D*Ëkdeshaf!
w
Stockholm, Kopenhagen en Hamburg
drie steden, drie werelden
Hier koude rijkdom, daar gezellige
armoede en ginds troosteloze ruïnes
Amerikaan Yeager vloog
ruim 2450 km per uur
59
9
ZATERDAG 19 DECEMBER 1953
BL1KSEMREIS NAAR ZWEDEN
Toelichting
Een ONZER LEZERS, de
heer E. D. C. Drenthem
Soesman uit Den Haag, maakte
dit najaar een zakenreis per
auto naar Stockholm. De tocht
voerde hem ook door Hamburg
en Kopenhagen. Hoewel zijn
verblijf in deze steden slechts
van korte duur was. had hij
voldoende gelegenheid om tref
fende vergelijkingen te maken.
Wij willen daarom dit hoogst
interessante reisverslag onze
lezers niet onthouden.
^ATERDAGAVOND 17 OCTOBER ben ik uit Zweden teruggekeerd,
waarheen ik op 9 October jl. vertrok. De terugreis duurde ongeveer
21 uur, wat bij een totale afstand van Den Haag naar Stockholm van
1600 km een gemiddelde betekent van 76 km per uur, dat grotendeels
in de avonduren en de nacht behaald werd. Omdat dit gemiddelde nu
eenmaal niet zo slecht is, gebruik ik als titel: bliksemreis. Mijn reisgenoot
en ik hebben afwisselend gereden en geslapen. De tocht voerde langs ra
vijnen, door bergachtige streken en op stukken kaarsrechte weg. Wij reden
in een middelgrote Franse wagen, die heerlijk zoemend de nachten door
schoot naar ons verre doel door dikke mistbanken in Duitsland, langs
kronkelende asfaltwegen in Denemarken en met zon overgoten berg
wegen in Zweden. Ik zou het direct nog eens over willen doen met een
racewagen om ons gemiddelde te verhogen.
Deze zakenreis naar het hoge Noorden-|wel Verdient een taxichauffeur hier ruim
dan één opzicht interessant j f ioo in de week? Daar wel. En zo zou
ik door kurvnen gaan. Het moet daar een
geweest, al was het alleen
opgedane indrukken in Noord-Duitsland,
Denemarken en Zweden te vergelijken.
Ik zal proberen, iets te vertellen over
mijn reis. zonder daarbij in details te
treden. Nu is er één allesoverheersende
indruk, die ik mede naar huis genomen
die rotsvast voor mij staat, d-
tegen de draad in van zovele goedwillen
de idealisten en wel deze, dat 't volkomen
onbegonnen werk is, om zelfs
toekomst tetrachten landen als
Zweden. Denemarken en Noord-Duitsland
te smeden. Laat staan een Ver
enigd Europa te bouwen met zulke uit
eenlopende creaturen als Italianen. Zwe
den. Spanjaarden en Denen.
Khil tussen Denen en Zweden
groot en zo duidelijk
taal. temperament en levensbe
schouwing. dat de hopeloosheid van eer
unie tussen bijvoorbeeld Fransen er
Zweden onmiddellijk blijkt. Een Ver
enigd Europa moge heel mooi zijn, wan
neer een gemeenschappelijke vijand
dreigt, een optelsommetje van zoveel
landen, tezamen is gelijk één Europa, i£
even onmogelijk als het optellen van zo
veel peren bij zoveel appels, hetgeen wij
op de lagere school reeds leerden. Mis-
tchien, dat een grotere samenwerking
tussen de volkeren van Europa op den
duur mogelijk is en dan denk ik in de
eerste plaats aan beperkingen van
douane-voorschriften en een vrijere han
del tussen de naties, homogeen zullen
deze volkeren nooit kunnen worden. Een
Zweed is nu eenmaal een Zweed en een
Deen een Deen en wat dat betreft een
Hollander een Hollander.
