Toezicht in gildetijd niet
gewaardeerd
altijd
iÜ
r
Werkloosheid in Leiden weer
gedaald
Firma was tegelijk verhuurder
en onderhuurder
Verschillende methoden voor
Europese eenheid
Leidenaars op stap
HIEUWE LEIDSCHE COURANT
3
ZATERDAG 1 AUGUSTUS 1953
LEIDEN INDUSTRIESTAD
Volders verheten uit protest
de stad
-i loewel de gilden in Leiden nooit die betekenis hebben gekregen als in
i( ndere steden van ons land, is hun geschiedenis toch voldoende doorspekt
- ran „commode ende beroerte" om er eens bij stil te staan. U kent de
ooi iangbare verdeling in leerlingen, gezellen en meesters. De leerlingen ver-
lienden geen loon; zij betaalden dikwijls nog geld toe. Zij woonden bij
e baas in huis en moesten voor de vrouw van de meester nog allerlei
iga luishoudelijk werk opknappen. Zij werkten hard omdat het daarvan af-
|"sc* ing of zij verder konden komen op de maatschappelijke ladder. Weglopen
ho( nochten zij niet; daartegenover stond dat de meester hun geen ontslag
r| nocht geven, tenzij zij zich schuldig maakten aan diefstal of onzedelijk-
o leid. Na een zeker aantal jaren moesten zij de gezellen-proef afleggen.
Haagden ze, dan waren ze bevorderd tot gezel en kregen daarnaast een
doi [etuigschrift, dat ze de meester trouw en eerlijk hadden gediend
Oorspronkelijk was het zo. da
ezel later meester zou worden
aar kwam al gauw een duveltje bij
et hoekje kijken. Er waren tenslotte
eel veel geroepenen, maar weinig uit-
erkorenen. want het aantal gildèbroe-
afers was beperkt.
De instelling van de meesterproef was
r op gericht de weg naar het meester-
chap zo zwaar mogelijk te maken. De
osten voor de proef moesten de gezellen
lVia|itzuinigen op hun toch al niet over-
loedige loon Aan de overlieden, die de
r«' troef afnamen moest bovendien een
chenking worden gedaan. Zoons van
Y* ildemeesters werden bevoorrecht: zij
onden na hun vaders dood tegen ver-
ïinderd entreegeld lid van het gilde
rorden. maar wanneer het gilde geslo-
en was moest een gezel wachten tot er
£,Jen vacature kwam.
Het meesterstuk werd meer en meer
?n kostbaar en nutteloos stuk werk. dat
Heen nog maar door de rijkste gezellen
■jon worden betaald Nee. er was feitelijk
één gemakkelijke weg naar het
ilde: je kon er inkomen als je trouwde
iet de dochter van je baas
Voor de meeste gezellen waren de kan-
in om het ooit verder te brengen dan
it gezel niet erg groot. De gezellen wa
in de werklui en dat was in Leiden ook
dt et geval. Met de meesters was het
co rouwens niet veel beter gesteld, want
hingen rechtstreeks af van de dra-
liers. Een beetje beter hadden ze het
verigens wel: bij gebrek aan werk
isi^ferd het aantal gezellen beperkt, zodat
voor een gedeelte werkloos op straat
amen te staan; bij ziekte kregen wel
meesters, maar niet de gezellen uit
gildekas een uitkering, zodat een
rlaèude knecht, die het niet tot meester had
er. ebracht, op de weldadigheid was aan-
ej ewezen, tenzij hij zelf wat geld had
Overgespaard.
Bij geschillen over loon e.d., die moes-
d«i en worden voorgelegd aan een jury. be-
laande uit overlieden en de oudste
eden van het gilde, werden de meesters
ip hun woord geloofd, maar de gezellen
•nl westen bewijzen aanvoeren.
Ti Plichten
Plichten hadden de gezellen echter ge-
3eg en één daarvan was, dat zij de eer
\ii(^ran het gilde moesten hooghouden; hun
odsdienstig en zedelijk leven moest on-
erispelijk zijn, dobbelspel was verbo
de herberg mochten ze maar
de week. Ze mochten niet
ilootshoofd en in werkpak en met het
ereedschap onder de arm over straat
dat was in strijd met de goede
eden. In het algemeen was de levens-
tandaard van de gezellen wel behoorlijk,
J^haar economische crisissen konden hen
>t de bedelstaf brengen.
Onder deze omstandigheden was het
begrijpelijk, dat zij met argwanende
naar het aantal leerlingen keken,
de meesters in dienst namen; door
is was dit nauwkeurig in de stads-
geregeld. Toch was er juist op dit
unt nog wel eens wat te verhapstukken,
t voor de gezellen waren de leerlin-
toekomstige concurrenten. Het aan-
veranderde nogal eens en dan be
en de gezellen te morren: zij beleg-
oproerige vergaderingen, die „com-
ilotterijen" werden genoemd. Als er
ir de meesters veel vreemde gezellen
dienst genomen werden, voelden de
ezellen zich ook in hun 'bestaan be-
Jj reigd en zo ontstonden er hevige vecht-
ooi E1"™:
dri
©e
de stedelijke overheid
meestal een eind maakte door de
chuldigen in de kraag te grijpen en uit
e stad te zetten, waarbij ze aan nog
llij mochten zijn als hun hand niet werd
'IJfgekapt.
