In kamer vol rariteiten werkt
de directeur van Artis
Dr Sunier (geleerde, organisator en
kunstminnaar) met pensioen
Laat gij uw kind ook „klaar maken"
voor klas twee?
Dr Tromp vertelde voor Leidse Viro over
Afghanistan
Runderpest en malaria worden met
succes bestreden
Lezing met lichtbeelden in de Lakenhal
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
ZATERDAG 28 MAART 19SS
Tussen olifantskiezen en schilderijen
A AN ZEELIEDEN, zo heet 't, kan men bijzonder moeilijk verhalen over
■L* hun wederwaardigheden ontfutselen. Dezelfde moeilijkheid onder
vindt men ook bij dr A. L. J. Sunier, die op 31 Maart met pensioen gaat
als directeur van Artis. Want al zijn er misschien weinigen, die zo kunnen
praten als hij, wanneer het over hemzelf gaat, versombert zijn gelaat en
bestaat er de kans, dat er zich duidelijk zichtbare sporen van wrevel op
zijn gezicht beginnen af te tekenen, of dat hij een por in de ribben uitdeelt
en vraagt, wat er nu in hemelsnaam over zo'n „ouwe vent" te vertellen
valt. Bij het laatste antwoord kan men beter voorlopig inpakken, want dan
komen er wel mooie verhalen, bar mooie verhalen zelfs met een schier
onbegrensde humor, maar beslist niet over de heer Sunier en Artis. Wan
neer hij echter een beetje nijdig de stapels papieren voor zich rangschikt,
komt er wel iets, maar dan ook iets zéér serieus en wetenschappelijks
later wel weer gekruid met de nodige dwaasheden, wanneer hij met pret
lichtjes in de ogen afdwaalt op een ander terrein dan Artis, over z'n stu
dententijd in Groningen, over z'n ervaringen op Java of wanneer hij plot
seling een serie gedichten („Kén je die niet?") uit de mouw schudt, 't doet
er niet toe in welke taal.
mand zal
Het is een wonderlijk mens. dr Sunier,
ogenschijnlijk een man van bizarre
tegenstellingen, die echter, wanneer men
hem beter kent, volkomen bij hem blij
ken te passen en dan ook generlei ver
wondering meer wekken, zo lezen we in
Artis-nieuws.
Op 31 Maart verliest Artis een groot
directeur. Dr Sunier heeft geen gemak
kelijke tijd in Artis gehad. De moeilijk
heden begonnen feitelijk al toen hij er
in 1927 z'n eerste schreden zette. De
toenmalige directeur, dr Kerbert, over
leed op 77-jarige leeftijd, voordat de
nieuwe directeur kon worden ingewerkt.
De tuin verkeerde in min of meer deplo
rabele toestand en dr Suniers vrienden
zeiden: „Wat ga je daar nou beginnen?"
In de directeurskamer van het Artis-
kantoor aan de Plantage Kerklaan te
Amsterdam hebben wij getracht antwoord
te halen op die vraag. En terwijl we nog
buiten langs de hoge ramen lopen, wor
den we al in de onmiskenbare Artis-
sfeer getrokken. Al is het alleen reeds
door dp reusachtige bewerkte olifants
slagtand, die daar het uit- en inzicht voor
een der ramen wegneemt.
Achter de olifantstand ligt een koste
lijke ruimte, een kamer, die op verbluf
fende wijze bij de bewoner past. De hoge
muren zijn nauwelijks zichtbaar onder
een enorme vracht schilderijen, mooie en
lelijke, maar zeker stukken, die meewer
ken aan de wonderlijke sfeer. Op de
schoorsteen, eigenlijk op elk daarvoor
geschikt plekje, staan koperen of bron
zen voorwerpen, vrijwel allemaal dier
figuren. In de hoeken van de kamer staan
sabels en klewangs voor 't gebruik ge
reed ofschoon buiten de werkster wel
licht niemand de dingen in jaren heeft
aangeraakt. Er staat 't machtige horenstel
van een Koedoe, de zaag van een zaag-
vis. Er blijft alleen nog maar wat plaats
voor een grote tafel en een wel bijzon
der ouderwets bureau. Maar daarvan is
niet veel te zien, beladen als ze zijn met
enorme stapels paperassen en boeken en
met' de meest vreemdsoortige andere
voorwerpen van voetafdrukken van de
een of ander-e aap en stukken Nijlpaard-
tand en olifantskies tot bij graafwerk in
de tuin te voorschijn gekomen oude pijpe-
kopjes toe.
