ünderzoek
Leidse
naar voeding van
schooljeugd
Ons land „daalde" in de laatste
eeuw dertig centimeter
De blauwe ogen van de keizer
(Olympia)
h K
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
MAANDAG 16 NOVEMBER 1953
srl
de Jif
T
E LEG RA M AAN SHAG-ROKEND NEDERLAND
DE' NI EUWE PRACHTIG GESLAAGDE V IR&l NIA-OOGST IS BINNEN.
1 1 f. v<y-
S.
NIEMEI JE R KOCHT ER HET BESTE VAN HET BESTE UIT VOOR STER LI NG'" SHAG
SChï
Drink meer melk
Ti'Arbeidersjeugd moet een jaar
achterstand inhalen
(Van een medewerker)
juist zijn de resultaten gepubliceerd van het onderzoek naar de voe-
ig en de voedingstoestand van de Leidse jeugd, dat in het najaar van
150 en het voorjaar van 1951 door het Nederlands instituut voor prae-
jntieve geneeskunde met medewerking van de gemeentelijke genees-
rndige dienst is gehouden. Het ging hierbij om een onderzoek naar de
itand bij drie groepen van schoolkinderen uit drie verschillende klassen
ed, rail maatschappelijke welstand, elke groep bestaande uit 69 kinderen in
le leeftijd van 6 tot 10 jaar. Om deze groepen representatief te maken
joor de jeugd in Leiden, werd de keuze der kinderen bepaald in overleg
fun et een statisticus. Daarnaast werden in 1950 en 1951 ook ambachtsschool-
ng j ierlingen onderzocht, maar in het thans voor ons liggende materiaal
de daarbij verkregen resultaten.
iwij»
ntbreken de gegevens nog
anii
appt De kinderen werden geneeskundig on-
ndbo ïrzocht en kort daarop is door huisbe-
ma wk bet menu der kinderen opgenomen,
ricl aarmee de diëtisten mej. S. Wybenga
Nov#" mevr. C. H. Meyer-Lagerwey zich
ar nebben belast. De berekening der analy-
ig di n is hoofdzakelijk uitgevoerd door de
e La|ter A. Dissevelt, medisch student te
Hij Pden.
der Gelijktijdig met het geneeskundig on-
ij erzoek werd een bloedproef genomen,
laar daarbij ging het meer om de weten-
isatl :happelijke kant van het voedingsonder-
;tor >ek in het algemeen: om vast te stellen
aar i de gangbare meningen op dit gebied
hij (teek houden of niet. De uitkomst is van
hig (lang voor de voedingsspecialist en niet
et afoor de gemiddelde lezer.
5or Wel van betekenis is voor hen de vast
er (stelde nauwe relatie tussen voeding en
en j elstand en tussen welstand en gezond-
lige (idstoestand. Op dit punt geeft het on-
erzoek zeer interessante gegevens. De
C0Joor de heer Dissevelt uitgevoerde ana-
aie fse heeft duidelijk aangetoond, dat de
jjggk inderen in de slechtst gesitueerde groep,
;o-lit|ergeleken met de gr°ep met de hoogste
js elstand, van alle onderzochte „nutriën-
n" (belangrijke voedingsstoffen) minder
>t zich nemen. Dit betekent niet, dat dan
Jtomatisch de gezondheidstoestand voor
"file minder welgestelden slecht is, maar
oor de groep als geheel valt de vergelij-
ting wèl minder gunstig uit.
Calorieën genoeg
slootj Wat de hoeveelheid voedsel betreft,
dit wordt uitgedrukt in het
Itichiantal calorieën, voldoet de voeding in
leiden aan redelijke eisen: Alle gemid-
eft felden liggen hoger dan de normale calo-
leënbehoefte, die voor deze kinderen is
istgesteld op 1800. De kinderen uit de
edslerde welstandsgroep nemen dagelijks
calorieën in het voorjaar en 1944
het najaar op, tegen in de hoogste wel-
ïndsgroep 1927 en 2064. De voorsprong
gegoeden is te danken aan een
ndajjoger vet- en eiwitgebruik.
de I Wat het vetgebruik betreft, dit ligt voor
ksejflle groepen ruim boven de norm van 55
n; hiermee in verband zal wel staan,
de hoeveelheid koolhydraten (zet-
1 en suikers) voor alle groepen be
ieden de norm ligt, die voor kinderen
)an deze leeftijd geldt, t.w. 280 gram per
5Vf'g- Bij het hogere vetgebruik te Leiden
kan het gebruik van koolhydraten dalen
it 200 gram. De drie groepen krijgen op
punt ruim genoeg, al valt het we-
_~jm op, dat de best-gesitiieerde groep
J^Opinder koolhydraten tot zich neemt dan
beide andere.
Te weinig melk
Opmerkelijk is, dat de drie groepen
:d'iè^lle te weinig dierlijk eiwit tot zich
lemen. Zelfs de beter-gesitueerde
Toep blijft met 32.8 en 30.9 gram
dag beneden de als norm geno
ten 35 gram (vermoedelijk omdat te
'einig melk wordt gebruikt).
gonl
Het goedkopere plantaardige eiwit is
alle groepen boven de norm. Het to-
aan eiwit blijft echter voor de twee-
n derde groep beneden het vereiste
[emiddelde.
De vitamine-ver zorging is, dank zij het
(ebruik van levertraan.