Volk trok weg
Openbare geseling voor samenrottende
ïkt lezellen en tuchthuisstraffen voor rebel-
erende volders en wevers waren in die
i ijd aan de orde van de dag Wa- het de
Dprbeiders te erg. dan legden zij het werk
en trokken de stad uit.
ging het de Leidse wevers anno
372 Niet tevreden met de arbeidsvoor-
Paarden trokken zij in grote optocht de
mc*tad uit. In 1391 was er weer een „uut-
!anc" en ditmaal had het volk succes:
nJi e konden terugkeren en weer aan het
e] Perk gaan tegen een heel wat beter
Een „uutganc" in 1435 van Lelden naar
n ïaarlem liep minder goed af. Na afloop
>ten de gezellen beloven nooit meer
uutganc, een vergaderinghe of een
ebellicheit te zullen plegen. Wie het
och durfde wagen kon met de dood
Porden gestraft
taar zes jaar later spanden wevers
weversgezellen met elkaar samen
in een stel vreemden, die zich in de
jjitad vestigden: gezamenlijk maakten zij
H,j8rote commocie ende beroerte en in 1443
zaten de volders in de knel tussen de
vai '°oger en de hebzucht van de drapeniers.
De volders hadden een moeilijk
injfVak: zij moesten hun arbeid prac-
K tisch naakt verrichten en de arbeids
voorwaarden werden hoe langer hoe
ilechter, tot zij evenals de wevers
hun loon in natura uitbetaald kregen:
°^2oveel brood en zoveel zout, gort en
■vis, wat boter en kaas en verder wat
kaarsen en zeep asjeblieft, daar
l^moet je het mee stellen.
De meesters betaalden in natura door
dei®an de gezellen, totdat het niet langer
nrtgin? en daar trokken de Leidse volders
et hun meesters de stad uit: net werd
uutganck naar Utrecht ditmaal,
aar een uutganc zonder succes, al
'erd dan de doodstraf niet toegepast.
De toestand bleef gespannen en in 1455
en nogmaals in 1470 trokken de volders
uit de stad.
Verzet
In 1478 in de tijd dat Leiden Europa's
voornaamste wolcentrum werd kwa
men de wevers en de volders tegelijk in
verzet De wevers en hun knechts sme
ten de ruiten in bij onderkruipers en
sneden daar het werk aan stukken. De
volders, 600 a 700 man sterk zowel
meesters als gezellen, trokken naar
Gouda. Het was een machtige „uutganc"
als protest tegen het hoge aantal leer
lingen en de hun van boven opgelegde
verlenging van de leertijd; zij zagen
hierin een beperking van de werkgele
genheid en een bedreiging van de lonen.
Twee maanden bleven de volders weg en
misschien zijn ze niet eens allen weer-
gekomen, want in 1480 was er in Leiden
een groot tekort aan arbeidskrachten.
Omstreeks deze tijd begonnen de Duin
kerker kapers zich weer te roeren e
kostelijke Britse wol werd herhaaldelijk
door hen tot goede prijs verklaard; dan
was er plotseling tekort aan grondstof
fen in Leiden en dan trilde Leidens
lakenindustrie op haar grondvesten.
Sommige lakenmeesters en lakenhan
delaren verlieten de stad om zich elders
te vestigen, waar ze vrij zouden zijn
van de strenge voorschriften van
Leidse laken-keuren. Andere drapeniers
koppiger dan hun collega's werkten
er ijverig aan mee om drie oorlogsboten
uit te rusten: voortaan zouden de wol
schepen uit Engeland in convooi naar
Calais varen, door machtige vuurmonden
beschermd
Economische crisis
Na 1500 kwam de klad in het eens zo
bloeiende bedrijf. In Engeland was men
plotseling op het heldere idee gekomen,
dat die onovertroffen Engelse wol ook
in Engeland zelf kon worden verwerkt.
Leiden kreeg geen wol meer; hoogstens
nog wat tweede kwaliteit en daar begon
ae misère: in 1528 werden nog 25 000
stuks laken geproduceerd, maar in 1573
was dit aantal teruggelopen tot 1000 om
in de daaropvolgende jaren nog verder
te dalen tot 690.