Malaria-onderzoek
Ds Sunier somt snel de gebruikelijke
gegevens op. Geboren op dezelfde datum
als Beethoven, alleen een beetje later: 17
December 1886 Daarna het gymnasium
bezocht in Den Haag. het beste van die
tijd. en vervolgens studie in Leiden van
1904 tot 1907 en in Groningen van 1907
tot 1910. In dit laatste jaar doctoraal
examen en in 1911 promotie in Gronin
gen. 't Zelfde jaar nog ging de jonge
doctor naar het toenmalige Indië. „Moet
je dat allemaal weten?" Hij kijkt een
beetje verveeld en haalt zijn schouders
Meer en meer worden de betekenis en
de opvoedkundige waarde van de dieren
tuin ingezien, hetgeen wel blijkt uit de
financiële steun, die thans van de over
heid wordt ontvangen.
Het mag hier gerust worden gezegd,
dat Artis die hulp en misschien wel het
huidige bestaan van Artis in grote mate
heeft te danken aan het werk van dr
Sunier. ,,'t Is voor mij een grote voldoe
ning, dat ik heb mogen helpen de zaak
overeind te houden", zo zegt de heer
Sunder 't zelf.
't Lijkt allemaal zo simpel, een dieren-
Aanvankelijk werd hij le Zoölogisch
assistent aar. het Visserijstation en later
Hoofd van het Labo/atorium voor het
Onderzoek ter Zee een andere naam
voor het Visserijstation dat een afde
ling was van 's Lands Plantentuin te Bui
tenzorg. Elf jaar en vier maanden trok
hij er rond; hij bouwde er een aquarium,
was secretaris en de laatste jaren van
z'n verblijf voorzitter van de Kon. Na
tuurkundige Ver. in N.ed. Indië. De me
dische wetenschap werd verrast met zijn
interessante onderzoek betreffende de
biologie van de broedplaatsen van de
larven van de malaria-overbrengende
muskiet, om het kort te zeggen: met hèt
malaria-onderzoek.
Met een ruk staat dr Sunier op.
„'s Even kijken of ik er wat van in m'n
bureau kan vindenHij graaft in
overvolle laden en kastjes. „Neen, ik heb
't niet hierWat n ontzettende rom
mel, die papieren, 'k Zal m'n opvolger
vragen of ik later de boel een beetje mag^
opruimen
Hij gaat weer zitten, bekijkt even
gauw een paar brieven, waar hij met zn
hoofd meer bij is dan bij het vraagge
sprek. „Nou, goed, in 1922 ging ik met
een jaar verlof naar Holland. En toen
wilde ik niet meer terug".
Vier jaar lang, tot 1927 werkte h« als
conservator aan het 'Rijksmuseum voor
Natuurlijke Historie in Leiden. Toen
stierf plotseling dr Kerbert, de vorige en
tweede directeur van het Genootschap
ja. dr Sunier is in het 115 jaar oude Artis
pas de derde directeur! Het was de be
doeling, dat de heer Sunier eerst zes
maanden zou worden ingewerkt, doch dat
kon toen natuurlijk niet en dus stond hij
binnen enkele dagen als (onervaren)
directeur in Artis.
Dierentuin noodzakelijk
De toestand was er niet zo rooskleurig.
Er waren reeds geruime tijd financiële
moeilijkheden waardoor trouwens de
gehele geschiedenis van particuliere ge
nootschappen wordt gekenmerkt. In ver
band met die moeilijkheden zou men ei
toe kunnen komen, voor het bereiken var
kleine materiële voordelen het karakter
van de tuin aan te tasten. Het is zaak
daartegen te waken opdat er niets zot
worden vernietigd, dat waard is behou
den te blijven. Het excuus van een zoölo
gische tuin is: het publiek voorlichting
geven en bij het publiek belangstelling
te wekken voor de schoonheid en het
gedrag van het levende dier Het is be
kend, dat het overal ter wereld voc
grote zoogdieren moeilijk is en steeds
moeilijker wordt zich te handhaven; stap
voor stap worden z<> verdrongen e
eigen omgeving zijn ze niei ot nauwelijks
te zien. Daarom is het belangrijk, dat
in dierentuinen kennis kan maken met
de levende vormen van het dier. Nie-
verzorging der dieren? „Nou. wat wil je.
De medische wetenschap heeft veel
voortgang gemaakt en daarvan hebben
wij kunnen profiteren.. Neem alleen maar
de kwestie van de voeding. Er zijn heel
wat dieren, die vroeger moeilijk in een
dierentuin in t leven waren te houden
en die het er nu bijzonder goed doen.