D. wel voldoende. Ook de gevitamini-
lerde margarine is hierbij van betekenis.
e stamppot en de boerenkool in 1
Voorjaar zorgen voor een goede voi
ïiening van c'aroteen; merkwaardig
dat al weer in de beter-gesitueerde groep
caroteenopname het gunstigst is (we
en «ens het hogere vetgebruik?). Ook vita-
vonpine B 1 (het zeer belangrijke aneurine)
wedigt boven de norm, vooral voor de eerste
^Hstandsgroep.
24. I Ten aanzien van riboflavine bleek ei
vfen tekort te zijn. Vermoedelijk als ge-
iv' JvolR van het geringe melkgebruik, bleef
JeiBelfs de eerste welstandsgroep, d.w.z. dt
nde ren van de vrije beroepen en de ho-
■riaw*ere ambtenaren, beneden de norm, al
thans in de najaarsmaanden,
e Aangezien melk ook de voornaamste
j abron van kalk is, valt' een tekort op dit
igebied voor de tweede en derde groép
(resp. kinderen uit middenstandsgezinnen
jen uit het milieu van kleine ambtenaren
geschoolde arbeiders) niet te verwon-
Het thans als niacine bekende vitami-
schiet t.a.v. alle groepen tekort, al
thans tijdens het najaarsonderzoek.
Merkwaardig genoeg was er geen
nood t.a.v. vitamine-C., zelfs niet in het
voorjaarsonderzoek, waarbij het gebruik
jonge groenten, fruit en nieuwe aard
appelen wel van betekenis zal zijn..
Phosphor en ijzer worden voldoende
opgenomen, al vertonen de cijfers voor
erste, tweede en derde groep een
dalende lijn ten ongunste van de minst
gesitueerden.
Deze gemiddelde waarden geven de in
druk, dat de voeding van Leidse school
kinderen, zowel in het najaar als in het
voorjaar, tekorten vertoont voor de hoe
veelheid opgenomen dierlijk eiwit, voor
iboflavine, niacine en calcium, en vol
doende te noemen is, wat de vitaminen
A, BI en C betreft, alsook t.a.v. de mine
ralen phosphor en ijzer.
Een jaar achter
Gaat men echter na, hoeveel kin
deren tekorten vertonen, dan blijken
er nog heel wat te zijn, die met hun
opname individueel aan de lage en
zelfs aan de zeer lage kant staan. De
kinderen uit de derde welstandsgroep
blijken" dan een duidelijk minder
goede voedingstoestand te hebben
dan die uit de beide andere groepen.
dei
Deze conclusie wordt bevestigd door
het onderzoek inzake lengte, gewicht en
zithoogte. Het verschil in dit opzicht tus
sen de groepen I en III is daarbij zo
groot, dat kan worden gesproken van een
jaar achterstand van de kinderen uit de
minder welgestelde milieu's. Het is ge
waagd, deze achterstand uitsluitend aan
de voeding te wijten, maar er zijn daar-
aanwijzingen: In 19451946 zijn
kennelijk ondervoede Leidse schoolkin
deren van dezelfde leeftijd door de Ox
ford Nutrition Survey Onderzocht en het
daarbij verkregen cijfermateriaal is thans
met de huidige cijfers vergeleken. Sta-
stisch komt men dan tot de conclusie,
dat de lengte en gewichtsverschillen tus-
de welstandsgroepen onder andere
door voedingsverschillen moeten zijn
veroorzaakt.
Schoolmelk nodig
Tenslotte is ook de invloed nagegaan,
die schoolmelkverstrekking op de groei
kinderen heeft. Van kinderen, die op
medische aanwijzing schoolmelk moesten
gebruiken (vier dagen per week één
kwart liter) konden de gemiddelde leng-
»n gewichten worden .vergeleken met
van kinderen, die geen schoolmelk
dronken. De 35 kinderen, die wèl melk
gebruikten, waren gemiddeld groter en
zwaarder dan de 172 kinderen zonder
schoolmelk, maar de cijfers zijn te klein
hieruit conclusies te trekken; het zal
nodig zijn het onderzoek op ruimere
schaal te - herhalen.
Toch wordt naar aanleiding van deze
studie geconcludeerd, dat verstrekking
schoolmelk of andére aanvullende
voeding op de scholen voor de laagste
welstandsgroepen wel degelijk noodzake-
is en voor andere scholen gewenst,
terwijl tevens op dit gebied meer voor
lichting aan de bevolking zal moeten wor
den gegeven.
Het menu-onderzoek heeft aange
toond, dat kinderen uit een midden
standsmilieu (tweede welstands
groep), minder wittebrood, meer
bruinbrood, meer peulvruchten en in
het voorjaar meer appels eten dan
kinderen, niet alleen uit het rijkere
gezin, maar ook dan kinderen uit het
minder welgestelde gezin. Voor dit
merkwaardige verschijnsel wordt
geen verklaring gegeven.
MADAME BUTTERFLY
Italiaanse Opera trok weer een
volle Stadsgehoorzaal
Puccini's opera Butterfly trok Zaterdagavond zeer vele operaliefhebbers
naar- de Stadsgehoorzaal. Het was wederom de Compagnia d'Opera Ita-
liana, die deze opvoering gaf, met alle kwaliteiten en. met alle tekort
komingen welke wij van dit gezelschap gewoon zijn.