Het was een catastrophe, nog verer
gerd door de woelingen en spanningen
bij de opkomst van de reformatie. Van
een industriestad met wereldvermaard
heid tuimelde Leiden plotseling omlaag
tot de positie van kleine plattelandsstad
met grote werkloosheid en diepe ar
moede. De enkele „commociën ende be
roerten" onder de arbeiders van 1537 en
1545 hadden geen zin meer. evenmin als
de opstand van de Wederdopers om
streeks 1534, die ook in Leiden roerig
werden toen de Leidse kleermaker Jan
Beukelszoon zoveel succes had in Mun
ster. Nee. de Leidse magistraat maakte
er zich niet met een Jantje van Leiden
af: hij smoorde de opstand van de We
derdopers in de kiem en dwong anderen,
hoe bekwaam soms ook als vakman en
gildebroeder, om de stad in allerijl te
verlaten.
Zo brak voor Leiden een periode aan
van onderling gekrakeel en algemene
achteruitgang met de jaren 1566 -
beeldenstorm en 1572 het befaamde
beleg als rampjaren zonder weerga.
Er werden trouwens niet in Leiden al
leen in deze periode wel tien maal
zoveel boeven verbannen, gegeseld, ge
brandmerkt, van hun oren beroofd,
de galg gehangen of op de brandstapel
gebracht, dan in de jaren van voorsjoed.
Ondanks deze meedogenloze gestreng
heid scheen het kwaad eer toe te nemen
dan te minderen. En toch zou er voor de
Leidse lakenindustrie nog een nieuwe
bloeiperiode komen, dank zij de voor
uitziende blik van het gemeentebestuur
en de knappe stadssecretaris Jan
Hout, zelf zoon van een arme wever
Ook voor vrouwe/ijk personeel werkgelegenheid
bevredigend
Op 25 Juli stonden bij het arbeidsbureau Leiden Ingeschreven 781 geheel werklozen,
terwijl daarenboven 117 personen waren tewerkgesteld op D.U.W.-öbjècten. Het is
erheugend, dat ook gedurende deze periode de werkloosheid een zij het geringe
daling onderging (-12).
Een vergelijking met de stand op het
overeenkomstige tijdstip van het vorig
jaar, n.l. 1497 geheel werklozen en 238 bij
D.U.W. objecten geplaatsten wijst uit, dat
de werkgelegenheid zich gedurende het
eerste halfjaar van 1953 wel zeer gunstig
heeft ontwikkeld. Nog duidelijker springt
dit in het oog, wanneer rekening wordt
gehouden met het feit, dat zich onder
het totaal aantal werkloos ingeschreve
nen 109 personen bevinden beneden de
leeftijd van 18 jaar, voor wie reeds een
arbeidsplaats is gevonden, maar voor wie
de definitieve plaatsing nog enig uitstel
vereist (vacantie).
De vraag na&r arbeidskrachten is even
wel gedaald hetgeen begrijpelijk is. Im
mers aan de vraag naar seizoenarbeiders
is geheel voldaan en deze drukt derhalve
niet meer op het totaalcijfer van de open
staande aanvragen.
Aan vaklieden, vooral voor de bouw
en de metaalnijverheid bestaat nog steeds
behoefte.
Het aantal werkloze vrouwen bleef ge
lijk en bedroeg op 25 Juli 1953 88. De
vraag naar vrouwelijk personeel steeg,
n.l. van 249 tot 295 en overtreft derhalve
het aanbod in belangrijke mate. Deze is
hoofdzakelijk gericht op kantoorperso
neel jeugdige krachten tot en met 25
Opstel- en tekenwedstrijd
Leidse Jeugd-Actie
De Leidse Jeugd-Actie Schreef ons:
Geven jullie steeds het goede voor
beeld, juist ook nu in de vacantietijd?
Om nog eens goed je aandacht te be
palen by de bescherming van de natuur
kun je meedoen aan een opstel- en teken
wedstrijd voor de Jeugdnatuurwachters
van Leiden. Met een eenvoudig opstel
over de natuur of met een tekening van
een onderwerp uit de natuur kun je een
prijsje winnen. Zend je opstel of je teke
ning vóór 15 Augustus aan de „Leidse
Jeugd-Actie" per adres stadhuis Leiden.
De beste opstelschrijver en de beste teke
naar krijgen een tocht per boot van Lei
den naar Avifauna met toegang tot het
park of een rit naar en toegang tot het
Wassenaars dierenpark. Voorts ontvangen
de volgende vijf beste opstelschrijvers en
vijf dito tekenaars een toegangsbewijs
voor Avifauna.
Burgerlijke stand van Leiden
GEBOREN: Yolanda, d. van C. van
Varick en J. Borsboom; Irene d. van A.
an Velzen en C. Potters; Cornells, z.
C. van den Hout en A. Haarland;
Anna Clara Maria d. van M. M. A. Wa
terreus en E. Dekker; Agathe Eveline d.
an J. A. Hammer en J. Kop.
OVERLEDEN: W. Mensen, man, 80 j.;
van Leeuwen, man, 46 j.
Schoenhersteller
Onze stadgenoot de heer J. Schrama,
-erd benoemd tot lid van de commissie
oor het examen voor schoenhersteller te
Rotterdam.
