Sturmbannführer Schellenberg (alias
Schammel) speelde dubbele rol
Eerste bewoners van ons land:
het onbekende Klokbekervolk
Grote overeenkomst tussen de achter
gronden van twee moorden
I
ZATERDAG 26 AUGUSTUS 1958
Captain S. Payne Best over het Venlo-incident
„Gaan schreeuwen, blijven schreeuwen
en nooit luisteren naar de ander'
DAGERAAD, een grijze sombere schemering van die soort, die
niet op berekend is, iemand op een doodgewone morgen met zijn
goede been uit bed te doen stappen. Maar deze Donderdag de 9de No
vember 1939 was geen gewone dag. Deze dag kon over mijn eigen lot
beslissenen dééd dat ook. Dat was zeer onbelangrijk. Maar deze
dag kon tevens over het lot van Europa beslissen. Als Brits Intelligence-
agent had ik reeds vijf ontmoetingen gehad met sub-agenten die uit
Duitsland kwamen. Ik had vernomen, dat Hitier de oppositie tegenover
zich had van een groep hooggeplaatste officieren van leger, vloot en
Luftwaffe. Er was mij verteld, dat er een complot was gesmeed om de
Führer de komende Zaterdag te ontvoeren en te pogen vrede met Enge
land te bewerkstelligen.
Ik schoor mij, ontheet en klom in mijn
Lincoln Zephyr met majoor R. H. Ste
vens, een Brits ambtenaar uit Den Hi
en een Nederlandse officier, luitenant
Klop. Klop was aan mij „uitgeleend" dooi
generaal-majoor Van Oorschot om mi
naar het grensgebied bij Venlo te bege
leiden, daar ik onderweg enige moeilijk
heden met de Nederlandse wachtposten
verwadhtte. Wij spoedden ons langé
vlakke wegen naar Venlo. Ik had eer
spraak met een majoor Schammel,
mij gearrangeerd door Doctor Franz,
van mijn sub-agenten. Die morgen zo
de resultaten moeten zien van de vorige
ontmoetingen. Schammel zou nu
delijk dicht aan de grens komen met
generaal, die gevolmachtigd zou zijn
definitief te vertellen, wat ik naar
den kon rapporteren betreffende de
«tand in het „Reich".
Ik zal nooit weten waarom, maa
had een voorgevoel, dat er iets niet
klopte. Het was een van de weinige
keren in mijn leven, dat ik een pistool
droeg. Stevens had voor automatische
Brownings gezorgd voor wij weggii
Ik stak er één in mijn zak. alleen i
voor het geval, datIk had onderweg
gesproken over de kans op een overva
en gevangenneming, maar Klop zei: „1
hoeft zich niet bezorgd te maken, voor
al overdag niet Ik heb gezorgd, dat e
sterkere wachtposten langs de grens zijl
waar ik mijn rendez-vous met majoor
Schammel zou hebben Alles zag
vreedzaam uit. Even verderop stond de
zwart-witte slagboom, die mij vertelde,
dat déér Duitsland begon, 'n Klein meisje
en een hond speelden met een bal.
Duitse douanebeambte slenterde langs
de weg. Ik minderde snelheid. Ik denk,
dat ik dit onbewust vooruitziend deed.
Klop zei: „Rijd maar door, alles is in
onle." Ik vond het vrij dwaas van mij
zelf om zenuwachtig te zijn, reed naar
de voorkant van het café en toen achti
uit naar het parkeerterrein. Daar stond
Bchammel op de waranda van het café.
Hij hief de hand op: ik dacht, dat het
betekende, dat onze man, de generaal,
binnen was. Dus zette ik de motor af
•n Stevens klom uit de wagen.
Ik probëerde juist zelf uit de stappen,
toen er een waar pandemonium losbrak.
Het schieten begon
Er klonk geschreeuw en het moti
raas van een grote auto. Toen begon het
schieten. Door het raampje zag ik een
grote open wagen om de hoek rijden die
ao dicht bij mijn Lincoln stopte, dat de
bumpers elkaar raakten. Die auto was
vol ruw-uitziende mannen, van wie er
qNDER het wild geratel van
machinegeweervuur werden in
November 1939 twee Britse agenten
Captain S. Payne Best en Major R.
