Dr K. J. Brouwer te Oegstgeest
wordt 65 jaar
Duizenden muizen en konijnen in
dienst van de wetenschap
ram
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
3
MAANDAG 8 DECEMBER 1952
We zijn helpers geworden
Dubbele ontwikkeling in de Zending
ziet hij als grote winst
„Ik vetlaat een totaal andere situatie"
(Van een onzer verslaggevers)
Op 11 December hoopt dr K. J. Brouwer te Oegstgeest zijn 65ste verjaardag
te vieren. Daarmee zal hij dan de pensioengerechtigde leeftijd hebben be
reikt. Het is echter niet zo, dat dr Brouwer nu afscheid gaat nemen van de
Zendingshogeschool. Hij hoopt in ieder geval tot omstreeks September van
het volgend jaar in actieve dienst te blyven. Daarna zal hij zich volledig
aan het werk in de bibliotheek van de school kunnen wijden, een omvang
rijk werk als men bedenkt, dat deze boekencollectie ongeveer veertig
duizend delen bevat. Bovendien zal de Zendingshogeschool dr Brouwer
nog wel eens nodig hebben als „vertegenwoordiger van de historie". Wij
vonden dr Brouwer Zaterdagmorgen bereid ter gelegenheid van zijn 65ste
verjaardag een gesprek met ons te voeren.
Dr Brouwer werd te Zwolle geboren.
„Mijn moeder", vertelde hij, „wilde dol
graag, dat een van haar zoons dominee
zou worden. Ik kwam er
merking, maar ze heeft het me nooit ge-
gezegd. Toch heeft zij grote invloed op
me gehad. Ze was een van de nazaten
van het Reveil". Ook zag dr Brouwer
de invloed van ds A. de Haan,
vormd predikant te Zwolle, en van prof.
J. J. P. Valenton jr te Utrecht op zijn
geestelijke vorming. Van 1906 tot 1912
heeft hij in Utrecht gestudeerd.
In 1913 aanvaardde dr Brouwer het
predikambt te Lemele. Hier heeft hij zijn
dissertatie geschreven. Tot 1918 werkte
hij er. In 1918 promoveerde hy te Utrecht
op een proefschrift getiteld De beschou
wing van het zedelijk leven bij Marx.
Voor de sociale beweging had dr
Brouwer veel belangstelling. Hij kwam
er wel zeer concreet mee in aanraking,
toen hij na de eerste wereldoorlog als
predikant-evangelist over het IJ in
gemeente Amsterdam ging werken
dienst van de vereniging voor Hervoi
de wijkbelangen. Vijfduizend men
woonden hier en de verbindingen met
het grote Amsterdam waren van dien
aard, dat het contact van deze
met de Kerk en omgekeerd verloren
dreigde te gaan. Dr Brouwer heeft
tijd ook veel voor de Chr. vakbeweging
gesproken. „Dat werk over het IJ heb ik
beschouwd als een stukje inwendige
Zending. Je werkte in een conglomeraat
van mensen, die de weg naar de Kerk
niet meer konden vinden".
Van 1921 tot 1925 diende dr Brouwer
de Herv. Gemeente van Doetinchem.
Weg naar Oegstgeest
Het zendingsconferentie-oord Lunteren
is voor dr Brouwer de weg geweest
het grote zendingswerk. In Mei 1925 deed
hij zijn intrede te „Oegstgeest" als direc
tor van de samenwerkende zendingscor
poraties. Nadat hij zich gedurende twee
jaar had ingewerkt zijn taak was het
voeren van Indische correspondentie
maakte hij van Mei 1927 tot November
1928 een reis langs de zendingsvelden in
Indonesië. In 1948 maakte dr Brouwer
opnieuw een reis naar de zendingster
reinen om zich te oriënteren omtrent de
na-oorlogse situatie van de Zending.
Het is bekend, dat na de tweede
wereldoorlog een dubbele ontwikkeling
in de Zending was waar te nemen: aan
de Indonesische en aan de Nederlandse
kant. Een ontwikkeling naar de Kerk toe,
typeerde dr Brouwer. In ons land heeft
deze ontwikkeling er toe geleid, dat de
samenwerkende zendingscorporaties
zeven in getal samenvloeiden tot één
lichaam: de verenigde Nederlandse zen
dingscorporaties. Toen was er dus nog
slechts één orgaan tegenover de Kerk.
En de volgende stap werd in Juni 1951
gedaan: de zendingscorporaties droegen
hun werk aan de Hervormde Kerk over,
die een raad voor de Zending instelde.
Winst en vooruitgang
Principieel is hier sprake van een grote
winst, aldus dr Brouwer. Het blijkt
namelijk, dat de Kerk haar taak weer is
gaan verstaan. De Hervormde Kerk heetfl
het werk der Zending altijd aan particu
liere corporaties overgelaten. Opzettelijk.
