„C,13eukberc/en'9
CULTUUR en cultuur
4
ZONDAGSBLAD 22 NOVEMBER 1952
HONDERD JAAR GELEDEN:
De laatste van Frankrijks keizers
TRAGEDIE VAN „NAPOLEON LE PETIT"
IN de nacht van 1 op 2 December
van het jaar 1851 pleegde de 43-
jarige avonturier Louis Napoleon een
gewelddadige aanslag tegen de door
hem bezworen grondwet, waarna hij
zich op de 20e van die maand voor
de duur van tien jaren tot president
van Frankrijk liet kiezen.
Een jaar later, op de datum van
zijn staatsgreep, werd hij als Napo
leon III tot keizer der Fransen uit
geroepen. De jammerlijke afloop van
de slag bij Sédan in de Frans-Prui
sische oorlog, deed hem op 2 Sep
tember 1870 zijn troon verliezen en
na een krijgsgevangenschap van ruim
zes maanden in Duitsland, vertrok hij
naar Engeland, waar hij twee jaar
later op 9 Januari 1873 aan de gevol
gen van een pijnlijke operatie, nodig
om te paard te kunnen zitten, over
leed.
Prins Louis Napoleon, de jongste
zoon van Lodewijk Bonaparte, de
broer van Napoleon I, die van 1806-
1810 koning van Holland was en van
Hortense de Beauharnais, stiefdoch
ter van Napoleon I, werd op 20 April
1808 te Parijs geboren, zes maanden
na de ontbinding van het huwelijk
van zijn ouders. Na de val van Na
poleon I woonde hij bij zijn moeder,
eerst te Augsburg, daarna op het
slot Arenenberg in het Zwitserse kan
ton Thurgau. Hij studeerde voor ar
tillerie-officier en diende als zodanig
in het Zwitserse leger Voorts was
hij lid geworden van een der gehei
me Italiaanse genootschappen uit de
eerste helft van de negentiende eeuw,
welker leden zich carbonari noemden.
Op 23-jarige leeftijd nam hij al
deel aan een samenzwering in de Ita
liaanse Romagna, doch deze opstand
mislukte en hij ontsnapte ternauwer
nood aan het gevaar te worden ge
vangen genomen. Daarna leefde hij
vele jaren in afzondering in Zwitser
land als kapitein.
Van twee ganzen en
ons Zondagsblad
ONS Zondagsblad wordt gretig gele
zen. En ook critisch. We krijgei
wel eens een briefje, waarin op een
fout of op een leemte gewezen wordt.
Dat vinden we helemaal niet erg. Een
mens kan nu eenmaal niet alles weten.
Het boetekleed ontsiert de man niet en
een nodige correctie vermelden strekt
niemand tot oneer.
Met ons vorige Zondagsblad beleef
den we iets heel bijzonders. Daar kwam
zelfsde politie aan te pas!
Op pag. 2 gaven wij twee foto's van
het hoge water ir. de omgeving van
Brummen (Achterhoek). Het onderste
plaatje had dit onderschrift: „Door het
vele water zyn deze twee ganzen de
weg kwijtgeraakt. Ze willen terug naar
de hofstee van hun boer, maar hoe
moeten ze die vinden?"
Deze foto is door duizenden ogen be-
tussen deze twee stevige knapen
aanstaande kerstdiner.
Een boer te Wateringen had echter
pen, als we zeggen, dat bedoelde vriend
al een poosje twee ganzen mist. Hij
keek de dieren eens aan en nóg
eens enhij meende zijn beide
„anscrinen" te herkennen. De geleer
den mogen dan beweren, dat de anse-
rinen-familie (zoals zij de ganzen noe
men) uit 45 soorten bestaat onze
Watenngse vriend liet zich door al die
geleerdheid niet uit 't veld slaan. Hij
was twee ganzen kwijt en nu stonden
die arme stumperds nota bene in het
Zondagsblad en nog wel temidden van
een verhaal met de sprekende titel „Ik
heb zo'n honger!"