H. Stevens In de Nederlandse
grensplaats Venlo door de Duitsers
overmeesterd en haastig over de
grens in handen van de Gestapo ge
voerd. De kranten vermeldden het
„Venlo-incident" als een van de nogal
belangrijke gebeurtenissen in de ge
schiedenis; het was het dramatische
einde van een zogenaamd complot, dat
de wereld vrede had moeten brengen
een complot van hoge weermachts
officieren om Hitier te ontvoeren en
de vrede tussen Duitsland en Enge
land te herstellen. Na vijf ontmoetin
gen met agenten van de „samen
zweerders" liep Payne Best in een
Gestapo-hinderlaag. Hij werd gedu
rende vijf en een half jaar gevangen
gehouden in verschillende concentra
tiekampen. Eerst onlangs heeft de
Britse regering hem toestemming ver
leend om de feiten betreffende dit
complot te onthullen. Het is de meest
dramatische geschiedenis, die ooit een
officier van de Britse inlichtingen
dienst heeft mogen vertellen. De heer
Payne Best was zo vriendelijk ons het
publicatierecht voor Nederland af te
staan. Hier volgt het eerste van een
reeks van uitermate boeiende ar
tikelen.
twee bovenop de motorkap zaten. Zij
vuurden over onze hoofden met machine
pistolen. Anderen stonden recht overeind
in de wagen en zwaaiden schreeuwend
met pistolen. Vier van hen sprongen er
uit nog vóórdat hun wagen stil stond
en renden op ons af onder het geroep
„handen op!" Zelfs toep, evenals nu nog,
keek ik er naar op een objectieve, on
persoonlijke manier, alsof ik naar een
Amerikaanse gangsterfilm aan het kijken
was en niet naar iets, dat mijzelf aan-
ging.
Toen hoorde ik aan mijn rechterkant
•ohoten klinken. Ik keek om en zag, dat
Klop uit de wagen was gekropen. Hij
liep hard, op een eigenaardige manier,
bijna zijdelings als een balletdanser, stap
voor stap. Maar hij schoot, terwijl hij
rende en Ik zag de voorruit van de Duitse
auto tot een grote ster versplinteren. Een
ogenblik later vuurden de vier mannen
terug en Klop zakte op het gras langs
de weg in elkaar. Stevens en ik werden
snel geboeid, terwijl twee van de Duit
sers hun pistolen tegen onze hoofden
hielden. „En nu lopen!" zeiden onze
overweldigers en duwden ons hun wa
pens in de rug.
Ik herinnerde mij niet, hoe ik uit de
auto was gekomen, maar ik wist, dat ik
naar de zwart-witte slagboom gevoerd
Werd, naar de grens, Duitsland in. Ter
wijl de pistolen nog bij iedere stap in
onze ruggen prikten, werden wij langs
de weg voortgeduwd. De afsluiting viel
rammelend terug in het slot. wij waren
|B Nazi-Duitsland. De Duitsers waren
geer opgewonden en spraken luid; som-
Bilgen schreeuwden.
Merkwaardigerwijs voelde dk mij kalm
Ml beheerst, vergeleken bij hen. Ik dacht
fety het bericht
lijk o
Wij werden het hoge platform van het
douanekantoor opgeleid en daar lieten de
Duitsers ons stilstaan met opgeheven ar
men. het gezicht gericht naar een vuile,
witgekalkte muur, achter elk van ons
Even later naar buiten ge
bracht, waar de Duitse auto wachtte. Ik
moest, geboeid, van het vier voet hoge
platform in de wagen springen. Een heel
karwei! Maar een stoot in de rug hielp
mij. Wij hadden al enige afstand afge
legd naar de eerste grensplaats in Duits
land, toen ik het woord richtte tot de
kapitein, die de leider van het gezelschap
was. „Ik veronderstel," zei ik, „da* U
denkt een prachtige vangst gedaan te
hebben door ons op deze manier in han
den te krijgen. U had het werkelijk keu
rig voor elkaar." „Ik geef niet veel om
U tweeën," was zijn antwoord, „maar ik
verraden."