De geestelijke basis ontbrak immers. Ook
aan de kant van de Zending is de over
dracht van de zendingsarbeid aan de
Kerk als een grote vooruitgang te be
schouwen, omdat de Zending nu kan
appelleren op de Christelijke en kerke
lijke verantwoordelijkheid van het Kerk-
voonbeeld. Daar zijn weinig terreinen,
waar de export tot bloei kan komen. De
mensen hebben het grootste deel der pro
ducten zelf nódig. En de Javaanse Chris
tenen behoren tot de landbouwende be
volking. „De Gemeenten zijn kleine groe-
een zich verantwoordelijk weten
zonder iets anders te willen dan het
gebod van Christus doen.
in Indonesië
nog, „werd ik
„Toen ik in 1948
was", vertelde dr Br
telkens weer getroffen (al wist ik het
reeds) door de enorme ontwikkeling.
Vroeger was het zo, dat de uiteindelijke
beslissingen in Nederland werden ge
nomen, hoezeer we ook het Indische ge
zichtspunt lieten gelden Na twintig jaar
was ik bij zelfstandige Kerken, die zelf
hun beslissingen i
Nederland wachtten. Wij zijn op het
ogenblik de helpers. Als ik met pensioen
ga. verlaat ik een totaal andere situati
Vroeger waren er de samenwerkende
corporaties Maar die samenwerking was
stroef. Over een fusie in het zen
dingswerk moest men niet spreken.
„Fusie leidt tot ruzie". En hoe is het nu!"
Ook het Nederlandse Zendingsblad, dat
dezer dagen verschijnt, wijdt aan de 65-
ste verjaardag van dr Brouwer eer
tikel, en wel van de hand van zijn oud
collega ds D. Crommelin, waarin
wordt gezegd, dat de reis, die dr Brouwer
"27 naar de zendingsterreinen maakte,
hem de grondslag heeft gegeven voor
pen met niet vele ryken en niet vele
machtigen".
Daarnaast zijn er de centrale in
stituten voor de opleiding tot predi
kant. Deze instituten hebben buiten
landse zendingsarbeiders nodig,
omdat de Kerken er nog niet over
beschikken. Financieel en personeel
zullen wij ze nog jaren moeten dra
gen. Met deze enkele voorbeelden
slechts is het wel duidelijk gewor
den, dat de Kerken van Indonesië
de werkelijke dienst van de Chris
tenen van het Westen nog niet kun
nen missen. Maar het gaat daarbij
dan ook om een dienst uit liefde, uit
het beleid, dat hij in de achterliggende
25 jaar heeft gevoerd. Een beleid, dat de
laatste jaren zijn weerslag vond in het
rijpend inzicht bij de Zending van de
Hervormde Kerk. dat de zendingsleiding
in Nederland voor alles moest trachten
het Indonesische gezichtspunt in het oog
te vatten, opdat van goede samenwerking
tussen hier en ginds sprake zou kunnen
zijn.
In 1948 kon dr Brouwer zich reken
schap geven van het groeiend zelfbewust
zijn van de volken van Oost-Azië en van
de dringende noodzaak om de Kerk in
Nederland te doordringen van de ernst
der nieuwe verhoudingen. Indien dit in
zicht zich in de Hervormde Kerk heeft
baangebroken, is dit voor een belangrijk
deel aan de arbeid van dr Brouwer te
danken, aldus het artikel in het Zen
dingsblad.
Agenda voor Leiden
Maandag
Turk. 8 uur: Beweging van Europese
Federalisten, mr H. R. Nord over de hui
dige situatie der Europese Beweging.
Schouwburg. 8 uur: Ned. Comedie
brengt ,.U spreekt met uw moordenaar'
(vierde abonnementsvoorstelling).
Levendaal 103. 8 uur: Oranje-Groene
Kruis, sprekers F. H. v. d. Wetering, dr
P. A. F. v. d. Spek en R. Smit, met film.
Stadsgehoorzaal, 8 uur: uitvoering
studentenmuziekgezelschap Sempre Crei
cendo.
Dinsdag
Volkshuis, 7.45 uur: Leids Acad.
Kunstcentrum, mr J. F. Wijsenbeek uit
Den Haag, inleiding bij de tentoonstel
ling „Reproducties en reproductietech
nieken".
Rijksmuseum van oudheden, 8 uur: dr
W. C. Braat over de archaeologie van
Zeeland, voornamelijk in de Noorman-
nentüd.
Kleine Burcht, 8 uur: scheidsrechters
K.N.V.B.
Steenschuur 6. 8 uur: De Natuurvriend
Woensdag
Stadhuistoren, 1112 uur: carillon-
concert door Leen 'i Hart,
Stadsgehoorzaal, half, 3: Toonkunst,
35ste jeugdconcert, Weens Octet.
Stadsgehoorzaal, 8 uur: Weens Octet.
Foyer, 8 uur: K. en O., dr H. R. Sin.a
over kleurenpracht der tropen, met
Marekerk (verwarmd), half 8: aotie-
avond voor het nieuwe diaconessenhuis,
Jacobazaal Burcht, 8 uur: VOLA, film
avond over PTT
Levendaal 1, half 8half 9: Zitting
prijzencommissie.