Madame Butterfly ontstond in een tijd, te lang duurt en letterlijk en figuurlijk
toen in West-Europa, na de Russisch-Ja- als een nachtkaars uitgaat), en het slot
panse oorlog, een grote belangstelling van de derde acte met de tragische
voor het rijk van de rijzende zon be- scène van Butterfly's afscheid en dood.
stond, waarvan men zich zeer poëtische De orchestratie is steeds uitstekend
voorstellingen maakte. Men kan zich kleurrijk, zij overstemt nimmer de zang-
voorstellen, dat dit tengere, naïeve Oos
terse meisje, dat op zo wrede wijze het
slachtoffer wordt van de Westerse, ge
wetenloze exploitatiezuctot, toen sterk
moest vertederen en ontroeren; thans is
dit drama wel wat verbleekt en onwer
kelijk geworden, de intrigue is vaak sen
timenteel en simplistisch, het ruikt alles
naar gedroogd# bloemen uit een poëzie
album.
Puccini's partituur stelt ons voor
moeilijker problemen: er is nauwelijks
een componist te vinden, die tot op
heden tegelijkertijd meer geadoreerd en
meer bestreden wordt. Vele muziekken
ners. vooral in Nederland, noemen deze
muziek kitsoh. doch haar populariteit
duurt onverminderd voort in de gehele
wereld.
Men kan niet ontkennen, dat Puccini's
opera's, en stellig Madame Butterfly,
goed geschreven zijn, de doorgecompo-
neerde structuur waarborgt het drama
tische tempo, de handig ingelaste canti-
lene's hebben alls voordelen van de aria.
die het publiek voor geen geld wil mis
sen. Puccini streefde minder naar een
eigen stijl dan naar boeiende, dramatische
muziek; hij nam de stijlmiddelen dan
ook waar hij ze vond, impressionistische
parallel-harmoniek naast romantische
chromatiek, en waar dit toepasselijk
scheen, zoals in Butterfly, een weinig
Oosterse pentatoniek (b.v# Susuki's ge
bed voor het Boeddhabeeld in de tweede
acte). Dit laatste element zou Puccind in
zijn onvoltooid gebleven Turandot op
consequentere en boeiendere wijze toe
passen, zo^at daar een eenheid van
stijl werd bereikt, dit in Butterfly he
laas ontbreekt.
De hymne Stars and Stripes laat zich
niiet 2o éénvoudig rijmen met pseudo-
Oosterse liederen. Ondanks dit soms wat
banaal eklècticisme vindt men in dit
werk toch enige zeer gelukkige hoogte-
purtten, zoals het liefdesduet aan het
6lot van het eerste bedrijf, Butterfly's
vervoerende Sria aan het begin van de
tweede acte, (Welke acte overigens veel
Deze opera behoort wel niet tot de
meesterwerken van het dramatische
pertoire, zij „doet" het nog steeds
dien de uitvoering behoorlijk is.
Compagnia d'Opera Italians beschikt
stellig over enige goede krachten, al zijn
deze ook niet uitzonderlijk begaafd.
Gdno Barsanti deed als dirigent zijn
best enige lijn in deze opvoering
brengen, niet steeds met succes; zijn
kest is daartoe ook niet toereikend, al
deed men zijn best. Dat hem dit niet
steeds lukte, was te wijten aan di
sentiële tekortkoming, waaraan dit ge
zelschap laboreert, een tekortkoming
waaraan bijna alle kleinere Italiaanse
Operatheaters - laboreren sinds al bij
drie eeuwen: de zangers en zangeressen
wensen te schitteren en menen, dat de
opera alleen geschreven werd om
daartoe een kans te geven; zij trekken
zrich van het geheel niets aan.
Verder maken bijna alle solisten mis
bruik van enige bekende, doch da
niet minder verfoeilijke operatrucje*
zoals „het haaltje" en de veel te lang
aangehouden hoge climax-noot. die moet
bewijzen, dat de zanger in kwestie geen
last heeft van kortademigheid. Vooral
Ruggero Schileo als Pinkerton vergastte
ons enige malen op zo'n angstwekkende
u-ithaal. waardoor hij de goede indruk
bedreigde, welke hij op andere ogenblik
ken vestigde. Hij heeft n.1. een prachtig
orgaan, dat vele expressieve mogelijk
heden biedt, doch zijn zangdiscipline eist
grondige herziening.
Hetzelfde geldt min of meer
Magda Piccarolo, die bovendien haar
figuur niet mee had in een rol. waar zij
moest doorgaan voor een 15-jarig meisje!
Zy heeft een formidabele stemomvang,
waarvan vooral het middenregister fraai
klinkt en mogelijkheden biedt; men
zou evenwel wensen, dat zij de noten, die
zij wil en moet zingen, wat sneller
directer bereikte, niet via uitgebreide
stijgende of delende glissando's; dit kan
wel eens het effect verhogen, doch wan-
Agenda voor Leiden
Maandag
Collegezaal anatomisch laboratorium
Wassenaarseweg, 8 uur: K. en O., cursus
prof. dr J. Dankmeijer over moderne
wetenschappelijke aspecten van de mens
vóór de geboorte.
Kamerlingh Onnes-laboratorium, half 8
excursie Ned. reisvereniging.
Burcht, 8 uur: Vereniging van Zeeuwen
„Luctor et Emergo", blijspel ,,'t Mot je
neuze mae verbie gae" (in Zeeuwse
klederdracht) van J. Schuitmaker.
gstgeest, bovenzaal Geref. kerk
Mauritslaan, 8 uur: AR. kiesvereniging
ver passief vrouwenkiesrecht.
Dinsdag
Antoniusclubhuis, 2—11 uur: Eerste
Leidse levensmiddelenbeurs voor winke
liers.
Volkshuis, 25 en 710 uur: Commls-
e voor huishoudelijke en gezinsvoor
lichting, tentoonstelling diverse cursus-
Doelenkazerne, 7 uur: tentoonstelling
vrije-tijdsbesteding.
