ORANGE, groots monument voor
Romeinen en Ridders
Twee autodieven met een buit
van 90.000 er van door
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
4
ZATERDAG 2 AUGUSTUS 1952
Waar de zijderups langs de moerbei kruipt
Sterke vesting tot 1713 omstreden bezit
van ons Vorstenhuis
TTET ZIJN NIET ALTIJD de grote steden, die op een
rijke en in de vroege oudheid teruggrijpende ge
schiedenis kunnen bogen. Talrijk zijn de kleine plaatsen
die terugzien op een verleden zo bewogen en afwisse
lend, dat zij voor historieschrijvers stof in overvloed
bieden voor een pikant en rijk gekruid geschiedverhaal.
Zo'n verleden heeft het landelijke stadje Orange, nu
centrum van wijncultuur en zijderupsenteelt, eertijds
trefplaats van voorname ridders en burggraven.
Wc voeren u mee de Rhöne stroomopwaarts tot on
geveer 100 km van de Franse zuidkust en dan nog enige
kilometers, de bron van het zijarmpje Eygues tegemoet,
het riviertje dat stroomt door het vruchtbare heuvel
land van Zuid-Oost-Frankrijk, waar druiventrossen
pralen in de zon en wijde zeeën van deinende koren
aren rijpen. Waar de zijderups zich verlustigt in het
blad van de moerbeiboom en heerlijke appelbongerds
haar cider doen dorsten allemaal pittoresque attri
buten van het departement Vaucluse. In dit weelderige
landschap van jong groen ligt de oude stad Orange.
Veel heeft de tijdgeest weggewist van wat herinner
de aan een glorierijk verleden, daarbij geholpen door
de felle brand van 1562. Maar veel ook heeft de aanval
van woeste vlammen en de knagende tand des tijds
doorstaan. Daar zijn de Romeinse bouwwerken, ruines
voor een deel, die niet alleen voor de archeologen, maar
ook voor de belangstellende bezoeker grote bekoring
hebben. Het amphitheater, de rijk gebeeldhouwde Tri-
omphpoort, de resten van het Gymnasium met stenen
baden, de trotse wallen het zijn getuigen van de glans
en de grootheid, die het krijgshaftige Rome eens heeft
bezeten.
Centrum van cultuur is nog steeds het Thèatre Anti
que, gebouwd onder Julius Caesar. De afmetingen van
de voormuur zijn: 103 m lang, 36 m hoog en 8 m dik;
op het toneel kunnen 1500 figuranten spelen zonder
elkaar te verdringen; het is dan ook ruim 60 bij 12
De „zaal" is navenant: het halfronde amphitheater (met
een straal van ruim 50 ml) biedt plaats voor 10.000
toeschouwers. In dit best-bewaarde antieke theater ter
wereld worden elke zomer de dramatische en lyrische
stukken uit de oudheid en van Shakespeare, Goethe.
Berlioz enz. opgevoerd. Dit jaar gaat er o.m. „Joseph
in Dothan", Vondels drama in Franse vertaling, waar
van koningin Juliana zo mogelijk een der uitvoeringen
zal bijwonen.
Orange met zijn nauwe, hoekige straat
jes, biedt nog een goed beeld van oude
stedebouw. In dit stadje manifesteerde
zich nL eeuwenlang de bloei en de voor
naamheid van het omliggende vorsten
dom Orange. Groot was de heerlijkheid
niet, nauwelijks 30 bij 60 km, maar groots
was ze ongetwijfeld. Haar betekenis was
vooral te danken aan de macht van de
vorsten; de Baux en Chalons waren aan
zienlijke geslachten, evenals het Huis
Nassau. En meer dan eens droegen de
vorsten van Orange de koningstitel.
Maar het is niet altijd pais en vree ge
weest in de kleine stad: menigmaal klonk
wapengekletter aan haar wallen en oor
logsrampen zijn Orange dan ook niet
gespaard gebleven. Daarvan getuigen
reeds de krijgsverhalen van de woeste
Kimbren en Teutonen, die in het jaar
105 voor Christus de Romeinen wisten
te verslaan bij.-... Arauslo, het latere
Orange.