'gstgeest, recreatiezaal Ende
geest, bijeenkomst reserve-gemeentepoli-
tie, prof. dr T. H. Milo over de slag in de
Javazee.
Nachtdienst apotheek
Apotheek Herdingh en Blanken, Ho-
gewoerd 171, tel. 20502, en apotheek
Revst, Steenstraat 35, telefoon 20136
Proefdieren lijden nief onnodig
Amateur-teelt is niet voldoende voor
alle laboratoriumwerk
dat het zelfs spreekwoordelijke rechten verkreeg, zij het dan ook
enigszins ongunstige zin. Toch is het proefdier, de actie van anti-vivisectie
voorstanders ten spijt, zo onontbeerlijk geworden en heeft men aan onder
zoekingen, op dieren verricht, zoveel goeds voor de mensen te danken, dat
men dit heel eenvoudige dier alleen maar respecteren kan. Het zijn niet
alleen konijnen, die bij onderzoekingen op het gebied van geneesmethoden,
medicijnen, voedingsleer en vitaminen-toepassing worden gebruikt; in
tegendeel, er zijn veel meer rattefi, muizen en marmotten nodig en ook
fretten, bunzings en hamsters. Het telen van deze proefdieren is in Neder
land altijd min of meer amateurswerk geweest, doch nu heeft het T.N.O. in
Delft in samenwerking met de Zoötechnische afdeling van de Faculteit der
Vee-artsenijkunde in Utrecht de zaken op wetenschappelijke manier aan-
Naarmate het wetenschappelijke
derzoek vorderde is de behoefte i
proefdieren steeds groter geworden
konden de meeste laboratoria de teelt
mogelijk meer zelf aan. Daardoor zijn
enkele liefhebbers met het telen van
ten, muizen, marmotten of konijnen be
gonnen, dikwijls maar heel primitief in
schuurtje buiten, of in 'n kelder in de
stad. Vooral ratten en muizen hebben
snel en ruim nakomelingschap en al
doende leerde men, de af te leveren die-
in van bepaalde stammen te kweken.
Handelaren zorgden voor de transac
es en zo zat er voor verscheidene per-
inen een aardige broodwinning in.
Gevestigde en vertrokken personen
In de week van 1 t/m 6 December
Te Leiden vestigden zich: E. van Ast,
l.l.-verpleegster, Rijnsb.weg 10; H. N.
an der Beek, secretaresse, Zoeterw.-
ingel 39; J. Bikkers, vliegt.maker, Vei
lingkade 36; D. A. W. Bisdom, Rontgen-
ass., Pieterskerkhof 36; H. J. Buis,
kellner, Haarl.straat 200a; A. W. van
Buijtenen, verpleegster, Rijnsb.weg 10;
G. Crama en fam., med. analyst, Ooster
straat 27; A. J. van Dijk, verpleegster,
le Binnenvestgraoht 30; J. G. J. M.
Fleischeuer, Zoeterw.singel 1; H. de Fouw
en fam., adv. ingenieur, a/b. „Compaen",
lig-g. Kanaalweg naast perc. 197; H. F.
Hendriks, boekhouder, Breestr. 121a; H.
Hoek en fam., boekhouder, Veiling-
24; M. C.
volk.
Practisch moet dat Kerkvolk echter
zijn taak ten aanzien van de Zending nog
leren verstaan. Dat gaat niet ineens, het
is een groeiproces. Langzamerhand moet
de gedachte doordringen, dat de Zen
ding voorheen een te vondeling gelegd
kind was en dat de Kerk nu dat kind als
een eigen dochter heeft aangenomen.
Komt de nieuwe ontwikkeling ook tot
uitdrukking in de financiën der Zending?
Het antwoord van dr Brouwer was be
vestigend. Voor de oorlog kon men nooit
de f800.000 halen. In de oorlog liepen de
inkomsten per jaar op tot f 1.200.000. Men
dacht toen, dat deze na de bevrijding, als
de goederenmarkt er beter zou gaan uit
zien, wel weer terug zouden lopen. Maar
dat is niet gebeurd. Voor het volgende
jaar heeft men gerekend met een in
komstenbedrag van f 1 300.000.
Heeft de Zending daaraan genoeg? De
begroting toont nog altijd een tekort van
anderhalve ton. Om aan de tegenwoor
dige behoeften te voldoen, moet per jaar
een bedrag van twee millioen gulden
worden bijeengebracht.
Niet vele rijken
De vraag is begrijpelijk, of de zelfstan
dig geworden Kerken in Indonesië ook
wat de financiën aangaat, niet op eigen
krachten kunnen drijven. Het antwoord
van dr Brouwer was, dat de Kerken voor
het directe Kerkewerk zelf moeten zor
gen. Maar in de eerste plaats is de eco
nomische grondslag van deze Kerken op
het ogenblik op verschillende terreinen
nog te zwak. Neem Oost-Indonesië bij
Kerstmis een ontmoetingsplek, waarop
we elkaar kunnen herkennen
Oecumenische adventsdienst in de Remonstrantse kerk
Hoe gaan wij Christus tegemoet? Dit was de titel van de prediking gister
morgen door da E. B. A. Poortman in de oecumenische advenstdienst in de
Remonstrantse kerk uitgesproken. Amos 4 12 was de tekst van da Poort
man: Bereid U om Uw God te ontmoeten.