Dat was te veel voor zijn warm klop
pend boerenhart en hij stevende linea
recta naar de politie.
En ia toen begon de film te draai-
Wel was 't al laat in de koude Zater
dagavond maar 't recht moet z'n
loop hebben en onverwijld.
De politie belde een onzer redacteuren
op. Maai die wist niets, noch van do
ganzen noch van de foto's. Hij beloof-
spoedig mogelijk de be-
zaak
Dc fotoredacteur wercï gesommeerd
zich aanstonds met de Wateringse poli
tie in verbindir- -
Dat heeft hi;
kloppend hart.
Voor het verder onderzoek was nodig
mee te delen wie de foto gemaakt heeft
en waar die gemaakt is.
Deze beide vragen zijn zo uitvoerig
mogelijk beantwoord.
En nu wachten we maar af.
Zou 't mogelijk zijn dat eerzame' gan
zen uit de Wateringse wateren in de
Achterhoek verzeild raken?
Stel je voor, dat ons Zondagsblad nog
eens het middel werd om onze West-
landse vriend zijn rechtmatig bezit te
rug te bezorgen.
Wie weet misschien zegt hij dan
wel: samen delen!
We hebben onze besproken „kerstbout"
voorlopig afbesteld
Na de dood van de hertog van
Reichstadt, de zoon van Napoleon I
en van zijn eigen oudste broer gold
hij als het hoofd van de familie Bo
naparte. Vier jaar daarna, in 1836,
pleegde hij een aanslag op Straats
burg, die eveneens mislukte. Inplaats
van koning Louis Philippe (1773-1850)
ten val te brengen, zoals hij gehoopt
had, werd hij zelf gevangen genomen
en naar Amerika overgebracht.
DOOR de Juli-revolutie van 1830,
waardoor koning Karei X werd
onttroond, was Louis Philippe koning
van Frankrijk geworden. Maar door
zijn houding had deze zich vrij ge
haat gemaakt en hij werd dan ook
minachtend de „burgerkoning" ge
noemd.
Het jaar daarop, dus in 1837, toen
zijn moeder op sterven lag, keerde
Louis Napoleon naar Europa terug,
doch toen hij na haar dood in Are
nenberg bleef, eiste de Franse lege
ring zijn uitzetting. Louis Napoleon
ging uit eigen beweging aanstonds
naar Engeland en vestigde zich te
Londen.
In 1840, na het overbrengen van het
lijk van Napoleon I naar Frankrijk
achtte hij het tijdstip gekomen zijn
geluk nog eens te beproeven. Op 5
Augustus 1840 landde hij met 53 van
zijn volgelingen bij Boulogne-sur-Mer
en trok, gekleed als Napoleon I en
met een afgerichte adelaar boven zijn
hoofd de volgende morgen de stad
binnen, maar garnizoen noch burgerij
koos zijn zijde.
Louis Napoleon wilde toen overzee
vluchten, doch zijn boot kapseisde en
als drenkeling werd hij opgepikt en
ten spot van heel de wereld werd hij
weldra veroordeeld tot levenslange
gevangenisstraf, door te brengen in
de vesting Ham. Na vijf jaar wist
hij evenwel te ontvluchten, als met
selaar verkleed en onder de naam
Badinguet, die zijn spotnaam bleef.
Weer naar Engeland gegaan, bracht
de Februari-revolutie van 1848 hem
naar Frankrijk terug, doch zijn aan
geboden diensten werden afgewezen
en hij ontving zelfs het verzoek het
land weer te verlaten. Louis Napo
leon gaf aan dit verzoek gehoor, doch
hij kwam er terug toen hij te Parijs
en in vier departementen tegelijk op
20 September 1848 tot afgevaardigde
van de Franse Nationale Vergadering
was gekozen.
