TROPHYC0A?r
Arts mag geen einde maken
leven van een zieke
aan
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
3
WOENSDAG 12 MAART 1952
Eenparig oordeel der Christelijke ethiek:
Gebod van God trekt voor de mens
een onverbiddelijke grens
(Door prof. dr R. Schippers)
TfUTHANASIE dit vreemde woord betekent in de Griekse litteratuur
„schone dood". Maar bij ons heeft het een wat andere zin gekregen;
het werd zoiets als een technische term. Als zodanig heeft het drie beteke
nissen in het Nederlands. De eerste is al oud en tegenwoordig ongebruike
lijk. Zij kwam voor in de terminologie van de zogenaamde Beoefeningsleer,
die voorschriften gaf voor de oefening in de godzaligheid door een nauw
gezet godsdienstig en zedelijk leven. In deze Beoefeningsleer is euthanasie
het woord voor de „wel-stervensconste". De mensen, die dit woord graag
gebruiken, waren er van overtuigd, dat niet alleen het wèl-leven een kunst
is, maar ook het goede vrome sterven; het in Jezus ontslapen. Onder het
hoofdstuk Euthanasie beschreven zij als het ware de geestelijke techniek
van deze voor velen zo moeilijke bezigheid.
Men mene niet. dat ik hier een woord
kwaad van zeggen wil; integendeel, al is
het een gevaarlijke zaak,
met hun voorschriften ook al plaatsen
zij zich onder de critiek van de Heilige
Schrift zich bemoeien met het geheim
van de Heilige Geest, dat het Christelijk
sterfbed heet, het is aan de andere kant
een nodige zaak. dat christenmensen iets
weten van de „weg der middelen", die
God gaan wil bij de vertroosting der
stervenden.
De twee andere betekenissen zijn
derner. Zij hangen samen. Zij duidén
het bezorgen van een zachte dood aan
ongeneeslijke zieke. Zoiets is technisch
mogelijk. In de tweede betekenis i!
dan de term voor de moord op dat
leven, dat de nazi's levensonwaardig
noemden. Door deze euthanasie werden
de levens van ongeneeslijke krankzinnigen
en van idioten afgesneden. Het leven van
deze mensen gold voor de nazi's alleen
maar als nutteloos en schadelijk
volksgemeenschap en het moest uit de
weg geruimd worden. Hier zat een vol
komen onbarmhartige miskenning van
het menselijk leven achter en eutha
nasie was slechts een mooi woord
een afschuwelijke zaak.
Daarom is euthanasie in de derde be
tekenis toch weer iets anders. Men duidt
er mee aan het doden van of zoals ook
wel gezegd wordt: het actieve versnellen
van het stervensproces bij lijders
ongeneeslijke ziekte door toepassing
de middelen der geneeskunst met het doel
om hun en hun naasten nog langer de
pijn, het verdriet van hun ziek-zijn
besparen of ook hét leed van een pijn
lijke. soms afschuwelijke dood. Het doel
is hier allerminst om een weerloos
selijk leven uit de weg te ruimen.
Nederlands proces
OOK NEDERLAND heeft nu zyn eutha-
nasie-proces, waar blijkens de be
richten in de dagbladen een onzer artsen
terecht stond op de beschuldiging, dat hij
zijn broer op diens verzoek een hoeveel
heid Codinovo-tabletten en drie mor-
phine-inspuitingen had gegeven, waar
op de dood van zijn broer was gevolgd.
De zieke leed sinds acht jaar aan een
zeer ernstige longziekte; de medische
wetenschap stond met al haar middelen
machteloos tegenover de ontzettende be
nauwdheden van de patiënt en hij had
volgens de medici hoogstens nog enkele
weken te leven; de zieke nam zelf de
tabletten in.
Het kan onze bedoeling niet zijn over
dit speciale geval iets te zeggen. Zoiets is
terecht ongebruikelijk. De rechtbank zal
hebben uit te maken of het waar is, wat
door de beklaagde wordt gezegd: „Wat
ik voor mijn broer gedaan heb. ligt in één
lijn met de handelingen van euthanasie,
welke overal ter wereld door artsen wor
den verricht"; en ook of hier van toepas
sing is wat ons Wetboek van Strafrecht
zegt:
„Hij, die een ander op zijn uitdrukke
lijk en ernstig verlangen van het leven
berooft, wordt gestraft met een gevange
nisstraf van ten hoogste twaalf jaar". Op
dit art. 293 pleegt mon te wijzen, wanneer
de juridische kant van het euthanasie
vraagstuk ter sprake komt.