Wij zijn hier bij elkaar als mensen, die
de weg naar Kerstmis mogen en moeten
gaan, zo zei de predikante. Deze weg
naar Bethlehem is in onze Kerken niet
de tradities
eigen kerkelijke kring gewend
geraakt. Ons geloof is veel meer verbon
den met de vormen, waarmee het zich
uit, dan we wel denken. Ondanks de
vele gebreken, die we allen in onze eigen
Kerk zien, zijn we toch van die Kerk
gaan houden met een gezonde liefde.
Als we de oecumene zouden willen zien
als een ideaal-Kerk, waarin alle parti
culiere opvattingen en alle theologische
stokpaardjes een onderdak kunnen
den, dan wordt de oecumene een
loze Kerk, waarin we God niet kunnen
ontmoeten. We moeten niet gaan samen
klonteren. God geeft bepaalde ontmoe
tingsplekken, waarop we elkaar als
tochtgenoten kunnen herkennen.
Kerstmis is zo'n ontmoetingsplek. We
gaan nu naar Bethlehem, waarheen de
wegen zo langzamerhand zijn plat getre
den. Veel zal er in ons moeten ver
anderen, veel ook in onze Kerken. Men
zal voortdurend moeten worstelen om
iedere tegenstand tegen God te vernie
tigen. Zo bereidt men zich om God te
ontmoeten, God, die in Jezus Christus tot
ons komt. We hebben elkaar dikwijls niet
als medepelgrims herkend. We moeten
echter als Kerken samen op weg naar de
Heer en dan moet veel worden achter
gelaten.
God vraagt van ons persoonlijk be
reidheid. Tot die bereidheid om God te
otnmoeten hoort ook, dat men zich als
Kerk bezint op de specifieke opdracht.
(Aduerfentie)
U roept natuurlijk de dokter, wanneer
U een zware griep te pakken hebt. Maar
hoe vaak hebt U niet last van een lichte
hoest, het begin van een gewone ver
koudheid Daarvoor wilt U Uw huisarts
liever niet lastig vallen. Waarom zoudt
U ook Italiano kan U immers helpen
Bovendien smaakt Italiano heerlijk.
die Hij geeft, wat men als Kerk
Hem moet opgeven. Hij gaat Zijn weg tot
ons en Hij schenkt Zichzelf, ook
men denkt Hem reeds lang te bezitten.
Hij komt ons tegemoet om om onze open
gevallen poorten binnen te dringen, zc
zei da Poortman tenslotte.
Dr K- E. H. Oppenheimer, de Her
vormde studentenpredikant, leidde de
liturgie. De zang van het Hervromde
Kerkkoor te Oegstgeest stond onder lei
ding van de heer J. Zweers.
GEMEENTE LEIDEN
Oiiiciële publicatie
VERORDENING OP DE VEEMARKT
Burgemeester en Wethouders van Lei.
den brengen ter openbare kennis, dat ge
durende drie maanden op de secretarie
dezer gemeente voor een ieder ter lezing
is nedergelegd de verordening, houdende
wijziging van de Verordening van 25 Sep.
tember 1922 (Gemeenteblad no. 56) op de
Veemarkt, vastgesteld bij besluit
Raad van 17 Maart 1952 en goedgekeurd
bjj K B. van 27 October 1952.
INENTING TEGEN POKKEN.
Er zal op Woensdag 10 December 1952,
in 1415 uur, gelegenheid zijn om by
de Gem Geneeskundige en Gezond
heidsdienst, in het gebouw Nieuwe Mare
13a, kosteloos kinderen, jonger dan twee
jaar, te laten inenten tegen pokken.
Identiteitspapieren (trouwboekje b.v.)
medebrengen.
De Directeur van de
G.G. en G.D., j
C. R. ZIJERVELD.
Leiden, 8 December 1952.
kade 24; M. C. Hoffman, Boerhaavelaan
21; A. van Houte, kapitein K.L., v. d.
Brandelerkade 3; J. N. van der Hulst,
Oosterdwarsstr. 26; K. Huijbens en fam,,
serg. K.M., Boshof 12; B. de Jeu en fam.,
boekhouder, Veilingkade 43; W. C. A.
Kerkhof, chauffeur-monteur, Narm-
straat la; J. Verver-Knaap en fam., Bos
hof 10; J. Koolmoes, schipper, Oranjestr.
23; T. A. M. Luijckx, mach. tekenaar,
Verl. Bloemistenstr. 38; M. de Jong-
Matheijsen, Groenesteeg 20; J. M. Muile
meister, Witte Singel 90; J. M. Noothoven
van Goor, Rapenburg 110; M. A. van
Peski, Boisotkade 2; G. van der Poel en
fam., slager, H. Rijndijk 212; A. Roskam,
oppersohipper K.M.. Kortenaerstr. 79; P.