Zweden Europees
Amerika
Op Zondag, 11 October, arriveerde ik
!n Stockholm na een vlotte reis door het
nige houtland dat Zweden is. De grote
selvaart. die hier in dit land van 7 mil-
[ioen zielen heerst, is direct
In Stockholm, noch in
rijstebrijberg zijn voor ambtenaren,
wat ik over salarissen hoorde noemen
verdient men hier in Holland in de ver
ste verte niet. Miin reisgenoot von-6 Zwe
den een land ..om te zoenen". Ik zou
daaraan toe wi'len voegen: en niet alleen
het land. De Zweedse vrouw is immers
bijzonder knap van gelaat en lang van
gestalte.
De etalages van de grote en kleine win
kels ziin zeer goed verzorgd en bieden
een sortering, waaraan bij or* alleen de
luxe-zaken kunnen tinoen Men waant
zich dan «-eer in Parijs of B-ussel. dan
weer on 5th Avenue in New York wan
neer men door de oogharen heen voor die
étalages staaf te dromen Een bevoor
recht land. dat Zweden. Oo mij maak!
Zweden en sneciaai Stockholm de indruk
van ..Amerika in Europa". In de straten
ziet men een overvloed van Amerikaanse
auto's. Ook vele Franse en Engelse
wagens, waar tussendoor de snelle
Zweedse Volvo schiet.
Van de grootste restaurants tot
kleinste cafetaria's toe. alle bieden
keur van. uitnemend verzorgde gerechten,
opgediend en geserveerd door mannen
en vrouwen in. smetteloze beroepskleding.
Je krijgt in Stockholm soms werkelijk
de indruk of je op een grote tentoon,
stelling van maatkleding, culinaire pro.
ducten. automobielen, en moderne archi.
tectuur rondloopt temidden- van knappe
mannequins en Olympische kampioenen
In. Stockholm moest ik steeds denken
m Hollywood..
En dan kan ik nog spreken over de
parken, de huizen, de kantoren ei
spiksplinternieuwe Métro, die glimt
elvaart en koud is als steen. Al zal
.vel waar zijn, dat staatslieden
Europese volkeren hier met bewondering
zullen rondlopen en zich af zullen
gen of zij ooit zullen bereiken in eigen
land. wat hier als de doodgewoonste regel
geldt, toch dreigt er hier in Zweden
groot gevaar, een gevaar, dat ik
Kopenhagen - Raadhuisplein:
„Als Amsterdam, een stad met
karakter". Wordt Stockholm
beheerst door het koele, onper
soonlijke, dat de Zweden nu
eenmaal eigen is, in Kopen
hagen daarentegen ontmoet
men een gezelligheid, welke de
Nederlander altijd weer zo
trekt.
angstigend grote vormen heeft aangeno
men. Het gehele aspect van Denemarken
komt aardig overeen met dat van Neder
land. met dit verschil, dat ons land bezig
is zich aan te passen aan het verlies van
Indië. terwijl Denemarken na de oorlog
vrijwel ongeschonden kon doorleven, zo
als het reeds eeuwen gewend was. Men
zou kunnen zeggen, dat ons land na de
oorlog ..gedegradeerd" is tot de status
van Denemarken Ook wij zijn arm pn
burgerlijk geworden, nog burgerlijker dan
vroeger Ook wij trachten de zware be
zettingsjaren af te schudden, zoals Dene
marken Ja, Denemarken is een broeder
land. al zijn de Denen anders dan wij.
Er is zoveel meer te zeggen, maar onze
kilometervreter staat te wachten
moet voort
hagen reden wij
van Europa via Odense en Flensburg
Hamburg en Bremen.