Vroeger maakte ook de tuberculose vele
slachtoffers onder de apen. zo zelfs, dat
men, ook buiten de dierentuin, tot de on
juiste mening kwam, dat apen bijzonder
gevoelig voor deze ziekte zouden zijn en
zonder meer dooi het publiek geïnfec
teerd zouuen kunnen worden. De invoe
ring van de quarantaine o a. heeft aan al
deze sprookjes een einde gemaakt en de
laatste 24 jaar is er geen geval van tbc
onder de eigen, in het apenhuis verblij
vende apen voorgekomen Ook bij de
runderen kortit tuberculose bij ons thans
veel minder voor"
We polsen dr Sunier over z'n lieve- j
lingsdieren en zijn r.iet verwonderd, wan-
neer hij ons medelijdend aankijkt wat
een idiote vraag! „Nou, voor een zoöloog
is de interesse in de eerste plaats intel
lectueel. Natuurlijk is ieder mens gevoe-;
lig voor aardige en lieve diertjes, maar
wanneer ik nu zuiver volgens m'n per
soonlijke gevoelens moest oordelen, dan
zou ik 't meest voelen voor grote zoog
dieren, zoals runderen, herten en anti
lopen. Niet in de eerste plaats voor apen,
ofschoon ze buitengewoon interessant
zijn. Jonge mensapen hebben voor mij
iets liefs, dat hen tot op zekere hoogte
aan tamelijk dynamische, moeilijke kin
deren doet denken. Een volwassen Gib
bon mag ik ook graag omdat Gibbons tot
de weinige niet-onaesthetische apen be
horen, die o.a. ook niet stinken. Toch
gaan mijn gevoelens in 't algemeen meer
uit naar een jonge heikauwer, een kalfje
of zo. dan naar een aap of zelfs naar een
roofdier, ofschoon ik wel leeuwen in m'n
huis heb grootgebracht
En dan is er het moment, dat we de
Dr A. L. J. Sunier, die op 31
directeur t
tuin te leiden, zeker wanneer de direc-
er slechts met enkele woorden over
spreekt.
Onderduikers in Artis
,Er is voor de „Arbeitseinsatz" niemand
n het personeel naar Duitsland ge
gaan", zegt hij en „we zijn met de
dieren de oorlog doorgekomen". Maar hij
spreekt niet van zijn optreden ten aan-
van de bezetters, die mensen en
dieren poogden weg te slepen; hij spreekt
over de mensen, die hij, dank zij
handige manoeuvres, uit gevangenschap
los te krijgen en ook niet over de
vele onderduikers, die in de oorlogsjaren
Artis op de hooizolder en boven in
verschillende dierenverblijven een on
derdak vonden.
Anderen in Artis gewagen nu nog
in de ontzettende nacht, toen het
brandbommen op Artis regende, die
renverblijven en dienstwoningen in
lichter laaie stonden en de directeur,
in nachtgewaad, samen met dr Por-
tielje, tijdens de blussing door perso
neel en brandweer met geladen ge
weren bij de razend geworden roof
dieren en reusachtige wisenten ston
den, ten einde bij een mogelijk uit
breken der dieren te kunnen optre
den.
Hij noemt met geen woord de gebou
wen en verblijven, die in moeilijke jaren
onder zijn leiding werden opgetrokken:
het Kamelenveld de Kinderboerderij, de
Apenrots, het Kraanvogelhuis, de Wisent-
verblijven om er maar enkele te noemen.
En niet te vergeten het dezer dagen ge
reed gekomen Jongemensapenhuis Neen,
hij zegt alleen ,,'t Is aardig dat we in
Artis wel weten hoe 't zou moeten, maar
ja, wanneer de gewenste middelen en het
benodigde personeel ontbrekenWe
hebben altijd wat moeten schipperen
't Is alleen een grote voldoening, dat.
ondanks de vele beste stuurlui aan de
wal, Artis als culturele en opvoedkun
dige instelling niet is aangetast. Wat voor
mü tevens een grote reden tot dankbaar
heid is", voegt hii er aan toe. „is. dat
het bestuur van Artis mij heeft verzocht,
zelf naar een in alle opzichten zo ge
schikt mogelijke opvolger uit te zien en
met mijn keuze accoord is. gegaan toen
i' nageruime tijd zoeken, meende die
opvolger te hebben gevonden".
Geen t.b.c.
Wanneer we dan een paar vragen stel
len over de tuin zelf, wordt dr Sunier op
slag enthousiaster Oei in de loop der
jaren veel is veranderd wat betreft de
Maart met pensioen gaat als
an Artis.
scheidende directeur vragen wat hi
straks gaat doen. Dr Sunier schuift doel
loos de papieren op tafel heen en weei
en antwoord weer in telegramstijl. „In
ieder geval lezen, veel lezen. Homerus
bijvoorbeeld. Latijn en Grieks lees ik
regelmatig. Verdei Franse literatuur
geschiedenis. En schilderkunst. Ik ben
nog altijd gek op de Haagse schpol
En dan een beetje prutsen met insecten
en plantjes. Insecten verzamelen is
van m'n diletanten-hobbies. Ook hoop
ik bij tijd en gelegenheid nog 't eei
ander over m-'n ervaringen te publi
ceren,En daar moeten we het r
doen. Er wachten bezoekers. Er moe
telefoongesprekken worden gevoerd,
moeten
Dr Portielje
Buiten in de tuin ontmoeten we
Portielje, die vorig jaar Artis met pen
sioen verliet °n die ruim 25 jaar onder
de heer Sunier heeft gewerkt.