Dit intere
iseerde mij uitermate,
aren van plan het te doen
voornomen alsof Schammel en de and<
ren werkelijke samenzweerders waren e
gevangenen net als wij. Laat mij hier
vertellen, dat het niet lang duurde
ik ontdekte, dat de identiteit van
joor Schammel" was: Sturmbannführer
Schellenberg, hoofd van Himmlers In
lichtingendienst.
Slapen is verboden
Eindelijk In Düsseldorf. Door de stad,
over een binnenplaats en een groot ge
bouw binnen. Toen, weer met gepook van
pistolen, werden wij in een kleine cel in
de kelderruimte geduwd. We werden ge
dwongen ons geheel uit te kleden, luen
vuile vinger werd in mijn mond gewron
gen en tastte langs mijn wangen, tong en
tanden. Oren, haar, ogen, neusgaten, elke
opening werd onderzocht, waar ook maar
een flesje vergif verborgen kon worden.
Toch keken zij niet tussen mijn tenen!
Zij braken mijn vulpen doormidden. Zij
rukten de achterkant van mijn horloge
los en tweehonderd sigaretten (toen het
pieest waardevolle van alles!) werden
stuk voor stuk uit elkaar geplukt. Ik
probeerde te slapen, maar ruwe handei
schudden mij wakker. „Niet doen, da* i
verboden!"
Toen ten slotte er weer uit en nog
maals in een auto. Zo kwamen wij ii
Berlijn. Onderweg zei de bevelvoerende
kapitein tegen mij: „Tot nog toe bevond
zich onder de hoede van de weermacht.
Spoedig zal ik u aan de Gestapo moeten
overgeven" Op het moment, dat hij df'
zei, liet het mij volkomen koud. En toen
auto ten slotte stopte, riep een barse
stem: „Is dit Nummer Eén? Kom er
i mijn hoofd gerukt
en een kap werd over mijn hoofd getrok
ken. Vervolgens werd ik bij de ellebogen
Uit Nederlands piae-historie
Nomaden en zon-aanbidders, die
slechts graven achterlieten
EEUWENLANG na de laatste ijstijd heeft de kale kuststrook, waarvan
het latere Nederland een klein gedeelte vormde, bestaan als een
bewoonde, verlaten woestenij. Niet ons gehele land, hoe smal het ook
is onder het ijs bedolven geweest, want het bodemonderzoek heeft later
uitgewezen, dat de uit het Noorden afzakkende gletschers slechts brede
lijnen 'trokken over het vlakke land. Maar het middengedeelte werd bedekt
door geweldige ijsmassa's, die de zandgrond ploegden en na het lange smel
tingsproces kleine stuwheuvels achterlieten. Eenzaam, onherbergzaam la;
de streek, toen eindelijk, na honderden jaren, het smeltwater verwerkt
was. De ijsstromen hadden grote brokken gladgeslepen steen uit het Noor
den meegevoerd en beenderen van voorwereldlijke reuzendierenEn
het was omstreeks 1800 vóór Christus, dat hier de eerste menselijke wezens
werden gezien.
Vondsten van 4000 jaar
oud
De bodem van het latere Nederland
had zich ietwat geordend en was gaan
ontspruiten, vooral op de hoogste ge
deelten die met stuwheuvels waren be
dekt: de streken die later het Gooi en
de Veluwe werden genaamd. Er moeten
zich reeds vry sterke bomen hebben ont
wikkeld, eer de eerste mensen binnen
trokken. Of er eetbare gewassen groei
den, is niet meer na te gaan.
De' geschiedschrijvers kunnen slechts
weinig melden over dit volk, waarvan
men naam noch ras ooit heeft kunnen
nagaan en dat sinds lang verdwenen
was, toen de Germanen zich hier ves-
Opgravingen vormen de enige hand
leiding b\j het vaststellen van het wei
nige, dat men over dit volk heeft kun
nen verzamelen. Er moet in die zeer
oude tpd wel behoorlijke plantengroei
zjjn geweest, want deze eerste bewoners
van Nederland hadden paarden en dus
hebben z\j die ook kunnen voederen.
Alle pogingen, de herkomst van dit
volk na te vorsen, zijn mislukt. Men weeti
niet vanwaar zü kwamen, noch waar
heen zij zijn gegaan, deze mensen.