■POEN er een president moest wor-
den gekozen voor de republiek,
verwierf hij met b'A millioen stem
men een grote meerderheid en op de
20e December van dat jaar legde hij
de eed af op de grondwet, die drie
jaar later door hem opzij zou wor
den gezet. Zijn mededingers Louis
Eugène Cavaignac (1802-'57>, die na
de opstand van 23 Juni 1848 tot mi
litair dictator was benoemd en Ale
xander Auguste Ledru-Rollin (1807-
'74) die zyn loopbaan was begonnen
als advocaat en uitmuntte door zijn
machtige welsprekendheid, hadden
resp. 1!£ millioen en 376 duizend
stemmen op zich verenigd.
Louis Napoleon en zijn aanhangers
lieten nu niets na om hun stelling
te versterken; zoveel mogelijk wer
den door hem zijn volgelingen op de
verantwoordelijke posten in staatsbe
stuur en leger gebracht. De expedi
tie in 1849 naar Rome verschafte hem
de steun der geestelijkheid en zijn
tegenstanders maakten door hun grote
verdeeldheid, dat het land zich naar
zijn bewind schikte.
Het moet gezegd, dat de
Boeken, kleding, meubelen en andere eigendommen van de grote Keizer Napo
leon I worden te Parijs in verschillende musea zorgvuldig bewaard. Op een
tafel die eens aan de familie Bonaparte behoorde, ziet men hier een zwaard, de
beroemde steek, een boek en het portret van de grote veldheer.
tieve meerderheid der Wetgevende
vergadering, die er op uit was Louis
Napoleon tegen te werken, het hem
behoorlijk lastig maakte. Vooreerst
beperkte zij het kiesrecht, voorts wei
gerde zij een grondwetswijziging aan
te nemen om het artikel, dat de pre
sident niet herkiesbaar stelde te her
roepen en zij nam tevens maatrege
len om hem de beschikking over de
troepen te ontnemen. Daarop besloot
Louis Napoleon tot een staatsgreep;
in overleg met zijn halfbroer Charles
Auguste de Morny, de natuurlijke
zoon van Hortense de Beauharnais,
Persigny en anderen werd die tegen
2 Decemror 1851 op touw gezet.
Aanplakbiljetten verkondigden dat
het „algemeen kiesrecht" hersteld
was en de „democratie gehandhaafd".
De arbeiderspartij beproefde verzet
in een barricadenstrijd te Parijs,
rnaar deze was weldra bloedig onder
drukt. Duizenden werden gedood of
gevangen genomen en gedeporteerd
naar Algerië en Caenne. De gevan
gen genomen parlementsleden werden
uit Frankrijk verbannen, gevolgd door
vele geestverwanten.
Daarop liet Louis Napoleon zich tot
president en militair dictator door het
„souvereine volk" kiezen voor de
duur van tien jaar. Een nieuwe „con
stitutie" werd in Januari 1852 aan
het volk voorgesteld ter bekrachti
ging. Het Napoleontische keizerrijk,
voorlopig nog onder de naam van re
publiek, behield een recht van volks
stemming voor enkele gewichtige ge
vallen. Het staatshoofd regeerde ab
soluut, terwijl het parlement bestond
uit een senaat, door de president be
noemd, en een Kamer, door algemeen
kiesrecht gekozen, maar feitelijk zon
der wetgevende macht. Het volk nam
met 7,/&millioen tegen 650.000 stem
men deze „grondwet" aan; de ver
kiezingen, ambtelijk geleid, verliepen
Jeheel naar wens. De president ging
aarop in de loop van 1852 het kei
zerrijk voorbereiden.