Wij zullen ons nu alleen met het zede
lijk aspect bezig houden. En dan is vóór
alle dingen wel nodig, dat wij ons door
dringen van de bijna ondraaglijke last
van het lijden, welke door God aan een
ziek en uitgeput mens kan toegemeten
worden. Ik heb heel vaal: een innig
vroom kind van God horen bidden en
smeken om verlossing uit zijn aardse
lijden door een spoedig zalig sterven en
ik heb ook zelf meer dan eens bij een
ziekbed, waarvan men niet anders kan
denken dan dat het een sterfbed was en
waar zo erbarmelijk veel pijn geleden
werd, ootmoedig gebeden om verkorting
van dit leed, zo het mogelijk ware. Waar
de vraag van de euthanasie er een is van
de medische ethiek en allereerst zich aan
de artsen opdringt, mag er bovendien wel
op gewezen worden, dat juist de arts uit
hoofde van zijn vakkennis soms nóg meer
pijn én nóg minder weerstandsvermogen
in het verschiet van het aardse leven
van zijn patiënt ziet dan wie ook.
Verleidelijke vraag
Is in zulke omstandigheden niet het
„ideale" geval denkbaar, dat de patiënt
bij vol bewustzijn samen met de naaste
familieleden in eerste barmhartigheid en
diep-ernstig beraad eenparig tot de slot
som komen, dat de ingreep van de eutha
nasie in de gegeven situatie toch de beste,
de meest menswaardige „oplossing" is?
Deze vraag is zó verleidelijk, dat het
ons niet verwondert, dat ze verschillend
beantwoord is en nóg wordt. De oude
eed van Hippocrates zegt hier onvoor
waardelijk „neen", wanneer zij de artsen
laat zweren: ik zweer dat ik r.oolt iemand
een dodelijk gif zal geven, ook dan niet
ik niet een zo verwerpelijke raad geven.
Zuiver en heilig zal ik mijn kunst bewa
ren. In enkele landen echter is de mo
gelijkheid van euthanasie onder vele be
perkende bepalingen wettelijk geregeld.
Daar acht men een „ideaal" geval als
hierboven geschetst, denkbaar en daar
antwoordt men soms met „ja" op de ge
stelde vraag. Waarom zeggen ook wij.
met de toonaangevende literatuur van
medische zijde in Nederland, dat het
niet geoorloofd is die moeilijke en ver.
léidelijke vragen van daareven met „ja'
te beantwoorden? „Voor het leven staat
men in eerbied stil. Men steekt er de
hand niet naar uit. Het heeft een on
doorgrondelijk geheim, dat we niet mo
gen schenden. Wat weten we van de zin
van het leven? En zou de arts, die strij
der voor het leven, de middelen die de
wetenschap hem geeft, mogen gebruiken
om leven te vernietigen? Neen! Niet zo
zeer omdat het moeilijk zou zijn grenzen
te trekken, niet zozeer omdat deze be
voegdheid tot onverkwikkelijke sociale
complicaties zou kunnen leiden, maar
zonder meer uit het beginsel van de eer
bied voor het leven". Zo sprak Prof. dr
R. van Dam zich uit op het Lustrum
congres van de medische faculteit der
Amsterdamse Studenten in 1946. En daar
stemt het oordeel van de Christelijke
ethiek mee overeen; ik denk aan de goe
de bladzijden, die Karl Barth in zijn
laatst verschenen deel van zijn K.D. aan
deze zaak wijdt (III, 4. 484--188).
Met alle eerbied voor de goede bedoe
ling om aan eeq lijder van zeer groot
leed een laatste weldaad te bewijzen is,
zover ik weet, het eenparig oordeel van
de Christelijke ethiek, dat bij al de vra
gen die hier kunnen rijzen het antwoord
moet worden gegeven uit de erkenning,
dat het Gods zaak is en Gods zaak alleen
een einde te maken aan het menselijk
leven en dat de mens daarbij slechts
dewerken mag op Gods bijzonder en
delijk bevel.
Dit is een formulering, onlangs door
Barth gegeven, waarmee wij evenzee
stemmen als met zijn opmerking, dat
leven en sterven beide slechts een t
daad voor de mens kunnen zijn, indien
de mens beide uit Gods hand ontvangt
aanvaardt. Het is menselijke a a n m a
ging te menen, dat de mens hier eigen
machtig tussen komen kan en dat i
selijk ingrijpen hier metterdaad hulp
zou mogen heten.
Dat Gods gebod om het leven te eerbie
digen en te beschermen hier een onver
biddelijke grens trekt is, zoals alle wer
kelijk van God komende geboden dit
doen, alleen maar goed en heilzaam.
Stilstaan voor de grens
hij weet met zijn verlangen naar verlos
sing voor deze grens te moeten stil
staan. Het is goed voor zijn familie, die
hem het allerbeste gunt, dat zij beseft,
dat de vraag of misschien aan de zieke
de gunst van de euthanasie mag worden
bewezen, door een duidelijk gebod Gods
bij voorbaat afgesneden is. Wie heeft het
recht het leven van zyn medemens op
te geven? Hoe zal de naaste van de zieke
zijn taak. om alles te doen. wat de patiënt
tot het laatste toe sterken moge in
lijden, volbrengen kunnen, indien hem
toegestaan wordt in het geheim een v
te koesteren in de richting van zulk
versneld sterven door mensenhand?