„'t Was een bijzonder prettige sai
werking. Beter dan je eigenlijk zou
wachten, want we zijn twee volkomen
tegengestelde figuren. Maar ondanks het
feit. dat hij graag zelf de leiding vast ii
handen hield, liet hij z'n mensen vol
komen vrij. Artis heeft het met hem on
gelooflijk goed getroffen. Hij heeft v
begin af reuzegoed ingezien, wat de
kelijke betekenis van een zoölogische tuin
is en Artis niet verlaagd tot een kijkspul.
Hij heeft ook onmiddellijk de waarde in
gezien van rondleidingen en voordrachten
en die onophoudelijk gestimuleerd..
Dr Portielje haalt voorbeelden aan.
liggen voor 't grijpen. Heeft hij u ntet
versteld van de zeer betekenisvolle rol,
die hij heeft gespeeld in de internationale
vereniging van directeuren van dieren
tuinen, waar hij voorzitter van is ge
weest? Of van z'n vele adviezen betref
fende de bescherming van wild en
'tegengaan van het onverantwoordelijk
vangen, transporteren en verhandelen
van alle mogelijke soorten dieren? Heeft
hij niets verteld van de prachtige kudde
wisenten, kostbare en zeldzame dieren
die hij in Artis heeft gefokt?
We schudden het hoofd.
„Maar heeft hij dan nietbegint d»-
Portielje
We ontkennen bij voorbaat en schrijve»
desondanks niets meer op.
Want we willen voor alles trachten
de indruk te wekken dat we overdrij-
De nieuwe directeur
Het is vanzelfsprekend, dat wij. na het
onderhoud met de scheidende directeur
ook eer. praatie maker, met z'n opvolger,
dr E F Jacob, Di- toekomstige direc
teur wera op 11 September 1908 in Am-
AMERICA'S BEST TO b A C C O S
Doe dat toch nief: de eerste klas heelt haar
bijzondere betekenis
Het bestuur van de Leidse vereniging voor poedagogiek schreef ons het volgende:
We leven In een wereld, die gekenmerkt wordt door een gróte mate van onrust.
Levenstempo is een belangrijk begrip geworden. Het leven Is een aaneenschakeling
van ann tyd gebonden activiteiten. Klok en zakagenda nemen in ons doen en laten
van elke dag een dergelijke plaats in, dat ons bestaan zonder deze attributen in
gevaar zou komen. Deze dingen staan niet meer in onze dienst, wij staan
in h u n dienst.
klas? Denken zij, dat tijdwinst van één
jaar de toekomst van hun jongen of
meisje ten goede komt? Als ze dit den
ken. is het goed er op te wijzen, dat de
praktijk aantoont, dat dit niet opgaat.
De nadelen zijn in de regel aanmerkelijk
Natuurlijk heeft dit tempo invloed ip
ons psychische leven. Ons aanpassings
vermogen heeft grenzen: de neurose, als
uiting van een aanpassingsdefect is er
veelal het gevolg van. Het verontrusten
de is nu, dat wij volwassenen ook onze
kinderen, onze jonge kinderen reeds, deel
laten hebben aan dit opgeschroefde be
staan. U moet eens opletten hoe vaak wij
tegen onze kinderen zeggen:
..Schiet op Mieneke. het is tijd voor dit:
denk er om Aart het is tijd voor dat".
Het begint al met onze peuters van 5—
6 jaar. We kunnen vaak niet de tijd af
wachten. dat de deuren van de school
zich voor hen openen. We lopen op de
natuurlijke ontwikkeling van onze klei
nen vooruit, door hun belangstelling te
vragen voor zaken, die nog niet des kinds
zijn We brengen ook hen in situaties, die
boven hun geestelijke stand liggen en
ontwikkelen op deze wijze, onbewust en
ongewild, neurotische eigenschappen.
Wat menen ouders nu te bereiken, die
hun kind de eerste klas van de lagere
school willen laten overslaan door het
klaar te doen ..stomen" voor de tweede
Oók positieI werk bij V. N.
men over de Verenigde Naties hoort spreken, denkt men direct aan diep
zinnige politieke debatten en gewichtige vergaderingen. Dat die Verenigde Naties
ook positief werk doen is over het algemeen niet zo bekend. Dr S. W. Tromp,
geological consultant United Nations technical assistance administration, hield
gisteravond voor de vereniging voor internationale rechtsorde afdeling Leiden-
Oegstgeest een voordracht, met lichtbeelden verduidelijkt, over enkele practische
aspecten van het technische hulpprogramma van de Verenigde Naties.
