Zen vergeten
voorvechter
DE UITVAART VAN Z.M. KONING GEORGE VI
ik des
Foto links boven: Het aangrijpende moment in de St. George-kapel van het
kasteel Windsor. De kist met het stoffelijk overschot van Koning George VI
is zo juist in de grafkelder neergelaten. Foto rechts boven: De rouwstoet
passeert de brede, koninklijke Mali. Daar onder: Vrijdagmorgen half 4
hadden reeds velen zich bij de Big Ben verzameld. Onderste foto: De
koninklijke rouwstoet in Hyde Park, Londens meest monumentale punt.
-
M
L'x
Wekelijkse bijlage
Zaterdag 16 Februari 1952
P ostuum
en te laat geëerd
Onnoemelijk veel heeft de ]~faarlemmermeer
aan 'Burgemeester Olmersfoordt te danken
WANNEER U de over enkele maan-
len een eeuw bestaande Haar
lemmermeerpolder wilt bezoeken, kunt
U er langs verschillende wegen komen.
U kunt gaan langs het watersportcen
trum De Kaag, via Leimuiden of Aals
meer, door de dorpen in de Bollen
streek. bij Vijfhuizen aan de Haarlem
se kant. maar U kunt ook door het
voormalige dorp Sloten (thans gemeente
Amsterdam) rijden. Wanneer U dit
doet gaat U over de brug over de Ring
vaart en belandt zo in Badhoevedorp.
Als U daar op de straatnaambordjes
let ziet U dat U de Burgemeester
Amersfoordtlaan hebt en ook de Her
mine Maria Dijklaan. Houd U deze
drie namen even in gedachten, want
Badhoevedorp, Burgemeester Amers-
foordt en Hermine Maria Dijk zijn heus
niet zonder meer gegeven. Het zijn be
grippen, die een stuk pionierswerk om
vatten, die uiting geven aan iets groots,
dat ondanks tegenwerking en ondanks
wanbegrip werd verricht in de eens zo
kale moddervlakten van de nu honderd
jaar oude, vruchtbare Haarlemmermeer-
polder.
In de brede Voorstraat van Franeker
stond het huis van dr. Jac. Amersfoordt,
hoogleraar in de godgeleerdheid, Semi
tische letterkunde, redeneerkunde en
bovennatuurkunde aan het plaatselijke
Athenaeum, waar in 1817 een jongen ge
boren werd, die de namen Jacob Pau-
lus kreeg Evenals zijn vader bleek de
knaap bij het opgroeien voor velerlei
dingen belangstelling te hebben en het
verwonderde niemand in zijn omge
ving dat hij op vierentwintig jarige
leeftijd met lof promoveerde tot
meester in de rechten en doctor in de
letteren. Voeg hierbij een grote belang
stelling voor economie, een intense in
teresse in alles wat met de ontwlkke-
Jing van de landbouw te maken heeft en
U hebt een beeld van Jacob Paulus
Amersfoordt.
Jacob reisde veeL Hij maakte studie
van een Landbouwschool in Duitsland,
van agrarische vraagstukken in Frank
rijk en Italië en toen hij zich als rechts
geleerde bij de balie had laten inschrij
ven. voldeed zijn ambt hem allerminst
Veel meer dan het wetboek interesseer
de hem alles wat het leven op de boer
derij betrof. Was het wonder dat de
droogmaking van de Haarlemmermeer
had?
zonder dokter, zonder polderbestuur,
zonder gemeentelijke regering, zonder
alles dat nu zo gewoon is en bij het
leven van elke dag wordt genomen zon
der erover na te denken. Huwelijksvol
trekkingen vonden plaats „over de put
haak". Weliswaar was het voor onver
mogenden mogelijk om pro deo te trou
wen, maar de kosten van geboortebe
wijzen, arbeidsverzuim en de reis
maakten het onmogelijk dit te betalen.
Voeg hierbij de schandelijke politiek
van grondbezitters, die het land in klei
ne stukken verdeelden en verpachtten
Had de pachter hierop een hutje voo
onderdak gebouwd, dan werd de pacht
som verhoogd. Natuurlijk kon me:
veelal niet betalen en kwam er ee
dere pachter, waarbij de landheer het
rechthoekige stukje modder, bebouwd
met onkruid en het schamele schuurtje
weer duurder van de hand kon doen,
omdat het „land met opstal" was ge
worden. Voor het handhaven van orde
en tucht was er een twaalftal mare-
chaussées, die in het uitgestrekte ge
bied machteloos stonden: werden de ne
derzettingen van de polderjongens in de
ene hoek platgebrand als straf voor het
een of andere vergrijp, dan ging men
op een andere plaats even lustig ver
der. Rovers zwerven bij nacht en ontij
rond en men slaapt met een waakhond
voor de deur en een geladen geweer
naast het bed.
