwburg, 8 uur: K.en O. (groene
kaarten). Het Vrije Toneel met Escapade
van Roger Mac Dougall.
Leger des Heils, Hooigracht 30, half 8:
openbare gezinsbondavond, opvoering van
het Bijbels stuk „Lichtend Geloof,
La maison Snouck Hurgronje, 8h.: Cer.
cle francais „Le cop gaulols", soirée
musicale. mile Ank Reinders, soprano,
et M. Peter Berman, piano.
Stadsgehoorzaal, 8 uur: zesde abonne
mentsconcert Residentie-Orkest oi.v
Willem van Otterloo, solist: Stevan Berg-
mann, piano.
Prediker, 8 uur: Nèd. Chr. Bouwbe-
drijfsbond, afdeling Leiden, filmavond
Ned. Fabrikaat
Gulden Vlies, 8 uur: Leidse Athletiek
Commissie, jaarvergadering.
Gebouw Sociale Zaken, Steenschuur 21
hall 8-half 9: voorlichtingscommissie prij-
Vrijdag
Oosterkerkstraat 11, half 11: officiële
opening Royal schrijfmachinefabriek door
minister prof. dr J. Zijlstra.
Schouwbrug, 8 uur: K. en O. (popula r
toneel), Het Vrije Toneel met Escapade
van Roger Mac Dougall.
Stadsgehoorzaal, 8 uur: Jubileum-feest-
avona mannenkoor Kunst na Arbeid m.
m.v. Jong en Jolig.
Gulden Vlies, half 8: Chr. Reisvereni-
ging, jaarvergadering en kleurenfilm A.
Forma over Oostenrijk en Italië.
De Doelen, 8 uur: Genootschap Neder
land—Engeland, vice-consul F. Wearing
over The Lake District, met film.
Lakenhal, Oud-Lelden, 8 uur: ledenver
gadering, 8.45 uur: prof. dr H.
Waal over Rembrandt en het clair-obscur
met lichtbeelden.
Koor Pieterskerk, 7.15—7.45 uur: Avond
gebed.
Zaterdag a
Burcht, 3 uur: statenkieskringcentrale
„Leiden" der A. R. Partij, prof. dr L. W.
G. Scholten over „75 jaar A. R. Partij"
en mr A. B. Roosjen over „Na 75 jas
Volkshuis, 4 uur: Junius Ingerman
Het Afrika van Albert Schweitzer, met
lichtbeelden en gramofoonplaten.
Gulden Vlies, 4 uur: Zuid-Hollandsche
Beleggings Mij. N.V., buitengewone
gadering van aandeelhouders.
Lakenhal, half 4: opening van tentoon
stelling „Nood" (foto's van Martien Cop-
pens) door burgemeester jhr mr F. H.i
van Kinschot.
Chr. school Pasteurstraat, half 3: af
scheid mej. J. M. de Langen.
Antonius-clubhuis, 8 uur: speeltuin
vereniging „Om de Doorbraak", feest
avond ten bate van speeltuinmateriaal.
Burcht, 8 uur: feestavond personeels
vereniging De Landbouw.
Schouwburg, 8 uur: K. en O. (groene
kaarten). Het Vrije Toneel met Escapade
van Roger Mac Dougall.
Oegstgeest: Oud-Poelgeest: week
einde voor niet-theologen „In gesprek
met Karl Barth".
Tentoonstellingen
Rijksmuseum voor Volkenkunde
Steenstraat la, zeven eeuwen Ch'nese
calligraphic en schilderkunst (collectie
dr R. H. van Gullk). 19—4 uur (tot 14
Februari).
Prentenkabinet, Kloksteeg 25, 35 u.:
Het landschap in de Noord-Ned. prent
kunst (eerste helft 17de eeuw) (tot 30
Januari).
Nachtdienst apotheken
Apotheek Boekwijt, Breestraat 74, teL
20552, en de Haven-apotheek, Haven 18,
teL 20085.
Nieuw bestuur van de
Leidse K.A.B.
In de gisteravond in het Antonius-club
huis gehouden voorjaarsvergadering van
de Leidse Katholieke Arbeiders Beweging
traden zeven van de negen bestuursleden
af. Met grote meerderheid van stemmen
werd de heer K. F. de Bree (raadslid
sinds 1953) tot voorzitter gekozen als op
volger van de heer D. Haverkorn.