Opgravingen
De opgravingen op de Gooise heide
hebben nog de beste, zij het dan zeer
schaarse aanwijzingen gegeven: het
waren nomaden, waarschijnlijk zonaan-
bidders; zij verstonden de kunst van
pottenbakken, waren klein van stuk,
hadden ook kleine paardjes tot hun be
schikking en hebben niet lang in ons
land gewoond.
Deze simpele opsomming is alles, wat
de opgravingen hebben geleerd. Niet
zijn niet gevonden, zodat men aanneemt
dat dit volk, In tegenstelling tot de Ger
manen, zich geen huizen heeft gebouwd
en dus in tenten woonde. En het feit,
dat er betrekkelijk weinig graven zijn
gevonden, versterkt de wetenschap, dat
zij slechts ons land doorgetrokken zijn.
Merkwaardige graven
Het is een bijzonder soort graven, dat
dit volk achterliet. Donkere vlekken
het zand tonen aan, dat deze men:
om hun doden ter ruste te leggen,
rond, vrij diep gat van tien tot twaalf
meter middenlijn groeven en dat met
boomstammen belegden. Het graf werd
gesloten met een soort koepel van boom
stammen. Later heeft het zand deze
koepels, welke alle instortten, bedolven.
Sommige zijn nog teruggevonden als
kleine heuveltjes, andere zijn in de grond
%-erzakt. Van de boomstammetjes is niets
mee teruggevonden dan donkere vlek
ken in het zand.
Ook vond men op enkele plekken in
de heuveltjes donkere vlekken in de
vorm van een mens. Hieruit heeft men
opgemaakt, dat deze mensen klein van
stuk waren en dat ze, met opgetrokken
knieën, met het gelaat naar het Oosten
gekeerd in het graf werden gelegd. Uit
deze feiten leidt men af, dat zij zon-aan-
Het enige spoor van deze oude bewo
ners van Nederland, dat niet in het zand
is vergaan, wordt gevormd door enige
ruwe, tot aardewerk gebakken lemen
bekers, welke in sommige grafheuveltjes
zijn gevonden. Enkele bekers waren zelfs
nog ongeschonden. Dit be.vljst, dat het
volk de kunst van pottenbakken reeds
machtig was.
Deze bekers of vazen zijn vry primi
tief van vorm en op onbeholpen wijze
versierd niet ingekraste randjes. Zjj heb-
wai men vona, maar ook uii ,je vorm van een luidklok en worden
wat men niet vond, hebben archeologen daarom „klokbekers" genoemd. De ge-
een en ander kunnen afleiden. Het enige schiedschrljvers hebben naar aanleiding
nl„ wat deze mensen hebben nagelaten. van deze vondsten deze trekkers het
zijn graven geweest. „Klokbekervolk" of de „Koepelgrafbou-
Enige fundering of sporen daarvan wers" genoemd.
gegrepen en uit de wagen gesleept. We
gingen een paar trappen op, langs gan
gen en weer naar beneden. Ademloos
kwam ik ten slotte in een 'kamer terecht,
want lk kon vrijwel niet ademen onder
die kap. „Neem zijn kap af." zei 'n stem.
Ik knipperde met mijn ogen. Ik was, zo
als ik later ontdekte, in het Gestapo-
hoofdkwartier in de Prinz Aibrecht-
strasse en ik zat op een rustbank. Een
grote foto van Heydrich, die later door
heed Europa zo berucht zou worden, hing
Vreemde ontmoetingen
uitzag. Een t
ital anderen zat
cirkel en keek naar mij.
alsof ik een vreemd en misschien ge-
rlijk beest was. Zodra ik weer vol
doende op adem gekomen was. liet ik
mijzelf gaan in een hartstochtelijke
woede-uitbarsting. Ik gebruikte ieder
Duits scheldwoord dat ik kende en ik
mag wel zeggen, dat ik Duits even goed
spreek als Engels. Mijn optreden moet
Adolf Hitler in zijn hevigste woedebuien
ard hebben en de uitwerking was
magisch. Mijn handboeien en de touwen
om mijn enkels werden verwijderd en ik
kreeg een sigaret.