L. Schoonhe.m en fam., predikant, Hoge
Rijndijk 14a; L. M. M. A. J. Sluyters,
verpleegster, Rijnsb.weg 10; A. van der
Spek, tandtechmcus, Bakh. Rozeboomstr
22; J. Tersteeg, Plantsoen 71; M. J. W.
Kampen-v. d. Valk, Appelstr. 10; C.
L. J. Vink en fam., chemicus, Duinhof
27; J. Wielaard, Groenhovenstraat 25; W.
de Witte, ber. mil. sold, le kl., Mors-
straat 62/64; H. J. van der Wijst en fam.,
sergeant K.L., Veilingkade 33; C. H. van
Zeeland, dienstbode, Zeemanlaan 24; M.
Ziedses des Plantes, Rijnsb.\ eg 120.
Uit Leiden vertrokken: wed. J. Salm-
Anthonijsz, Groenhovenstr. 2, Bloemen-
daal, Hartenlustlaan 28; S. Belonje,
H. Rijndijk 57, Harderwijk, Laan '40'45
ar 13; M. Th. van den Berg, Zoeterw.
singel 33, Ouder Amstel, Ronde Hoep 25;
C. L. Bonnet, De L. de Kanterstr. 32,
Driebergen, Engweg 5; J. C. Borché, Dw.
Havenstr. 1, Tilburg, Lieve Vrouweplein
4; W, C. Bosman, St. Jacobsgraoht 13,
's-Gravenhage, Acaciastraat 80; wed.
Snel-Broek, Zoeterw.singel 76, Verenigde
Staten van Noord-Amerika; F. Th. M.
Gortzak-Diemei, B. Ballotstr. 18, 's-Gra
venhage, H. Mandestr. 45; A. M.
Kuypers-Driessen, De Sitterlaan 114,
Breda, Columbusstr. 8; J. van Engelen,
Zoeterw.singel 93, Oegstgeest, Nassau-
laan 12; J. Th. Engelken, Fagelstr. 11,
's-Gravenhage, Wormerveerstr. 245;
P. M. Erlee, Rapenburg 53, Voorburg,
Buitenrustplein -
Gotum, W. Singel 8, Helmond, Juliana
laan 38; A. van het Groenewoud, Rood-
borststraat 6, Utrecht, Potterstr. 30III;
der Stok-van Haasteren, Stadhou
derslaan 2-2a, Australië; J. M. ten Heg-
geler, Lorentzkade 16a, Hengelo (O),
Lindeweg 44; J. Heymans en fam., Mors-
laan 9, Voorschoten, Treubstraat 11,
Hielema, W. Singel 27, Geleen, Rijksweg-
Noord 104; J. H. Holl, Pieterskerkgracht
Wassenaar, v. Z. v. Nijeveltstr. 334;
R. H. Hollander, De Sitterla.n 90, Alk-
Groene Laantje 2; M. A. Zwaan
den Hollander, Vrouwensteeg 11, Sassen-
heim, Julianalaan 65; C. N. C. Janssen
Andeweg en fam., J. de Wittstraat 51,
Amsterdam, Ferd. Bolstraat 49 III; Th. L.
Jordan, Janvossensteeg 34, Groot Brit-
ta-nnië; E. Keulemans, Kagerstraat 12,
Indonesië; H. E. W. de Kort, K. Rapen
burg 12a, Rhoon, Rhodenslraat 2; D. A.
Koster, Oude Vest 47, Rotterdam, Ko
ninginneweg 15; A. P. de Kroon, Aloë-
laan 47, Rotterdam, Heemraadssingel
E. Lammerts van Bueren en fam., Gal
gewater 9, Rotterdam, Nederhorst
A. J. Lancel, Cosijnst-raat 21, 's-Graven
hage, Lijsterbesstraat 61; I. Lens, Uiter-
steg-racht 41a, Rolde, Papenvoort 15a;
B. Lie, K. Rapenburg 6, Rotterdam, Cl.
de Vrieslaan 142b; J. G. van Li-gten
1 ech-tg. Kla-tt, Warmonderweg
Oegst-
Kan het niet zo
als 't moef, dan
moet het maar
zoals 't kan
geest, Wilhelminapark 31; C. J. J. M.
Luijckx, Noordeinde 50, 's-Gravenhage,
Deimanstraat 11; I. Engelken-Manuel,
Fagelstraat 11, Indonesië; R. Mendel,
wed. Klein en fam., Rijnsb. weg 40, Ver
enigde Staten van Noord Amerika; A. H.
van Leeuwen-Menljn, Morsweg 43,
Australië; Wed. F. S. M. van Niekerk-
de Moree, H. de Vries straat 75, Leid-
schendam, Mariënpark 1; J. Nieuwen-
huysen, N. Beetsstraat 23, Rotterdam, a,
b. H. M. Karei Doorman; E. Prins-Oost
veen, M. Treublaan 8, Gouda, Koekoek-
plein 6; C. Prins, v. L. Stirumstraat 31,
Wassenaar, Eikenlaan 3; H. H. Pijpers,
Wasstraat 2, Vleuten, Groenedijk 49; .C.