Burgerlijke stand van Leiden
Geboren: Johannes W, z v H G de
Groot en A Bleeker; Johanna H M. d v
J D van Beek en J van Rossenberg;
Catharina, d v H Boot en J C Eradus;
Josine E E, d v C H Heijdt en A Coblijn
Petrus H, z v T Kerkvliet en M Lange-
veld; Reinier J, z v R J Kop en A v
Zeeuw; Abraham, z v C J v d Berg ei
J van Schoonderwoerd den Bezemer.
Gehuwd: C van Britsum en A E J H
Bakker; C J Compier en J de Ridder;
J J Brugman en E C P Keijzer; G J den
Dubbelden en M van Helden; H W Brier
en M R C Stol; H Metselaar en C Dekker;
S Bos en C Kriek; J J Mulder en J Sie-
rat; J Botermans en C T v d Akker; P
Tegclaar en N Bouwman; J A Zwaan
M J Colijn.
Hele dagen
t waren hole dagen, die de bursalln
maakten, 's Zomers werd1 de ochtendiklok
reeds om half vijf geluld en gedurende
de winter om half zes. Dan moest ieder-
zijn- bed uit, zich wassen en kleden,
zijn bed opmaken en de kamer schoon
maken. Voor al deze werkzaamheden
hadden zij een half uur, want dan werd
de klok weer geluid en moesten zij allen
in de -werkzaal aantreden, waar appèl
werd' gehouden en vervolgens door één
van hen het morgengebed werd gedaan
en uit de Bijbel werd voorgelezen. Dan
klepte de klok ten derden male; nu voor
het ontbijt, waarna hun lessen begonnen.
Om 11 uur werd het noenmaal ge
houden. Tijdens deze maaltijd en direct
het dankgebed werd door één van de
bursalen weer uit de Bijbel voorgelezen,
waarna de regent de moeilijke gedeelten
besprak en met de catechismus verge
leek.
Na het noenmaal mochten de bursalen
zich gedurende een half uur wat op de
binnenplaats vertreden en met elkaar
(edhter alleen over hun studie) praten.
Op Woensdag en Zaterdag mochten zij
gedurende een heel uur binnen het Col-
legie „hun lichamen exerceren".
Tabak zuigen of drinken, alsmede het
bespelen van muziekinstrumenten was
evenmin toegestaan. Wel mochten iij ge
durende de pauze koten of kegelen.
Later kregen zij wat mleer vrijheid
—as ook het musiceren toegestaan.
Om half één begonnen de lessen w
werd wat later de klok geluid v
de bursalen, die hun lessen aan de aca
demie volgden.
s uur werd' het avondmaal gehouden.
Onder en na deze maaltijd werd er
wederom uit de Heilige Schrift voargele-
waarna de dag werd gesloten met
korte vermaning (preek) van de
regent
Om 9 uur moest Iedere bursaal op zijn
kamer zijn en al spoedig daarna heerste
i het Collegie diepe rust Van stude
ren of lezen op de kamer -was dan
geen sprake meer, want zij mochten noch
licht, noch vuur op hun kamers hebben.
Dit werd eerst in de 18de eeuw en dan
nog alleen aan de oudere bursalen toe
gestaan.
Wanorde
fn het licht van het vorenstaande be
zien. zou men geneigd zijn te denken, dat
de orde in 't Collegie wel zeer voorbeel
dig zal zijn geweest. Niets is minder
waar. Juist in de beginperiode met al zijn
strenge bepalingen was het Collegium
dikwijls het toneel van wilde wanorde.
Nu eens spanden de bursalen samen tegen
de regent, indien zij meenden, dat zij in
hun rechten werden tekort gedaan, of
wanneer het eten niet naar hun zin was.
Dan was er weer onenigheid tussen de
bursalen en de gewone studenten van de
Universiteit. Hoog liepen ook de twisten
de Aristotelische (door de Kerk
aanvaarde) en Cartesiaanse wijsbegeerte,
waardoor de gemoederen werden ver
deeld. Verder was er de strijd over de
predestinatie-leer en die over het gezag
der stedelijke overheid in kerkelijke
aangelegenheden. Allemaal heftige ge
schilpunten, waardoor de eenheid onder
de bursalen werd verbroken en het
voortbestaan van het Collegium verschei,
dene malen ernstig werd bedreigd.
Oproer
Noemen wij tenslotte nog het studen-
tenoproer van 1594, toen de bursalen in
opstand kwamen, omdat Bertius, de on
derregent, de vele wilde tonelen moede,
eens een voorbeeld wilde stellen en de
bursaal Altingh een lijfelijke afstraffing
met de roede toediende, waarbij hij werd
geassisteerd door twee gerechtsdienaars
van de stad. Weliswaar was het gebruik
van de roede officieel toegestaan, maar
er was voordien nog nimmer toe overge
gaan. Niettemin werd er dikwijls streng
gestraft en binnen het Collegie waren
zelfs enige kerkers, waar de engste bel
hamels op water en brood werden gezet.