Ik heb er voor enige uren in de nacht
et jongelui gesproken, rond een tafel
een café in de binnenstad, dat
uur open was. Deze jongens en meisjes
i waren tussen de twintig en vijf en twin-
j tig jaren oud en hebben dus deel kunnen
Hamburg Vanuit Kopen-hebben aan de Hitlerjeugd Op mijn vra-
- de mooiste wegengCn hierover werd ontwijkend geant-
woord Misschien is hij wel niet dood, de
Führer, zo klonk het Toch waren he'
D^r-nc i-r. jj aardige, open gezichten van flinke jon-
UCII1S W de Cttgiond gens en meisjes, maar zonder doel in eer
Al kom ik dan bijna iedere twee maan-mis«rabl€ wereld. Men kan het
den in het Ruhrgebied en in Göttingen
bij Kassei in Oost-Duitsland, Hamburg
en Bremen waren nieuw voor mij. De al
gemene indruk, die ik hier kreeg, w
van een zeer hardwerkende bevolking,
die zo arm is als de mieren, die
vertrouwen heeft in de toekomst, die haar
geld besteedt aan bioscopen, theaters en
r.achtgelegenheden en die er mee smijt.
Het gemoedelijke Duitsland is met de
bommen en granaten van onze bond
genoten weggevaagd. Men probeert ..dik
te doen", maar de ruïnes in iedere straat
spreken van- de oorlog, van de ondergang
pen diep medelijden te hebben met deze
jeugd. Meestal zijn zij gehuwd. Dat zijn
nog de besten. Zij hebben een of twee
babies en wonen dan gezamenlijk op
een kamer. Op die ene kamer wordt dan
gegeten, geslapen, de was gedaan met
als enig uitzicht de grauwheid van deze
ruinestad.
Alle jonge mensen die ik sprak waren
het over één ding eens, dat er nooit meer I Charles Yeager Zaterdag j.l. een snelheid
oorlog mocht komen. Dat Duitsland nooit heeft behaald van meer dan 2450 km
meer een geweer zou mogen dragen j uur_ dat 1S bijna twee-en-een-half
tegen het Westen. Dat klonk hartstochte-maai de snelheid van het geluid. Hij be-
lijk. toen dat gezegd werd. Maar ook reikto deze reusachtige vaart zoals
Precies vijftig jaar na Wright:
Zes jaar geleden doorbrak dezelfde vlieger
voor 't eerst de geluidsbarrière
deze trotse havensteden. Die onder- hoorde ik overal, dat God niet bestond,r€eds in een deel onzer edities gemeld
gang is adembenemend. Het is alles grijs.: God een fabel w-as voor domme men- jn een experimenteel toestel, dat werd
zwart en dof. hier in Ham-burg en Bre- j G0^, zou nooit^gedoogd^hebben, dat voortgedreven door raketten.
I „Dit is de grootste snelheid, die,
1 in zover men weet, ooit door enig vliegtuig
of menselijk wezen ergens ter wereld is
bereikt", aldus de mededeling. De proef
werd genomen boven de luchthaver
Edwards in Californië.
Yeager was ook de eerste die de ge
luidsbarrière doorbrak op 14 October
1947 met 'n raketvliegtuig van het type
X-la.
Beide vliegtuigen werden ontwikkeld
en gebouwd door de Bel Aircraft Cor
poration.
Yaeger heeft met zijn laatste prestatie
Scott Crossfield overtroefd, de invlieger
van de Amerikaanse nationale advies-
commisie voor aeronautica, die op 21
November j.l. in een Skyrocket
marine, geconstrueerd door de Douglas
Aircraft Corpvolgens een officiële
kondiging de snelheid bereikte van ri
maal de snelheid van het geluid.
De snelheid van het geluid ligt
1216 km per uur. maa>- wordt 1056
de koude lucht op hoogten var. a
Dit is Stockholm's „stadthuset", het moderne Raadhuis, dat opgetrok
ken werd op één der vele kleine eilandjes, die voor een groot deel aan
de Zweedse hoofdstad gestalte gaven.
6re Zweedse steden, die ik doorkwam,
«taan krotten of zijn de huizen oud
vervallen. Er is hier hoegenaamd geen
moede.