Chr. Sociale Belangen, 8 uur: Chr.
Besturenbond, C.N.V.-secretaris C. van
Nierop over: Wat wij willen.
Academisch ziekenhuis, grote cursus
zaal. 8 uur: Rode Kruis, uitreiking van
Landsteiner-onderscheidingen.
Kleine stadszaal, 8 uur: K. en O., Franse
avond o.l.v. mevr. A. SpijkerBouuaert.
Gulden Vlies, 8 uur: Chr. reisvereniging
iuserie van de heer Hens over leven en
werk van Michel Angelo, met projecties.
Lakenhal, 8 uur: Oud-Leiden, dr A. A
Kampman over Kruisridderburchten in
het Midden-Oosten, met lichtbeelden
Schouwburg, 7.45 uur: Leids Acad.
Kunstcentrum, Ned. Comedie met „Het
Dagboek van een deugniet".
Woensdag
Stadsgehoorzaal, half 3: feestelijke in
tocht van Sint Nicolaas (eerste klassen
openbare scholen); 1.50 uur: aankomst
station en rijtoer.
Snouck Hurgronjehuls, Rapenburg 61,
uur: K. en O., „Mensen en hun moei
lijkheden", psychologische studiekring
drs W. A. Nell.
Schouwburg, 8 uur: K. en O., Pakis-
taans Dansdrama.
Stadsgehoorzaal, 7.45 uur: Chr. man
doline- en toneelgezelschap Sempre
Avanti (15 jaar), operette-show met
„Jong en Jolig".
Rehoboth, 8 uur: C.B.P.Bmevrouw
N. OttoSchouten over de ware Heel
meester.
Schuttershof, 8
gadering en films
Gulden Vlies, 8
Plantkunde, ledenvergadering
Gulden" Vlies, 8 uur: Vereniging
huisvrouwen, causerie en demonstraties
Philips' .^nfraphil".
Rijksmuseum voor Volkenkunde,
uur: D. Biebuyk (België) over kunst in
de Kongo.
Steenscbuur, half 8half 9: zitting
pryzencommissie.
Tentoonstellingen
Prentenkabinet, Kloksteeg 25. 25
prenten en gouaches van Harry Disberg
(t.m 21 November).
Lakenhal, 104 uur: werken
schilders en beeldhouwers (t.n
ber).
Kloksteeg 2: schilderijen var
(t.m. 5 December).
Prytaneum: De Realisten (tot 30 No
vember).
Nachtdienst apotheken
Apotheek Van Driesum. Mare 110, tel.
20406, en de Zuider-apotheek, Lammen-
schansweg 4, tel. 23553.
VOLA. ledenver-
i H. Kleibrink.
Tuinbouw en
1 Han Werz
LEZING VAN Dr A. BROUWER
IN HET VOLKSHUIS
Er zijn niet veel landen op de wereld, die zo laag liggen als het onze. Het
voortbestaan van ons land, dat voor een gedeelte zelfs lager ligt dan de
zeespiegel, is alleen mogelijk als we het voortdurend tegen de aanvallen
van de zee beschermen.
In de hdstorisdhe tijd heeft ons land
rustige, maar ook zeer onrustige tijden
gekend wat betreft het opdringen
Het nestje van de
antiquair
De amusementsvereniging Het Leids
Toneelgezelschap gaf Zaterdagavond
het Antoniusclubhuis een opvoering van
de comedie „Het nestje van de antiquair"
door Hans Nesna. Een modern stuk,
in wel een beetje al te oppervlakkig
het huwelijk wordt omgesprongen.
Dat het desondanks toch wel aardige
momenten heeft, is vooral te danken aan
de goed getypeerde antiquair Maurits
Diamant, die met al z'n eigenaardigheden
goed beseft,, dat de dingen, welke in z'n
huis gebeuren, niets met het begrip mo
dern hebben uit te staan.
De rol van deze antiquair werd ver
dienstelijk vertolkt door de heer C. Rijs-
bergen. Voorts was de heer N. Holswil-
;en geslaagde koopman Levie en was
-. S. Rijsbergen in haar korte optre
den zijn goed uitgebeelde echtgenote.
The Rhythm Boys verleenden mede
werking.
Veteranenlegioen Leiden
Dat de afdeling Leiden van het Ve
teranenlegioen zich in een toenemende
belangstelling mag verheugen, is weer
gebleken op de filmavond, die in De
kleine Burcht werd gehouden. Er wer-
vier documentaire films vertoond
de periode, dat Nederlandse jon
gens in Indonesië hun plicht deden. Ook
was er een film over het Rode Kruis
een over de opleiding by de Nederlandse
luchtmacht
Burgerlijke stand van Leiden
GEBOREN: Johanna dr van J. Bout
hoorn en J. G. van Egdom; Hans zn van
C. Volkers en G. du Prie: Maria H. dr
van D. Hofkes en T. de Haan.
Nederland bevindt zich dus in een
merkwaardige positie. Geologisch-hisio-
rlsch is die positie nog veel merkwaar
diger. omdat ons land vrijwel altijd een
deel van de Noordzee is geweest. Het
heeft veel meer onder de zeespiegel ge
legen dan er boven.
De geologische omstandigheden, die er
toe leidden, dat Nederland droog is ko
men te liggen: besprak dr A. Brouwer
Zaterdagmiddag in een lezing in het
Volkshuis.