Bij de beoordeling van al deze woe
lingen moeten wij er wel rekening mede
houden, dat de zeden in het algemeen
vroeger ruwer waren dan thans, maar
ook en vooral, dat er veel vreemdelingen
in het Collegie studeerden, die hun eigen
clubjes vormden en door hun gedrag
dikwijls ergernis veroorzaakten. Er waren
wilde vechtersbazen onder en er zijn
tijden geweest, dat zelfs de Leidse bur
gers zich niet veilig op de straten kon
den begeven.
Na de opstand werd de leiding ver
nieuwd en het gehele Collegium ge
reorganiseerd en sedertdien werden er
vele honderden jongemannen tot predi
kanten opgeleid. Alleen al tussen 1623 en
1778 bedroeg hun aantal meer dan 1400,
van wie er velen later als hoogleraar in
binnen, en buitenland tot „sieraad der
Kerk" zijn geworden.
Op 1 Juni 1801 werd1 het Collegie ten
gevolge van de veranderde omstandig
heden door curatoren opgeheven. Het
einde van een instituut, dat voor de ont
wikkeling van het Protestantisme van
grote betekenis is geweest.
Leiden. J. DE KONING.
(Het eerste deel van dit artikel werd
geplaatst op 26 Januari, het tweede op 27
Januari. Red. NL.C.)
Waar nu de Kaiserstraat is van het Rapenburg naar de Witte Singel,
was vroeger, in het owde Leiden, de Broertjesgracht. Zoals men in het
eerste artikel „Klooster aan Kaiserstraat" heeft kunnen lezenwees de
Leidse magistraat het voormalige Cellebroers-klooster aan deze gracht
aan tot een collegie voor schamele studenten. Rechts ziet men de oude
poort van de universiteitsmanege. Thans ziet deze er heel anders uit.
De Céllebroersgracht is in 1875 gedempt.
(Foto afgestaan door de heer J. van der Zanden te Leiden).
Classis Leiden Heivormde Keik
(Van een ambtsdrager-medewerker)
Gisteren kwam de classis Leiden van de Herv. Kerk in vergadering bij
een in het Zendingshuis. Onder de ouderlingen, diakenen en kerkvoogden
waren heel wat nieuwe afgevaardigden, doordat er per 1 Jan. j. L een
andere verdeling was ingegaan. Ook' werd de presentielijst door minder
afgevaardigden getekend dan gewoonlijk; er bleken nL 32 predikanten, 33
ouderlingen, 2 diaken en 2 ouderlingen-kerkvoogd aanwezig te zijn.
De oudste predikant zou de vergadering
openen. Dit was ds Joh. Stehouwer uit
Alphen aan den Rijn. Na samenzang
psalm 150 1, Schriftlezing van Romeinen
12 1 tot 10 en gebed werd een kort
woord van welkom gesproken, waan
reet overgegaan werd tot stemming
leden van het Moderamen. Met overgrote
meerderheid werden de aftredenden, da
Vossers uit Leiden, ds De Leeuw
Boskoop en ds Cupedo van Noordwijk i
Zee herkozen.
De Stehouwer sprak zijn blijdschap
over üit, dat hij voor de laatste maal als
dienstdoend predikant deze classicale
gadering mocht bijwonen. Hij heeft met
liefde de Kerk gediend en vond het niet
vreemd, deze maal als praeses de ver
gadering te openen. Hij weet, dat de lief
oor de Kerk ook aanwezig is bij de
herkozen praeses en was er dankbaar
dat ds Vossers in zo hoge mate het
vertrouwen van de vergadering mag ge
nieten.
Met een kort woord aanvaardde ds Vos
sers het presidiaat en herinnerde ds Ste
houwer er aan, dat de Kerkorde ook de
mogelijkheid opent, dat emeritus-predi
kanten de classicale vergadering als gast
bezoeken.
Tot scriba-tertius werd gekozen ds T
Kruyne van Leimuiden.
De praeses vond het jammer, dat er
oor de vele vacatures zo weinig aan
bevelingen uit de Gemeenten waren ont
vangen.
Tot ouderling-kerkvoogd in het breed-
moderamen van de classicale vergadering
werden gekozen: 1. J. Nieuwenhuls, Sas-
senheim, primus; 2. J. Varkevisser, Val
kenburg (Z.H.), secundus; 3. I. J. Koole,
Nieuwkoop, tertius. Tot diaken: 1. C.