Een dokter nodig
De Zondagsdienst der huisartsen te
Leiden wordt morgen waargenomen door
de dokters Van Bockel, Kors, Van Leeu
wen, Scharfer en Teeuwen.
Welke apotheek?
De avond-, nacht- en Zondagsdienst
der apotheken te Leiden wordt van
terdag 1 Augustus 13 uur tot Zaterdag
8 Augustus 8 uur waargenomen door de
apotheek Herding en Blanken. Hoge-
woerd 171, tel. 20502 en de apotheek
Reijst, Steenstraat 35, tel. 20136.
jaar en huishoudelijk personeel. Een
vergelijking met Juli 1952, geeft het vol
gende beeld: aanbod 154, vraag 296.
Voor vrouwelijk personeel kan de
w rkgelegenheid dus ook als bevredigend
worden gekenschetst. Het aanbod bleef
zich in dalende lijn bewegen.
Akte Frans L.O.
Onze vroegere stadgenoot de heer H.
J. Boon, thans hoofd van de Chr. school
te Nieuw- en St Joosland, behaalde te
Utrecht de akte Frans L.O.
Goud en afscheid
De heer D. Bergsma, chef bij de firma
Pieck, Haarlemmerstraat, is op Zaterdag
15 Augustus vijftig jaar in dienst van
dit bedrijf. Op deze datum hoopt hij zijn
functie neer te leggen.
GEMEENTE LEIDEN
Otticiële publicaties
UITBREIDINGSPLAN
De Burgemeester van Leiden brengt ter
algemene kennis, dat Gedeputeerde Sta-
der provincie Zuid-Holland bij be
sluit van 13 Januari 1953, G.S. No. 149,
hebben goedgekeurd:
een plan tot herziening van het uit
breidingsplan der gemeente van 6 Novem
ber 1933, zoals dit nader is gewijzigd, ir
dier voege, dat het gedeelte, dat betrek
king heeft op gronden, gelegen ten noord
oosten van de trambaan Leiden-Voorburg,
zuiden van de Zoeterwoudsesingel en
noordwesten van de Cronesteinkade,
wordt ingetrokken;
een partieel-uitbreidingsplan „Lei-
den-Philosophenpad", met betrekking tot
de sub a bedoelde gronden, met bijbeho
rende bebouwingsvoorschriften,
en ander vastgesteld door de ge
meenteraad in zijn vergadering van 30
Juni 1952.
De goedgekeurde plannen c.a. liggen
jor een ieder ter inzage ter gemeente
secretarie, afdeling Openbare Werken
(kamer no. 111).
Leiden, 31 Juli 1953.
De Burgemeester voornoemd.
A. J. JONGELEEN,
Weth. loco Burgemeeste:
UITBREIDINGSPLAN
De Burgemeester van Leiden brengt ter
openbare kennis, dat Gedeputeerde Sta
ten der provincie Zuid-Holland bij be
sluit van 26 Mei 1953, G.S. no. 283. heb
ben goedgekeurd het plan tot herzieninf
van het partiële uitbreidingsplan in on
derdelen „Leiden-Noord" met de daarbij
behorende bebouwingsvoorschriften, vast
gesteld door de gemeenteraad in zijn ver
gadering van 3 November 1952.
Het goedgekeurde plan ligt in uitvoerige
kaarten voor een ieder ter inzage ter ge
meentesecretarie, afdeling openbare wer
ken (kamer no. 111).
Leiden, 31 Juli 1953.
De Burgemeester voornoemd,
A. J. JONGELEEN,
Weth. loco Burgemeester.
Kantongerecht Leiden
Dwaze toestand na proces beëindigd
De Leidse kantonrechter heeft aan een bijzonder dwaze toestand op verhuurgebied
eind gemaakt. Het ging om een gebouwencomplex aan de Stille Rijn te Leiden,
dat verhuurd was aan een Leidse winkelier met het recht van onderhuur. De win
kelier nam zelf een deel van de gebouwen in gebruik en onderverhuurde de rest
an een Rotterdamse meubelfirma. Toen deze firma het complex kocht, wilde de
rinkelier de dwaze toestand, dat de firma zijn verhuurder maar tegelijk onder
huurder was bestendigen
Het ging hier om de voormalige Chris
telijke kweekschool en het daarnaast ge
legen oude Joodse weeshuis aan de Stille
Rijn. Jaren vóór de oorlog kocht de Leid
se spaarbank dit complex met de bedoe
ling hier haar kantoor te vestigen. Dit
plan ging niet door en een Leidse win
kelier kreeg het complex met het
recht van onderverhuur in huur.
Hij onderverhuurde dat deel van de
panden, dat hij zelf niet in gebruik nam.
aan een Rotterdamse meubelfirma, wier
gebouwen in de oorlog waren verwoest.
Deze firma moest uiteraard een in even
redigheid hogere huurprijs betalen en
bovendien de verhoging van de brand
verzekering voor de winkelier voor haar
rekening nemen, omdat het pand door
de daarin gevestigde meubelmakerij
hoger br?rd-risico kreeg.