Dat Nederland nu boven de zeespiegel
uitsteekt, hebben we allereerst te dan
ken aan de grote vergletschering in de
Ijstijd. Noord-West-Europa was toen
door een ijskap bedekt, driemaal zo groot
als de tegenwoordige ijskap van Groen
land. Het koude klimaat had buitenge
woon verwoestende invloeden on ge
steenten, zodat er veel puin ontstond.
In iets minder koude tijden namen de
rivieren, bijvoorbeeld de Rijn en de
Maas. gevoed door enorme hoeveelheden
smeltwater, dat puin mee en legden het
hun monding&gebied. Langzaam
werd dus een deel van de Noordzee ge
dempt. In de IJstijd daalde bovendien de
zeespiegel, omdat veel water in de 3
van ijs op de gletschers werd vastgehou-
De geweldige ijskappen, die op Scan
dinavië lagen, drukten door hun gewicht
de aardkorst iets in. Het gevolg was
de aardkost rondom de ijskap omhoog
kwam. Nederland lag aan de rand
de ijskap en kwam dus omhoog. Op het
ogenblik is de aardkorst in Scandina
vië weer aan het opveren, omdat de
druk van de ijskap is vervallen. De oude
randen van de ijskap beginnen dus weer
te zakken.
We gaan nog steeds verder van
ystijd af. De gletschers smelten en
de zeespiegel stijgt. Tengevolge van het
opveren van Scandinavië daalt onze
bodem. Ons land daalde ten opzichte
de zeespiegel in de laatste honderd
30 cm. dat wil zeggen, de zee steeg
m en de bodem daalde 18 cm. De
zeespiegel stijgt dus betrekkelijk snel,
aar het is heel goed mogelijk dat er
?n stilstand, ja zelfs een daling komt.
Als de oorsponkelijke stand van de
aardkorst in Scandinavië weer is be
reikt, houdt het terug veren daar op en
daalt de bodem in ons land dus niet
de toekomst kon dr Brouwer
niets met zekerheid zeggen. We hoeven
echter niet zo erg ongerust te maken,
want het hele proces van daling van
het land en stijging van de zeespiegel
gaat. wanneer we het menselijk en niet
geologisch bezien, tooh maar uiterst
langzaam.
T ussenijstijd
We leven nu In een tussenijstijd met
alle kenmerken van dien. Ongeveer 5000
jaar voor onze jaartelling begoi
Noordzee weer op te dringen. Weldra
lagen de lage gedeelten van ons land in
een ondiepe waddenzee. Toen ontstond
een duinenrij, niet precies op de kust,
maar een eind er voor. De daarachter
gelegen waddenzee groeide dicht
verveende. Deze oude duinenrij lag iets
meer naar binnen dan de tegenwoordige,
precies daar, waar we nu geestgronden
Enige eeuwen voor onze jaarteil-.ng
begon de zeespiegel weer te rijzen. De
oude duinenrij werd opgeruimd in
Noordwesten en Zuidwesten. Altijd zijn
het Zeeland en het Noorden van Noord-
Holland geweest, die de zwaarste slagen
van de zee te verduren kregen.
Gevestigde en vertrokken personen
In de week van 9 t/m 14 November
Te Leiden vestigden zich
T. Ahrens, v. Oldenbarnev.str. 36; H.
Akse en fam., commies ter secretarie,
Hoflaan 14; R. Bakker en fam., werkmees
ter. Hoflaan 20; F. W. E. van Beek en fam.
mach.bankwerker, Akkerhof 50; C. de
Graaf—Beekman en fam.. Lombokstr. 45;
E. M. F. Bergers—Berten, Haarl.
G. J. Bierga, P. d. l'Courtstr.
Borsten,
L. A. W.
Bemmelenstr. 19; J. M. Bosse,
Mariënpoelstr. 4; A. Brinks—
Branbergen, Haarl. str. 13; W. Buis, in-
pakster, Tesselschadestr. 4; H. J. Busch
en fam., caféhouder, Lammenschansweg
41; E. W. Case, Rapenburg 54; J. S. van
Dam, Stadhouderslaan 34; C. J. W. Deen,
Lammermarkt 5; N. van Duijvenboden en
fam., ambt. gem. secr., Akkerhof 51; F.
Eenhoorn, verpleegster, Rijnsb.weg 10; B.
A. van Ek, kinderverzorgster, Pr. Frede-
rikstr. 10; T. van den Eijnden en fam..
kantoormachinemonteur, Suringarstr. 17;
W. A. Gerungan, v. Oldenbarnev.str. 32;
J. M. van Gorp en fam., kettingscheerder,
Akkerhof 55; H. C. M. van der Grilt on
fam., adj.-commies dir. bel., Burggraven-
laan 243; L. Hafkamp, hulp conducteur,
H. d. Vriestr. 74; J. F. J. Hage, automon
teur, Voorstraat 6; B. J. Hartogsveld, Kas
tanjekade 17; M. K. Hassefras. d. L. d.
Kanterstr. 2; S. M. Cornfield—heer en
fam., Akkerhof 42; H. D. A. Hoek, Utr.