Leeuwenburg, Rijnsburg, primus; 2. J
Oudshoorn, Warmond, secundus; 3. G.
Blok, Noorden, tertius. Tot ouderling uit
het gebied ten Westen van Leiden: 1. P.
J. Kleiwegt, Noordwijk aan Zee, primus;
Lezing over de stand van het
eenheidsstieven
Het contactorgaan en gesprekscentrum van de plaatselijke afdelingen
der politieke jongerenorganisaties, de Politieke Jongeren-Contactraad,
heeft gisteravond een Europa-bijeenkomst in het stadhuis gehouden. Op
deze bijeenkomst sprak drs Anton F. van der Laan uit Amsterdam over
,Het Europa van nu".
Drs Van der Laan studeerde
met c
zelfs buiten-Europese landen
Europa-college te Brugge. Er vielen ook
enkele excursies naar Europese landen
binnen het kader van de colleges. Hoewel
de spreker zijn ervaringen, in de kring
van het internationale gezelschap te
Brugge opgedaan, niet rechtstreeks in
zijn lezing tot uitdrukking liet komen,
slaagde men er bij de discussie toch in
daarover iets naders te weten te komen.
Duidelijk kwam daarbij naar voren,
dat de psychologische problemen, die
voor de eenwording van Europa moeten
worden opgelost, moeilijk zijn. De inlei
der was zijn beschouwing van de huidige
geaardheid der Europese problemen dan
ook begonnen met dit als één der be
langrijkste vraagstukken te tekenen.
Daarnaast noemde hij dan nog de E.D.G.,
de Saarkwestie en de verhoudingen
Dultsland-Frankrijk, Frankrijk-Rusland
en Rusland-Westen.
De psychologische barrières, die men
bU het streven naar de eenheid in ver
scheidenheid ondervindt, aldus spreker,
zijn niet door de regeringen op te rui
men. Dat moet gebeuren door bevorde-
ring van het onderlinge contact tussen
dc volken.
Zeer instructief was het gedeelte van
de inleiding, dat handelde over de E.D.G.,
de voordelen en de noodzaak er van
ver de lichamen, die men denkt in
de organisatie te encadreren. Er werd
ook aandacht gewijd aan de Franse be
en tegen de E.D.G. en aan de nood
zakelijkheid om na de totstandkoming
de defensiegemeenschap een politieke
gemeenschap te vormen. Deze politieke
gemeenschap en het Saarprobleem waren
de onderwerpen, waarop drs Van der
Laan tenslotte de aandacht vestigde.
Provincieforum in Leiden
De politieke Jongeren-contactraad
Leiden bereidt een provincieforum
dat men op 22 Februari in de kleine
Stadsgehoorzaal hoopt te houden. Men wil
dan bijzondere aandacht wijden aan de
betekenis van de Provinciale Staten.
Daarover wordt een algemeen technische
inleiding gehouden. Het forum wordt ge
vormd door leden van de Provinciale
Staten.
2. H. Flinterman, Katwijk aan Zee, se
Haasnoot, Katwijk aan
Rijn, tertius. Tot ouderling uit het gebied
ten Oosten van Leiden: 1. R. Kuiper.
Alphen a. d. Rijn, primus; 2. Bijster
bosch, Koudekerk a. d. Rijn, secundus;
3. P. v. d. Luit, Oude-Wetering, tertius.
Tot secundus afgevaardigde voor
provinciale Kerkvergadering van Zuid-
Holland werd in de- vacature var
Tromp gekozen ds Meuzelaar van Noord-
wijk-Binnen, terwijl ds Walvaart
Sassenheim de plaats van ds Tromp
als secundus-visitator-provinciaal.
Verder werden voor de provinciale Kerk
vergadering aangewezen de diakenen: L
D. Verloop, Katwijk aan Zee, primus; 2.
P. Aengenent, Aarlanderveen, secundus;
3. C. Leeuwenburg, Rijnsburg, tertius.
In de commissie voor het opzicht wer
den de volgende predikanten herkozen:
G. C. Calenbach, M. Ottevanger, C. J
Lambour, H. J. van Achterberg, N. J.
Cupedo, P. A. Lefeber, A. de Leeuw, M.