De man, die daarna tot my sprak, was
Doctor Max. Hy zei mij, dat hij de schrik
was van alle boosdoeners en vroeg of
ik nooit van zyn reputatie had gehoord
Ik zei hem kortweg van niet en ik ver
telde hem tegelijk, dat hij kon doen wat
hy wilde, maar dat ik geen vragen zou
beantwoorden, tenzij hij mij mét respect
behandelde ep lk mij mocht wassen en
soheren. Toen begon er een complete
schreeuw-wedstrijd. Ik ken de Duitsers
zeer goed en ik wist, dat het bij dit soort
bezigheden in Duitsland he* beste is om
gaan schreeuwen, te blijven I
schreeuwen, nooit te luisteren naar wat I
de ander zegt en met op te houden voor
kt dat je je tegenstander tot zwij
gen hebt gebraoht. Dat deed ik dus en
ten slotte verfiet Max de kamer.
(Wondt vervolgd).
Opnieuw: Schallenberg
Contacten met „De Witte Cel" en de
zgn. „Dienst-José"
De publicatie van Zaterdag jl. over de zaak Schallenberg heeft reeds ge
noegzaam bewezen, dat de, in een Haagse vijver omgekomen Rijksduitser
Schallenberg een uiterst gespleten mens was. Aan de ene kant werkte hij,
zij het gedwongen, voor de Duitsers als „Oberleutnant" van de Feldgen-
darmerie. Maar tegelijkertijd bestreed hij zijn landgenoten, door, het bleek
uit het vorige Zaterdag gepubliceerde rapport, hun agenten op een dood
spoor te leiden. Voor de Nederlandse illegaliteit heeft hij zich. ook dat is
bekend, uiterst verdienstelijk en, in de tijd dat hij in Utrecht werkte, on
misbaar gemaakt. Het spreekt wel vanzelf, dat een dergelijke figuur na de
oorlog druk werk zou krijgen. Hij kwam nl. door zijn arbeid in een zeer
bijzondere en van tijd tot tijd uiterst gevaarlijke positie te verkeren.
Er is nl. op die Utrechtse Feldgen-
darmerie zo het een en ander gebeurd,
waarover veel mensen zioh nu schamen
Schallenberg, als Oberleutnant, heeft
heel wat lieden daar in bun zwakke
ogenblikken gezien. En die zwakkelin
gen dienden daar heus niet altijd de
goede Nederlandse zaak. Er zijn daar,
tussen vooraanstaande Nederlanders en
Nazi's, zaken gedaan met geld en goe
deren, waarvan de bijzonderheden U de
haren te berge doen rijzen. Het is de
tijd nog niet, om deze bijzonderheden
bekend te maken. Maar wij kennen
en wij weten, dat Schallenberg ze c
Zaak De Boer
Wat dit laatste betreft was er
sterke overeenkomst tussen de zaken
de Boer en Schallenberg. Ook de
vermoorde Haagse advocaat was, door
zijn relaties met de S.D. die overigens
geheel van loyale aard waren op de
hoogte van de verrichtingen tijdens de
bezettingstijd van vele Nederlanders.
Men is er nu wel op uit, om allen, die
destijds door de Duitsers gevangen ge
nomen werden, het etiket „politiek" en
„vaderlandsminnend" op te plakken
maar daarvan was in de verste verte
geen sprake. Evenals Schallenberg ken
dè mr de Boer de zwakheid van vele
Nederlandse persoonlijkheden en de
aard van de zaken, die zij destijds deden
Er is nog een overeenkomst tussen
de moord op De Boer en die op Schal
lenberg. Beiden zijn omgebracht door
zeer ervaren liquidateurs.
Mr de Boer werd in zijn woning neer
geknald door een aantal lieden die, da',
bleek uit d opzet van hun aanslag maar
al te goed, dat karwei meer bij de hand
hadden gehad.
Sohallenberg zag zioh het leven be
nomen op een nog geraffineerder manier
Dat kon ook gemakkelijker.
In de nabijheid van de plek waai
Schallenberg aan zijn einde kwam. be
vond zich water. En had de straatagent
op die bewuste ochtend de stoffelijke
resten van de man niet onder
kroos van de vijver gevonden, en w
er geen mensen geweest die tóch
meer wisten, dan tot dusver bekend werd
gemaakt, het zelfmoordverhaal zou,
reden, voor waar aangenomen zijn.