Griekse en Romeinse dichters hebben
de stad bezongen, bijvoorbeeld Ptole-
meus, die Arausio verheerlijkte als de
schoonste en voornaamste stad in Zuid-
Frankrijk. Constantijn de Grote vond de
stad in ieder geval voornaam genoeg om
er zijn intrek te nemen.
Geschenk van Kaïel
de Grote
RUIM VIER eeuwen lang hebben de
Romeinen hun stempel op het stadje
en zijn omgeving gedrukt. Tótdat om
streeks het jaar 400 Italië aangevallen
werd door de West-Gothen, die uit de
Balkan "kwamen oprukken.. Dat het de
Romeinen in de strijd tegeii de Gothen
niet naar den vleze ging, blijkt wel uit
het feit, dat zij h.un grenslegioenen terug
riepen naar Rome ter verdediging van
het oude vaderland. De weg naar West-
Europa was nu volkomen vrij voor de
Germanen, die plunderend en moordend
oprukten. De West-Gothen trokken door
naar Zuid-Frankrijk, dat weinige jaren
later te tweeden male gebrandschat
werd door de woeste volksbenden uit
Midden-Europa, de Vandalen. Tijdens
aeze geweldige volksverhuizing werd
Arausio grotendeels verwoest. En voorbij
was het regiem van de Romeinen, wier
rijk in 476 volkomen ineenzakte.
Nauwelijks enige eeuwen later
wordt Arausio opnieuw bedreigd,
van het zuiden uit; door de opdrin
gende Moren. De naam Oranje komt
nu ook voor het eerst voor, en wel in
de Karelverhalen, die vertellen van
deze strijd tegen de Sarracenen. Guil-
laume au Cornet van wie het ver
haal wil dat hij zijn naam aan een
neusverwonding te danken heeft:
au court nez! zou Orange aan hen
ontworsteld hebben. Voor deze dienst
aan de Christenheid schonk Karei
de Grote hem het veroverde gebied.
Zo zou Orange in 793 geboren zijn als
een aparte staat. De nieuwe vorst
Herinneringen bij het
Koninklijk bezoek
rjE KONINGIN vertoefde deze week
U in het landelijke stadje Orange
in Frankrijk, thans een centrum van
wijncultuur en zijderupsenteelt, vroe
ger een prinsdom dat aanleiding gaf
tot vele twisten en dat na een
bestaan van 550 jaar bij de vrede
van Utrecht in 1713 werd opgeheven
en bij Frankrijk gevoegd. We schre
ven reeds eerder, dat de bevolking
van het stadje reeds geruime tijd
bezig was zich voor te bereiden op het
Koninklijke bezoek. Zij zal zeker niet
nagelaten hebben, te wroeten in de
archieven van de stad om nog eens
duidelijk te kunnen laten uitkomen,
welke rol het Nederlandse vorsten
huis in het grootse verlede h van
Orange heeft vervuld. Dat het een
voorname rol geweest ts, kan men uit
dit artikel reeds enigszins opmaken.
werd later monnik in een door hem
zelf gebouwd klooster en nog ge
slachten lang leefde hij voort als een
voorbeeldig geloofsheld in de liede
ren der minstreels.
Van graafschap tol
prinsdom
GEDURENDE DRIE eeuwen Is Orange
bezit geweest van de nakomelingen
Guillaume au Cornet. Verscheidene
zijn nazaten deden, zoals het be
hoorde, mee aan de Kruistochten Be
roemd is de tocht van Graaf Rombaud
II, die in 1099 Antiochië innam en mee
hielp Jeruzalem te bestormen en te ver
overen. Om deze heldenfeiten in het
Heilige Land levendig te houden, is te
Orange van deze Kruisridder een stand
beeld opgericht, dat nog heden ten dage
is te bezichtigen.
Door huwelijk ging het graafschap
over naaf het geslacht Baux. Dan nadert
een belangrijk jaartal voor Orange: 1163
In dat jaar verhief Frederik Barbarossa
het graafschap tot prinsdom.
De keizer van het heilige Rooms-
Duitse Rijk zal zelf de verstrekkende
betekenis van zijn decreet zeker niet
bevroed hebben. Immers, dat later de
graven van Nassau zich bij voorkeur
gebied was: statencollege, stadsraden,
een eigen hoge rechtbank, kortom, alles
wat een flinke staat past. was aanwezig.