Enige tijd geleden kocht de firma de
gebouwen. Zij liet de huur aan de
keiier opzeggen maar bood aan hem als
huurder van de bij hem in gebruik zijnde
bedrijfsruimte te erkennen.
De Leidenaar ging hierop niet in. Hier
op eiste de nieuwe eigen?ar ontruiming,
zich daarbij baserend op de stelling, dat
de huurder weigerde toe te stemmen
een redelijk aanbod tot het aangaan
een nieuwe huurovereenkomst. Tijdens
het proces voor het Leids kantongerecht
verklaarde de firma zich bereid haar
oude aanbod gestand te doen.
De Leidenaar voerde aan. dat hij als
huurder de oudste rechten op het pand
had en dat de meubelfabrikanten
voldoende bedrijfsruimte beschikten. Hij
wenste niet in een financieel ongunstige
verhouding te komen ten opzichte
zijn onderhuurder.
Verwerpelijk
De rechtskundige raadsman
de
PAUL ESCHLERtragiek in het
leren ran een kunstenaar
Altviolist met een enorme carrière, in Nederland
(Van onze Kunstredacteur)
OP HET KURHAUS-TERRAS te Scheveningen kan men vrijwel dagelijks
interessante ontmoetingen hebben en een ochtend aan de Noordzee
kust levert dan ook altijd wel een gesprek op met een wellicht onbekende,
maar toch wel belangrijke figuur. Zo ook dezer dagen toen we ondanks
een dreigende regen toch nog iemand aantroffen aan een der tafeltjes en
dan nog wel iemand met een vioolkist bij zich.
Een grote, stevig gebouwde man met Bohemen geborfen. Hij studeerde aan de
- Praag
rond en lachend gelaat genoot zicht
baar van de schoonheid die de zee geeft
naderend onwèer. Grauwe wol
ken dreven over cie kust en gaven het
water iéts onheilspellends. Zo'n uitzicht
is steeds weer nieuw, hoévele malen we
het ook ondergaan hebben. Voor de
buitenlander is die zee een van de groot
ste aantrekkelijkheden van ons land. En
het tafeltje was een buiten-
Het was Paul Eschler uit München,
een van de bekende Duitse alt-violisten.
„In het buitenland wordt zoveel gespro
ken over, het Holland Festival, dat ik
graag even tets van deze sfeer wilde
meemaken", was zijn reactie op onze
vraag over zijn verblijf alhier. Dit was
echter niet de enige reden, want ook
wilde hij in nader contact komen met
het Residentie Orkest en het Concert
gebouworkest, voor welke ensembles hij
grote waardering had naar aanlei
ding van gramofoonopnamen en radio-
uitzendingen. „Willem van Otterloo en
Eduard van Beinum zijn toch wel grote
dirigenten".
Paul Eschler is 34 jaar en werd in
'atoria te Dresden
gaf op zijn 14e jaar zijn eerste recital.
Op 18-jarige leeftijd trad hij in Tsjecho-
Slowakije op als solist bij een orkest-
concert. De oorlog bracht hem naar
Beieren, daar de Bohemers werden uit
gewezen. In München kreeg hij onderdak
vluchtelingenkamp, waar zijn
moeder thans nog verblijft, en werd hij
Oecumenische jongerenconlerentie
Uitvoerige rede van prof. Brugmans uit Brugge
„Hoe bereiken we de Europese eenheid?" Daarover sprak prof. dr H. Brugmans,
rector van het Europa-College in Brugge, Vrijdagmorgen op de oecumenische con
ferentie van Europese jongeren, plaate vindend op Oud-Poelgeest. Er zün ver
schillende methoden, om die eenheid te bereiken; we moeten ons niet vastleggen
op één methode. Dan zouden we lijken op een dokter, die in alle gevallen asperine
voorschrijft, of steeds met het operatiemes klaar staat.
geloven. We hebben van alles ge-
verdraagzaamheid (dat is iets
Die middelen tot het bereiken van
Europese eenheid variëren ook met de
terreinen, waarop ze nodig zijn. Men
werk namelijk op verschillende gebieden:
economisch, militair, politiek, cultureel
Op economisch gebied heeft men het
geprobeerd met het vrijmaken van de
handel (liberalisatie). Er zijn goede resul
taten geboekt, maar verdere successen
zijn hier niet meer te verwachten. We
zullen radicaler middelen moeten zoe
ken; zonder een goed doordacht, gemeen
schappelijk plan komen we er niet.