Jaagpad 80a; A. B. van der Hoeven, con-
str.bankwerker, Korevaarstr. 26; K. van
der Hoeven en fam., arts, Groenhoven-
str. 13; E. A. P. M. Hoogeweegen, Kaiser-
str. 38; C. L. Hu, kok, Pieterskerkch.stg 26;
T. B. G. J. Janss. Herengracht 37; J. van
TijnJockin, dokters ass., Witte Singel
De Zaterdag in Leiden gehouden klap- 82; H. T. Jongman, Pr. Hendrikplein 8;
rooscollecte heeft ruim 1200 opgebracht, A. A. van der Kaaij, instrumentmaker,
at is 109 meer dan vorig jaar. i Melch. Treubln 9; C. J. de Roodevan
Kampen, Boerhaaveln 14; G. Kamsteeg,
Hooicrracht Vooruit Rapenburg au F. O. e. Kho, Wasstraat
nuuiyiuuii vuuiuu 31; j verkerk—van Klaveren, de Sitter-
Vorlge week berichtten we reeds, dat laan 66; J. P. M. Kok en fam., acquisiteur,
ook de winkeliers van de Hooigracht de Hoflaan 6; J. A Kooiker, verpleegster,
hoofden by elkaar hebben gestoken in Rijnsb.weg 144; D. J. Koopman, loodgie-
verband met de komende Leidse Lioht- ter, Merelstr. 26; H. van der Kooij en fam.,
week. In aansluiting aan ons vorige be- pensionhouder. Rijnsb.weg 140; A. Lepe-
richt vernemen we thans van bevoegde laar. Haven 34; T. N. Liem, Rijnsb.weg 30;
zijde, dat de winkeliersvereniging Hooi- B- P- Lindeman en fam., ass. dienstgelel-
gracht Vooruit een plan in uitvoering der I A, Hoflaan 24; E. A. Louis, Bree-
heeft, waardoor kleur en lioht de Hooi- straat 69; E. N. Luijendijk, apotheker, Le-
gracht een bijzonder cachet zullen geven, liestraat 51; H. E. Lijsen, dienstbode, Ho-
gewoerd 110; M. Rietdijk—Manintveld,
I Pelikaanstr. 27; G. W. Meeuwisse, Zonne-
dit tot een manier wordt, is zulks veldstr. 7; C. van der Meij, hulp i'd huish.,
Klaprooscollecie
bepaald heel vervelend.
Van de bijfiguren noemen we Litizla
del Col als Susuki en Leo Piccioli als de
consul, die beiden wellicht over minder
opvallend materiaal beschikten, doch
zich ook minder schuldig maakten aan
zonden tegen de goede smaak. Men moet
trouwens toegeven, dat in de loop van
de avond, vooral in de laatste acte. de
artisten zelf wat meer onder de indruk
schenen te komen van het dramatische
gebeuren en daardoor het succes van hun
eigen rol wat konden vergeten, zodat
er zuiverder werd geïnterpreteerd.
Het koor in de eerste acte was" heel
aardig, terwijl ook de overige bijfiguren
een goede indruk achterlieten. Zo werden
toch nog in de laatste aote hoogtepunten
bereikt, die vele tekortkomingen deden
vergeten.
Dit gezelschap zou een ijzeren discipli
ne behoeven om tot waarlijk grootse op
voeringen te komen, doch daartoe zal
hun wel de materiële basis ontbreken.
De regie van Leo Piccioli was zeer
redelijk, décors en costumes beantwoord
den aan de eisen zonder origineel te zijn.
Men wist zich aan te passen aan de voor
toneeluitvoeringen niet bijster gunstige
Stadsgehoorzaal, hetgeen een verdienste
lijke prestatie mag heten. Het acteren
ging sommige bijfiguren beter af dan de
hoofdfiguren.
Het talrijke publiek toonde zich zeer
enthousiast, enige open doekjes bleven
niet uit en een ovationeel applaus
Lusthoflaan 3c; H. P. Milikowski
sociograaf, Hoflaan 4; W. H. Nagel en fam.
docent. Rijnsb.weg 54; J. W. H. de Neef,
kantoorbediende, Schelpenkade 57a; R. L.
Newman en fam.. Witte Singel 29; M. van
Osnabrugge en fam., onderwijzer, Hoflaan
2; T. H. M. van der ZeeuwOtten, Leven
daal 130a; G. A. Oudeman, de Sitterlaan
103; E. A. del Prado, Akkerhof 53; C. T.
A. Plomp, kantoorbediende, Papengracht
20; J. van der Pol en fam. sergeant, Su
ringarstr. 13; A. Rhijnsburger, dienstbode,
Zoeterw.singel 18; J. D. van Rikxoort en
fam, schrijver IKM, Beijerinckln 13; N. A.
Rotteveel. Schelpenkade 39; A. M. Rijke,
Vreewijkstr. 11; J. van Rijn en fam, ar-
beids-analyst, Tomatenstr. 56; M. Salomé
11 electricien, Maredijk 32: M A Schoi-
demans, Stadhoudersin 26; M. B. J.
Schmits, winkelbediende, Watersteeg 2;
T. N. Sie, P. de la Courtstr. 93; F. G. A.
ten Siethoff, Zeemanlaan 5; J. J. A. van
der Steen, de Genestetstr. 75a; J. Stroeve,
Oude Singel 146; P. Sureki, Merelstr. 45;
E. L. Tan. Oude Singel 26; K. H. Teng.
d. M. v. Streefkerkstr. 45; A. M. Thoen,
RK zuster, Zoeterw.singel 34; R. E. Treur
niet, Boerhaaveln 34; M. J. van Trommel,
Morskade 1; A. A. Uiterwaal, verpleeg
ster, Rijnsb.weg 10; J. Vogelenzang, ma
chinist gr vrt, A. Paulownastr. 12; R. J.
P. Vroom, Beschuitsteeg 4; A. R. de Vroo-
men, natuurkundige, J. v. Goijenkade 17;
H. E. Wassing, Oude Vest 35; A. M. van
Wijk en fam, maatschoenmaker. Akker-
het slot bewees, dat Leiden een opera-j hof 48; L. J. van Evert—Zadelaar Utr
opvoering op prya weet te stellen. Jaagpad 75; J. s. Zwaan, dienstbode.