Deze instellingen had de vorst aan zijn
volk geschonken ter meerdere glorie van
het prinsdom.
Maar dit privilege was meer dan een
louter vriendelijke geste van de vorst.
Het instellen van eigen top-organen
diende om te voorkomen dat de Franse
koningen er in zouden slagen het hoog
ste rechtsgezag aan de kroon te trekken.
Rustige jaren zijn het dan ook geens
zins geweest voor de Orangevorsten.
Meer dan eens hebben zij zich in het
harnas moeten steken om hun rechten
tegenover de begeerten van de Franse
koningen te verdedigen. Hierbij wai
succes niet steeds aan de zijde van Oran
ge en menigmaal is het prinsdom
eigenaar verwisseld. Toen tenslotte by
de Vrede van Kamerijk (1529) Orange
tot het Huis Chalons terugkeerde, sneu
velde een jaar later de stamhouder Phi-
libert, zonder z'n plicht, voor nazaten te
zorgen, volbracht te hebben
prinsdom liet hij na aan René, de enige
ion van zijn zuster Claudia, die gehuwd
as met Hendrik III van Nassau.
Aldus is het prinsdom Orange in 1530
i bezit van het Huis Nassau gekomen
Maar een veilig bezit was het ook toen
niet
Te vuur en te zwaard moest het
prinsdom verdedigd worden, bij wel
ke strijd ook René (in 15541 ii
sneuveld Daar ook zijn huwelijk kin
derloos was, moest er wederom
opvolger bij uiterste wilsbeschikking
worden aangewezen. Eerst nu komt
het Franse vorstendom in bezit
Willem van Nassau, een neef
René, die zich voortaan kon noemen
Prins Willem van Oranje.
Willem van Oranje is nimmer in zijn
prinsdom geweest. Niettemin heeft hij
grote invloed op het bestuur gehad door
het opstellen van richtlijnen, die hij de
gouverneur per brief toezond. Uit deze
richtlijnen blijkt, welk een vooruitstre-
vend-morierne principes Willem de Zwij
ger voor zijn tijd huldigde. En zijn ver
draagzaamheid in godsdienst- en onder-
wijsaangelegenheden Is spreekwoorde
lijk!
Sterkste fort in
die een einde maakte aan de Spaanse
Successieoorlog, werd o.m. de op
zienbarende afspraak gemaakt dat
het Huis Hohenzollem(!) het staat
je Orange zou afstaan aan Lodewijk
XIV. En hiermede werd de bestaan
de toestand bekrachtigd. Protesten
het Huis Nassau hadden weinig
resultaat, behoudens dan dat bij een
verdrag in 1732 bepaald werd dat de
Nassause prinsen het recht herkre
gen zich Prins van Oranje te noemen,
evenwel zonder ook maar enige aan
spraak op het Franse grondgebied
zelf te kunnen laten gelden.
Zo is sedert 1732 Orange niet alleen
geografisch maar ook rechtens een deel
Frankrijk. Ondanks een zelfstandig
bestaan van ongeveer 1000 jaren heeft
Orange het lot moeten delen van zovele
kleine staatjes. Maar nog kan menig
landman daar aan de Rhóne vertellen
■an de historische grootheid van de stad
p de streek waarop hij trots is.
Neen, de herinnering is niet wegge-
■aagd. Bij de Nederlanders leeft die nog
voort in de trotse spreuk van het Ko
ninklijk wapen: „Je Maintlendrai", eens
de wapenspreuk van het stamhuis Cha
lons. Er is meer dat aan een glorierijk
verleden herinnert: de blauwe jacht»
hoorn met zijn zilverwit beslag en rode
koord, die reeds vijf eeuwen lang het
blazoen der Oranjes siert, wijst terug op
de dappere Guillaume au Cornet Wil
lem met de Hoorn de eerste vorst van
het aloude Orange.
Prinsen van Oranje zouden noemen,
is hierin gelegen, dat de prinselijke
titel hoger is dan de grafelijke. Was
Orange een graafschap gebleven,
dan hadden Willem de Zwijger en
zijn opvolgers zich heus niet zo op
hun bezit in Frankrijk laten voor
staan.