In November 1852 legde een senaats
besluit de vraag aan het volk voor,
dat met 7,8 millioen tegen 250.000
stemmen zijn toestemming gaf. Op
de historische 2e December waar
op ook Napoleon I zijn staatsgreep
ondernam werd de president als
Napoleon III te St. Cloud tot keizer
geproclameerd.
schoorvoetend; zij beschouwden
Voor dierenvrienden is er thans overvloedig werk.
hem als avonturier. Zo bleek het hem
niet mogelijk een gemalin van vor
stelijke huize te krijgen, waarop hij
besloot met de Spaanse gravin Euge
nie de Montijo te trouwen, welk hu
welijk in 1853 werd voltrokken. De
geboorte van een zoon, Louis Napole
on, bijgenaamd Prince Loulou,
in 1856 scheen zijn dynastie ook
voor de toekomst te bevestigen. Doch
de capitulatie van Sedan in de Frans-
Pruisische oorlog maakte met de re
volutie van 2 September 1870 een ein
de aan Napoleons keizerschap en
daarmee aan het Tweede Franse Kei
zerrijk. Als krijgsgevangene vertoef
de hij tot Februari 1871 te Wilhelms-
höhe. Op 1 Maart van dat jaar ver
klaarde de Nationale Vergadering zijn
dynastie van de troon vervallen. Louis
Napoleon vestigde zich daarop te
Chislehurst bij Londen. Hoewel zijn
aanhangers bij hem bleven aandrin
gen nog een kans te wagen, is het
hiervan toch niet meer gekomen,
want kort daarop, in Januari 1873
stierf Louis Napoleon, die zo graag
zijn oom navolgde, maar door Victor
Hugo „Napoleon le petit" werd ge
noemd.
P. C. HEISER.
CB2SO
Met Christus één
J}E gemeenschap tussen Christus en
de zijnen is een zeer innige. Ze
bestaat niet, zoals tussen vrienden op
aarde, in wederkerige sympathie, of
in overeenstemming van gezindheid,
of gemeenschap van belangen.
Ze is veelmeer dan dat alles, want
ze is een levenseenheid. Een eenheid,
zo volstrekt, dat om het ons duide
lijk te maken, en tot ons besef te bren
gen allerlei beelden uit het leven
moeten worden te hulp geroepen. Het
beeld van herder en kudde, van hoek
steen en gebouw, van wijnstok en ran
ken, van hoofd en leden.
Zo sterk is die eenheid, dat gezegd
kan worden: toen Christus stierf, toen
stierven de zijnen met Hem; toen Hij
opstond, werden de zijnen met Hem
opgewekt.
Gij zijt gestorven zo schrijft de
Apostel aan de gemeente in Colosse
(3.3) en uw leven is met Christus
verborgen in God. Reeds eerder had hij
geschreven in dezelfde brief: „indien
gij dan met Christus de eerste beginse
len der wereld zijt afgestorven" (hfdst.
2.:20). En nog eerder: „zijnde met Hem
begraven in de doop, in welke gij ook
met Hem opgewekt zijt" (hfdst. 2:12).
En werp nu niet tegen: hoe konden
wij in Christus sterven, eer wij nog ge
boren waren? Want dan hebt ge
slechts de wedervraag onder de ogen
te zien: of wij dan niet, toen Noach in
de ark ging, en later de gezuiverde
aarde weer betrad, met hem en de
zijnen behouden werden?
Of wilt ge het onder een beeld, aan
de Schrift zelve ontleend: als het zaad
in de aarde valt en sterft, maar daarna
ontkiemtzit daarin dan niet de volle
oogst?
En deze dingen, die werkelijkheid
waren eer dat gij het wist, worden
voor uw eigen besef duidelijk door het
geloof. Als Christus door zijn Geest in
u werkt dat wondere geloof, waardoor
gij Hem wordt ingeplant, en waar
door gij zelf Hem aanneemt als uw
Zaligmaker, dan leeft gij in die won
dere werkelijkheid in.
Dan verstaat ge het, dat in Christus'
dood ook voor u de scheiding voldon
gen werd tussen uw eerste hoofd Adam
en en dat in Christus' opstanding
ook gij werd opgewekt.