M. Ruland, St. Rijn 16, Tilburg, Bossche-
weg 394; J. van Rijn, Rijnkade 5, Ensche
de, GTonausestraat 124; T. Rysbergen,
Driftstraat 86, Utrecht, Vleutenseweg
277 bis; J. Schuchhard, Zijlsingel 71, Lei
derdorp, Resedastraat 8; J. H. Soumokil,
Van Bemmelenstraat 25, Amsterdam,
Frederiksplem 16 III; F. C. Stam en fam.,
Leeuwerik straat 15, Monster, Oiberlaan 1
der Starre, Rijnsburgerweg 10,
Mauritslaan 15; C. M. A.
Steenhouwer, St. Jacobsgraoht 1, Box
meer, Achterstraat A 116; J. W. Terpstra,
Roodborststraat 4, Wassenaar, Stoeplein
23; E. M. Theelen, Galgewater 18a, Duits
land; E. Tisseur, Herensteeg 33, Bloe-
mendaal, Kweekduinweg 1; W. E. A. var
Tol, W. Singel 93, Pijnacker, Westlaan 51
W. J. van Treuren, Kersenstraat
Voorsohoten, Kon. Marinelaan 2; H.
Uitslag, Boerhaavelaan 2, 's-Gravenhage,
Badhuizenweg 14; M. Verkerk, Fagel
straat 2, Huizen N. H., Cra-iloseweg 9; P.
J. J. Verschoor en fam, L. Mare 74,
Oegstgeest, Nassaulaan 44; Th. J. Vis,
Lombokstraat 26, 's-Gravenhage, Smit
straat 83 III, J. A. van Vliet en fam.,
Aloëlaan 18, Renkum.Johanniterweg 57;
W. de Vogel, Aloëlaan 29, Kerkrade,
tCaalheidersteenweg 150; J. W. van der
Walle, Rapenburg 82, 's-Gravenhage,
Pankitlaan 22; H. J. Warmenhoven,
en Sohdekade 78, Oegstgeest, Oranjelaan
18; L. M. Svensson-van Went, Houtmarkt
9, Zweden; A. B. Weyling, T. Siegen-
beekstraat 8, Oegstgeest, Deutzstraat 11;
A. Wiecherink, Kemperstraat 3, Oegst
geest, Rhijngeesterweg 23, H. Wiekha-rt,
Morsw. 108, 's-Gravenhage, Westeinde 9.
De heer Verhulst ter
aarde besteld
Nadat in het sterfhuis een rouwdienst
was hgeouden. die werd geleid door ds D.
J. Vossers, had op de begraafplaats Rhijn-
hof de teraardebestelling plaats van dhr H.
H. Verhulst, oud-architect en oud-leraar,
hoofd van de afdeling bouwkunde van de
school van het Kon. genootschap M S G.
tevens erelid van dit genootschap.
Onder de belangstellenden waren de di
recteur van de M.S.G., leden van het be-
r, afgevaardigden van de vereniging
oud-leerlingen, de vereniging van
oud-leerlingen van de ambachtsschool en
de bond van leerkrachten bij het nijver
heidsonderwijs, alsmede verscheidene per-
-onen uit bouwkundige kringen.
In de aula werd gesproken door de heer
v. d. Hoogt, directeur van M.S.G. en de
heer J. P. Zwanenburg, voorzitter van de
V.O.L.A. Zij wezen op de grote liefde van
de heer Verhulst voor de opleiding der
bouwkundigen en de belangrijke plaats,
die hij jarenlang in het verenigingsleven
heeft mogen bezetten. De zoon van de
•erledene dankte allen voor de belang-
Wanbegrip
Daarin is de laatste maanden een
beetje cle klad gekomen en nu heerst
er onder de amateur-telers een wrok
tegen de onderneming va.i het T.N.O.
die men abusievelijk voor een „rijks
instelling met subsidie" aanziet en
waartegen men niet kan concurreren.
Gevolg: verscheidene beroepstelers gin-
gen rijkssubsidie aanvragen om hun be
drijfje een soort ..erkenning" te verschaf
fen. maar natuurlijk vingen zij bot. want
het Rijk geeft in 't geheel geen subsidie,
ook niet voor het nieuwe, grote vermeer
deringsbedrijf voor proefdieren, dat het
T.N.O. liet bouwen in Zeist en waarop
vele teleurgestelde ogen gericht zijn.
Het leek ons daarom juist, eens naar de
gang van zaken te informeren by dr
W. K. Hirschfeld, lector aan de Vee-
artsenijkundige faculteit van de Rijks
universiteit in Utrecht, die de leiding
heeft van de Zoötechnische afdeling en
daardoor tevens van het nieuwe proef
dierenstation.