Spreker vertelde, dat hij in 1950 het
Midden-Oosten heeft bezocht om de
aspecten van de technische hulpverle-
te bekijken. In 1951 verzócht Afgha
nistan om technische hulp. Lange tijd is
sterdam gebo' en en vertrok als baby naar
Bakkum IN.H.) waar zijn vader direc
teur was var het gesticht Duin en Bos
In 1916 ging hij naar Leiden waar hij de
HBS bezccht Van 1927 tot 1933 studeerde
hij biologie; in 1938 volgde de promotie
In 1935 werd dr Jacobi leraar aan de
Rijks HBS in Goes en van 1939 tot Sep
tember 1952 directeur van de Rijkstuin
bouwschooi in Boskoop
Ruim zes maanden reeds werkt dr
Jacobi in Artis In die tijd heeft hij zich
moeten inwerken in zijn omvangrijke
toekomstige arbeid; zelfs heeft hij enkele
weken als ..hulp-oppasser" op de ver
schillende afdelingen van Artis doorge
bracht. Daarnaast heeft hij nog kans ge
zien een groot aantal buitenlandse die
rentuinen te bezoeken.
,,'t Is moeilijk om thans reeds iets defi
nitiefs te zeggen over mijn inzichten
betreffende Artis Een dierentuin is een
instelling, die niet in enkele maanden
te doorgronden en zeker niet in de wi
termaanden, wanneer er weinig publiek
is. Ik heb natuurlijk bijzonder veel ge
leerd van de ervaringen van dr Sunier,
die als directeur wel geniaal genoemd
kan worden.
Wel kan ik vertellen wat zo m'n eerste
indrukken zijn. Dat is dan in de eerste
plaats het verschijnsel, dat er in Artis
nauwelijks over wordt gesproken, wan
neer iemand er 2* jaar in dienst is en dat
zelfs 40 jaar heel gewoon is. Ik geloof dat
dit een bewijs is voor de buitengewoon
prettige geest, die onder het gehele per
soneel heerst en die zijn oorsprong zeker
niet kan vinden in hoge lonen, maar uit
sluitend omdat men hier in Artis met
plezier en liefde werkt. Ik heb gemerkt,
dat er mensen aan Artis verbonden zijn.
die elders veel meer zouden kunnen ver
dienen, maar die Artis trouw blijven
wegens de prettige sfeer en de aard van
het werk. En," voegt hij er aan toe. „ik
ben er van overtuigd, dat ik zelf ook zeer
dankbaar werk krijg.
Dan kan ik ook wel zeggen, dat men
van mij gelukkig niet behoeft te verwach
ten, dat ik de zaak op z'n kop zal zetten.
Artis is als tuin bijzender mooi; dat heb
ik goed kunnen merken bij mijn bezoek
aan buitenlandse dierentuinen, waar in
veel gevallen de aanleg van de tuin on
aangenaam aandeed. Maar en dr Jacobt
kijkt ons lachenu aan, „dat kan natuur
lijk wel een tuinbouw-erfenis zijn
In Artis speelt vooral de aanwezigheid
van de oude en prachtige bomen een
belangrijke rol. Ze geven de tuin een be
paald karakter, dat in ieder geval moet
worden gehandhaafd. Daarnaast zal in
de toekomst zonder de zaak enig ge
weld aan te doen. gebruik moeten worden
gemaakt var. moderne opvattingen inzake
tuinarchitecteuur
Er zijn natuurlijk vele wensen, die ook
dr Sunier ongetwijfeld gehad heeft. Artis
is een oude instelling en sommige gebou
wen zijn verouderd Daar is evenwel al
leen met geld iets aan te doen. De heer
Sunier heeft er voor gezorgd, dat er in
de komende jaren iets meer aan de ver
fraaiing van de dierentuin kan worden
gedaan. De overheid heeft immers 1%
millioen gulden toegezegd voor restau
ratie van op het terrein van Artis aan
wezige gebouwen en het spreekt vanzelf,
dat deze restauratie een zekere moder
nisering inhoudt
Natuurlijk zullen er ook. wanneer de
benodigde fondsen gevonden kunnen
worden, nieuwe dierenverblijven worden
gebouwd; ook zal het er om gaan, de
dierenccllectie zo goed en zo interessant
mogelijk te doen zijn En dat hangt weer
samen met het voorgaande: eerst onder
dak, dan dieren....