ZONDAGSBLAD 22 NOVEMBER 1952
5
Er is iets groots verricht
voor de protestantse militair
VOOR VELEN EEN BRON VAN VERRIJKING
Tevens een prachtige vorm van evangelisatie
„Beukbergen" eens het ideaal van
een enkeling, thans een van leven brui
sende werkelijkheid voor velen! Pro
testants Nederland mag, neen móet hier
dankbaar voor zijn. Wie komt er tegen
woordig niet direct of indirect in aan
raking met de dienstplicht? Het mili
taire leven is ook in vredestijd zo
heel anders dan het burgerleven en de
dienstplicht van hun jongen baart vele
ouders zorgen. Terécht. Het min of
meer zelfstandige soldatenleven mag
voor sommigen aan de ene kant op
bouwende waarde hebben, aan de an
dere kant schuilen er vele gevaren in
de vaak lange diensttijd. Hierbij be
hoeft men niet eens direct aan allerlei
grote misstappen te denken. Ook het
gevaar van een steeds toenemende
geestelijke onverschilligheid is niet
denkbeeldig. Ook al door de niet te
ontkennen tijden van verveling, waar
aan de militair na zijn opleidingstijd
vaak is blootgesteld. Welnu: Beuk
bergenis een rots in de branding van
het militaire leven.
DE geschiedenis van „Beukbergen"
het centrum van de protes
tants geestelijke verzorging der Ned.
strijdkrachten ter zee, te land en in
de lucht is wonderlijk rijk en voor
spoedig. Al is men nog lang niet
waar men wezen wil. Doch als men
de talloze moeilijkheden kent, diè op
velerlei gebied overwonnen moesten
worden, dan wordt men stil en dank
baar.
Waar heeft Nederland en de Ne
derlandse militair in het bijzonder
dit prachtige centrum nu eigenlijk
aan te danken? Dit kan men het bes
te vragen aan de directeur van
„Beukbergen", luitenant-kolonel, ds.
H. Steenhuis. Onderdirecteur is ds.
J. de Waard, „de man met de sten
torstem".
Ongeveer vijf jaar geleden kwam
het plan bij ds. Steenhuis op. De
tijd was er echter rijp voor, zegt ds.
Steenhuis en dat niet alleen; de tijd
vroeg er zelfs om! Ook in Engeland
kent men reeds dergelijke centra. Hoe
nu dit plan te verwezenlijken? Aan
vankelijk vond ds. Steenhuis niet veel
gehoor, maar hy ijverde voort en
kreeg ten slotte een geweldig idee,
dat levensvatbaar bleek te zijn.
Het plan werd voorgelegd aan de
directies van verschillende grote be
drijven, die er in zekere zin zelfs
ook nog een zakelijk belang bij heb
ben, wanneer ze hun personeel fris en
vol activiteit uit de dienst terug krij
gen! In Twèntc begon de victorie en
ds. Steenhuis glundert, wanneer hij
dit zegt. Het begin was er en nu was
het uitkijken naar een geschikte ge
legenheid voor een conferentie-oord.
Ten slotte kwam ds. Steenhuis be
land in het prachtige buiten „Beuk
bergen" te Huis ter Heide. Hij be
hoefde niet lang te aarzelen: dit
huis met z'n vele grote kamers en
z'n 60 ha bos en park leent zich bij
uitstek voor conferentie-oord. In 1949
begon men te werken, maar de offi
ciële opening vond plaats in begin
1950, nadat in December 1949 een ter
zake geldende legerorder was ver
schenen. Ook hieruit blijkt het grote
vertrouwen, dat men in het plan
van ds. Steenhuis heeft gekregen. Een
conferentie op „Beukbergen" duurt
normaal drie dagen eri genoemde le
gerorder bevat o.a. de gunstige rege
ling, dat militairen hiervoor drie da
gen buitengewoon verlof kunnen krij
gen, zonder dat dus andere geldende
verlofregelingen hierdoor worden aan
getast.