De ..Badhoeve"
NnDANKS dit alles wil Jacob Amers-
foordt zijn droom,
gericht landbouwbedrijf, in
verwezenlijken. Hij koopt
modern in-
dit gebied
een kleine
in de Rlng-
tweehonderd bunder land
vaart tegenover Sloten en
boerderij op zetten. „De Badhoeve"
zal hij hem noemen, want vroeger ge
bruikten vele Amsterdammers dit ge
deelte van de Haarlemmermeeroever
als badgelegenheid. Terwijl timmerlie
den en metselaars de woning voor Ja
cob en zijn vrouw, Hermine Maria Dijk,
bouwen, maken de polderwerkers de
landerijen zaairijp. Op de meerbodem
is in korte tijd een oerwoud van wil
gen gegroeid en riet en moerasandijvie
staan er manshoog. Intussen spreekt
Jacob met andere grondeigenaren en
becritiseert de ellendige houding van de
regering Thorbecke, die deze streek aan
zijn lot overlaat. Verzoeken, die om
behandeling schreeuwen, worden uitge
steld of afgewezen. Het sterftecijfer,
vooral van de jonge kinderen, stijgt on
rustbarend. De ene epidemie volgt op
de andere en onder deze omstandighe
den beginnen Jacob en Hermine hun
werkzaamheden op „De Badhoeve". De
omstanders kijken hun ogen uit en wij
zen veelbetekenend op hun voorhoofd.
Is dat nu een manier om te boeren?
dan normaal zijn belangstelling
Eexste kolonisten
OVER die droogmaking hebben weU
al meer verteld en toen in Juli
een eeuw geleden grote koppen in
de toentertijd verschijnende bladen mel
ding maakten van het feit, dat „de
Waterwolf" geketend was, schreef men
niet over de aanwinst van duizenden hec
taren vruchtbare grond. Neen, men vond
het al mooi dat na eeuwen van praten
en plannen maken, het gevaar voor
overstromingen voorbij was en de heren
in Leiden, Haarlem en Amsterdam
voelden zich heel wat geruster, nu het
dreigende water was verdwenen. Maar,
terwijl zij aan hun rust gewoon raak
ten, ploeterden de eerste kolonisten in
de zuigende, klevende modder, die eens
de meerbodem was en vochten hun
strijd tegen ziekten en onkruid. De
eerste kolonisten! Het waren de polder
jongens, de ruwe klanten die bij de
droogmaking hadden geholpen, en boe
renzoons die „iets zagen" in nieuwge-
wonnen land, zoals in de loop der tij
den steeds het geval was. Velen had
den zeer steekhoudende argumenten om
zich in deze blubberwoestenij van de
beschaafde wereld af te zonderen. An
deren voerden een roofbouwpolitiek, die
de grond uitputte, waarna men verder
trok om daar volgens hetzelfde systeem
voort te gaan. Zo ploeterde men op met
planken beslagen schoenen om niet weg
te zakken. Het moeizaam verdiende
loon werd Zaterdags en Zondags omge
zet in geestrijk vocht (Hoofddorp, toen
Kruisdorp geheten had bij voorbeeld
eerder een kroeg dan een bakkerij en
ook thans nog merkt de buitenstaander
vaak op dat bijna iedere wcgkruislng
ln de Haarlemmermeer een café heeft),
mishandelingen, vechtpartijen en andere
uitwasemingen van de onderwereld wa
ren aan de orde van de dag in dit land
Sneeuwklokjes
Ondanks stormen en sneeuwbuien, herauten van de LenteI
Je kunt zien dat die signeur geld te
veel heeft. Hij had beter in Amsterdam
mijnheer kunnen spelen, dan zich hier
met de landbouw bemoeien. Dit was de
eerste waardering van Amersfoordt's
landbouwmethoden. Inderdaad was zijn
werktuigenpark voor die tijd fabelachtig
modern: denkt u zich eens in: wied-
machines, zaaimachines, verschillende
soorten ploegen, een werktuig voor het
uitstrooien van kunstmest, een locomo-
het leveren van de nodige
dat door kruising geschikt is voor melk
productie en vetweiderij. En alle be
drijfsresultaten worden door Hermine
bijgehouden in een administratie, die
de productiviteit van de moderne werk
wijze moet aantonen.