Het is en daar zullen wij toch v
al om moeten denken goed vooi
arts. dat hij zich hier door een gebod
Gods of door een duidelijke gewetensbe
slissing van onvoorwaardelijke eerbied
voor het levgn begrensd weet in zijn op
treden. De arts immers zou. ingeval
euthanasie geoorloofd ware, de beslis
sende stem hebben en hij zou ook de ge
nomen beslissing moeten voltrekken in
een daad.. Men zegt. dat altijd het risico
aanwezig is, dat een ten dode opgeschre
ven mens weer opleeft. Mag het r
van een voorbarig doden de prijs zijn
voor de disputabele weldaad, die
dokter dan in zogenaamd zekere gevallen
mag bewijzen? Het beroep van de arts is
toch al zwaar genoeg dan dat hij be
zwaard zou mogen worden met het
nemen van zulke beslissingen. Het recht
van euthanasie zou iets brengen tussen
de patiënt en zijn dokter, dat niet tussen
hen komen mag.
(Advertentie)
De Virginia sigaret met de nieuwe kwaliteitsnorm
Lezing voor leseive-politie
Goed georganiseerde hulpdiensten
beperken uitwerking van atoombom
LS DE BURGERBEVOLKING is voorbereid en de hulpdiensten goed zijn ge
organiseerd, kunnen de gevolgen van een eventuele atoombom-aanval aan-
ienlUk worden beperkt. Dit zei dokter W. A. L. Dekker, het hoofd van het centraal
laboratorium van het Acad. Ziekenhuis gisteravond in het politicbureau tot een
groot aantal leden van de reserve-politie. Dokter Dekker, die zelf reserve-agent
politie Is, hield een inleiding over de atoombom, waarin hij speciaal de me
dische aspecten van een atoom-oorlog belichtte.
erking van de atoombom is drie-1 radio-actieve stoffen beschermt
ledig. De luchtdruk geeft mechanische
Het doet er niet toe
hoe U Uw matting,
vloerzeil of tapijt ver
legd wilt hebben. Onze
behangen en stoffeer
den verstaan hun vak en
hun werk is tot in de
hoekjes in de puntjes I
Rapport gevraagd
In de zaak tegen een 25-jarige los
werkman uit Leiden, die een oude ge
vangenisvriend voor 600 had bestolen,
gelastte de Haagse rechtbank herope
ning van het onderzoek voor het in
winnen van een reclasseringsrapport. Er
was een jaar en zes maanden met aftrek
tegen verd. geëist. Hij had diefstal ge
pleegd in Den Haag, Leiden, An .wer
pen en Apeldoorn.
Aannemer vrijgesproken
De 49-iarige aannemer W F. S uit
Uithoorn stond veertien dagen geleden
voor de Haagse rechtbank terecht, om
dat hij betrokken zou zijn geweest bij
geknoei me: zand leveranties voor de
bouw van het nieuwe station te Leiden
Er werd een jaar tegen hem geëist. De
rechtbank sprak hem thans vrij, onder
meer opmerkende, dat het voor aecoord
tekenen van het dagboek geen creatieve
werking had. Het teniastegelegde werd
niet bewezen geacht.
Firma J. P. van der Blom organi- Agenda voor Leiden
seerde modeshow
Woensdag
Schouwburg. 8 uur: Rott. toneelgezel
schap speelt voor K. en O. Othello van
i Shakespeare (vrije voorstelling),
i Vlies, 8—11 uur: Banketbakkers-show.
Levendaal 1, half 7—half 8: Zitting
commissie voor de prijzen.
Donderdag
Ty SHOW, die de firma Van der Blom gisteren ('smiddags en s avonds) I v0^hd™SfdLse8K^riS^ev<tS°A5S'°'
U in de Turk hield, heeft de Leidse dames een goede indruk gegeven Snouck-Hurgronjehuis. 12 15 u: Pauze-
L.A.K.. Jaap Stoten en A. Th.
Kapsels, make-up en kleedkunst
(Van onze verslaggeefster)
van datgene, wat van haar in het komende seizoen op het gebied
élégance verwacht wordt. Men is in ieder geval thans op de hoogte van
make-up, kapsel en kleding. En Elisabeth Ardens vertegenwoordigster
heeft het de dames op het hart gedrukt: dit alles heeft pas effect, wanneer
het is gebaseerd op een charmant uiterlijk. En dat klonk héél verstandig.