Daarbij komt nog iets. In de oorkonde
waarin Keizer Barbarossa zijn decreet
neerlegde, staat bovendien vermeld, dat
er „nullo mediante". dat is „geen tussen
persoon" is tussen de Keizer en de Prins
van Oranje. Dit betekent dat de Prins
de gelijke werd van de Keizer, die slechts
„primus inter pares" was. Juist deze
phrase heeft het later Willem de Zwij
ger mogelijk gemaakt op voet van ge
lijkheid op te treden tegenover de vor
sten van Europa, in het bijzonder tegen
over Philips II van Spanje De onafhan
kelijkheid van Nederland werd er mede
door bewerkstelligd.
Prins Willem
erfgenaam
MAAR ER ZOUDEN nog heel wat erf-
rechtkwesties opgelost moeten wor
den eer het 'vorstendom Orange in han
den kwam van het Huls Nassau. In de
15e eeuw waren „les Etats de la pinci-
pauté d'Orange" in het bezit van het
geslacht Chalons. Orange werd toen be
stuurd alsof het een uitgestrekt grond-
Europa
"jVTA DE DOOD van Willem van Orange
(1584) ging het prinsdom over op zijn
broer Philips Willem, die na zijn vrij
lating uit Spanje ter plaatse regeerde.
Maurits, die het prinsdom in 1600 erfde,
restaureerde met zijn ingenieur Simon
Stevin het voorvaderlijk kasteel te Oran
ge en maakte het tot het sterkste fort
in Europa, zodat het de bijnaam kreeg
van „het Gibraltar aan de Rhóne".
Deze vesting met zijn .elf bastions had
volledige contróle op de scheepvaart op
deze rivier, hetgeen de Franse koningen
geenszins welgevallig was. Gedurende
het regiem van Prins Maurits en dat
zijn halfbroer Frederik Hendrik en
diens zoon en kleinzoon Willem II
Willem III, was het prinsdom dan ook
een doorn in het vlees van Frankrijk. In
1660 en daarna nog eens in 1672 (ramp
jaar! Oorlog met Frankrijk, Engeland,
Munster en Keulen) liet Lodewijk XIV
Orange bezetten en de vestingwerken
slechten. Eerst in 1697, bij de Vrede
Ryswijk, kwam het Prinsdom, geheel
onttakeld weer aan het Huis Nassau
terug.
Bij de dood van Willem Hl ontstond
er opnieuw strijd om Orange. Want hoe
wel hij zijn neef Jan Willem Friso als
erfgenaam had aangewezen, bleven
moeilijkheden niet uit, daar Frederik
Hendrik reeds testamentair had be
schikt dat bij ontbreken van een mt
lijk oir uit zijn geslacht, de nakomelin
gen van zijn dochter Louise Henriëtte
als erfgenamen zouden optreden.
strijd ging nu tussen de Friese tak
het Huis Nassau en de Pruisische koning,
de nazaat van Louise Henriëtte. Intus
sen had koning Lodewijk van Frankrijk
andermaal bezit van het prinsdom geno
men en het geschonken aan de Prins
Conti.
Bij de Vrede van Utrecht in 1713,
Het Romeinse amphitheater in Orange
Predikbeurten voor Leiden en omgeving
LEIDEN: Herv. Gemeente: Pieters
kerk, 10 uur dr O Norel, 5 uur ds D J.
Spaling, Workum; Hoogl. kerk, 8.30 uur
d"s Swijnenburg, Nyverdal, 10.30 uur ds
Spaling, Workum (H. Doop); Woensdag
7.30 uur avondstilte; Oosterkerk, 10 uur
ds Postma, Zoeterwoude, 7 u. ds Kloek;
Marekerk 10 uur ds Hiensch, Arnhem;
Kooikapel 10 uur ds De Ruiter; Mors-
weglokaal 10 u. ds Swijnenburg, Nijver-
dal; tehuis voor ouden van dagen Don
derdag 7 uur dienst; Eglise Wallonne pas
dt service; Acad Ziekenhuis, 10 uu
Bestelwagen van R'damsche Bank gerooid
Chauffeur met ploertendoder buiten gevecht gesteld
Gisteren omstreeks tien uur hebben twee mannen kans gezien zich uit
de voeten te maken met een bestelauto van de Rotterdamsche Bank, die
geparkeerd stond voor het gebouw van de Nederlandse Bank aan de
Boompjes te Rotterdam. In de auto bevond zich-een tas, waarin zich f 90.760
bevond. Het is de politie gelukt de daders te arresteren. Zij legden een vol
ledige bekentenis af. Het zijn de 35-jarige koopman J. G., zonder vaste
woon- of verblijfplaats en de 22-jarige tekenaar J. S. uit Amsterdam.
inhoud met
's Morgens reden twee personen var
de Rotterdamsche Bank uit om op diver
se adressen in de stad geld te bezorgen.