Morssingel 2.
J. van der Veen.
Uit Lelden vertrokken:
P. A. Abrahamse, Rijnsb.weg 10. Mid
delburg. Bellinkstraat 3; G. Baane en
Fam., aA>. „Kapal-Senang. Os. Vijversin
gel 14; A. B. Blom. Stationsweg 23.
Oegstgeest, Koninginnelaan 12; IJ Bosje.
Roodenb.str. 51, Zwitserland; J. M. Seet-
Brouwer en fam. Vestestr. 68. Kat
wijk. Tulpstr. 2; O. Buining. Morsweg 8.
Noorwegen; G. Carton. Mecklenb^tr. 14.
Leiderdorp, Meidoornstraat 30; Wed. A.
L. M. Pieck-Creij'gh'ton en fam. Stations
weg 23. Oegstgeest. Koninginnelaan 12;
J. van Dijke en Fam., Ten Katestr. 20.
Amsterdam, Erasmusgracht 11 hs; W. A.
Entzinger en fam.. Zeemanln 36; Oegst-
geest. Emmalaan 28; H. A. N. M. Gonsal-
ves, W. Singel 94; Heerlen. R. de Beeren-
broucklaan 47; W. Harteveld en fam..
Sn Hurgronjestraat 13; Ver. St. van N.
Amerika; J. G. Hartmann en fam.. W.
Rozenstraat 50; Jutphaas. Willem III-str.
49; C. van Helden. Bloemdstenlaan 21.
Vlissingen. Bonedijksestr. 123; W. A.
Hendriks, Rijnzichtstr. 24; Amsterdam,
Montelbaan^tr 17 IV; J. F. Heijdemann,
d. Brandelerkade I. Amsterdam. Mid
denweg 16 I: A. Hoepel, Haarl^tr. 246;
Wassenaar. Araweg 12; P. Huiser, Noord
einde 52; Zierikzee. Lange St. Janstr.
C 242; C. K. Jansen. H. Rijndijk 114; Ha-
zerswoude. Rijndijk 192; Wed. M. H. v.
Berge Henegouwen-Jansen en fam.. Aal
markt 12. Oegstgeest. Marelaan 10; E J.
Jonge jan. Wasstr. 55. Boskoop. Burg. Co-
lijnstr. 22; G T. J. Kerlen en fam Dijk-
straat 29; Amsterdam. Rob Scottstr. 13 I;
Raden Roro T. Koestininesih. Korevaar-
straat 11a. Amsterdam. Vechtstraat 142
IV; P. J. v. d. Reijden-Korendiik. Rijn-
diikstraat 73; Rotterdam. Schaardlik
514/6; A. G. Lagendijk. Herengrt 53:
Arnhem. P. Rijokenstraat 1: J. C. Lange-
veld. Sophiastr. 61 b; Amersfoort, Utr.-
weg 143; A. H. Carton-Lardé. Trompstr.
37. Leiderdom. Meidoornstr. 30; J. van
Leeuwen. W.-Singel 27; Amersfoort,
Utr.weg 266: A. H. M. van Lint. Fagelstr.
39. Oegstgeest. Ln v. O. Poelgeest 28; T.
A. M. Luijckx Bloemistenlaan 38,
Canada: W. van Manen en fam. Hoefstr.
57. Rijswijk-ZH. Jos. Israëlln 103: W G.
Markerink. da Costastr. 71; Rotterdam.
Osseweistr. 5; J. P Meyer. Groenhazen-
grt 12, Rotterdam, Havenstraat 158; G. T.
Mollers, Haarl.str. 251, Utrecht, Kersthof-
laan 19; J. C Mooijekind. Hansestr. 37 A,
Frankrijk: P. Mout. Wasstr. 70. 's-Gra-
venhage, Koninginnegracht 41; J. de Mul
en fam.. Lammensch w. 41; Diemen. Mul-
derstr.w. 24; P. G. Nievaart. Kortenaer-
ptraat 65. Den Helder. Buitenhaven 5: C.
G. Onvlee, v. 't Hoffstr. 2, Den Helder.
BuitenhavenS; H. A. E. Pino, de M. van
Streefk.str 36. Oegstgeest. Geverstr. 38;
S. Hulsche-Postma en fam.. Rimjib.w.
107; Den Helder, Bremstr. 35: J. E. Pot
ter van Loon L. Mare 71 a; Zuid-Afrika;
W. C. Riel. P. J. Blokstr. 27, 's-Graven-
hage. Akeleistraat 4; E. J. Santcross;
Ranenbürg 131, Amsterdam. Victoriapl.
36 II; E. B N. de los Santos. Bilderdijk-
straat 6; BMgië: N. Schimmel en fam.,
Haarl.str. 200 a. Soest. Verl. Talmalaan 17;
T. H. G. Schut. Haarl.str. 200 a. Amster
dam Montelbaanstr. 15 I; L. M. M A. J.
Sluijters. J. de Wlttstr. 44. Ravenstein. C
14; J. A. Smolders. Leemansstr. 53. Venlo
Vogelsanckstr. 59: J. M. Soruijt en fam..
C. Huvgenslaan 1; Driebergen-Rijsen-
burg. Buntlaan 70; J. G. W. Stijgers. v.
Oldenb.veltstr. 31, Alkmaar, v. d. Lijn-
straat 12; T. B. Tan. Haagw. 184; Utredht
Wilbleminapark 36: A. J. van Tienen,
Bmnkhorststr. 43. Canada; J. Vaartjes.