Dc materiële basis voor een goede
verschijning, figuur en loop, werd door
mevr. J. van Kiregten, Elisabeth Ardens
representatieve, eerst degelijk onder de
loupe genomen. In het algemeen, zo zei
spr., is een verzorgd uiterlijk al de
helft van de winst. Wat de make-up be
treft: hier propageerde zij u'teraard de
producten van haar Amerikaanse op
drachtgeefster, maar de tips. die zij gaf
betreffende het schoonihouden en het
stimuleren van de huid, zijn zeker alge
meen geldend. Met haar leuze, dal
iedere vrouw de opdracht heeft om er
„goed" ui', te zien, kan zeker iedereen
het eens zijn.
De heer J. P van der Blom, de orga
nisator van de show. was hierna aan het
woord met éen serie kapsels en avond
creaties, die er wezen mochten. Zij wa
ren ove- het algemeen geheel volgens
de richtlijnen van de mode. maar toon
den aan. dat die richtlijnen door een
vakman met smaak cn psychologische
kijk moeten worden gehanteerd.
Zo'n vakman is de heer Van der
Blom, want wij constateerden, dat
iedere mannequin op geheel persoon
lijke wijze was behandeld en dat de
meeste kapsels uiterst draagbaar waren:
het Directoire-kapsel voor de rijpe:
vrouw, het jongemeisjeskapsel voor h<
lieve, ronde gezichtje. De veren
bijoux in de avcndkapsels waren m-
smaak aangebracht. Het nieuwe Er.geli
procédé van StijnenLonden. „Sta
mist" geheten en dienend om het haar
op sommige plaatsen een interessante
zilveren, gouden of roden gloed :e
ven, voldeed zó zeer, dat ook de ma:
quins van Tonny Waagemans er
behandeld wensten te worden. Een
kei avondkapsel viel minder in i
smaak: zo het met een Nerz-bontje
In Surinaamse binnenlanden werd
hospitaal gesticht
Simavi-avond in de Zuiderkerk
wonden; door de lichtwerking van de
explosie (mlllioenen graden Celsius), de
ultra-violette stralen, ontstaan tot op
grote afstand „flitswonden" en ten derde
'jn er de ioniserende stralen, die de
eefsels van het lichaam aantasten.
De atoombom kan op drie manieren
tot explosie worden gebracht: boven de
grond (dan is het effect van de lucht
druk het grootst): op de grond, waarbij
een stof ontstaat, die sterk radio-actief is
i op grote afstand door mensen kan
orden ingeademd, en onder water,
waardoor het gebied tijdenlang gevaar
lijk blijft.
Men zal angst krijgen, dat tegen dit
wapen niets is te doen, vervolgde dokter
Dekker, vooral als men de uitwerking er
van in Japan ziet. Toch waren de meeste
slachtoffers daar te wijten aan het feit,
dat men niet op zo'n bom was voorbe
reid en de huizen licht van bouw zijn.
Van de slachtoffers werd 60% getroffen
door dc luchtdruk, 20% door flitswerking
20% door radio-actieve stralen. Zeer
1 mensen werden de dupe van latei-
ontstane infectie.
M'litalr gezien zal men de explosie
>ven de grond toepassen. Omdat de bom
grote verwoestingen aanricht, moeten de
hulpdiensten worden gedecentraliseerd.
Voor de luchtdrukslachtoffers is een goed
ingerichte bloedtransfusiedienst nodig.
Dit werk van het Rode Kruis zal sterk
moeten worden uitgebreid.
De bestrijding van de hitte en uitstra
ling is zeer moeilijk. Spr. vroeg zich af,
of de door de regering beoogde uitbrei
ding van het brandweermateriaal wel
oldoende zal zijn. Tegen de flitswerking.
raarvan de mens een deel kan verwer
ken, kan men ook iets doen. De ultra
violette stralen worden tot de helft ver
zwakt door een staalplaat van 2^2 cm,
door beton van 71f> cm en door aarde van
Witte kleding vermindert de uit
werking eveneens. Het is mogelijk de do-
stralen, die men heeft gekregen, te
bepalen. De bestrijding van de werking
deze stralen kan o.a. geschieden
oon gasmasker reeds voldoende. Over
het algemeen kan men het best dekking
zoeken in ondergrondse schuilplaatsen.
Inspecteur D. J. Verzijden belichtte
voor de inleiding van dokter Dekker de
taak van de reserve-politie in oorlogstijd.
Commissaris R. J. Meijer drong er op
aan propaganda te maken voor de reser
ve-politie en de heer Prinsen van de re
serve-politie wekte op tot deelneming
aan de oefeningen. De avond werd ook
bijgewoond door de burgemeester en
hoofdinspecteur D. W. van der Wal.
In de bijeenkomst, gisteravond door het
Leidse Simoui-comifé in dc Zuiderkerk
gehouden, sprak dr P. A. de Groot over
zijn werk als geneesheer-directeur van
het door hem gestichte Prinses Juliana
hospitaal te Kabel, een plaats midden in
de Surinaamse wildernis. Ds J. van der
Wiel sprak in zijn openingswoord de hoop
uit, dat dr De Groot in zijn opzet, om ook
in Leiden aandacht te wekken voor het
werd van Simavi, zal. slagen.