Inlichtingendiensten
Evenwel: er zijn in ons land, sinds de
bevrijding. inlichtingendiensten werk
zaam. Onlangs, toen één ervan opgerold
werd, heeft men uitvoerig het drama
van deze na-oorlogse bezigheid kunnen
volgen. Opgezet met het doel een dam
ormen tegen het communisme, zijn
weldra zódanig communistisch ge
ïnfiltreerd, dat zij orga-nen werden ter
ondermijning van het gezag.
t was betrekkelijk gemakkelijk
Gebruik makend van de wetenschap,
over ook Sóhallenberg beschikte
aanwezigheid van zulk een klok
beker in het graf wijst ook op de zonne-
godsdienst. De gestorvenen kregen zeer
goed eten mee op hun „reis naar de
iwigheid" en om er de goden gunstig
e te stemmen. Waarschijnlijk is hier
de uitdrukking „Klokspijs" nog van over
gebleven.
In Juni 1934 werden bij de opgravin
gen op de Gooise heide vondsten gedaan,
welke ons nader oriënteren omtrent het
Klokbekervolk. Er werd nl. bij een gave
klokbeker een bronzen dolkje gevonden,
hetgeen wijst op het bronzen tijdperk,
i. 2000 tot 1800 jaar v. Chr. Ook vond
en een soort barnstenen knoop.
Het Gooise Museum te Hilversum
heeft klokbekers, scherven en andere
door de hei teruggegeven voorwerpen ln
bezit, In nuchtere vitrines gesloten zijn
zij daar thans voor ons een schaduw uit
een ver en vreemd verleden.
ging men over tot het verzamelen var
gegevens over diverse prominente Ne
derlandse figuren. Zo kwam men ook
in aanraking met Sdiallenberg. die reeds
werkte voor een andere geheime inlich
tingendienst. bekend onder de naam
..De witte cel". Deze geheime dienst had
en heeft haar vertakkingen vooral in
Rooms Katholieke kringen en Schal
lenberg. als ijverig Rooms Katholiek
man, voelde zich daartoe zeer aangetrok
ken. Had hij niet, in de voor hem moei
lijke dagen na de geallieerde bezetting,
een onderkomen gevonden in R K.-krin-
gen in het Zuiden?
Dat nam niet weg, dat Schallenberg
niet wars was van veibreding van zijn
operatieve basis. En zo ging hij ook con
tacten onderhouden met de zg. dienst-
José, waarover enige maanden geleden
zo veel te doen is geweest. Daarnaast
onderhield hij relaties met politie en
justitie.
Hoe men dit alles weet?
Wel. tot onze grote verbazing zijn, nu
al sinds maanden, de zakboekjes van de
omgekomen man van hand tot hand ge
gaan. Iedereen heeft die -boekjes gezien
Iedereen, dat wil zeggen, een ieder, die
zich met deze zaak, niet ambtelijk, be
moeide, werd waardig gekeurd een blik
in Schallenberg's aantekeningen te slaan.
Daarin hebben we allerlei namei
lezen van bekende en onbekende
sen. We hechten aan die namen thans
niet zoveel gewicht meer, als we
eens gedaan hebben. *We willen accep
teren), dat Schallenberg's tennisclubs
onder al deze mensen leden telden.
Maar we verliezen daarbij niet uit het
oog. dat men, ook onder het tennissen,
evenals onder het dammen (een bekende
penetratiebezigheid van de Duitsers voor
de oorlogl of onder andere sporten door,
toch ijverig „geheime dienst" spelen kan
Het verband van Schallenberg met de
dienst-José volgt overigens ook uit het
feit, dat, voor Schallenberg's lichaa-m
een sloot aan de Groot Hertoginnelaan
gevonden werd, er reeds een rapport
over zijn werkzaamheden was opge
maakt, door een, voor deze dienst wer
kende rechercheur. In dit documen'
werd Schallenberg's "activiteit ten be
hoeve van lieden, die „zwarte" effecten
„wit" wensten te maken, reeds geme
moreerd. En men zal zich herinneren,
dat Schallenberg bij het uitvoeren van
die opdrachten om het leven kwam. Op
het ogenblik nl., dat hij, bdj een contact
adres van de z.g, „witte cel", een
effecten zou bezorgen, dat daar in han
den gesteld zou worden van mensen, die
er weg mee wisten.
