Gastvrij volk woont in oerwoudflats'
in Brits Noord-Borneo
voelt nog steeds
de band met Nederland
r
ZONDAGSBLAD 9 JUNI 1951
Achter een magische sluiei
wordt geoogst. Een speciaal mesje moet
daarbij worden gebruikt. Van maaien is
geen sprake, want dan zou Koning Padi
eerst recht boos worden. En reeds meer
dan duizend jaar wordt daar in Serawak
aldus de padi geoogst. En reeds meer dan
duizend jaar ook wordt er de rijst ge
kookt door ze niet in een pan, maar in
een holle bamboekoker te doen. En zoals
een Ibanvrouw rijst kookt, kunnen maar
weinig Europese koks het!
Koning Rijst heerst oppermachtig over
de mensen van het Lange Huis
(Van een bijzondere medewerker)
gr^lCHTE. zwarf-groene oerbossen bedekken Brits Noord-Borneo nog
I goeddeels. Achter en onder deze magische sluier leven primitieve
mensen, orang oetans, vliegende vossen, vliegende eekhoorns,
neushoorns, oerossen, adelaars, papegaaien. Wie er als Blanke Man
rondwaart, waant zich in een Vergelen Land. Maar is hij eenmaal opge
nomen in de kring der mensen, dan begint hij zich thuis te gevoelen in
de ..Lange Huizen", die de mensen daar tot woning dienen. Dan volgt
hij met belangstelling en soms met verbazing het kleurige, bonte leven
dier Bruine Mensen die het oerwoud kennen en die trots zijn, als zij de
Blanke Gasf een door hen gesnelde Japanse soldalenschedel kunnen
tonen. Die dagen in Serewak zullen wij niet licht vergetenl
Ja, zo'n „Lang Huis" in het Noorden prat op een of meer Japanse, door hem
van Borneo doet sterk denken aan onze ./gesnelde" koppen, die hij aan zijn gordel
moderne flatgebouwen en arbeiderswo- <eestd°?
Het leven in zo n Lang Huis kenmerkt
ningblokken in de grote steden van het zich door erg veel lawaai, volkomen ge-
Westen. Alleen, de omgeving, de natuur, brek aan „privacy" en echte gezelligheid.
Kippen en varkens krioelen op de grond
Het „Lang Huis
is er mooier, indrukwekkender
j tussen de palen. Kinderen spelen aaar
tuurlijk primitiever dan bq ons. Maar ook met h£, gebnlik<!lljke m£baar, ter_
verder? wijl zij tevens de verandah onveilig ma-
Eerst dus maar een beschrijving van ken- Hanengevechten vormen een aange-
T a I, n u V 1 name afwisseling voor de bewoners. De
zon Lang Huis. Het is om het heel gemeenschapsgeest is zeer sterk ontwik-
kort te zeggen geen ééngezinswoning, keld en alle bewoners van zo'n éénheids
maar een ééndorpswoning, op palen mid- dorp springen bij als een hunner in
moeilijkheden is geraakt. Een voor allen,
m het °i»™oud of langs de rivier. allen voor één Een glaasje rijsteble;
Men vindt deze woonwijze in heel Noord- (toeak genaamd), versmaden de huisbe-
Borneo, maar vooral bij de Ibans van woners niet. En een gast is iemand, die
Serawak is zij op karakteristieke wijze met vriendelijkheid en eerbied wordt be-
ontwikkeld. Ieder gerin heeft één privé- ^°Sv«liow»
vertrek en voorts het recht om de ge-
meenschapsverblijven te gebruiken, zo
mede zich vrij te bewegen op de voor-
galerij, die langs het gehele huis loopt.
Een gezinskamer noemt men „deur".
Soms zijn er wel zestig deuren in zo'n
Lang Huis. Trouwt een Iban, dus komt
er een gezin bij, dan wordt fluks een
woudflatgebouw" achten zich verant
woordelijk voor hem en spannen zich in
om hem het leven aangenaam te maken.