Zo parkeerden zy ook voor de Neder
landse Bank aan de Boompjes en eer
hunner bracht een som geld naar bin
nen. Toen hy de auto had verlaten, ver
schenen er plotseling twee mannen,
ging naast de chauffeur zitten en begon
met hem ruzie te maken. Naast de
chauffeur stond een tas met geld, w
van het grootste gedeelte juist door zfln
collega de Nederlandse Bank was bin
nengebracht.
In de auto gaf de onbekende de man
van de Rotterdamsche Bank plotseling
een klap met een ploertendoder OP het
hoofd. De man, die zich hevig verzette,
werd uit de auto gesleurd en daarna ge
trapt, zodat hy op de straat bleef lig
gen. ZUn collega, die uit de bank kwam
en direct alarm sloeg, waardoor de deu
ren van de bank onmiddellijk werden ge
sloten, had echter het nakijken, want de
auto, waarin ook de tweede dader had
plaats genomen, reed weg.
Een bromfietser, de 52-Jurige P. A. H,
Brackx uit Schiedam, die een en ander
zag gebeuren, ging de auto achterna
het gelukte hem een agent te alarmeren,
hoewel er een vuurwapen op hem werd
gericht. Ook by de Nederlandse Bank
werd alarm geslagen en spoedig gierden
de politie-auto's door de stad op zoek
naar de bestelwagen. De overvallers, die
met de wagen verscheidene aanrijdingen
maakten besloten in de Boomgaardstraat
de auto In de steek te laten. Zij stapten
Hoe een koe een
haas vangt
uit, de tas met bijna een
zich meenemend.
Een agent, die op de hoek van de Witte
de Withstraat-Eendrachtsweg
straat over hielp, werd plotseling door
een man gewaarschuwd dat er twee
mannen uit een auto kwamen en de be
nen namen. De agent snelde de manner
achterna. Toen hy ze had ingehaald, ge
heel onkundig echter van de overval, zei
hij: „hé, stop eens even, waarom lopen
Jullie zo hard?". De mannen zeiden
aam-yding te hebben gehad en nu op weg
te zÜn naar een dokter. De agent, die
aan beschonken bestuurders dacht, rook
niets, hy informeerde naar welke dokter
zy zouden gaan. Ook vroeg hy waar de
wagen stond en of zy de eigenaars wa
ren, Zy bevestigden dit waarop de agent
naar de papieren vroeg. De mannen
voelden hun zakken na. De agent kon
echter niet bevroeden dat een der man
nen een geladen pistool In zyn binnenzak
had. Het rijbewijs kwam niet te voor
schijn en de agent sommeerde de man
nen mee naar het bureau te gaan waai
zy een proces-verbaal zouden krygen
omdat zy zonder rybewys hadden gere
den.
Een tweede agent verscheen ten tonele.
Deze vermoedde dat het de daders van
de overval waren en hy waarschuwde
zyn collega dat de mannen gewapend
ren. Ook verscheen er een politie-auto
van de radio-surveillance-brigade, doch
ook de agenten van deze wagen wisten
niet, toen de mannen in deze auto
geleid, dat zy de daders van de overval
mee naar het bureau voerden. Toen de
mannen nog ter plaatse gefouilleerd wer
den kwam het pistool te voorschijn en
de agent werd nog gewaarschuwd dat het
wapen geladen was. Een der mannen
bood aan even de veiligheidspal over te
halen, maar deze taak verrlohtte de agent
liever zelf. Uit de zakken der overvallers
kwamen ook nog ploertendoders te voor-
schyn.