In 1950 werden zeventig conferenties
gehouden met in totaal ongeveer
zes duizend daggasten; in 1951 waren
er vijfentachtig conferenties met maar
liefst zeven duizend daggasten. En het
woord „gast" wordt op ..Beukbergen"
heel letterlijk opgevat. Voor een ver
blijf van drie dagen betaalt de mili
tair niets. En daarvoor krijgt hij
een verzorging als was hij een vorst.
Lectuur gevraagd
voor zieke en eenzame Nederlanders
Wij verzoeken de lezers de
gelezen exemplaren van dit
blad te zenden aan het
Bureau voor gratis-ver
spreiding van lectuur aan
zieke e^ eenzame Neder
landers over de gehele
wereld.
Naast ds. Steenhuis met echtge
note en gezin en twee administrateurs
staan hem twee koks en vijf huisbe
dienden ten dienste. En deze hebben
van 's morgens vroeg tot 's avonds
laat de handen vol werk.
Hier geen kale soldatenkamers met
kribben en strozakken en al even ka
le eettafels met „mestins". Hier geen
commando's, reveilles en appèls voor
de bedden. Neen, ook wat dit betreft
is „Beukbergen' een oase voor de
gast. Is het etenstijd, dan lokt een
bereid eten, dat door smetteloos ge
klede huisbedienden wordt opgediend.
O.a. door „Sally", die hier al even
lang is als ds. Steenhuis en bij alle
gasten geliefd is. Ondertussen 'zijn
er maar weinigen, die zijn ware naam
weten. „Sally" hoort nu eenmaal bij
„Beukbergen".
Zoals reeds bleek is het aantal
daggasten in één jaar al belangrijk
groter geworden. Er is nu ook reeds
een dépendance „Ingeborgh"
te Amersfoort, maar desondanks moe
ten nog vele aanvragen worden af
geslagen. Het ideaal van ds. Steen
huis is: iedere militair minstens
eenmaal in zijn diensttijd naar
„Beukbergen"! Er bestaan nu reeds
plannen om „Beukbergen" zodanig
uit te breiden, dat er gelijktijdig twee
conferenties kunnen worden gehouden
van elk ongeveer veertig man, waar
door vele werkzaamheden belangrijk
vereenvoudigd kunnen worden. O.a.
kan men dan wisselen van sprekers.
Voorlopig is men dus in ieder ge
val nog genoodzaakt zekere maatsta
ven aan te leggen voor de groepen,
die adn een conferentie kunnen deel
nemen, waarbij groepen, die om de
een of andere reden bijzondere aan
dacht vragen voorlopig nog een streep
je voor hebben op de anderen. Hier
bij moet men b.v. denken aan toe
komstige onderofficieren en reserve-
Huize „Beukbergen".
officieren, die dus t.z.t. een leidende
functie moeten bekleden in het leger,
commando's, marechaussee's, patiën
ten uit sanatoria, hospitalen, herstel
lingsoorden, enz.
Natuurlijk kost een en ander veel
geld, zij het dan niet voor de gas
ten. Ongeveer vijftig procent van de
onkosten wordt nu gedekt door een
subsidie van het ministerie van Oor-
HDE loopt een conferentie op „Beuk
bergen"? We hebben er één bij
gewoond en stonden versteld van het
enthousiasme, waarmee alle conferen-
tiegasten aan de discussies deelna
men. De legerpredikant van het on
derdeel, waartoe de (meestal onge
veer veertig) jongens behoren, treedt
op als conferentieleider, wat liet ge
sprek vergemakkelijkt. Als men weet,
dat 25 tot 30 pet. van het aantal con
ferentiegangers absoluut opgeeft:
geen godsdienst, dan ziet men gelijk
de enorme evangeliserende waarde,
die „Beukbergen" heeft. De sprekers
zijn zorgvuldig geselecteerd uit de ver
schillende protestantse kerkgroepen
en al even zorgvuldig worden de
programma's samengesteld.