Overal in gebieden, waar het lijden nog
lang niet voorbij is, aldus dr De Groot,
tracht een schare van dokters en ver
pleegsters hulp te bieden. Ook In de
binnenlanden van Suriname, waar 25.000
Bosnegers wonen, is nu één hospitaal,
waaraan één dokter en twee gediplo
meerde verpleegsters verbonden zijn.
Om de aanwezigen enigszins vertrouwd
maken met Suriname, vertoonde spr.
:n aantal lichtbeelden van Paramaribo
aan de kust gelegen districten. Over
het leven en de gewoonten van de Bos
negers werd een film vertoond. Deze
nensen wonen in het oerwoud, dat alleen
la de rivieren is binnen te dringen.
Hierna sprak dr De Groot aan de hand
•an foto's over zijn werk in het hospitaal
e Kabel, op 133 km afstand van Parima-
ribo. Het hospitaal is in 1947 gebouwd
het heeft een waterleiding en electri-
clteitsvoorziening. Omdat verse melk
tal koeien. Veel Bosnegers lijden
ziektes, ontstaan door gebrek aan
minen. Bü het hospitaal heeft men
grote moestuin en men tracht ook de
Bosneger 't verbouwen van verse groente-
bij te brengen. Dit ziekenhuis moet een
ziekenhuis niet alleen vóór. maar ook
van de Bosneger worden. Daarom heeft
men ook veel Bosnegers als personeel in
dienst.
Spr. behandelde ook de dagindeling in
het ziekenhuis en vertelde verder van
zijn polikliniek-werk en van het bezoek
uur. Medicamenten en andere benodigd
heden voor het ziekenhuis worden aan
gevoerd via een spoorlijntje, dat men
Wijkverpleegster is de verpersoon
lijking van het kruiswerk
Leidse Sociale Raad sprak over het
werk der kruisverenigingen
Onder voorzitterschap van mr P. A.
Toorenburg kwam gisteravond de Socia
le Raad in het Snouck Hurgronjehuis
aan het Rapenburg bijeen om iets te
horen over he; werk van de kruisvereni
gingen. In December van het vorige
jaar werd een gelijksoortige avond ge
houden. Sprekers waren de heer W. P.
Droog, lid van het hoofdbestuur der
Zuidhollandse vereniging Het groene
Kruis, en mr F. A. Th. van der Brug
gen. directeur van het provinciaal bu
reau van het Wit-Gele Kruis.
De heer Droog wees er op. da: er nog
te veel onbekendheid ten aanzien van
het werk der kruisverenigingen be-
s'aat. 75 Jaar geleden is men in Noord-
Hplland met dit werk begonnen. Het
sloeg over naar onze provincie en thans
is he: over alle provincie^ verspreid. De
opzet was eenvoudig (uitleenbureaux).
Hierna deed de wijk- of kruisverpleeg-
trede. Zij is de verper:
s:ig af op het terrein van de internatio
nale volksgezondheid, aldus spr die
hierna nog inging op de kinderhygiëne.
de consultatieburei ux. de voorlichting
op verschillend gebied, de' praeventieve
functie van het kruiswerk en de gezins
zorg. Ten slotte bepleitte hij een dege
lijk pensionnering van dc wijkverpleeg-
Mr Van der Bruggen behandelde voor
namelijk de functie van het kraamcen-
trum en die van de kraamverzorgster en
kraamdocent. Hij deelde mee. da- op 1
Januari j.l. 2626 kraamverzorgsters in
ons land werkzaam waren; 600 waren er
toen in opleiding.
Verkeersexamen in Leiden
vroeger, toen men dacht goud te zullen
vinden in de binnenlanden, aanlegde.
Tenslotte vertoonde hij lichtbeelden
van de tournees, die hU per korjaal naar
de verschillende Bosnegerdorpen maakte,
om ook daar de zo nodige medische hulp
te brengen.
Suiiname-avond
Vrijdagavond om 8 uur woedt m de
Zuiden-kerk aan de La m menschansweg
een Suriname-zendiingsbijeenkomst ge
houden. Men zal iets zien en horen van
een land. dat sedert eeuwen aan de zorg
van Nederland is toevertrouwd geweest,
maar waar nog een grote geestelijke en
maatschappelijke nood is. Spreker is ds
P. M. Legène van Zeist. Zijn onderwerp
is: stirijd en overwinning in Suriname. Ds
J. Plomp zal het openingswoord spreken,
ds J. van der Wiel het slotwoord.
Het opfokken en opvoeden
van jonge honden
Lezing voor Leidse kynologen
De opfok en vooral de opvoeding van
jonge honden ztin vraagstukken, die ver
stand en beleid vragen. Dit bleek ook uit
de voordracht, die mevr. M. Donath-
Seeuwen uit Den Haag gisteravond voor
de kvnologenverenlging Rijnland over
dit onderwerp hield.