Dat militaire eenwording nodig is,
spreekt vanzelf. Daarmee is echter een
ander probleem onmiddellijk gegeven;
want aan wie is de generale staf van dit
gemeenschappelijke leger verantwoording
schuldig? Dat is een ernstige vraag. Als
generaals geen autoriteit boven zich heb.
ben, gaan ze zelf politiek maken en dat
is een gevaarlijke zaak. De militaire een
wording maakt dus vorming van een
politieke eenheid, van een Europese
regering zonder meer nodig
Maar ook op politiek gebied zijn er pro
blemen. De Europese verdediging omvat
15 landen; 6 ervan (Frankrijk. Italië,
Duitsland en de Beneluxlanden) hebben
zich nauw aaneengesloten En wat moet
nu de verhouding zijn van de 6 staten, die
zelfs de nationale zeggenschap over de
zware industrie hebben opgegeven o
daarover voortaan gezamenlijk te besli
sen. en de andere Europese landen, die
nog niet zo ver zijn gegaan? Wat kunnen
de 15 landen n u samen doen?
Die samenwerking zal voornamelijk
het culturele leven betreffen. En op
dat gebied gebeurt er heel veel. Voor
pagina-nieuws is het niet. maar mis
schien Is hier het wezenlijke wel aan
de gang. Want de samenwerking op an.
dere gebieden wordt ons eenvoudig ge
dicteerd door de noodzaak; naarmate
we die noodzaak beter zien, zijn
meer tot samenwerking bereid. Maar
hier, op cultureel gebied, blijkt, of
Europa ook werkelijk willen, of w<
anders dan een houding van „het komt
er niet opaan wat je zegt en denkt") en
de overtuiging, dat er geen politieke
laatste waarheden bestaan. Mensen, die
hun geloof ln God verloren hebben,
gaan aan een politieke redder geloven
(communisme). Dat Impliceert absolute
trouw aan een partij; een democraat
kan dat niet en een Christen heeft heel
bijzondere redenen, niet in politieke
redders te geloven: hU heeft maar één
redder. Jezus Christus.
Achter de politiek steeds de theo
logie.
Theologie
Deze zin uit prof. Brugmans rede lokte
enige vragen uit. Ir» zijn antwoord zei de
spreker: „Het is niet zo, dat er ui*
paalde theologische overtuigingen i
matisch een politiek principe te
schijn kom'., maar over de mening, dat
geloof en politiek los van elkaar staan,
zijn we toch zo langzamerhand wel heen
Die relatie is vaak in-direct, maar heel
werkelijk.
Oost-Europa
Maakt een verenigd Europa het
onmogelijk, dat de landen achter het
ii-zeren gordijn eens vrij zullen worden?
Deze vraag kwam Vrijdag niet voor het
eerst naar voren. De aanwezigheid
een sterke Duitse delegatie staat er borg
voor dat we ons niet alleen met onszelf
bezighouden: Steeds komt Oost-Duitsland
ter sprake. Zal Rusland door een krach
tig West-Europa er niet toe gebracht wor
den zijn greep op de Oosteuropese landen
te versterken? Het aniwoord van prof
Brugmans was bondig; zal een verbrok
keld en verdeeld West-Europa soms meer
kunnen doen voor de onderdrukte volke
ren? Hoe gehaat het regime daa-r is. heb.
ben we door de Juni-gebeurtenissen kun
nen leren Het concrete voorbeeld
wat Europa geestelijk en cuXureel
Rotterdamse firma, de heer Th. J.
Heijden, schetste de nieuwe situatie
eigenaar - verhuurder - onderhuurder als
dwaas en verwerpelijk. Hij legde er de
nadruk op. dat de bedoeling van de wet
telijke huurbescherming niets anders is
dan genotsbescherming voor huurders,
die door woning- of bedrijfsruimtenood
dat genot niet kunnen missen.
Die nood bestond voor de Leidse
keiier niet. omdat hij' de bij hem ir
brufk zijnde ruimte kon huren. Het gaat
niet aan. dat de huurder altijd blijft pro
fiteren van het verschil tussen huur- er
onderverhuurprijs.
De kantonrechter-plaatsvervanger. mi
De Ruvter de Wildt. heeft thans een uit
voerig schriftelijk vonnis gewezen.
Hij wilde aan de situatie, dat een eige
naar tevens onderhuurder is een eind
maken en achtte het aanbod aan de Leid
se winkelier redelijk. In dit vonnis werd
de winkelier nog veertien dagen de tijd
gegeven in het gedane aanbod toe te
stemmen, hetgeen deze inmiddels heeft
gedaan.
Deze uitspraak is voor huiseigenaren
van belang, omdat situaties als de hier
geschetste zich spoedig kunnen voordoen.
De huurprijzen van niet tot nieuwbouw
behorende gebouwen kunnen nauwelijks
de exploitatiekosten dekken. Het zou dan
ook vreemd zijn, indien een huiseigenaar,
tev-ievolge van een onderverhuur aan
zichzelf, ten gerieve van de huurder geld
bij de huur zou moeten toebetalen!
Agenda voor Leiden
Zaterdag
Oud-Poelgeest Oegstgeest: jongeren-
congres.
Pieterskerk. 10 uur: oecumenische dienst
ter afsluiting van he; jongerencongres,
gehouden op Oud-Poelgeest te Oegst
geest, gastheer dr P L Schoonheim,
spreker ds N. O. Steenbeek (Strijd
de Aarde).