C, Groenewoud en C. Jongeboer. De vol
gende ouderlingen werden gekozen: H,
Flinterman van Katwijk aan Zee, H. Kui-
venhoven, Rijnsburg, A. van Heusden,
Leiden, W. Groenendijk, Noordwijk-Bin-
Voets, AJphen aan den Rijn
C. Rijlaarsdam, Leiderdorp.
In de Zendingscommissie en in de cc
lissie voor het Jeugdwerk werden alle
aftredende leden herkozen.
lljkheid leverde de vertrou-
op. Deze had n.L in haar
geheel haar mandaat ter beschikking ge
steld en dit is Juist de commissie, die
alle stemmingen zo goed mogelijk voor
bereidt. Het moderamen wil nu graag
suggesties ontvangen, opdat in een vol
gende vergadering een beslissing kan
worden genomen.
De begroting voor 1954 werd ingediend
daarbij werd uitgegaan van een bij
drage van 15 per predikantsplaats voor
het werk dat door de verschillende com
missies moet worden verricht. Na uit
voerige bespreking werd dit aanvaard,
hoewel dit voor enkele gemeenten wel
grote moeilijkheden zal meebrengen.
Bij het verslag, dat ds J. N. de Ruiter
te Leiden uitbracht over de vergadering
de Generale Synde, kwam ook ter
sprake het rapport over „De leer aan
gaande de Heilige Schrift". Ter voorbe
reiding van de besprekingen in de Mei-
vergadering werd een commissie ad hoe
benoemd, bestaande uit de predikanten
Kleermaker, Jongeboer, Callenbach, Meu
zelaar en Veenendaal en de ouderlingen
Vooijs en Van der Baan. Alle opmerkin-
de kerkeraden over bovenge
noemd rapport moeten nu opgezonden
worden naar deze commissie, waarvan ds
J. Meuzelaar van Noórdwijk-Binnen
als organisatieleider zal optreden. Begin
April hoopt de commissie een voorlopig
rapport in te dienen.
Open deuren
In de middagvergadering sprak de
secretaris van de Raad voor de Zending,
dr G. P. H. Locher, over het onderwerp:
„Open deuren voor de Zending".
Hij begon met er op te wijzen, dat
sedert het eind van 1949 het Zendings-
gebied in twee delen uiteen ligt: dat in
Indonesië en dat op Nieuw-Guinea.
Voor de arbeid in Indonesië was
gedurende een aantal jaren onmogelijk
een vaste koers te vinden, wegens de
chaotische situatie door oorlog en i
lutie en het wachten op nieuwe coi
ten met de zelfstandige Kerken, die daar
reeds waren ontstaan. Zo goed mogelijk
werd hulp en steun gegeven, maa
echte taak van de Zending stagneerde,
want naar haar wezen is de zendingstaak
eigenlijk pionierswerk. Het is misschien
wel het gebrek aan zicht daarop, dat ook
in de Nederlandse Kerken een zeker ge
voel van matheid heeft teweeggebracht.
Een nieuwe koers moest er komen
dit kon alleen en in overleg met de
leiders der Indonesische Kerken. Het is
daarom, dat mr S. C. Graaf van Rand-
wijck zijn bekende reis gemaakt heeft,
die zulke bijzondere resultaten oplever
de. Er kwam weer visie op de Kerk in
Indonesië, die gelooft en die getuigt; die
temidden van vele zwakheden en gebrek
aan tucht juist sterk is in haar getuigenis.
Met vele voorbeelden werd dit geïllus
treerd. Het is ook weer zo ver gekomen,
dat vandaar hulp gevraagd werd aa
Zending; echte hulp in het bieden va
helpende hand aan deze Kerk, die haar
eigen leiding heeft
Het is nog altijd zo, dat de be
slissingen inzake Indonesië vallen op
Java en rondom Java. Daarom zal
ook de Zending op dit allerbelang'
rijkste gebied het meest de aandacht
hebben 4e richten. Voorheen werd
meer aandacht gegeven aan de meer
afgelegen gebieden, die min of meer
„gekerstend" moeten worden be
schouwd. De Raad voor de Zending
had dan ook geconcludeerd, dat de
spits van alle activiteit zou gericht
worden op de gebieden rondom de
Javazee; voorts dat het pioniers
karakter van de Zending met name
ook tot uiting zou komen in de aan
dacht voor het middelbaar onder
wijs, waar vele open deuren zijn; in
de derde plaats, dat getracht zou
worden een aantal pas-afgestudeer
den met een contract van drie jaar
naar allerlei posten uit te zenden.
met het oog op deze grote en
groeiende mogelijkheid, dat de Zending
op de Ned. Hervormde Kerk het appèl
deed om de inkomsten met 25 procent
omhoog te doen gaan.