Maar wat ik voor de toekomst in de
eerste plaats hoop, is, dat ik Artis kan
blijven bekijken, zoals ik in de eerste
maanden heb gedaan ontdaan dan na
tuurlijk van de verkeerde Inzichten, die
je aanvankeiijkk omtrent een aantal
zaken hebt. Als ik echter deze „gerijpte
nieuwelingenblik" zoals ik hem maar zal
noemen Rteede weei terug kan vinden,
zal ik ;n staat olijven critiek te leveren
op de nageiiiksi dingen
En dat is, geloot ik, zéér belangrijk!"
dit land een bufferstaat geweest tussen
het Britse imperium in het Zuiden
Rusland in het Noorden. Door deze po
sitie is Afghanistan ver ten achter ge
bleven in ontwikkeling,
Agenda voor Leiden
dan ook één van de eerste landen,
hulp in aanmerking kwamen.
Het Noorden van het land bestaat van
karakoelteelt (een soort schapen,
van het bont een grote handels
waarde vertegenwoordigt). In de zomer
droog, dat veel dieren van
honger en dorst omkomen.
De technische hulpcommlssie van
de V.N. is nu bezig het ondergrond
se water tot ontwikkeling te bren
gen. Verder wordt er onderzocht of
het de moeite loont de mineralen,
waaraan Afghanistan rijk is, te ont
ginnen. Men is de runderpest, de
malaria en de vlektyphus met mic-
cer aan het bestrijden.
Dr Tromp vertelde, dat het speciaal
belast is met het tot ontwikkeling bren
gen van ondergronds water. Het vervoer
van de boorapparatuur vanaf Karachi
naar Noord-Afghanistan heeft erg veel
moeite gekost. Op 't ogenblik staat dit
deel van het hulpverleningswerk stil,
omdat de winter met zijn zware sneeuw
val elk werk onmogelijk maakt. Het hele
gebied van het Midden-Oosten staat in
het centrum van de belangstelling van
de technische hulpcommissie. Over het
algemeen wordt deze daadwèrkelijke
hulp door de bevolking dankbaar aan
vaard.
Afscheid
Hierna werd een algemene ledenverga
dering gehouden, waarin de voorzitter,
mr W. J. Geertsema, wegens zijn vertrek
naar Warffum, afscheid nam van de af
deling. Mr Geertsema zei zich te ver
heugen over de gestadig groeiende be
langstelling voor internationale vraag
stukken in Leiden. Na enkele woorden
van dank voor de prettige samenwer
king met het bestuur gaf hij de hamer
over aan de nieuwe voorzitter, de heer
K. H. W. ten Bosch. Mevr. P. H. Smits-
Witvliet overhandigde als blijk van
waardering namens het bestuur de heer
Geertsema enkele geschenken.
Veertig jaar in hotel
Central
Op 1 April zal het 40 jaar geleden zijn,
dat de heer J. B. de Minjer hotèl Cen
tral aan de Breestraat overnam van de
heer Lempers. Het hotel zal die dag ge
sloten zijn. Des middags tussen twee en
vier bestaat er gelegenheid de heer De
Minjer te complimenteren.
Zaterdag
Gehele dag: collecte voor het nieuwe
diaconessenhuis.
Terrein Zoeterw. Singel, half 4: Sport
stichting, opening clubhöisje.
Marekerk, 8 uur: rally Youth for
Christ.
Prediker, 8 uur: Dierenbescherming,
filmavond voor C.JM.V.'s, causerie G.
Nieuwenhuysen.
Antonius-clubhuis. 7.45 uur: „Ons
Toneel" met „De rare familie".
Sportschool Holvast Pieterskerkgracht.
8 uur: Judowedstrijden en -demonstraties
ajtirr_t Alphen aan den Rijn. Noorder-
'zei^spr. Het'kerk- 3 uur: afdelingsvergadering Geref.
mannenverenigingen. prof. Zuidema
kerkelijk besef
Maandag
Stadhuis, 2 uur: gemeenteraad.
Rehoboth. 8 uur: Chr.-Hist. Jongeren
groep. D. van der Kwaak over gemeente
politiek.
Zomerzorg, 8 uur: Kynologenvereniglng
„Rijnland", algemene vergadering en
causerie H. J. Stol.
Dinsdag
Ambachtsschool, 8 uur: uitreiking diplo
ma's vakavondschool.
Stadsgehoorzaal. 7.15 uur: uitvoering
van Matthaus Passion door Ex Animo.
Marekerk. 8 uur: Paasspel ..De dag des
Heren" door Leidse oecumenische spel-
groep.
Schouwburg. 7 45 uur: L A K., Rotter
dams Toneel met Hendrik IV van Luigi
Pirandello.
Tentoonstelling
Lakenhal, 10—4 uur en Dinsdagavond
8—10 uur: werken van G. H. Breitner
(tot 7 April).
groter dan de voordelen. Niet t
streeft de onderwijsvernieuwing er naar
de leerplichtige leeftijd naar 7 jaar te
verschuiven.