Toen de zaak op het politiebureau uit
gezocht werd bleek een goede vangst te
zyn gedaan, want de twee mannen, nog
in het bezit van de tas, bleken de over
val op de auto te hebben uitgevoerd.
Aanvankeiyk dacht men dat de neer
geslagen man van de bank vrij ernstig
gewond was, doch na onderzoek in het
ziekenhuis Coolsingel bleken de verwon
dingen van dien aard dat de man spoedig
het ziekenhuis kan verlaten.
Vermet; Diaconessenhuis da Van Ever-
dingen.
Gereform. Kerk: Zuiderkerk 10 uur ds
Dronkert, 5 uur ds Thomas, Hilversum;
Herengracht, 10 u. ds v. d. Bosch, Brit-
7 uur ds Maaskant; Oude Vest, 10 u.
ds Maaskant, 5 uur ds Van den Bosch,
Britsum.
Geref. Kerk art. 31: Prediker 10 uur
j A J. Moggré, Zevenbergen; Lutherse
Kerk 5 uur idem.
Chr. Geref. Kerk: 10 u. ds v. Smeden,
Utrecht, 5 uur idem.
Geref. Gemeente: 10 u. leesdienst, 5 u.
idem; Woensdag 7 30 u. ds v. d. Kettery,
Alblasserdam.
Evang Lutherse Gemeente: 10.30 uur
ds Haan.
Doopsgezinde Gemeente: geen dienst.
Rem Gemeente:: 10.30 uur da Poort-
Ni
Evang. Christen-Gemeenschap: heden
openlucht werk Vrouwenkerkhof, morgen
de heer Stiekelorum, 5 u. onder
linge bijeenkomst, Maandag 8 uur jeugd-
Jeruel: 10 u. breken des Broods, 5.30 u.
de heer Schouten jr, Dinsdagavond 8 u.
Bijbelbespreking, Woensdagavond 8 uur
jeugddienst, Vrijdagavond 8 u. bidstond.
Leger des Heils: heden 7 u. bidstond,
uur open iuchtwerk Steenstraat, morgen
I u en 7.30 u. maj. Offenberg, Amster
dam, Maandag 2.15 uur vrouwenbond,
Dinsdag 7.30 uur soldatensamenkomst,
Donderdag 8 uur heiligingsdienst.
Oud-Katholieke Gemeente: 10 u. hoog-
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.,
Julianastraat 9 u ds Lekkerkerker. Schar-
negoutum. 10.30 u ds Stehouwer. H Doop,
6 30 u ds Lambour: gebouw Jonathan 10 u
ds V. d. Wiel, Leiden: kapel Gouwsluis
6.30 u ds Lekkerkerker, Scharnegoutum.
Martha-stichting geen dienst Oudshoorn
7 u eerw. heer Roelofsen. Slikkerveer;
Hooftstraat 9.30 u ds Roelofsen. Zeist, H.
Doop, 6 30 u ds Roelofsen
Geref Kerk: Zuiderkerk 10 u ds Bosch,
Daarle, 6.30 u dr Schelhaas, A'dam-N
Noorderkerk 10 u ds Van Arkel, Haarlem,
6 30 u ds Bosch: Aula 10 u dr Schelhaas,
6.30 u ds Van Arkel; Oudshoorn 10 en 6 30
u ds Sybesma, Vinkeveen.
Geref. Kerk art. 31: 10 en 4-30 u ds Van
der Stoel, Grootegast.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 6 u ds Baaij.
Oud-Geref. Gemeente: leesdienst.
AARLANDERVEEN: Geref. Kerk: 10 u
leesdienst, 2 30 u ds Boer, Waarder.
Herv. Gem geen opgave.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 u leesdienst, 2 30
u ds Van Leeuwen. Delft.
BENTHUIZEN: Herv. Gemeente:
en 6 u cand. Graafland, Gouda.
Geref. Gemeente: leesdienst-
HAZERSWOUDE: Herv. Gem., 9
ds Emmerzaal, Dubbeldam, 6 30 u ds Van
der Leeden.
Geref. Kerk: 9.30 en 6-30 u ds Oussoren.
HILLEGOM: Herv. Gem-, 10 u ds Ter-
laak Poot, Amsterdam, 5 u ds Jongeboer,
Lisse.
Geref Kerk: 10 en 5 u ds Krabbe.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 u ds Sluiter.