Groei der kerk
Het tweede deel van het zendingswerk
geschiedt op Nieuw-Guinea, waarover
veel gepubliceerd wordt Daar is ook heel
de gang en ook veel aan zen
dingsactiviteit. Toch zou er nog veel meer
moeten gebeuren, gezien de enorme groei
de Kerk onder de Papoea's, die nu
reeds 135.000 leden telt Ook de ontwik
keling van het hele gebied maakt, dat
allerlei nieuwe eisen zijn, die ook aan
het zendingswerk worden gesteld. Mo
menteel gaat 30 pet van de zendings
inkomsten naar Nieuw-Guinea, terwijl de
overige 70 pet. voor de elf terreinen in
Indonesië zijn. Maar het is nog niet ge
noeg. Gelukkig is er hulp gekomen van
de kant der Doopsgezinde Zending en van
aantal buitenlandse corporaties, met
e voor het nog onbetreden binnen
land.
Voor allerlei problemen staat de Zen
ding hier. Voor een deel' van de arbeid
wel mensen te krijgen, maar er
is geen geld; voor een ander deel, waar
overheidssubsidies beschikbaar zijn, is
wel geld, doch er zijn geen mensen ge
noeg. Dit laatste betreft vooral het onder
wijs. Er is nog altijd een aantal flinke
onderwijzers met hoofdakte nodig. Voort
durend gaan er mensen heen, ook
dische arbeiders, verbonden aan het gou
vernement. maar zij gaan als zendings
arbeiders. De Zending is er zich van be
wust, dat de band met het gouvernement
een gevaar kan betekenen, omdat d(
Zending slechts arbeid voor het Konink-
ik van Christus mag zijn. Maar het is
■n gelukkige omstandigheid, dat de Zen
ding op Nieuw-Guinea vijftig jaar
het gouvernement kwam en dat aai
andere kant de overheid ook een open
oog heeft voor het karakter der Zending.
Een ander probleem is, dat naar Krae-
woord de zelfstandigheid van eer
al ln het begin moet zijn er
het eind. De Kerk op Nleuw-
n lange geschiedenis
nog tot zelfstandig-
omvangrijk is, li
Kerk
Guinea heeft reeds t
achter zich en moei
heid geraken. Nu zij z_
dat geen kleine zaak.
Er is een groot apparaat van de
Zending en het gaat niet aan om dit
radicaal om te schakelen in een Ge
nerale Synode van de Papoea's. Toch
moet de Zending het voorbeeld ge
ven, niet te heersen, maar daadwer-
Astronomen in Leiden
Kosten 14 millioen bouwduuz 7 jaar
Zoals wij Maandag reeds schreven, is in Leiden een bijeenkomst gehou
den van astronomen uit Frankrijk, België, Engeland, Zweden, Duitsland en
Nederland, om de mogelijkheden onder ogen te zien tot het bouwen van
een „Europese" sterrewacht in Zuid-Afrika. Deze sterrewacht zou dan uit
gerust moeten worden met sterke telescopen, zoals die in enkele obser
vatoria in het Noordelijk halfrond o.a. Mount Palomar en Wilson, beide
in Amerika gebruikt worden.
perkt was. In aanmerking kwamen geo
grafisch Zuld-Amerika, Zuid-Afrika en
Australië. Slechts Zuid-Afrika voldeed
zowel aan klimatologische eisen als aan
de eis van gemakkelijke bereikbaarheid
uit de deelnemende Europese landen.
Zuid-Afrika Is uiteraard op de hoogte
gebracht van het plan der Europese
astronomen. Verder Is men evenwel nog
niet gekomen. In het komende Jaar zal
een tiental astronomen In Zuid-Afrika
een onderzoek Instellen, op welke plaats
een eventuele gemeenschappelijke waar
nemingspost gevestigd zou moeten wor
den. Loopt alles mee, dan hoopt men tn
1956 met de bouw een aanvang te maken,
doch er sullen nog wel zes of teven Jaar
overheen gaan, alvorens de sterrewacht
in gebruik zal kunnen worden genomen.
Is die bouw eenmaal voltooid, dan be
schikken de Europese landen op het Zui
delijk halfrond over instrumenten en mo
gelijkheden, die zij in eigen land niet
bezitten. De geprojecteerde instrumenten
zijn veel krachtiger en verfijnder dan die
van enig Europees waarnemingscentrum.
Geen van de landen heeft er echter be
lang bij, in eigen land een observatiepost
te stichten met deze mogelijkheden. Het
Noordelijk halfrond, waarop deze kijkers
zouden uitzien, kent krachtiger kijkers in
Amerika, en de wetenschappelijke astro
nomische wereld is zo klein, dat van
vrlendschaps- en kennissenbanden ge
sproken kan worden die over alle natio
nale grenzen heenreiken. Europese astro
nomen hebben dus als het ware geen be
langstelling voor dergelijke krachtige
outillage in eigen land. ZIJ vinden die el
ders en kunnen van die aanwezigheid
profiteren.