Tentoonstellingen
Steenstraat IA: „18531953 H A Lo-
rentz en H. Kamerlingh Onnes" (tot
Augustus)
De Burcht: schilderij*. .1 van B. C.
Ettinger
Oranjerie Hortus 9—22 uur: aquarium
(tot 7 Augustus).
polizei.
„Een prachtige tijd maakte ik daarna
gedurende 8 maanden mee met het Stutt-
garter Kammer Orchester o.l.v. Karl
Münchinger. Naar vele landen maakten
■eizen en op verschillende festivals
had ik solo-partijen te spelen, o.m. op d<
festivals In Lyon, Lüzern, Edinburgh ei
Salzburg". Als bewijs hiervoor toonde hij
is de programma's van die concerten.
Enige tijd geleden werd paul Eschler
door Carl Garaguly, de dirigent van het
Philh. Orkest van Stockholm, naar het
Grieg-festival in Bergen (Noorwegen)
geroepen, waar hij o.a. voorspeelde
Paul Eschler (links) toont vol trots zijn in Beieren gebouwde alt-fiool.
proefspel direct opgenomen als altist
het befaamde orkest van de Beierse
radio o.l.v. Eugen Jochum en in het
Münchener Philharmonisch Orkest o.l.v.
Rosbaud. Hier werkte hij vier
jaren en moest om allerlei omstandig
heden de hem aangeboden post van solo
altist aan RIAS (radio Berlijn) en de
Stedelijke Opera te Berlijn van de hand
wijzen. Geruime tijd werkte hij ook nog
bij het Dresdens Philh. Orkest.
De moeilijkheden van de Oostelijke
ine niet kennend en begerig naar een
belangrijke post op muziekgebied, be
sloot hij de functie van solo-altist bij het
Leipziger Gewandhaus Orchester te aan
vaarden waardoor hij ook wekelijks me
dewerkte in de diensten in de Thomas-
kirche, als prof. Günther Ramin cantate:
er motetten uitvoerde. Slechts een jaar
kon hij zich hier handhaven
mag, zal de mensen achter het ijzeren
gordijn inspireren. Zij zullen dan w
niet alleen waartegen ze strijden, i
Koninklijk bezoek
Hoezeer ddt jeugdcongres de aandacht
tirekt ver buiten de direct kerkelijke
kring, bleek bij de opening, toen ook
tegen woordigers van de regering het
woord voerden Verder doordat de
president van de Raad van Europa deze
week een bezoek bracht aan Oud-Poel
geest Gisteren mocht de conferentie
HM de Koningin ontvangen. Hare Ma
jesteit woonde de lezing van prof. Brug
mans bij en onderhield zich naderhand
met de jongeren.
Leopold Stokowsky, die zeer enthousiast
en hem enkele toezeggingen deed
Amerika. Noorwegen is echter niet
royaal met arbeidsvergunningen
moest hij ook dit land verlaten, waarbij
hij op de uitreis nog radio-concerten gaf
Oslo en Kopenhagen.
Zo kwam Paul Eschler ln Holland,
igenlijk tijdelijk als werkloos
tijdelijk slechts, want in het nieuu
had hij ook in Holland willen spelen,
doch de tijd is daarvoor thans wel on
gunstig. Paul Eschler, de alt-violist met
enorme carrière, zat zonder em
plooi op het Kurhausterras en keek uit
de grauwe zee. Hij is nu terug in
Duitsland en straks komt er weer nieuw
belangrijk werk voor hem. Maar zc
tijdelijke stilstand, al duurt die dan ma
anaderhalve maand, is de grootste tr
giek voor een musicus, vooral vo
iemand met een faam als Paul Eschli
Avonds thuis speelde hij Strawinsky
toen konden we constateren, dat Paul
Eschler werkelijk een groot musicus is,
die zeker door de orkesten in Nederland
door onze radio-verenigingen
moet worden gehouden, daar
listisch optreden van hem zeker
nodiging waard is.
Ifieu we Leidsche Courant t
toonaangevend
13
door Aleid van Rhijn
Na enkele jaren Hoogleids, vrien
den, (Héjó, kejje niet uitkijke dan?")
vergast zich de linguistische mensen
ziel aan het zoetgevooisde Tirools
waar ge de liefelijkheid van de da
len, de gemoedelijkheid van het land
en de stoerheid der bergen in be
luistert
Als buitenlander kunt ge er met
Duits terecht, en als ge enkele zin
nen in de taal van Joseph Goebels
op tafel hebt gesmeten, krijgt ge er
een vloed van aanvankelijk moeilijk
te verstane woorden voor terug, die
nochtans liefelijk zijn, en welluidend.
Men snauwt er niet, maar zingt.
Men klapt er niet met de hakken.
Men klapt er in de handen, als de
vrolijke wijsjes gezongen worden.