Dat ondervonden wij, toen wij in Sera-
en gele
hun land
Schedel als tooi
komst werd als een heuglijke en
izer De Toean Roemah nodigt ons uit voor
,as" een tochtje. Hij wilde een naburig, in
ge" aanbouw zijnd Lang Huis gaan bezoe
ken. Eerst brengt hij ons naar de pas
Maar des avonds was er groot feest bezaaide nieuwe padi-akkerseen
met rijstebier en muziek in de „gezellige troosteloze aanblik, die niet getuigt van
zaal", het gemeenschappelijk vertrek dus. rationele landbouwmethoden. Intussen
Gongs en trommels hielden de stemming staat Nzangka, de Toean Roemah van het
in aanbouw zijnde
Lange Huis, in zijn
bordes. De trap
Ngjk bestaat uit een
Hjboomstam, waarin
V T&v X treden zijn ge-
V i X kerfd.
\^M8 Voi
rjtr hij ons, nadat hij
ons keeft begroet,
40* JfjftÊF*' fSSMB.,. hoe vaardig zijn
huisgenoten zijn in
X de bouwkunst
JpP SpiL Trouwens de fotd
JEeki a3tio»H. ^Hl bij dit artikel laai
llfll dit duidelijk zien.
Inderdaad is hel
verbluffend met
hoe weinig techni
sche hulpmiddelen
een waterdicht en
betrekkelijk ge
rieflijk oerwoud
flatgebouw in kor
te tijd in de jungle
Behalve de rijst
is ook vis een be
langrijk voedings
middel voor de
Ibans. Zij zijn uit
stekende vissers,
kanovaarders en
kanobouwers. Dat
zagen wij bij onze
gastheren, die met
heel eenvoudige
hulpmiddelen uit
boomstammen een
ranke, snelle en
toch stevige boot
weten te maken.
De paddies
Met verblullend weinig technische hulpmiddelen
verrijst een waterdicht en geriefelijk oerwoud-flat
gebouw in een van de dorpen van Brits N.-Borneo.
ge-
Zijn taak is het, te zorgen voor een goede sierd meteen vreemde' menselijke" 'figuur, Met "enigen hunner gingen wij
gang van zaken in het Lange Huis en die blijkbaar de stamgeest moest voor- riviertje om ons morgenbad te
geschillen tussen de bewoners, dus tus- stellen.
ïeel met de hand-
rervaardigd.
m vele, vele gene-
Iban-oerwoudvolkj®
bootsnijders, die niet
de scheepstimmerlie-
Czaar Peter het vak leer-
dêr hoofdlie- opstaan. De Ibans zijn een zindelijk den.
vlaggedoek ver- volkje, allesbehalve was- of waterschuw. De visvangst werd door de Jfbéms op
neo's wildernis gemakkelijker oplossen hoofdtooi, vervaarlijke wapens, een"echt gen aan menselijke kunst in de domeinen tot uitstekende
dan bij ons. Ieder Lang Huis heeft een geweer en een Japanse soldatenkop, die der vochtigklamme, ongekende jungle. onder doen
gekozen hoofdman, die niet „dorpshoofd" een hunner als oorlogstrophee droeg. ®.e volgende ochtend gold het vroeg den, die
Toean Roemah (huisheer). Jel,s de "landaard
den ontbrak niet,
bijzondere manier beoefend. Zij stam
pen plantenwortels fijn en werpen de al-
verrasten daar menig moederke met haar dus verkregen stof in het rivierwater.
t ,j. kinderen by het ochtendtoilet. Een bad- Zo worden de vissen, die dol zyn op dat
dorpsgenoten te beslechten. Intussen, ook de jeugd gaf blijk van kamer, aoals onze duurste flats niet kun- gif, bedwelmd en komen naar boven.