Integendeel, het land puilt uit van wel-
iart. Er wordt gewerkt, maar niet zo-
in Duitsland. Men is bezig wettelijk
veertig urige werkweek voor te be
iden. En die komt er door. Vanaf de
'ngste bedienden der handelskantoren
de directeuren, toe, mitsgaders het
ouwelijk personeel, allen zien er wei-
daan uit en zitten keurig in de kleren,
salarissen zijn. vergeleken met onze
ogrippen, fabelachtig hoog. Of verdient
in meisje van 24 jaar, die een vreemde
al kan lezen en schrijven hier als cor-
ttpondente ca 1500 per maand? Déar
al zijn de beurzen vol. Zo kan Marx de
strijd wel eens verliezen....
Maar dit is slechts een reisverhaal. En
wij moeten terug, naar huis. via Kopen
hagen, Hamburg en Bremen!
Kopenhagen als
Amsterdam
uit Stockholm in
willen noemen de over-saturatie. De Zwe
den- hebben het te goed en zijn daardoor
lichtelijk verwaand geworden. Even denkt
men, als men de schoonheid van deze stad
indrinkt, dat de ziel ontbreekt Dat alles
hier even hard is als het marmer van de
nieuwe MétroEven flitst dat door
het brein, maar op deze bliksemtocht is
er weinig tijd voor philosoferen.
Een voor mij onverklaarbaar verschijn
sel is het, dat er door mannen zowel als
vrouwen zoveel alcohol gebruikt wordt
Zoiets noemt de moderne wetenschap een
degeneratie-verschynsel. Misschien heeft I Parisienne", met halve of geheel ont-
het volk het te goed. Misschien dat de I klede dames. De decadentie van het oude
ongekende welvaart ook oorzaak is, dat Europa is geënt op dit land. Er is veel
de kerken leeg zijnZo kan zelfs een nachtleven, doch niet, zoals in het Duits-
zeer voorspoedig land wel eens arm zijn, land van heden, waar de prostitutie be-
Juist
Kopenhagen arriveert en de indrukken
uit Zweaen nog kersvers zijn, dan con
stateert men. dat de hoofdstad van Dene
marken veel gezelliger is cnveel
armer. Hier merkt men invloeden van
Duitsland, van Nederland, kortom van
Europa. Zweden staat op zichzelf „in
splendid isolation": Denemarken staat
naar alle kanten open voor Engeland en
voor het vaste land. De sfeer van Kopen
hagen is die van Amsterdam. Kopenhagen
is een gezellige stad. Stockholm is heel
mooi, maar in die schoonheid koel en ge
reserveerd. Kopenhagen heeft karakter.
Het is een oude stad met veel ervaring.
Men, denkt hier aan Shakespeare: in
Stockholm aan Strindberg. Ik heb rond
gereden langs de havens van Kopenhagen,
in de buitenwijken en in de binnenstad.
Ik heb overal gesproken met de mensen
en gemerkt, dat Nederlanders hier geliefd
zijn. Ik heb het prachtige station bewon
derd en het Raadhuis. Ik ben de Cineac
op het station binnengelopen om een
uurtje van mijn auto los te komen en
daar heb ik een Russische film gezien en
een Duitse en een Deense. Toen ben ik
weer rond gaan rijden over de Vester
Voldgade en de Gothersgade en hoe al
die gades verder mogen heten. Er lagen
Nederlandse schepen in de havens. -
kreeg uitnodigingen om te komen eten
aan boord. Een gezellige stad. Even moest
ik denken aan onze zeeheld De Ruyter.
Maar men kan niet lang nadenken,
men bezig is aan een bliksemreis.
In Kopenhagen ziet men en voelt
dat er veel armoede is. De stad is e
dierbaarder om geworden dan Stockholm.
In vele winkels hangf-t een schilderij
de sprookjeskoning Andersen, een held
vele Denen, De Koning opent het
parlement met een troonrede zonder
troon, zonder gevolg, tezamen met de
Koningin. De Koning leest de troonredi
microfoon, staande en na afloop
geeft hij het sein tot een driewerf: Leve
Denemarken. Het aloude Duymaer van
Twistse: Leve de Koning (in). ontbreekt.