Wanneer Jacob maar even gemist
kan worden rijdt hij naar Haarlem,
Amsterdam, Hoofddorp of Den Haag om
besprekingen te voeren. Hij vecht zijn
harde strijd voor het nieuwe land, dat
hij liefheeft en voor de bevolking, die
hem niet begrijpt, die niet inziet waar
om je inoet kunnen lezen en schrijven,
terwijl je toch met je handen je brood
moet verdienen en vloeken vanzelf
leert, die niet inziet wat er nu tegen
trouwen zonder stadhuistoestemming in
te brengen is. Het moet gezegd wor
den, dat Jacob niet steeds de juiste
wijze weet om de zaak aan te pakken.
Hij is bijtend sarcastisch en steekt zijn
afkeer tegen de „achterlijken en conser
vatieven" niet onder stoelen of banken.
Fel trekt hij van leer tegen hen, die
wel geld willen verdienen aan de pol
der, maar zich niet bekommeren om
de toestanden hierin. Scherp is zijn af
keer van de mensen, die met valse
godsdienstige argumenten alle voorstel
len tot verbetering torpederen om hun
eigen zak te spekken. Maar hoe kan
het anders in een streek, waar noch
een gemeentebestuur, noch een polder
bestuur is?
Droeve toestanden
lijke nieuws, dat de Haarlemmermeer
tot gemeente wordt geproclameerd. „Nu
zal het anders worden!" juicht Amers
foordt en nóg optimistischer wordt hij
wanneer hij kennis maakt met de eer
ste burgemeester, mr. Pabst uit Heem
stede. die dezelfde mening heeft en even
vooruitstrevend is als hij. Maar al ras
blijkt dat Den Haag het uitroepen tot
gemeente en de burgemeestersbenoe
ming voldoende acht. Voor de burger
vader en de gemeente-secretaris wordt
niet eens een post voor salaris op de
begroting uitgetrokken. Hun bezoldiging
wordt als „gratificatie" beschouwd en
is daar dan ook naar: burgemeester
Pabst ontving1200,— per jaar
en moest op eigen kosten in Kruisdorp
een gebouw laten zetten waar de raad
bijeen kon komen. Voeg daar nog bij,
dat de bewoners te arm waren om be
lasting te betalen en dat de gemeente
ontvanger er met de kas vandoor ging
en u kunt zich de allerminst rooskleu
rige toestand indenken. Een jaar later
krijgt Jacob er nog een functie bij. Hij
wordt dan hoofdingeland van het pol
derbestuur en ligt direct overhoop met
zijn medebestuurderen, die „net lang
genoeg een vergadering bijwonen om
een sigaar te roken en het presentie
geld te incasseren". Een ander ideaal
wordt in 1859 verwezenlijkt, als het
„Weekblad voor de Haarlemmermeer"
wordt opgericht. Trouw publiceert
Amersfoordt. naast de bedrijfsresulta
ten en beschouwingen over de werkme
thoden op „De Badhoeve" zijn scherpe
critiek op personen en toestanden.
Wanneer in 1862 burgemeester Pabst
overlijdt, wordt na enige tijd de benoe
ming van Amersfoordt tot burgemees
ter bekend gemaakt. Hiermede breekt
wel de moeilijkste tijd voor hem aan.
Hij moet in de raad samenwerken met
mensen, waarvan de mecsten hun ei
gen naam niet eens kunnen schrijven.
Achter zijn rug kuipen zij tegen hem.
Zijn voorstellen worden afgestemd of
op de lange baan geschoven. Over het
recht van de politie om dronken per
sonen op te brengen wordt drie, vier
vergaderingen gedebatteerd („Als de po
litie je zo-maar ken oppikke als je
dronken ben. dan ben ik er tegel" is
het argument van één der edelachtbare
heren). Een veearts moest er komen,
daar het sterven van vee tengevolge
van ziekten steeds toenam, maar het
werd afgestemd: te duur. Lang en
breed werd gepraat over een school in
Abbenes. Eindelijk kwam deze er door,
maar er mocht niet meer huur dan
3.50 per week worden betaald. Het
werd een hok, met reten van drie cen
timeter in de wand, waar regen en
wind vrij toegang hadden en onderwij
zer (voor 600,— per Jaar) en 98 leer
lingen konden verkleumen. En wat de
kennis der raadsleden betreft, wat denkt
u van het volgende schriftelijke verzoek,
dat één van hen Indiende met betrek
king tot de stembureaux? „Mljnne
heere Leden der Gemeenteraad, Bij
deze verzoek de ondergeteekende daar
reeds de stemburo heel ongeriefelijk
(Vervolg op pag.