nen bieden. Na het bad en het ontbijt (o waar de Iban-visser met een vork aan
zo'n simpele maaltyd!) begeven de vrou- een lange steel klaar staat om ze te spiet
wen, enige mannen en wat kinderen zich sen en naar het Lange Huis te brengen,
de padi-akkers. De rivier is geen Dan het vaile„ Van de avond,
wordt de terugtocht ondernomen. Krach-
de stad (waar de winkels en bal f""™ tig en gelijkmatig worstelen de mannen
beheerst. Aan natte rystbouw (zoals zaars zyn) jang was.... of omdat in tuurkJke bruÊ- Wy komen dan by de tegen de stroom op. De i
op Java beoefend wordt), is de Iban dat
belangstelling. Ietwat schuchter kwam
Koning Padi een klein meiske naar ons kijken. Hoewel
de Ibans knap zyn in de weefkunst, ver-
Machtiger dan de Toean Roemah ech- toonde het meiske in quaestie nauwelyks
r is de ryst, de padi, die als een echte een sP°or van kleding. Kwam dit, omdat bezwaar, want'
het leven der Ibans geheel regelt E? S™' w,"2üf. bü gevelde b°°m vormt
tuuriyke brug.
die op Java beoefend wordt), is de Iban dat warme, zondoorgloeide land de kin- droge rijstvelden,
nog maar nauwelyks toe. Hy kiest een
stuk oerwoud uit, rooit de boomen, ver
brandt wat er verder groeit en zaait zyn
rijst. Heeft hij een of twee maal geoogst,
dan laat hy het oerwoud zijn rechten her
nemen en gaat elders nieuwe „akkers"
bebouwen. Liggen die wat ver zyn dorp
af, dan verplaatst hy zijn Lange Huis
naar elders, dat wil zeggen, de stevige
delen transporteert hy, de rest laat hy
liggen.
Koning Padi bepaalt de gang van zaken
in het Lange Huis. Hy regelt het werk
en de arbeidsverdeling. Hy stelt vast,
wanneer er feesten moeten worden ge
houden en wanneer de Ibans plechtig
heden organiseren. Hy bepaalt de eet- en
leefgewoonten in de Lange Huizen en
ook een deel van de adat en de taboes.
Kortom, hy is een machtig heer, die het
leven zyner Iban-onderdanen ten volle
domineert. Hy bepaalt het levenstempo
en de levensindeling dier oerwoudbewo
ners. De Toean Roemah is zyn gevol
machtigde politie-agent en minister van
Eredienst.
In vroeger tyden waren de Ibans ver
maarde rovers en koppensnellers. De
Britse bestuursambtenaren maakten ech
ter aan beide llefhobberyen een einde en
in 1940 waren er nog maar weinig echte
koppensnellers in Serawak. Toen kwa
men de Japanners en de oude koppen-
snellcrsinstincten der Ibans werden weer
wakker, temeer, daar de geallieerde mi
litaire bevelhebbers niet ongaarne zagen,
dat de Ibans de Japanners belaagden.
Hoewel de koppensneller!] nu weer in
•nbruik is geraakt, gaat menig Iban nog
deren het prettig vinden als kleine Adams i
op de juiste i
prachtige i
neigt in de
bijkans plechtig tropen snel ter kimme, maar de Ibans
kennen de rivier en de gedragingen van
de zon op hun duimpje en zelden komen
zU te laat. Zo'n kano met Ibans tegen
zonsondergang op de door dichte oer
bossen Ingesloten rivier is een schouw
spel, zo mooi, dat daarom alleen reeds
een vcrbiyf in zo'n „Oerwoudflatgebouw"
dubbel en dwars dc moeite waard is.
In hun siergewaden wachtten onze gastheren ons op. De rechtse van
het tweetal draagt een Japanse soldatenschedel als oorlogstrophee.
Ver boven alle
sterren
Ver boven alle sterren
daar is Gods Vaderhuis.
Daar klinkt in alle zalen
der Eng'len harpgeruis.
Daar springen de fonteinen
In Edens nieuwe hof,
En zingen alle zaal'gen
hun psalmen tot Gods lof.