Dr Hirschfeld maakte ons duidelijk, dat
het resultaat van onderzoekingen op het
gebied van ziektebestrijdingsmethoden,
ken van zo zuiver mogelijke rassen,
doch in de oorlog ging alles verloren.
Thans „schreeuwen" de laboratoria om
geijkte proefdieren en daarom financiert
het T.N.O. in Delft de bouw van het ver
meerderingsbedrijf in Zeist, dat tegen
het einde van het volgende jaar waar
schijnlijk in bedrijf zal komen. Intussen
is het kweken van zo zuiver mogelijke
stammen in Utrecht weer ter hand ge
nomen in wetenschappelijk uitgeruste
ruimten, waar men door veel experimen
teren de raszuiverheid van muizen, rat
ten, hamsters en fretten zo hoog mogelijk
opvoert en waar wij de fraaiste knaag
diersoorten konden bewonderen.
Uiteraard zullen straks de labora
toria van het T.N.O. hun proefdieren
bij het vermeerderingsbedrijf in Zeist
gaan bestellen en doen zy dat nu
reeds, voor zover mogelijk bij het
kleine vermeerderingsbedrijf in de
Utrechtse Faculteit, doch verder zijn
alle laboratoria vrij, vanwaar zij hun
proefdieren willen laten komen. Het
is dus zeker niet zo, dat „van over
heidswege" de amateur-beroepstelera
de broodwinning wordt afgenomen.
Het is voor de ijverigste amateur-te
ler niet mogelyk, zowel van de voedings
leer als van de genetica van het proef
dier verstand te hebben. Dr Hirschfeld
vertelde ons. dat daar vele wetenschap
pelijke problemen aan ten grondslag
liggen. Hijzelf heeft ook \oortdurend con
tact nodig met bacteriologen, vitamino-
logen en andere vakgenoten, om het hui
dige selectiebedrijf waarlijk goed te krij
gen.
Hy werkt hier met een dierenarts,
een bioloog, twee analystes en zeven man
selectiepersoneel. wat dus wel iets anders
is dan het genoeglijke amateurswerk,
ook al geeft dat nog zoveel arbeid en
eist het heel wat nauwkeurigheid en toe
wijding om goede stammen proefdiertjes
te kunnen afleveren. Dit door het T.N.O.
gestichte bedrijf is voor West-Europa
uniek, aangezien het centraal op volko
men wetenschappelijke grondslag gaat
werken, wanneer het vermeerderingssta
tion in Zeist, dat 7 ha zal beslaan, In
Proefkonijnen, die in de laboratoria van de T.N.O. in Utrecht gebruikt
worden voor penicilline-onderzoek, hebben een goed leven. Na de in
spuitingen wordt regelmatig hun temperatuur gecontroleerd. Verder
hebben zij een rustig konijnenbestaan.
medicijnen, voedsel en vitaminen be
proefd dient te worden op dieren en dat
deze dieren dus ais 't ware de „ijk" moe
ten zijn. Het is daarom noodzakelijk, dat
men bij het telen van deze dieren even
grondige studie maakt van de genetica
(erfelijkheidsleer) als van de voedings
leer, opdat het benodigde aantal proef
dieren tijdens de proefnemingen niet de
minste variatie kan vertonen, doch in
derdaad volkomen zuiver en gelijk rea
geert.
In 1937 is men daarom in de Zoötech-
nische afdeling van de Veeertsenijkun- de wetenschapsmensen
actie komt. Men hoopt op den duur aan
de gehele Nederlandse behoefte te kun
nen tegemoetkomen.
Men rekent daarbij op een jaarproduc
tie van o.m. ongeveer 20.000 muizen en
15.000 cavia's (marmotten). De cavia's
worden voornamelijk(gebruikt voor t.b.c.-
onderzoekingen, hamsters voor het tand-
carles-probleem en mogelijk voor onder
zoekingen naar kinderverlamming. Hier
voor gebruikt men thans apen, doch deze
zijn veel te duur en te gevoelig en boven
dien is het ziekmaken van apen iets waar
dige Faculteit al begonnen met het kwe--
stelling.
Avondmaalsviering in koor
der Pieterskerk
Morgenavond half 8 wordt in het koor
an de Pieterskerk een viering
Heilig Avondmaal gehouden voor hoog
leraren, stafleden, studenden, hun fami
lieleden en hun vrienden, kortom voor
allen, die deelnemen aan het wekelijkse
Avondgebed op Vrijdagavond. De dienst
zal niet langer dan drie kwartier duren.
Hij heeft in de week plaats, aangezien
de meeste studenten op Zondag niet in
Leiden zijn. De leiding van de dienst be
rust bij de Hervormde studentenpredi
kant, dr K. E. H. Oppenheimer, en dr W
F Danikibaar uit Oegstgeest
Gedenkboek voor prof.
Cleveringa
Zaterdagmiddag om 12 uur verzamelde
zich een gezelschap oud-promivendi
de kamer van prof. Cleveringa om hem
ter gelegenheid van zijn zilveren jubi
leum als hoogleraar in Leiden een
denkboek met juridische opstellen
te bieden.