HOOGMADE: Herv. Gem-, geen op
gave.
DE KAAG: Herv. Gem-: geen opgave.
KATWIJK AAN DEN RIJN, Herv.
Gem.: 9.30 en 6 u ds De Leeuw, Boskoop.
Geref. Kerk: 930 en 5 u ds Zeyi,
KATWIJK AAN 'ZEE: Herv. Gem..
Nieuwe kerk 8.30 u ds M-onster, 10 u ds
Lambour, Alphen aan den Rijn, 6 u dr
Kerekes, Waverveen: Oude kerk 10 u ds
Monster, 6 u ds Eysinga, Barnender; Ka
pel 10 u ds De Bruin, Barneveld-
Geref Kerk: 8 30, 10.30 en 6.30 u ds
Schaafsma, Rotterdam, 4.30 u ds Bos;
Unie-gebouw 8 30 en 10.30 u ds Bos.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 u ds De Jong.
Geref Gem.: 10 en 5 u leesdienst.
Geref Kerk art 31: 10.30 en 5 u ds Van
Venetië. Wormerveer
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem 10 u ds Tromp, Boskoop. 7 u ds De
Ruiter, Leiden.
Geref. Kerk: 10 en 7 u ds Hartveld,
Bodegraven.
LEIDERDORP: Herv. Gem.: 10 u ds
Mackaay, Haarlem, H. Doop. 6430 u ds
Postma, Zoeterwoude.
Geref. Kerk: 10 u ds Lindeboom,
Zwijndrecht, 6.30 u idem-
LEIMUIDEN: Herv Gem.: 930 u ds
Van Veenon, Ternaard.
Geref. Kerk: 9.30 en 6 30 u ds Ooster-
hoff.
LISSE: Herv. Gem.: 9 en 10-30 u ds
Jongeboer, 5 u eerw. heer De Blaauwen-
Geref Kerk: 10 en 5 u ds A. de Korte,
Haaksbergen.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 4 u cand. Rlb-
bers, Apeldoorn.
Geref. Gem.: 10 en 4 u ds De Gier.
Geref Kerk art, 31: 10 en 4.30 u ds
Meulink, Enschede.
Oud Geref. Gem.: 9.30 en 3 u lees
dienst
Ned. Prot. Bond: geen dienst,
NOORDWIJK-BINNEN: Herv. Gem.:
10 u ds Karres, Voorburg. 5 u ds Bon-
ng. Rijnsburg
Geref. Kerk: Vinkenlaan 930 u ds De
Kluis. Santpoort. 5 u idem: V. d. Bergh-
ichting: 11 u ds De Kluis
NOORDWIJK AAN ZEE: Herv. Gem.:.
Russen hebben sluizen gesloten
Kolenvoorziening van
Berlijn in gevaar
De door de Russen aangekondigde
sluiting van de sluizen by Rothensee is
gisteren een feit geworden. Hierdoor is
het vervoer te water van kolen uit het
Ruhrgebied naar BerUjn tot stilstand ge
komen. Per maand werden langs deze
weg ongeveer 50.000 tot 60.000 ton kolen
vervoerd.
Tengevolge van het lage peil van de
Elbe kan via deze rivier en de Havel
op het ogenblik slechts 20.000 ton kolen
naar Berlijn worden getransporteerd,
tegen ongeveer 55.000 ton onder normale
omstandigheden. Wanneer de sluiting
van de sluizen lange tijd gehandhaafd
wordt, zal de kolenvoorziening van Ber-
lyn by gevolg in gevaar worden gebracht.
Eli doden bij onlploiiing
Grootste baggermolen
van Frankrijk gezonken
Frankrijks grootste baggermolen, de
1289 ton metende Pas de Calais II is van
daag in de haven van Boulogne gezon
ken, nadat een opgebaggerde torpedo uit
de oorlog tot ontploffing was gekomen.
Van de bemanning van 17 koppen ver
loren er 11, onder wie de kapitein, het
leven. Van de zes overlevenden werd nie
mand ernstig gewond.
Toen de torpedo boven water kwam,
zat zij bekneld tussen twee bagger-
emmers. Een lid. van de bemanning klom
er bij om het ding onschadelyk te maken,
maar het viel en ontplofte.
u ds Karres, Voorburg, 5 u ds Boa
ting, Rijnsburg.