Balistr. 64. Amsterdam. J. v. Lennepstr.
292 III; J. P. Verdegaal. Rapenbnrg 24;
Sassenheim. Hoofdstr. 15; H. C. Vierhout
en fam. Leemansstr. 38. Almelo. Wier
den se?*, r 135; J. T. P. Luijckx-Vlasveld.
L. Rijndijk 28 B. Canada: N. de Vries en
Fam. Kolfm.steeg 13; Noordwijk. Nwe
Zeeweg24; A. J. Westra, Breestraat 118,
Katwijk Vliegveld.
Keurige aankleding en goed spel van
Litteris Sacrum
Die blauwe ogen van de keizer, die zijn innig aan hem verknochte onder
danen in toom hielden, zelfs al zagen ze die ogen op een schilderij, doen
ons nu pracfisch niets meer. De tijden zijn niet alleen veranderd, maar
in ons land lagen de verhoudingen toch wel enigszins anders dan in het
oude Oostenrijk.
Franz Molnar schreef dit stuk om de
kruiperigheid van de oude hofkliek, met
alle jalouzie en intrige, aan de kaak te
stellen. Als goden troonden de dienaren
van het hof ergens heel in de hoogte. En
daar beneden in de diepte, daar was het
volk, de boeren, zoals Olympia zegt, en
ze gebruikt dat woord tegelijk als scheld
woord. Dat was een kloof zonder brug, en
mocht er ergens een contactpunt zijn, zo
als in de badplaatsen, omdat de genees
krachtige bronnen nu eenmaal voor alle
mensen zijn, dan is dat alleen maar een
bron van ergernis. Eugenie, de vrouw
van generaal Ettin, zegt daar in lang niet
malse bewoordingen haar mening over.
Zo hekelt Molnar in dit stuk de ver
houdingen en toestanden in zijn oude
land. Psychologisch verantwoorde ont
wikkeling is er niet bij, natuurlijk niet,
dan zou het slot van het stuk, waar rit
meester Barna zo maar wegloopt by Olym
pia, ofschoon ze elkaar liefhebben, een
onbegrijpelijk eind zijn.
Het is nu dus alleen speelbaar als een
costuumstuk. Zo heeft Litteris Sacrum het
ook opgevat en gespeeld. En met groot
succes. De regie had alles uitstekend te-
geen elkaar afgewogen. en het toeval
kreeg geen kans om ook een rol mee te
spelen.
De hoofdrollen werden door mevrouw
C. Hageman-Verhagen (Eugenie), mevr.
T. Hogewind-van Oortmersen (Olympia)
de heer W. Blok (ritmeester Barna i
uitstekend gespeeld, de scènes tussen
Olympia en ritmeester Barna, behoorden
tot de beste gedeelten. Koele zakelijk
heid. gepaard met een sterk ontwikkeld
standsbewustzijn maken Eugenie tot een
tamelijk eenvoudige figuur zonder veel
complicaties. Olympia heeft dezelfde
schering, maar haar hart weeft er een
gevoelige inslag doorheen, zodat deze rol
moeilijker werd, maar volkomen
aanvaardbaar en consequent gespeeld.
De rol van gravin Lina de jaloerse, in
trigerende vrouw, kreeg een uitstekende
vertolking van mevrouw J. Reitsma-
Klein Wassink. Bij meer genuanceerd
spreken had haar tekst aan duidelijkheid
gewonnen. Sommige pointes kwamen nu
niet tot hun recht.
De heer B. Hageman, die ook de leiding
had, speelde de rol van generaal Ettin. de
man die zonder verweer de wensen van
vrouw en dochter inwilligt, met de nodige
charme, waardoor de generaal behoed
werd voor pantoffel-heldendom.
Behalve door het spel werd deze op
voering ook tot een succes door de zelf
ontworpen en gemaakte kleding van om
streeks 1880 en door het kleurige décor.
De dames en de heer Herman Frentzen
kregen bloemen aangeboden.
Bn.
Woensdag leestelijke
intocht van de Sin!
Zoals gemeld komt Sint Nicolaas
Woensdag in Leiden aan. De commissie,
die nu reeds meer dan 30 jaar de ont
vangst van de Sint verzorgt, kan het vol
gende melden:
Sint Nicolaas komt per trein uit Am
sterdam om 13.50 uur aan het station aan-
Per open landauer zal Sint Nicolaas zich
dan via Stationsweg. Steenstraat. Haar
lemmerstraat. Hooigracht. Nieuwe Rijn,
Gangetje en Breestraat naar het Stad
huisplein begeven, waar de schoolkinde
ren der eerste klassen van de openbare
scholen hem opwachten. Hier zullen
tevens de burgemeester en de overige
leden van het stadsbestuur aanwezig zijn
om de Sint te verwelkomen.
Na de ontvangst zullen Sint Nicolaas en
de burgemeester het voorbijtrekken der
kinderen van het bordes aan de Bree
straat gadeslaan. Hierna zullen de Sint
en de overige genodigden zich eveneens
naar de Gehoorzaal begeven.
Tijdens de rijtoer en de ontvangst op
het Stadhuisplein zal het Leids politie-
iuziekgezelschap medewerking verlenen.
Het wordt dus een echt feestelijke in-
'cht. Natuurlijk kost een en ander veel
geld. Degenen onder onze lezers, die de
commissie willen steunen, kunnen dit
doen op het gironummer van de Sint
Nicolaas intochtcommissie 501808 of aan
het adres van de pennizxgmeesteresse
mej. G. C. de Hertogh Maresingel 30a.