Tijdens de conferentie, die wij bij
woonden, sprak het Tweede Kamer
lid, de heer H. Algra te Leeuwarden
over het onderwerp „Nationale waar
den", ds. M. L. W. Schoch te Rotter
dam over „Christen zijn in de prak
tijk" en majoor dr. P. A. van Stemp-
voort te Den Haag over „Voorzienig
heid en fatalisme". De sprekers voe
gen meestal wat vragen bij hun inlei
ding, die eerst in discussiegroepen
en daarna door de gehele groep wor
den behandeld. Het viel ons op hoe
intens de deelnemers steeds op de
materie ingingen.
Deze programmapunten worden af
gewisseld met uren van ontspanning
op verschillend gebied, terwijl lief
hebbers naar hartelust kunnen ping
pongen, biljarten, voetballen, scha
ken, wandelen, enz. Zo sprak tijdens
genoemde conferentie bv. de heer N.
Baas te Amsterdam over zijn erva
ringen als straatprediker en bespeel
de ds. J. H. Groenewegen de piano.
De grote waarde van deze dagen
ligt hierin, dat de jongens weer aan
het denken worden gezet. Een buiten
kerkelijke militair schreef, dat hij
zijn zelfvertrouwen had teruggekre
gen op „Beukbergen", waar een rij
ke en voor hem nieuwe wereld was
opengegaan. Een ander schreef van
verantwoordelijkheidsbesef. Nog
maals: „Beukbergen" geeft protestants
Nederland reden tot dankbaarheid.
Het is voor vele militairen inderdaad
zoals een folder het zegt, een cen
trum van bezinning en bezieling!
0E werkloosheid woedde verder
en wat deed men er tegen? Voor
me liggen brieven: bewogen brieven
van allerlei thans bejaarde arbei
ders, die in die dagen de knauw van
hun leven hebben gekregen. Want
vergeten we niet: crisis en malaise
en werkloosheid hebben in de der
tiger jaren velen uit ons volk dieper
getroffen dan de daarop volgende
ellende van oorlog, tewerkstelling,
honger. Ik geloof dat dit verschijn
sel redelijk verklaarbaar is: bij de
Duitse inval en bezetting, had men
voortdurend het besef: „Hier wor
den we vertrapt door vreemde
voeten en we houden hoop op
bevrijding.Bij de werkloosheid
had men dit besef niet; daarin
voelde men zich door eigen volks
genoten en medegelovigen verraden
en zag geen uitzicht meer.
Natuurlijk is het onjuist om de
zaak zo voor te stellen. Reeds toen
was Nederland een klein raadje in
het geweldige mechanisme van de
moderne wereld: het kon zich niet
overeind houden waar de machtiger
staten bezweken. Maar iets anders
is dat men de stroom van zoveel
leed niet hartstochtelijker ingedamd
heeft en dat er geen stralender
openbaring der Kerk is zichtbaar
geworden. Het was immers zo ge
steld dat men wel bepaalde tegen
maatregel en overwoog, maar ze
tenslotte niet uitvoerde bij gebrek
aan gave guldens! Ach arme, die
zouden we overigens binnen afzien
bare tijd tóch wel kwijt raken.