Geref. Kerk: 8.30 en 10.30 u ds Hajer,
Leiden, 5 u idem-
NOORDWIJKERHOUT: Herv. Gem.:
geen opgave ontvangen.
CEGSTGEEST: Herv. Gem Groene
kerk 10.30 u ds Visser, H. Doop; Paulus-
xerk 10 u ds Kloek. 7 u ds Monteban,
Morra Lioessen; Hoge Mors nam. 9 u ds
Geref. Kerk: 10 en 5 u dr Westerink,
Leiden.
Geref. Kerk art. 31: Willem de Zwy-
gerlaan 8.30 en 3 u ds Meulink, em. pred„
Enschede.
Ver. van Vrijz. Herv.: geen opgave.
OUDE EN NIEUWE WETERING: Herv.
Gem.: 10 u ds Knottnerus.
Geref. Kerk: 9.30 en 630 u ds Van
Swigchem.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem.: 9.30
u ds Van Soest, H. Doop, 6 30 u ds Van
Soest.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 u ds Van
Smeden, Rotterdam-Z.
RIJNSBURG: Herv. Gem.: Grote kerk
10 u ds Bonting, 5 u ds Van Harten,
Delft: Kleine kerk 10 u ds Bronsgeest,
Hijkersmilde, 5 u ds Wolvaart, Doorn.
Geref. Kerk: Voorhouterweg 10'u ds
Ypma, Groningen, 5 u ds De Lange,
Haarlemmermeer-O-: Rapenburg 9 u ds
De Lange, 4.30 u ds Van Popta. 10.30 u
ds Van Popta. 6 u ds Ypma.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 u ds Brands-
ma.
Geref. Kerk art. 31: Langevaart 10.30 u
en 5.30 u ds Van Nieuwkoop, A'dam.
SASSENHEIM: Herv. Gem.: 9 en 10.30
u dhr V. d- Berg, Valkenburg, 5 u vica
ris Hoekstra, Noordwyk aan Zee.
Geref. Kerk: 930 en 5 u ds Hoekstra,
iDen Haag-O.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 u ds Visser.
Ned. Prot. Bond: 10.30 u ds Bakker,
Ooster-Hesselen.
TER AAR: Herv. Gemeente: 9.30 u ds
Van Amstel, H. Avondmaal, 6-30 u Na
betrachting.
Geref. Kerk: 10 en 6.30 u ds Boer,
Waarder, Bev. ambtsdragers.
VALKENBURG: Herv. Gem.: 10 en 6 30
u ds Baas. Bed. en dankz. H- Avondmaal
Geref. Kerk: 10 en 5 u ds Nyhuis.
Geref. Kerk art. 31: 8.45 en 3 u ds Jon
geling, Apeldoorn.
VOORHOUT: Herv. Gem-: geen opgave
ontvangen.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem.: Dorp
10 u ds Meyering. Voorber. H. Avond
maal, H Doop, 5 u ds Fortgens; Rijndijk
10 u ds Fortgens.
Geref. Kerk: 10 en 5 u ds NUhuis,
Gouda
Geref. Kerk art. 31: geen opgave.
WARMOND: Herv. Gem.: 10 u ds
Schoneveld, Den Haag, 7 u dr Zandee.
WOUBRUGGE: Herv- Gem-: 9.30 u ds
Van Dijk, 6.30 u ds Van Dijk.
Geref. Kerk: 9.30 u ds Broekstra,
Oegstgeest, em- pred., 6.30 u ds Van Sluys,
Den Haag.
ZOETERMEER: Herv. Gem.: 10 en 6-30
u dr Woldendorp, H- Doop om 10 u.
Geref. Kerk: ds Versluys, Geldermal-
sen, 10 en 6.30 u.
Geref. Gem-: 10 en 6 30 u leesdienst.
Herv. Evangelisatie: 10 en 6.30 u ds
Dorsman, Schelluinen.
Ver. van Vryz Herv.: 6.30 u ds Bloem
hof, Heilo.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem.: 10 u
erw. heer Smit, Heemstede.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem10 u ds
De Jong, Hoogmade, 6.30 u eerw. heer
De Bruyn.