Beginnen bjj het begin is ook voor de
hondenliefhebbers, die vroeg of laat met
deze vragen te maken krijgen, een gul
den stelregel.
Eigenlijk moet al vóór het begin wor
den aangepakt, want de teef moet voor
de geboorte het normale voedsel krijgen.
De tegenwoordigheid van de eigenaar
bij de geboorte is zeer gewenst. Onhan
digheid van de moeder kan namelijk on
gewenste gevolgen hebben. Bij bepaalde
verschijnselen verdient de raad van een
dierenarts aanbeveling.
Jonge honden moeten, wanneer ze bf-
gevoed worden hetgeen soms nood
zakelijk is fikse kost hebben, omdat
hondenmelk een grote voedingswaarde
heeft. Worden de „pups" overgeschakeld
op gewoon voedsel, dan is toediening van
vlees het beste, omdat dit eiwitrijk is en
dus het gehalte van de moedermelk het
meest nabij komt. Bij betrachting van
de grootst mogelijke geleidelijkheid be
reikt men het grootste resultaat. Mevr.
Donath sprak verder over de sympathie
en antipathie van jonge honden en over
de leiding hij de opvoeding.
De bijeenkomst, die in Zomerzorg werd
gehouden, stond onder leiding van de
voorzitter der vereniging, dr ir P. C.
Lindenbergh.
Personeelsverenigingen
hoorden W. van Iependaal
De personeelsvereniging De stalen
Band van de H.C.W. heeft de bekende
schrijver Willem van Iependaal voor haar
leden i met de dames) laten optred-en. De
avond was georganiseerd in samenwer
king met de commissie propaganda voor
geven hoofdje. Maar dit waren uitzon
deringen.
Tonny Waagemans. die de show sloot
met een collectie van 80 modellen, te
brengen door vier mannequins, voldeed
dit jaar bijzonder. Haar altijd draag
bare modellen bezaten ook verfijnde
vondsten. Natuurlijk werden de grote
r ode-lijnen gevolgd, maar zonder èl te
afgeronde schouderlijn en zonder de
bizarr ceintuurs en mouwen, die Parijs
thans lanceert. Ook wat de kleuren be
treft hield Tonny Waagemans zich vol
ledig aan het voorgeschrevene Behalve
in haar voorliefde voor marineblauw,
een „verboden kleur" voor de zomer
1952. Zij opende er haar collectie mee
en r :mde het model: „Belle dame".
Overigens waren in haar tailleurs op
vallend de rokplooi, die steeds van ach
teren rechts was aangebracht, en de
grote zakken, die de heupen accen
tueren. Op dit stramien was zeer veel
geborduurd ook In deux-pièces. of die
plooi nu plat was of ui: veel ruimte of
plissé's bestond.
Een andere liefde van Tonny Waa
gemans bleek de stola te zijn. Die v
werkt zij in alle mogelijke modellen
variaties, met een enorm raffinement
in kleur. Een bijzonderheid was eer
kei stoffenjaponnetje me: a« m
waaronder eer. witte blouse me: lange
mouwen werd gedragen Wij hadden dat
niet zo maar aangedurfd, maar het vol
deed werkelijk.
Voor cocktail en avond'oiletten wordt
nog steeds veel tule gebruikt. Een enkel
avondtoilet was voetvrjj. De decollecté'
waren zowel strapless als voorzien vai
brede schouderbanden. Eer enkele japon
was om de hals bevestigd.
Wat de stoffen betreft: veel zijde (En
gelse en Franse) en Engelse katoen.
Bijna lies imprimé. Voor de tailleurs
prachtige kamgarens
Hoedjes en handschoenen, die steeds
by het toilet pasten, waren eveneens uit
het atelier van Tonny Waagemans.
Er bestond voor de beide shows gTote
belangstelling.
PAT l& NIETS VOOR UW
KINDEREN. ZC riOETEn
ÓR4AO ETEN, ZE NlOE"
TEM OOG O ETtn EN DAT
DOtn ZEALLEETI 4U6
L.B.F
v DE ZEEUW
Banketbak-
Schweizer.
Vlies. 25
kersshow.
Vrijdag
Oude Vest 13. 8 uur: Christen-vrou
wenbond, jaarvergadering.
Vlies, 8 uur: Vereniging voor paeda-
gogiek, J. A. Sellenraad uit Enschede
over de sexuele vorming (vrij toegan
kelijk).
Zuiderkerk, 8 uur: Suriname-zendings-
avond, ds P. M. Legène uit Zeist.
Rehoboth, 8 uur: Kring van vrouwe
lijke A it., mevr. mr I. Geelkerken-Brus-
so over K.V.P. en V.VD.
Reuvens. 8 uur: algemene leden ver
gadering.
Prediker, half 8: Jaarfeest „Unitas".