In dit land, van de grote sprookjesdich
ter bestaat weinig poëzie. Maar Dene
marken is een goed land, een wijd land,
»n boerenland, een gezellig land.
Ik heb wel even vreemd staan te kijken
toen ik in de kiosken overal obscene
gazines zag hangen en liggen. Franse
magazines, zoals het vooroorlogse
macabere dans. Het'is zielig, als men- zijn
ogen de kost geeft. Men heeft hier in
gelatenheid en onmacht geaccepteerd,
wat mensonwaardig is. Het is niet zo. dat
hier en daar de stad geschonden werd.
Neen, nog zijn Bremen en Hamburg puin
hopen vol ellende en juist die nieuwe
gebouwen en hotels accentueren de vol
slagen armoede welke hier heerst.
Hier is een oordeel Gods geveld, zo
duidelijk en zo beanstigend geweldig
dat men onwillekeurig dankbaar moet
zijn niet als Duitser te zijn geboren En
toch, wat moet de oerkracht van dit
volk geweldig zijn om de moed te heb
ben in deze ruïne door te leven-. De ver
doemenis die Hitler over dit volk ge
bracht heeft, waart hier nog rond. in de
openbare gelegenheden, in de straten, op
de trams, in de kroegen, overal.
Ik heb hier een straat gezien van vrou
wen. enkel vrouwen en meisjes, zo ver
drietig, zo mensonterend, tentoongesteld
als koopwaar, dat men er misselijk van
wordt. Het is een bezienswaardigheid van
Hamburg, waar de vreemdelingen gaan
kijken-, en waar men beschaamd rond
loopt. Want het zijn mensen, knappe
vrouwen, die daar zitteen, in prachtige
oude huisjes met kantelen, de mooiste
huisjes van geheel Hamburg, met zijn
tienen uitgestald op stoelen- naast elkan
der. Nergens ter wereld heb ik in de stra
ten en ruïnes zoveel ellende gezien als in
deze stad.
„Kungsgatan" is de naam, die
gedragen wordt door de hoofd
straat van Stockholm. „Uitpui
lend van welvaart.een krui
sing van New York en Parijs,
die soms aan een onwezenlijk
filmdecor van Hollywood den
ken doet", aldiLS de schrijver
van nevenstaand artikel.
de nacht te spreken over God. Ik merkte,
dat die jonge harten luisterden, hunker
den naar balsem op de wonden van dat
grote verdriet, dat Duitsland geen plaats
meer heeft in de rij der volkeren. Maar
geen haat heb ik bespeurd, wel verwon
dering om de wreedheid van het leven,
om de ondergang van dit eenmaal zo
trotse volk. De wens van dat jonge moe
dertje, een heel knap vrouwtje, die haast
fluisterend tegen mij zei, dat zij hoopte
dat Oost-Duitsland weer met het Westen
samen zou komen. Men zoekt naar
kracht ln West-Duitsland en weet niet
waar het vandaan moet komen. Ik heb
met een intense concentratie op de ge
zichten gelet van deze jonge mensen, die
niets te verbergen hadden dan hun wan
hoop. Er leeft iets in dit volk dat tot een
nieuwe, rustige grootheid leiden kan.
Mijn algemene indruk in het Noorden
van Duitsland is: veel ellende en ver-
dan 9000 meter.
Verbijsterend
Een vaar* van 2»4 maal de snelheid
van het geluid betekent het afleggen va
ongeveer 8f>0 meter per seconde. Verbij,
driet. een croot gebrek aan degelijkheid,
noemelijk veel prostitutie, maar toch
wens. zonder vee! hoop. om zich
od te richten op de basis van de ir
lijke kracht van het land van Goethe
en Schiller. Al heb ik dan door dit volk
geleden, zoals de gemiddelde Nederli
der. ik heb het alles vergeven en ik hoop
van harte, dat het eenmaal in bescheide
ner vorm zijn oude grootheid zal terug
vinden.