Want de eerste klas van de lagere
school moet niet vooral gezien wor
den als in dienst te staan van het
leren, haar waarde ligt vooral op pae-
dagogisch en kinderpsychologisch ter
rein. De eerste klas geeft het kind ge
legenheid zich voor te bereiden op
een geheel nieuwe levenssituatie: de
aanpassing, de spraakontwikkeling en
de overgang van spelen naar leren
staan zozeer in het middelpunt van
de didactiek, dat het te enen male
onverantwoord is, onze kinderen dit
te onthouden door hen dadelijk in de
tweede klas te plaatsen-
Het is opmerkelijk, hoe deze kinderen
de ervaringen van de eerste klas later
missen en hierdoor juist in alle klassen
tegenvallen. Het ogenschijnlijke jaar
winst brengt veelal verlies. Kinderen, die
door hun aanleg tot de beste leerlingen
zouden kunnen behoren, nemen door het
euvel, hierboven genoemd, veelal een po
sitie in, die minder is. dan we oorspron
kelijk verwacht zouden hébben.
Geldt deze redenering voor alle kin
deren? We durven dit niet te zeggen,
maar wel kunnen we opmerken, dat dit
voor zeer veel kinderen geldt. Neemt
daarom de verstandige weg en praat met
een deskundige. En de laatste zal onge
twijfeld in negen van de tien gevallen
zeggen:
I „Ouders, laat Uw kind rustig de eer
ste klas doorlopen".
Uitgebreid programma
voor Smalfilm-Liga
In de bijeenkomst van de Leidse Smal
film-Liga. die gisteravond in de Turk
werd gehouden, werd een uitgebreid
programma afgewerkt, waarvan het
hoofdbestanddeel de vertoning van de
16 mm film Golgotha van Julien Duvi-
vier was. Dit ontroerende filmwerk werd
gedraaid door Raymund van Sasse van
IJsselt O F M. De vertoning werd enkele
malen onderbroken door technische
moeilijkheden, maar desondanks kon men
zich niet aan de beklemming van de film
onttrekken.
De bijeenkomst begon met een kort
openingswoord van de voorzitter, de heer
Herman Kleibrink. Daarna werden een
aantal fragmenten van de detectivefilm,
waaraan de Liga werkt, vertoond. Een
16 mm kleurenfilm van de heer J. Piëete
volgde. De losse beelden, waaruit dit
werk bestaat, wekten bewondering door
de grote kleurgevoeligheid, die er uit
sprak en door soms voortreffelijke beeld
compositie.
Een grote verrassing was de vertoning
van „De schoenmaker en de hoedenma
ker". een bijzonder humoristische
filmisch pleidooi voor de slechting van
de tolmuren in Europa. Dit werkje, tot
stand gebracht door Halas en Batchelor,
was ter beschikking gesteld door de
regeringsvoorlichtingsdienst.
Een aardig intermezzo vormde de aan
bieding van twee zilveren lepeltjes aan
de heer Doorenmaal en zijn tegenspeel
ster in de detectivefilm, die zich gaan
verloven.
Mr Feitkamp over Breitner
Groot was gisteravond de opkomst bij de lezing met lichtbeelden, die mr
W. C. Feitkamp in de Lakenhal over Breitner hield. De avond werd geor
ganiseerd door K. en O. en was bedoeld als een inleiding op de tentoonstel
ling, die dan ook na afloop bezichtigd kon worden.
Chr. reisvereniging had plezierige
jaarvergadering
Eigen toneelclub voerde een blijspel op
De jaarvergadering van de afdeling Leiden van de Ned. Chr. Reisvereni
ging, die gisteravond in de grote zaal van de Burcht werd gehouden, was
een volle zaal waard geweest. Toch waren er nog een paar honderd mensen
en zij hebben dan ook een prettige avond gehad. Dat slaat vanzelfsprekend
vooral op de opvoering van het toneelstuk „In een klein hotelletje" door
de eigen toneelclub.
in verband met de recente rampspoedige
gebeurtenissen werd uitgesteld, nu ln
September zal worden gehouden. De vol
gende algemene vergadering zou, in
Groningen plaats hebben.
Het bestuur hoopt weer verschillende
excursies te kunnen uitschrijven. De
heer Van den Bos noemde bezoeken
aan de Flora in, de Betuwe, de bollen
streek. Nijmegen (Berg en Dal), het kas
teel Haarzuilen, de terreinen van de
L.D.M.. Schiphol en de Zaanstreek, de
Loosdrechtse plassen en de Leusderheide,
de Veluwe en de Zuiderzeewerken.