Zaterdag
Volkshuis, 4 uur: A. L. C. A. van Ni)-
nanten over Zwitserse bergreuzen.
Burcht, 8 uur: ouderavond Ewout-
Joppenszgroep.
Westerkwartier, 8 uur: contactavond
speeltuinvereniging.
Tentoonstellingen
Prentenkabinet, werkdagen 25 uur:
boutsneden van Béla Gy Szabó.
Nachtdienst apotheken
Apotheek Duyster. Nieuwe Rijn 18. tel.
ERGENS IN EUROPA
De Hongaarse film „Ergens in Europa",
die gisteravond voor K. en O. in Casino
draaide, is eigenlijk een dubbele film.
In het eerste gedeelte is zij documen
taire, en daarin is zij krachtig en navrant
door een ontroerend heldere blik op de
wrede werkelijkheid van de oorlog cn
het schrijnende lot van de zwervende
kinderscharen der ontheemden. In het
tweede gedeelte domineert het verhaal,
dat zichtbaarmaking wil zijn van de
overtuiging, dat ook deze verwilderde
jonge mensen de mogelijkheid van con
structief werken in een vrijwillig aan
vaard verband in zich dragen.
Eigenlijk is in deze onderscheiding
onze critiek op de film al vervat. Waar
het eerste gedeelte namelijk een hechte
eenheid vormt, zowel in beeld als in
scenario, een natuurlijke eenheid, ge
groeid uit mededogen, daar is het tweede
een geconstrueerd „geval" geworden, dat
alle overtuigingskracht mist. gezocht aan
doet en hier en daar. zelfs in de wijze
van fotograferen, romantisch en senti
menteel wordt. Er komen prachtige mo
menten in dit tweede gedeelte voor,
maar als geheel voldoet het niet.
Toch is deze film van Géza Radvanyi
hot aanzien waard. Al was het alleen
maar, omdat wij zeven jaar na de oorlog
zó gewend geworden zijn aan permanen
te oorlogstoestanden, dat het ons eigen
lijk niets meer doet.
De belangstelling voor de beide voor
stellingen was niet zo groot.
Twee jubilarissen bij
Clos en Leembruggen
Clos en Leembruggen heeft deze week
twee jubilarissen. Het zijn de heren N.
Blansjaar, Gasstraat- 2a. chef van de spin
nerij, die veertig jaar geleden bij C.
en L. in dienst kwam en A. Siera, chef
van de ververij, De Genestetstr. 104a, die
25 jaar geleden zijn intrede in het bedrijf
deed. De jubileumdag van de heer Blans
jaar is vandaag, die van de heer Sira
Vrijdag.
„Bobbeltje" voor het L.A.K.
Guus Hermus bobbelde er lustig op los
j het Nederlandse boek.
De hoer Van Iependaal sprak over
fijÉflj"' volkshumor. In een boeiende
volkstaal e
i vraagt. Ook zal door vitaminen. Tegen de inademing v
- delinge verkeersexamen deel. Gisteren j wC^e maakte h'J begrippen klank,
i H„r [aal duidelijk, terwijl hij met tal-
~r beelden de humor naar voren
lijking van het kruiswerk. Men kar. haar K ond het schriftelijke gedeelte plaats
arbeid niet hoog genoeg aanslaan. Mede Het practischc deel zal binnenkort w
door het kruiswerk steekt ons land gun- den gehouden.
Wat André Roussin bewogen heeft
„Bobosse" te schrijven en het zó
schrijven, weten we niet Of he:
reactie-verschijnsel van een speelse geest
is. laat ons onverschillig. We zijn alleen
blij met het resultaat: een fantastisch
origineel stuk. zoals er niet veel zijn
die misschien alleen hun oorsprong in
de Franse geest kunnen vinden.
Men moet oppassen om er niet ie
gaan inleggen. Het wil niets anders doen
dan amuseren en verstrooiing brengen.
En dat doet het. volop, 't Is geen blijspel
van het gangbare model en lopend vol
gens het bekende schema. De schrijver
durft heel wat.
Hrt tweede tafereel van het tweede
bedrijf duurt ongeveer een half ui
arin niemand anders op de plank:
dan Bobbeltje, die al dromend zijn
>om vertelt Een stuk één-manstoneel
dus, maar dan in de goede omgeving,
dus als toneel.
En het verhaal? 't Is een nogal inge
wikkelde geschiedenis met Bobbeltje, die
ontdekt, dat er eigenlijk twee Bobbeltjes
zijn. Eén van de dag, die spreekt, zoals
iedereen spreekt, netjes doet, wat
behoort te doen en wat van hem
wacht wordt, en de Bobbeltje var
nacht, wanneer in zijn dromen de kerel
voorschijn komt, die niet niet zich
laat sollen en dingen doet, die men r
in hem verwacht.
Door deze dingen raakt Bobbeltje
de knoop, zodat hij soms geen antwoord
weet op de vraag: Wie is wie? Wanneer
sta ik nu op Het toneel en wanneer is c
oneelspeler Bobbeltje thuis?