„Maar men heeft toch.Ja,
wacht even, daar wilde ik het net
over hebben: men heeft werkver
schaffingen gehad, en Maatschap
pelijk Hulpbetoon steunde, en de
diaconieën lieten zich niet onbe
tuigd, en bovendien werd er cul
tureel werk verricht. Er waren cur
sussen in dit en dat en van alles
wat. Je kon vreemde talen leren en
allerlei wetenswaardigheden horen
over de vorderingen der techniek en
der wetenschap. In één woord: de
cultuur werd bedreven. Daar wilde
ik nog juist tvat over zeggen aleer
we van dit boze tijdsgewricht af
scheid nemen. En ik vraag U: wat
is dat feitelijk, die „cultuur"? Het
oude Latijnse woord helpt me op
weg: het is de ontginning van de
barre akkers der natuur; het is het
ploegzwaard, dat door de dorre
gronden snijdt. Maar dan mag er
zeker wel bijgezegd worden dat
een dergelijke bodembehandeling
voor alles zinvol moet wezen. De
eerste akkerbouwers hebben ge
tracht om graan te zaaien en te oog
sten; niet de korenbloemen en niet
de klaprozen welke ze op de koop
toe kregen' En daar zat 'm nu juist
de kneep. Want deze cultuurbe
trachting voor de werklozen heeft
al te zeer het stempel gedragen van
Uit de
VOLKSWIJK
het niet-direct-brood-nodige. Deze
arbeiders hadden iets anders nodig
als eerste levensbehoeften. Onge
twijfeld hebben verschillenden hun
ner genoten ran wat hen aan ge
leerdheden werd bijgebracht. Maar
de meerderheid had behoefte aan
eenvoudiger beschavingsvormen.
Het is heel waardevol om iets over
de Melkweg te weten, maar soms
is een melkkoker belangrijker en
eerder zelfs nog het probleem hoe
een ziek kind aan melk komen
moet! Zo twijfelt men achteraf of
men enige activiteit niet beter had
kunnen overslaan, of zich althans
niet bewust had moeten worden dat
deze toch maar stenen voor brood
gaf. Ten spijt van alle beste bedoe
lingen, die er achter staken!
Gelukkig is er ook letterlijke
cultuurarbeid bedreuen. In bepaal
de delen van de steden begonnen
werklozen speeltuinen te bouwen.
Ook dat betekende spitten en ploe
gen en zaaien. Het betekende ook
timmeren en prikkeldraad spannen
en schaven en verven. Maar het
betekende nog iets oneindig veel
meer: het was een bewuste dienst
aan de kinderen van eigen en an-
derer gezinnen! Je bleef er vlak
bij de grond mee, maar je wist al
thans dat je kleuters voortaun een
beschut veld voor spel en sport zou
den bezitten. En bovendien kreeg
je de fotmidabele taak om je in te
schieten op allerlei paedagogische
vragen en problemen, want toen de
lieve jeugd eenmaal de tuinen op-
stroomde. bleek eerst recht hoezeer
de werkloosheid hen beïnvloed had.
De jongens en meisjes waren soms
zo moeilijk en ongezeggelijk wat
konden ze anders zijn tegen de
achtergrond van tobbende moeders
en verdrietige vaders?
Ik noem deze cultuur reddend.
Reddend, niet omdat tk er geen
enkele aanmerking op heb. Wc
leven thans twintig jaar later en
de inzichten ten aanzien van kin
derspel hebben zich sindsdien her
haaldelijk en ingrijpend gewijzigd
De ideaaltuin van 1935 voldoet niet
meer aan de eisen van 1952 Het
reddende element zat in dat andere
dat hier mannen, en allengs ook hun
vrouwen, zich gingen inspannen om
voor het gemeenschappelijke kroost
iets moois op te bouwen, dwars
tegen alle destructieve invloeden in.
En hierin dat deze mensen dan dui
zendmaal „uitgeschakeld" mochten
zijn, maar zich nochtans inschakel
den en de samenleving dienden met
hun zweet. Alleen één ding: ik zal
dolgelukkig zijn als enig lezer me
uit, 't geeft niet welke, stad of dorp
kan melden: in die jaren bouwde
bij ons, daar en daar, kerk of
christelijke organisatie zo'n terrein.
Want zelf ken ik uit eigen ervaring
helaas zo'n geval niet. Dat was onze
cultuurarmoede op een moment dat
we daar zeker niet over piekerden!
WIJKPRED1KANT.