Wat deze hele zaak nu bijzonder bizar
maak» is dit: dat een dag vóór zijn be
grafenis dit ..Schallenberg-rappor»'
reeds aan de redactie van een der grote
Nederlandse dagbladen „te koop"
aangeboden, door de rechercheur, die het
rapport over Schallenberg had opge
maakt en van zijn gangen nauwkeurig
ap de hoogte was.
Met andere woorden: de reden
Schallenberg's plotseling einde w:
niet een. die aanleiding gaf tot een
hoopsdaad. Dat geloofde ook die rappor-
Waarom zoveel vreemde woor
den in het Nederlands?
Het is eenvoudig: het aan de man brengen
van valse pasmunt
ENIGE TIJD GELEDEN kreeg ik een intreerede (een inaugurele oratie
heet dat in de officiële taalvan een professor ter lezing. De, pas
benoemde was een oud-leerling van mij en ik had hem, toen hij nog
een jongetje met een kniebroekje was, de eerste beginselen der moeder
taal bijgebrachtIk moest tot mijn diepe smart vaststellen dat mijn lessen
met bijzonder vruchtdragend waren geweest, althans niet ten opzichte
de zuiperheid van het Nederlands.
door vaak verzwakt wordt.
Maar waarom gebruikt men toch ■vil
den als minutieus, terwijl het Neder
landse „haarfijn" of „nauwgezet" het be
grip zoveel juister weergeeft? Want hoe-
velen weten dat minutieus samenhangt
met een woord dat klein betekent? Als
men vraagt, waarom een deel van een
uur minuut of seconde heet. dan zullen
stellig velen het antwoord moeten schul
dig blijven, waaruit blijkt dat men toch
feitelijk de term minutieus niet verst
Immers minuut betekent-klein deel
seconde tweede) beduidt de tweede
kleine onderverdeling van een
het veel gebezigde woord motivt
veel beter te omschrijven door met rede
nen omkleden, staven, gronden
ren voor iets? Dat begrijpt m
Hoe ver de vervlakking der betekenis
n een woord kan -an. blijkt uit likwi
deren Dit is in onze taal: afwikkelen,
ontbinden, vereffenen. Maar nu is men
al zo ver dat het (althans in de oorlog
geregeld werd gebruik' voor: ter dood
brengen, uit r1^ weg ruimen.
Is integriteit zoveel duidelijker dan
eerlijkheid, betrouwbaarheid --echt-
schapenheid? Mij dunkt van niet. En
men heeft bij het gebruik der Neder
landse woorden het grote voordeel dat
men kiezen kan uit een aantal, zodat
men de fijne schakeringen goed kan
laten uitkomen.
Taaischending
Want dit vooral Is een der grootste na
delen i
bruik
Het spreekt vanzelf dat ik hem deelge
noot van mijn droefheid maakte En wat
kreeg ik ten antwoord'?
Ja. ik gebruik veel vreemde woorden,
maar die betekenen dan ook lang niet
hetzelfde als de Nederlandse equivalen-
Toen ik de rede nog eens doorlas,
der de indruk van deze hooggeleerde
spraak, kwam ik echter tot de overtui
ging dat voor bijna alle vreemde w
den goede Nederlandse bestonden. Ik zal
de rede nu niet op de voet volgen o
dat daardoor wellicht duidelijk zou w
den welke professor ik op het oog had
dat is mijn bedoeling allerminst. Toch zal
ik gaarne enige voorbeelden geven.
Voorbeelden
Waarom is unaniem beter dan eenstem
mig of eensgezind? En waarom moet
men zeggen vigeren in plaats van gelden
of van kracht zijn? De jongens op school
worden er al in opgevoed. Ze spreken
steeds van de absenten opschrijven of
nog liever noteren. Is nu het woord afwe
zig niet veel duidelijker dan absent?
Waarom kan men remuneratie niet ver
vangen door vergoeding of beloning?
Iemand die pretenties heeft kan men
toch ook aanmatigend noemen, zonder
dat men gevaar loopt niet begrepen te
Hier echter hebben we waarschijnlijk
een der oorzaken gevonden die tot het
gebruik van vreemde woorden hebben
geleid. Men wil de waarheid wat ver
zachten en ik moet toestemmen dat pre
tentie minder hard klinkt dan aanmati
ging, hoewel tevens de betekenis daar-
GEEN DONKERE BRIL!