De toneelgroep „Comedia". onder regi
van Jan Teulings, heeft er gisteravond
voor het L.A.K. een opvoering van
geven, die niet gauw vergeten zal w
den. De meeste blijspelen verwaa
snel. maar deze prestatie, met name
Guus Hermus als Bobbeltje, zal lang
de herinnering blijven. Het toppunt be
reikte hij in de reeds genoemde m
loog. Wat hij daarin gaf. wordt niet veel
gezien. Dictie en plastiek waren voor
treffelijk en de naam van Guus Hermus
(MO®
Goed. ik zal stil
zijn
baat-
rijke
bracht. De cantine dreunde
lachen. In het slot van zijn betoog w
h«t bmk enbe!j Burgerlijke sland van Leiden
I hij op de betekenis
j lezen. De heer W. J.
streepte dit namens de
der Poll onder-1
GEBOREN: Marcel
G. de la
band bracht op verdienste- Rie en J. W. Moencn; Margriet dr
ïjke wijze muziek ten gehore. De voor- D. Cederhout en G.
utter, de heer J. Arkeveld, was de tolk nella J. dr
de hele vergadering, toen hij de spre-, -
ker hartelijk dank bracht voor zijn eau- Kicbert
serie. 1
Voor de personeelsvereniging
Rön'_gen-apparaten fabriek Smit hield M- Zwanenburg; Pieternella A. dr
Willem van Iependaal dezelfde rede. Ook H. Koopman
Sebastianus J.
G. J. v. d. Meer; Willibror-
I dus M. zn van J. Remijnse en J. A. van
dej Pijlen; Pietronella dr van J de Jong en
hier was dc aandacht groot.
Dc volgende week hoopt de heer Van|Poïanen.
Iependaal te spreken voor het personeel MeUering.
van de Rotogravure. De propaganda-com-
beperkt dus haar activiteiten
i C. E. Donker.
OVERLEDEN: C Crama. huisvr. v
jr; H. J Hettema. huisvr. v
81 jr: L. W. C. Wesselji
90 Jr; J. P. de Wolf. mar
Klink. wed. van Klink.
za) wel voorgoed met Bobbeltje verbon
den blijven.
Ook Steye van Brandenberg gaat
steds meer tot onze beste spelers beho
ren. Hij speelt soepel en natuurlijk,
waardoor zijn spel aantrekkelijk is.
Bob Verstraete. als de hakkelende
charmante radio-reporter, zette het stuk
reeds van 't begin af op een hoogte, die
als regel niet bij het opengaan van het
doek bereikt wordt. Cor Hermus was
schelmse Oom Emile.
Hoewel de dames soms moeite hadden
om mee te komen (wat op zich zelf geen
wonder was), waren er toch geen zwakke
plekken. Na de open doekjes kreeg het
hele gezelschap, maar vooral Guus Her
mus een ovatie van een buitengewoon
dankbare propvolle Schouwburg
Bn.
Geen voorrang verlenen
kost geld
Een groot aantal personen moest voor
de Leidse kantonrechter verschijnen, om
dat zij geen voorrang hadden verleend
of te laat richting hadden aangegeven.
Soms waren door deze overtredingen
ernstige botsingen ontstaan. De boeten
varieerden van 20,— tot 80,—.
Leidse paardenmarkt
wordt afgeschaft
Een artikel in de verordening op da
Leidse veemark; schrijft nog sleed»
voor, dat op de eerste Woensdag der
maanden Juni en September de paar
denmarkt wordt gehouden B en W.
stellen de raad voor. deze markt af te
schaffen. De voortschrijdende mechani
satie van de tractie en de concentratia
van de overblijvende aanvoer van paar
den op enkele andere markten hebben
er toe geleid, dat de aanvoeren van
paarden op de Leidse markt geleidelijk
aan sterk gedaald zijn, waardoor de
paardenmarkt te Leiden thans van geen
betekenis meer is.
tot de jaarlijkse boekenweek. Zij tracht H. Sutterland, wedn, 88
ir. J.
Koninklijke onderscheiding
voor de heer A. van Oosten
Vanmorgen heeft burgemeester jhr mr
F H van Kinschot de ere-medaille in
zilver, verbonden aan de orde van
Orar.je-Nassau. uitgereikt aan de heer
A. van O06ten. zeepzieder van de N V.
Koninklijke zeepfabriek Sanders en Co.
De heer Van Oosten is hier 45 Jaar
geleden -.n dienst getreden en hoopt over
enkele weken ra?: pensioen te gaan.
71 jr; Woorden van gr te waardering werden
Jr; I gesproker, door de heren P A. de Jong.
«I enveloppe mat inhoud aan-
an Velzcn. bood. P A. de Gooyer «WC Hen
bedrijfsleider.
Egmond.