Daar zijn de paarlen poorten
en straten van fijn goud.
Daar bloeit een eeuw'ge lente
en jeugd, die nooit veroudt.
Daar waaieren Gods palmen
en blinkt liet eeuwig licht.
Daar glanst de zaal'gc vreugde
op ieders aangezicht.
Ver boven alle sterren
staat Gods geducht paleis,
en 't wacht ons aan het einde
van onze aardse reis.
Daar is geen leed, geen moeite,
geen ziekte, geen verdriet.
Daar is het eeuwig vrede
en zegt God: Kind, geniet.
Naar 't huis boven de sterren
gaat mijn verlangen uit.
Nog zijn wij in de moeite
maar toch wij zijn Gods Bruid!
Eens zal Zijn Kerk daarboven
vergaderd zijn in 't licht,
en zal mijn stem Hem loven
als t feest wordt aangericht.
ROBBIE RADAM,
11
Bijlage van de „Nieuwe Leidsche Courant" van Zaterdag 9 Juni 1951
bij een koninkLijk Bezoek
ö&nkB&Re heRinnemnqen A&n het oRö.nje-huis
f ö&n
IIET schilderachtige Luxemburg
maakt zich thans nog eens
extra op, om ons Koninklijk Paar
op 19 Juni a.s. een zeer hartelijk
welkom te bereiden. Thans reeds
beloven de drie dagen, die de vor
stelijke gasten in het land van
groothertogin Charlotte zullen
doorbrengen, een onvergetelijk ka
rakter te krijgen. Gedurende korte
tijd zal het mooie landje, met z'n
verrukkelijke dalen, die de hoog
vlakten doorklieven, met z'n prach
tige rotspartijen en z'n wijnbergen
langs de oever van de Moezel, in
het middelpunt van de belangstel
ling van ons, Nederlanders, staan.
We zullen dan weer even de moeite
nemen, om ons te herinneren, dat
de nauwe betrekkingen tussen de
beide landen reeds van tamelijk
oude datum zijn. Hierbij vergele
ken is het huidige Benelux-ver-
band voor zover daarvan kan
worden gesproken nog maar
kinderspel.
Was er van 1815 tot 1890 niet een per
sonele Unie. die Luxemburg met ons land
verbond? Daarvóór had het nogal eens
van bezitter en bezetter verwisseld; het
was in de loop der eeuwen Frans, Spaans,
Oostenrijks, Frans en tenslotte Neder
lands. En het is gelukkig juist Nederland,
waaraan de Luxemburgers of uit erva
ring. of van horen-zeggen, nog aangename
herinneringen hebben. Het is dan ook
geen wonder, dat er meer dan gewone
belangstelling bestaat vpor het bezoek
van het Nederlandse Koningspaar.
HET Luxemburgse volk, dat slechts wat
meer dan 300.000 mensen telt, heeft
gelegenheid genoeg, iets van het bezoek
van onze Koningin en Prins mee te ma
ken. Want vanzelfsprekend nemen de
Koninklyke gasten de gelegenheid te baat
om enkele van de vele bezienswaardig
heden van Luxemburg (en dat zijn er
heel wat) te bezichtigen. Vooral de his
torische plaatsen, die in nauwe relatie
Kasteel Berg te Colmar, waar Konin
gin en Prins tenslotte de bejaarde
moeder van Prins Felix van Luxem
burg zullen bezoeken.
staan tot het Huis van Oranje-Nassau.
zullen de aandacht vragen. Echter ook de
economie van het land heeft de belang
stelling van de vorstelijke bezoekers. Zo
zullen zij in de ochtend van de tweede
dag een tocht maken naar Luxemburg's
grootste staalfabrieken in Dudelange, dat
dicht by de Franse grens is gelegen. Du
delange ligt temidden van het schilder
achtige en beboste heuvelgebied van
Zuid-Luxemburg, waar zich de erlsmljnen
bevinden.