De zonnebril wordt populair!
Van „kleine man" tot millionnair
Is men bevreesd dat 't zonnelicht
Een oogbedervend werk verricht?
Wanneer de zon niet schijnt een dag
Doet ieder luidkeels zyn beklag,
Maar zet zij d'aarde weer in gloed
Vindt men het blijkbaar ook niet goeiL
Dan dekt men 't oog uit vrije tril
Met groen of bruin gekleurde bril
Die alles wat er bloeit en leeft
Een minder fleurig aanzien geeft.
Figuurlijk en in toerklykheid
Is 't of men graag de zon permydt
En lykt het soms of men geniet
Wanneer men alles somber ziet,
De hedendaagse pessimist,
Die overal bedreiging gist.
Heeft 't politieke oog misschien
Oók'van een zonnebril voorzien.
Doch schoon een donker glas beschut.
Heeft dit voor 't geesflyk oog geen nutf
Dan komt een held're blik van pas
Door ongekleurd en zuiver glas.
Gré KempenSterkenburg.
taal niet alleen schendt en geweld aan
doet. maar vooral vervlakt. Men geeft
zich geen moeite meer het jniste woord
te kiezen Het genot van het zich nauw
keurig uitdrukken is aan veien volko
men onbekend geworden.
Als men een woord als gecompliceerd
bezigt, komt dan uit of men „ingewik
keld" dan wel „verward" bedoelt? Een
woord als incidenteel wordt tegenwoor
dig gebruikt voor wat in zuiver Neder
lands moest heten, al naar de bedoeling:
bijkomstig, toevallig, bij gelegenheid van.
terloops, naar aanleiding vin enz. Voelt
men nu. wadrom iemand die er van
houdt zich nauwkeurig uit te drukken,
zulk een hekel aan vreemde woorden
heeft?
In de meeste gevallen is het een
voudig ndets anders dan het aan de
man brengen van valse pasmunt,
vaak ook een ..geuren" met kennis
die men niet bezit.
Is een verklaring, uitlegging of ophel
dering niet veel nauwkeuriger dan eea
explicatie?
Men versta mij goed. Er zyn nu een
maal woorden dde geen vertaling toe
laten, omdat er geen Nederlands voor
bestaat en het is niet aan te raden,
nieuwe woorden te gaan smeden, welke
kans lopen onverstaanbaar te zijn of
al'hcns misverstaan te worden.
Dat dit zo is, blijkt wel u:t het Duits
van de laatste 15 jaar. Men was toen
by onze Oostelijke buren door een gren
zenloze vertaalwoede aangegrepen en
ofschoon ik tamelijk goed Duits kan
lezen, heb ik meermalen voor raadsels
gestaan bij het lezen van kranten in die
taal.
Wie echter zijn best niet meer doet
de g ^-bare Nederlandse woorden te ge
bruiken in plaats van de vreemde dia
een zekere vage vertaling daarvan geven,
wordt onduidelijk en maakt zich be
lachelijk.
K. Older en Co
Ik toon dit aan met de volgende mu-
ziekbeoordelirvg in een onzer dagbladen
(volkomen ernstig gemeend):
„Het blijkt volmaakt te zijn opge
nomen in en geabsorbeerd door de
muzikanteske krachten, welke in
deze symphonie actief zijn en haar
allure en physionomie schenken. Viriel
zijn deze krachten, zelfbewust en
doelbewust Zy zijn geladen met een
sterke motorische en psychische
energie en monden uit in een even
bondige als suggestieve thematiek. En
het wekt de indruk dat haar kort
ademigheid geenszins een uitvloeisel
is van een gemis van muzikale denk
kracht bij de auteur. Veeleer is men
geneigd 'e veronderstellen dat deze
geaardheid van het thematisch mate
riaal het pr duct is van logische over
wegingen en van essentiële betekenis
in het constructieve complex."
Als dit geen „vader en zoon" is in 4$
kunst, dan is het toch zeker moeder sm
dochter" Van de familie K. Older
Den Haag Br. F. C. Domlnt»^.
I stond enkele weken geleden oo4&
de kop: Gewilde geleerderighwd).