Op deze vermoeiende bliksemtocht
naar Stockholm ben ik opnieuw gestaafd
in mijn reeds jong opgedane ervaring,
dat alle mensen op deze wereld hetzelfde
zijn en dat allen, goed en kwaad, gedre
ven worden, bewogen worden door liefde
en geld. Liefde vindt zijn aanknopings
punt bij het Christendom: geld is het
schuitje, waarmede de levensreis betaald
moet worden.
Op deze tocht is het moeilijk geweest
om alle indrukken te verwerken en c
bijvoorbeeld de bewuste invloeden v
het Christendom bij de volkeren snel
onderkennen. Misschien is daarom de
wereld zo chaotisch, misschien leven
daarom goed en kwaad zo bijzonder dicht
naast elkander, omdat de mensheid zich
over het algemeen zo weinig bewu:
van Gods Geest, die zo vlak bij de n
sen is. die rondwaart en inspireren
in paleizen en in ruïnes.
E. D C. DRENTHEM SOESMAN
Dans in de afgrondde be
ruchte Reeperbahn in Ham
burg, zoals zeelieden uit alle
aardhoeken dit „vermaaks
centrum" kennen. Ofschoon
Duitslands grootste havenstad
nog overal de diepe wonden
van de luchtoorlog draagt,
bloeit er het nachtleven als
nooit te voren....
if
m
Evenals alle andere wereldste
den worstelt ook Stockholm met
de problemen, die het nog steeds
groeiende verkeer schept. Maar
op het Sluseneen der bekend
ste punten van de stad, werden
die problemen met diverse via
ducten voortreffelijk opgelost.
Waardevol Times-supplemenl
De Britse electriciteit
na twintig jaar
Het is twintig jaar geleden, dat de Lon
don Times een supplement uitgaf, geheel
gewijd aan het Britse elcctriciteitsnet. Er
indsdicn veel veranderd: het electri-
citeitsverbruik is toegenomen van 12.347
millioen eenheden in 1932 tot 52.264 mil-
lioen eenheden in het afgelopen jaar, en
het Britse electriciteitsnet is uit particu
liere handen overgegaan in handen van
staat die nu door de British Electri
city Authority het electriciteitsnet con
troleert.
arme groei in de Britse electri-
citeitsvoorziening heeft de „London
Times" er toe doen besluiten, hieraan
opnieuw een speciaal supplement te
wijden
Een groot aantal deskundigen schreef
artikelen voor dR speciale nummer, dat
talrijke interessante foto's is ge
ïllustreerd.
Aan dit 24 pagina's tellende blad heb
ben o.a. de volgende personen hun mede
werking verleend: Sir John Cockcroft
(Vooruitzichten van de Atoomkracht);
Lord Citrine (De Electriciteits-autoriteit
de toekomst): Sir David Brunt (Rook
mist) en Pierre Sevette (Internationale
samenwerking). Andere onderwerpen m
bet supplement zijn: De Britse energie-
'oorraden. Hydro-electrische ontwikke
ling. de architectuur van krachtstations
aeen kabel over het Kanaal.
Zowel in het hoofdartikel van dit sup
plement als in een speciaal artikel wordt
melding gemaakt van het feit. dat Britse
geleerden de mogelijkheid overwegen van
een kabel tussen Engeland en het conti
nent Met de, reeds bestaande, im- cn
export van electriciteit op het Europese
vasteland ten voorbeeld, zouden de Brit
ten door een kabelverbinding willen deel
uitmaken van de landen-keten in Europa,
om op die wijze een economische stroom-
uitwisseli-ng te bevorderen.
In Engeland kost dit waardevolle sup
plement 1 ahilline.
Vóór 31 December moeten in land- en
tuinbouw alle schriftelijke jaarovereen
komsten van vaste arbeiders ter registra
tie worden aangeboden aan de districts
agent van de Agrarische Bedrijfsvereni
ging in het rayon waarin de werkgever
zijn bedrijf heeft. Bij nalatigheid za! on
herroepelijk de hogere premie voor 1 os-
ar beider worden berekend.