Het jaarverslag van de secretaresse,
mej. B. A. Beks, dat in verband met het
verblijf van mej. Beks achter de cou
lissen door mej. M. G. Erkelens werd
voorgelezen, gewaagde van een toene
mend aantal leden. De leden lieten het
bestuur, wat het bezoek aan de verga
dering betreft, niet in de steek. De pen
ningmeester, de heer H. Vogel, meldde
een voordelig saldo van f 29. Aan het
Rampenfonds kon een bedrag van f 77
worden afgedragen, zijnde het batige
saldo van de Kleibrink-avond In het
Vlies.
Het huishoudelijke gedeelte
slechts een klein deel van de avond in
beslag. Voorzitter A. van den Bos had
zijn openingswoord de titel „Een nieuwe
tijd een nieuwe taak" gegeven. Hij
verklaarde, dat het bestuur zal trach
ten zijn nieuwe taak (ten opzichte
het komende seizoen) zo goed mogelijk
te volbrengen. Maar het verwacht op zijn
beurt van de leden een stimulerend
enthousiasme. Door een verhoogde acti
viteit moeten we onze vereniging die
plaats geven, die haar om des beginsels
wil toekomt, aldus de heer Van den Bos.
Hij deelde nog mee, dat de feestviering
ter gelegenheid van het dertig-jarig be
staan van de landelijke vereniging, die
Mr Feitkamp belichtte op prettige en
overzichtelijke wijze de stijlkenmerken
van Breitners oeuvre, daarbij gebruik
makend van het werk van voorgangers
en tijdgenoten als vergelijkingsmateriaal.
De nadruk viel daarbij nogal eens op de
populaire waardering van schilderijen
uit de tijd van het impressionisme, een
waardering, die mr Feitkamp niet ver
oordeelde. maar wel als onjuist betitelde.
Het gaat bij Breitner niet om de stem
ming en de romantiek van een stadsbeeld
en niet om het karakter' van een gepor
tretteerde, maar om het licht, om de
kleur en om de uiterlijke karakteristiek
van de dingen, die hem troffen en die hü
daarom schilderde.
Daarin was hij verwant aan Isaac Is-
raëls bijv. en geheel tegengesteld aan
Vincent van Gogh, met wie hl) de liefde
voor de volksbuurten gemeen had. Maar
Van Gogh zag het karakter en de ziel
achter de uiterlijke verschijningsvorm, de
mens als persoon, zoals Van der Lek ach
ter die verschijningsvorm het algemeen-
menselijke poogde te ontdekken. BH
Breitner staan deze dingen op de achter
grond.
Mr Feitkamp maakte er zijn auditorium
op attent, dat men wel persoonlijk i
kan voelen voor de een of de andere
schilderwijze, maar dat dit verschil in ge
aardheid van de kunstenaar niet bete
kent. dat de een groter zou zijn dan de
ander.
De lichtbeelden, die mr FelUcamp
toonde, waren over het algemeen van
stekende kwaliteit. De avond stond onder
leiding van de waarnemend directeur
van de Lakenhal, dr J. Keuning, die mr
Feitkamp ook hartelijk dankte voor het
gebodene.
Breitner bij kunstlicht
Zoals wij onze lezers reeds meedeelden,
is de Breitnertentoonstelling in de Laken
hal gedurende de expositie-weken ook op
tvee Dinsdagavonden geopend, dank z(j
de nieuwe verlichting in de Hartevelt- en
Van Mieriszalen. As. Dinsdagavond van
acht tot tien zal men dus deze zalen
kunnen bezoeken, waar men behalve de
Breitners ook de andere schilderijen zal
kunnen bekijken.
Bij de bestuursverkiezing werd de heer
M. Jansen, leider van het afdelingsbu
reau, herkozen. De nieuwe kascommis-
sie bestaat uit mej. J. B. Loeber en de
heren L. J. Bijl en H. van Vliet De heer
Van den Bos bracht secretaresse en pen
ningmeester dank voor hun werk voor
de afdeling. De afdeling Leiden staat bij
het hoofdbestuur als een actieve afde
ling bekend, zei hij nog. De heer Vogel
sprak woorden van dank tot de voor
zitter.
„In een klein hotelletje" is een blijspel
met persoonsverwisselingen, zoals er zo
vele zijn. De vertolking was over het
algemeen boeiend. Aan het spel van de
medewerkenden was veel gelegen, want
het stuk zelf heeft slechts weinig ver
diensten. De spelers zijn er in geslaagd,
er iets aardigs van te maken. Het spel
van mej. Beks vonden we uitstekend.
Aan een opzeggen van de rol maakte zij
zich niet schuldig. Trouwens, van de
potige keukenmeid kan men dat ook niet
zeggen, 't Was prettig dat de souffleuse
zich in het tweede bedrijf herstelde. Men
kon haar in het eerste bedrijf zelfs in
het midden van de zaal horen. Nogmaals:
de NJLC.V. kan terugzien op een plezie
rige avond.