Hier ligt voor de Europese astronomen
mits als gemeenschap een taak weg
gelegd, die de oude wereld een kans geeft
te tonen waartoe zij ln wetenschappelijk
opzicht in staat is.
De besprekingen, die over deze kwestie
de laatste dagen in Leiden, in de Senaats
kamer van de Leidse Academie, gevoerd
zijn, stonden onder leiding van prof.
Lindblad, directeur van de sterrewacht
te Stockholm.
Dat een dergelijke opzet grote
gelds kost, spreekt vanzelf, en de uit
voering van de thans ln Leiden in defini
tieve vorm gegoten plannen kunnen dan
ook slechts plaats hebben,
regeringen der betrokken landen hun
financiële steun niet onthouden.
De bouw van de nieuwe Zuid-Afri
kaanse sterrewacht zal zes zeven Jaar
vergen, waarbij de kosten op niet minder
dan 14 millioen gulden geraamd zijn.
Reeds lang is in de wereld der astro
nomen het gemis gevoeld aan een goed
geoutilleerd observatorium aan het Zui
delijk halfrond. Waar het Noordelijk
halfrond beschikt over uitmuntende ob
servatoria met zeer sterke kijkers, is het
andere halfrond tot nu toe stiefmoeder
lijk bedeeld. Wil men evenwel een goed
Inzicht krijgen in de sterrekundige pro
blemen. dan dient men over exacte er
gedetailleerde waarnemingsmogelijkheden
te beschikken, verspreid over het gehele
aardoppervlak; in elk geval op beide
halfronden. Een behoorlijke observatie
post op het Zuidelijk halfrond ls nood
zakelijk, wil men de sterrenhemel vs
halfrond goed overzien. De kosten
een dergelijke observatiepost zijn dermate
hoog, dat de bouw er van slechts tot
stand kan komen, wanneer verschillende
landen hiertoe de handen ineen slaan.
Vorig jaar Juni al, tijdens een te Leiden
gehouden Internationale bijeenkomst
astronomen, werd deze kwestie aange
sneden. Namens de sterrewachten
Palomar en Wilson was hierbij dr Baade
aanwezig, over wiens bevindingen wij bij
die gelegenheid uitvoerig schreven.
Deze heeft voor het eerst de suggestie
aan de hand gedaan, dat hier in Europees
verbarfd een taak te vinden was. Op die
suggestie voortbouwend is op instigatie
van prof. dr J. H. Oort, directeur
Leidse Sterrewacht wan Leiden, het ini
tiatief uitgegaan om Europese besprekin
gen te openen over het denkbeeld,
„Europese" sterrewacht op het Zuidelijk
halfrond in het leven te roepen.
Samenwerking nodig
De Verenigde Staten bezitten op dit
moment de krachtigste telescopen er
fijnste waarnemings- en registratieinstru-
:en. Toch ligt de taak van waar
nemingen op het Zuidelijk halfrond niet
in de eerste plaats weggelegd
Verenigde Staten. Daar immers beschikt
i, mede dank zij de politieke
nomische constellatie, wel over
stekende outillage, doch de rese
vooraanstaande astronomen is niet zo
groot, dat een nieuwe taak aanvaard
kunnen worden naast de taak, om d<
geperfectioneerde Inrichting ln eigen ge
bied volle vruchten te doen afwerpen.
Stuk voor stuk zouden de Europese
landen evenmin in staat zijn om finan
cieel en wetenschappelijk een waar
nemingspost op het Zuidelijk halfrond t<
bouwen, onderhouden en wetenschappe
lijk te exploiteren, op gelijk niveau als
de Amerikaanse waarnemingsposten op
het Noordelijk halfrond.
De astronomen hebben echter een Jeer-
lam voorbeeld gevonden in het Europees
kernphysisch onderzoek, dat eveneens op
internationale basis vorm begint te vin-
deelnemers aan de jongste Leidse
besprekingen zijn het in principe
geworden over de gewenste von
samenwerking en het doel waarnaar moet
worden gestreefd. Dit doel omvat de
itlchtlng van een sterrewacht In Zuid-
Afrika, o.m. uitgerust met een 120 inch-
(pl.m. 3 meter) spiegeltelescoop en een
Schmldt-telcscoop (voor „groothoek
waarnemingen", vooral op de fotogra
fische plaat) van dezelfde capaciteit als
e van Mount Palomar.