Men groet niet dreigend met „Heil
Hitier", maar hartelijk en verwel
komend met „Grüss Gott!" En de
Tirolers zijn even bezet geweest als
wij. Als ge dat maar in de gaten
houdt, voelt ge u thuis als een kind,
in Alpenland.
En daar lag dan het Kaisergebirge.
Met vervaarlijke toppen en kammen,
en hier en daar zagen we de sneeuw
glinsteren in de zomerse zon.
In de dalen lagen de dorpjes. Huis
jes met veel houten lijstwerk en
kunstig gesneden balcons. Een unt
kerkje met een spitse toren. Een
bron middenop het pleintje. En aan
alle kanten de hoog oprijzende top
pen en gekartelde kammen van de
Kaiser. Vlak om de dorpen heen de
glooiende bergweiden, met plukjes
bomen en hier en daar een klein
huisje. Hogerop de wouden, sma
ragdgroen en koel en zwijgend.
Wij, Liesbeth, Joosje en ik, geno
ten van deze schoonheid, die weer
een geheel andere is dan die van de
Kikkerpolder onder Oegstgeest, maar
Peter zei opeens:
„Nou he bik al vier mensen gezien
met thyreotoxicose, ik denk dat het
water hier niet al te best is en dat
ze hier niet gauw naar de dokter
lopen, ik ben toch maar blij dat ik
in Leiden woon wat dit betreft, en
Liesbeth nou moet je eens uitreke
nen hoe lang het nog naar Ellmau is."
Terwijl Liesbeth de kaart ging be
studeren, vertelde Joosje me dat
thyreotoxicose een soort struma is,
dus een vergroting van de schild
klier, waardoor vergiftigingsver
schijnselen ontstaan, kenbaar aan
uitpuilende ogen, beven, haaruitval
het afbrokkelen van de nagels.
Loes Joosje had om de een of
andere duistere reden deze naam aan
de auto gegeven Loes, zeg ik, hup
pelde welgemoed de laatste kilome
ters, die ons scheidden van ons eind
doel: Ellmau, en onder het zingen
van het toepasselijke „Er is maar
éne Leijenaar, En dat is De Gijselaar"
stapten wij in de avondschemer uit
voor een landelijk hotelletje, welks
gevel met grote houtgesneden let
ters vermeldde, dat Balthasar Hoch-
filzer hier zijn hotel had, compleet
met stromend water en Fem-
sprecher. Oftewel telefoon.
Joosje, Liesbeth en ik dankten
Peter vurig voor zijn vlekkeloos rij
den, waardoor w\j hier op twee
benen stonden en niet op onze rug
in een ravijn lagen, ergens tussen de
Julianabrug en het Kaisergebirge, en
zetten vervolgens opgewekt onze na
men in het gastenboek, dat de waar
din ons had voorgelegd.
Hierna mompelden we „Grüss
Gott" tegen een van de dochters
Hochfilzer en lieten ons naar onze
kamers brengen, vanwaar wij een
prachtig uitzicht hadden op de be
boste hellingen van de bergen en de
laatste restanten van een gletscher,
hoog tussen de naakte rotsvlakten.
Met een zucht smeet Peter z'n
autohandschoenen in een hoek, zette
Joosje de rolletjes pepermunt en
zakjes snoep op een wastafel en mik
te Liesbeth de autokaarten in een
koffer.
Maar ik, arme ik, haalde een verse
blocnote voor de dag en een fot de
tanden geladen vulpenhouder.
Want in Leiden en omgeving za
ten ze in spanning fe wachten op
nummer 1 van „Leidenaars op stap."
Tour rail Valkenburg
Vliegkamppersoneel
gaat wielrennen
Het marinepersoneel van het vlieg
kamp Valkenburg verbeidt met spanning
een over drie dagen verdeeld sportge
beuren. Het bureau Ontwikkeling, Sport
en Ontspanning o.l.v. luitenant ter zee
Smelik heeft voor de eerste maal een
Tour van Valkenburg georganiseerd.
Maandagmiddag om zes uur starten de
renners-marinemensen op het vliegkamp
voor het eerste parcours, dat hen door de
duinen naar Wassenaar, vandaar terug
naar Katwijk en verder naar de finish op
het vliegveld voert. De lengte van het
parcours is 20 kilometer.
Het bureau O. S. en O. bindt de deel
nemers aan de beperkende bepaling, dat
zij alleen op tourfietsen mogen rijden.
Aan deze inleiding tot het zomerverlof
wordt door 200 officieren, onderofficieren
en manschappen deelgenomen.
Dinsdag wordt er een tijdrit verreden
en Woensdag volgt men weer het par
cours van Maandag. De tijdrit wordt ver
reden op de startbanen van het vlieg
kamp. Er zijn in totaal ongeveer veertig
prijzen beschikbaar gesteld, door mid
denstanders en fabrikanten. Daaronder s
ook een .suikerprijs". De winnaar van
deze Tour zal in een gele trui worden ge
stoken.