Op de laatste dag (21 Juni a.s.) trek
ken Koningin en Prins het eerst naar
het zo rustig gelegen Vianden, waar
zij de burcht Oranje Nassau met een
bezoek zullen vereren. Dit is een zeer
bezienswaardig bouwwerk, waarvan
de bouw reeds in de negende eeuw be
gon. Op een steile rotswand, de
Kockelsturm, bevindt zich voorts een
monumentale kerk uit de dertiende
eeuw, met een graftombe van Hein-
rich van Nassau. Voordat het vorste
lijke gezelschap naar de stad Luxem
burg terugkeert, om 's avonds per
vliegtuig naar Nederland te vertrek
ken, brengt het nog een bezoek aan
het prachtig gelegen kasteel Berg te
Colmar, waar de bejaarde moeder van
Prins-Gemaal Felix woont. Dit kasteel
was vroeger van de graven van Nas
sau; in de vorige eeuw is het geheel
vernieuwd en thans wordt het ge
bruikt als zomerresidentie van de
groothertogin.
ALS men de Luxemburger vraagt naar
de historie van z'n land, zal hij met
trots vertellen, dat reeds in de tiende
eeuw na Chr. graven van Luxemburg
(of Lützelburg) werden vermeld. In 1308
kwamen die graven met Hendrik VII
op de rooms-Duitse keizerstroon en in
1411 reeds werd het landje zelfstandig,
doordat koning Wenzel van Bohemen
het aan z'n nicht Elizabeth afstond, die
het op haar beurt vermaakte aan hertog
Filips de Goede. Langzamerhand knaag
de Frankrijk gedeelten van het land af
en onder Lodewijk XIV was het geheel
Frans. Van 1697-1715 waren de Luxem
burgers weer onderhorig aan Spanje,
Als gevolg van de beslissingen van het
„dansende" Weense congres zo zal de
Luxemburger verder vertellen werd
Luxemburg als groot-hertogdom in
personele Unie verenigd met het ko-
ninkryk der Nederlanden; dit duurde
1V
Gedurende het bezoek
van onze Koningin en
Prins 'aan Luxemburg,
zullen in dit kleine landje,
waarmede Nederland in het
verleden zo nauw verbonden
was, overal rood-wit-blauwe
vlaggen wapperen. En als
men zou denken, dat men
deze vlaggen speciaal gekocht
of besteld heeft om ze uit te
steken ter gelegenheid van
het koninklijke bezoek, dan
heeft men het nu eens mis.
Want een bijzonderheid is,
dat de Luxemburgse natio
nale vlag dezelfde kleuren
heeft als de onze
i de Nassause erflanden, dl®
deels aan Pruisen, deels aan het hui®
Nassau-Weilburg moesten worden af
gestaan. Hier openbaarde zich reed®
de tegenstelling tussen wat een®
Duitsland zou worden enerzyds en
Frankryk anderzijds. Geen van beid®
landen gunde de ander Luxemburg.
Daarom werd het toegewezen aan een
koning van een der kleine landen.
WANNEER men de Luxemburger er
aan herinnert, dat zijn land in de
vorige eeuw bijna een oorlog tussen
Pruisen en Frankrijk heeft veroorzaak^
dan is hy terstond bereid om te vertel-
len, hoe dat precies gegaan is. Omstreeks
1866 was de toestand in Europa door bet
optreden van Bismarck's Pruisen geheel
veranderd. De Duitse Bond, waartoe
Luxemburg was blijven behoren, had
dat jaar juist de langverwachte oorlog
tegen Pruisen verloren, waardoor deza
Bond had opgehouden te bestaan. Hier
voor in de plaats kwam de door Bis
marck in het leven geroepen Noord-
duitse bond, waarin Luxemburg merk
waardigerwijze niet werd opgenomen.
(Zie vervolg op pag. 5)
De staalfabrieken te Dudelange. waar
ons Koninklijk Paar een kijkje zal