De kosten van een dergelijke sterre
wacht zouden ongeveer 14 millioen gulden
bedragen. Over de verdeling van
kosten over de deelnemende landen
wel gesproken, maar niets besloten. De
besprekingen waren wel enigszins geba
seerd op principiële steuntoezeggingen
de regeringen, doch geenszins op de
finitieve afspraken. Eerst na de weten
schappelijke oriënteringsdebatten, di<
thans te Leiden gehouden zijn, kan met
regeringen en instellingen voor weten
schappelijk onderzoek gepraat worden
ver eventuele bijdragen.
Waarom Zuid-Ahika
Prof. Oort deelde ons in een onderhoud
a afloop van de besprekingen mede, dat
e keuze van plaats van vestiging be-
kelijk te willen dienen. Daarom is
het zo uitermate belangrijk, dat dit
jaar onder leiding van ds Kijne een
begin gemaakt zal worden met de
opleiding van volwaardige predikan
ten. Tot nu toe was er nog slechts
één met een deugdelijke theologische
opleiding.
Alles bijeen toonde de spreker, welk
?n grote en machtige deuren er open
jn voor de Zending, zowel ln Indonesië
als op Nieuw-Guinea. Er ls ook tegen
stand, maar het werk moet doorgaan en
de Hervormde Kerk heeft haar taak te
weten, met schaamte beseffend, dat Pro
testants Nederland in Europa geheel ach
teraan staat, wat de bijdrage voor de
Zending betreft.
Aan de discussie over dit referaat na-
ien deel ds Jongeboer, ouderl. Van der
Luit, ds Meuzelaar, ouderl. Anker er
ouderL Vooijs. Bij de beantwoording vax
de vraag naar de verhouding met de Zen-
dinjg van de Broedergemeente in Suri-
zei dr Locher, dat er goede hoop
)or meer contact. Hij noemde het
werk van de Broedergemeente voortref
felijk. Voor het medische werk van de
Zending wordt van Simavi veel finan
ciële steun ondervonden.
Ds Meuzelaar had gevraagd, of bepaald
werk ln een ressort niet door een be
paalde classis kan worden behartigd. Dr
Lochter antwoordde hierop, dat die con
crete binding op dit ogenblik in studie
genomen is. Maar dit kan alleen ge
schieden, als er meer tekening zou komen
in het beleid in Indonesië. Zuid-Holland
dan bijv. verbonden kunnen worden
Nieuw-Guinea. Toch moeten er alge-
e richtlijnen blijven, want de Indo
nesische Kerken kunnen niet met 54 clas-
der Herv. Kerk in Nederland te ma
ken hebben.
In zijn slotwoord wekte ds Vossers de
ambtsdragers op tot trouwer bezoek aan
de classicale vergadering. We trachten
n Kerk te zijn; laat dit ook ln de
opkomst blijken.
NIEUWE MELANGE
Pure Virginia Cigarettes
GEMEENTE LEIDEN
OHiciële publicatie
Nog eens inenting
tegen diphtherie
Voor allen, die verzuimden om hun
kinderen (van 5 maanden af) op voor
gaande zittingen kosteloos te laten In
enten tegen diphtherie, zal daarvoor nog
gelegenheid worden gegeven op.
Vrijdag 29 Januari 1954 van 9—12 en
1417 uur en Zaterdag 30 Januari 1954
912 uur, In het gebouw van de G.G.
G.D., Nieuwe Mare 13A.
kind
ekje meebren-
Dringend wordt aangeraden voor alle
kinderen, die nog niet op voorgaande In
entingszittingen zijn geweest en niet vla
dc scholen voor inenting zijn aangemeld,
an deze gelegenheid gebruik te maken.
Voor een volledige inenting, bestaande
uit twee Inspuitingen met een tussen
ruimte van 4 weken, komen in aanmer
king alle kinderen, die nog nooit tegen
diphtherie zijn ingeënt en alle kinderen,
die langer dan 3 jaar geleden tegen diph
therie zijn ingeënt.
Het ls van groot belang om kinderen,
die zijn ingeënt in 1951 of 1952, ter ver
hoging an de beschutting, te laten her-
irenten; deze kinderen krijgen dan één
inspuiting.
Er moet op worden gerekend, dat hler-
a voorlopig geen zittingen meer zullen
•orden gehouden; men versuime dus niet
in deze laatste gelegenheid gebruik te
maken.
De directeur van de G.G. en G.D,
C. R. ZIJERVELD
Leiden, 28 Januari 1954.