Dit gedenkboek is uitgegeven door Tj.
Willink N.V. te Zwolle en bevat
voorwoord van prof. Meijers De volgen
de personen, die allen bij prof. Van Cle
veringa zijn gepromoveerd en
boek hcoben meegewerkt waren bij deze
overdracht aanwezig, mr dr Boon, mr dr
Bron, mr dr Van Empel, mr dr Fock,
dr Haert. mr dr W. Hugcnholtz, mr dr
Van Opstal, mr dr Sanders, mr dr De
Saufetplane. mr dr Wiersma e
Woltman.
Mr dr Van Opstal heeft daarby de
hoogleraar dank gebracht voor de pret
tige manier, waarop deze steeds de band
met de oud-leerlingen onderhoud. Spr.
richtte zich speciaal tot mevr. Cleveringa.
die vooral in de bezettingstijd haar man
tot grote steun is geweest Prof. Cleve
ringa zelf sprak een hartelyk dankwoord.
Nog twee Sinterklaas
feesten
graag toe
overgaan
De teelt van hamsters is nog zeer moei.
lük, want dit aardige diertje veroudert
snel en is eigenlijk in een jaar al „ver
sleten".
Geen kwelling
Wat nu het aanwenden van proef
dieren op zichzelf betreft, geen en
kele wetenschapsman, die zich in
spant om de levenskansen van de
mens te vergroten en te versterken,
kan genoegen vinden in nodeloos
kwellen van dieren. Integendeel,
hierbij wordt de grootste voorzich
tigheid betracht. Het onzegbare nut,
dat de mensheid heeft van onderzoe
kingen, op dieren verricht, stelt het
gebruiken van proefdieren echter in
een geheel ander licht.
Bovendien zonder strijd tegen veld
muizen en ratten, tegen insecten en ko
nijnen, zou er niet genoeg voedsel voor de
mens kunnen worden gewonnen. De
grootste dierenliefhebber houdt zfch rat
ten en muizen van het lijf en bulten de
woning... zonder er zich om te bekom
meren. of deze diertjes dan soms ook
doodhongeren. Daarom moeten bij het
oordeel over het gebruik van proefdieren
geen valse sentimenten een rol spelen.
Ruim vierhonderd kinderen van het
personeel van de H.C W. waren Zater
dagmiddag aan de beurt om door Sin
terklaas te worden bezocht. Het bezoek
vond plaats in de cantine aan de Zoe-
terwoudso Weg. Terwijl de jeugd een
toepasselijk lied zong. kwam de Sint bin
nen. Verder was er een uitgebreid pro-
n r i i gramma samengesteld met goochelen.
burgerlijke Stand van Leiden poppenkastvoorstelling en spelletjes. Voor
GEBOREN: Johanna, dr wan C A Mos-
J de Goeij; Maria Elisabeth, dr
J. Verbaan en A Westerman; Agnes
Catharine, dr var, A Disseveld en M
Verwoerd; Gerardus, zn van G van der
Meij en N Ouwersloot; Cornelia Wilihel-
ine Antonia, dr van A J van Veen en
E v Halteren; Petrus Joharmes, zn van
de Haas en G van Beelen; Jacob, zn
in W den Hertog en H van Leeuwen;
Dieuwke, dr van G Boersma en A Jou-
Istra; Sebwanette Hermine Margrieta, dr
van B J Bek'kem* en L van der Bent.
ieder had Sint een tractatie. De zieke
kinderen werden evenmin vergeten.
De afdeling Zuid-Holland-Noord
de Ned bond van militaire oorlogsslacht
offers had in de Morspoortkazerne een
S i n t - N i coktasf e est belegd. Het werd ge
opend door de heer H. de Jager. Sint
ezigheid van de garni-
stelde de
zoenscommandant. maj. Gerth vi
op hoge prijs. Verder kunnen
drie woorden de hele inhoud van deze
iddeg weergeven, namelijk: kinderfilms,
ïrmaperlngcn en cadeautjes. Aan het „J w
ot: een woord van hartelijke dank. tehuis sprak het dankwoord.
Ars et Labor bij ouden
van dagen
Ars et Labor, de Chr. mandolinever
eniging. heeft de ouden van dagen van
het Hervormd tehuis aan de Kaarsenma
kerstraat een Sinterklaasfeest bereid. De
heer P. J. v. d. Mark opende de avond en
nep de 105 ouden namens de vereniging
een hartelyk welkom toe. Spr. verzocht
de aanwezigen aan het slagen van de
avond zo veel mogelyk mee te werken.
Nu. daar heeft men wel voor gezorgd
Na de opening speelde Ars een paar
pittige marsen en vervolgens kwamen
Sinterklaasliedjes aan de beurt. Sint en
Piet brachten de zaal even later harteiy*
het lachen. Enkele oudjes moesten by
Sint komen enbeterschap beloven.
Maar niemand behoefde in de zak. In do
pauze bezocht de geziene gast de zieken
zaal. Ook hier deelde hy geschenken uit.
De voorzitter van het bestuur van het
