4
ZONDAGSBLAD 18 MAART 1950
Bij de 50ste verjaring van zijn sterfdag
Inplaats van een baan bij Sint Bureaucratius, eerst geweer
maker, dan motorfabrikant en olie-prospector, vervolgens
grondlegger van een van 's werelds grootste industrieën.
Hoe de Mercedes-wagens aan hun naam kwamen
Wie zich in de volle kracht van zijn
leven afzondert, daarbij niettegen
staande hij een te midden van een park
gelegen villa bewoont geen tijd voor
gezelschappelijke omgang met zijn lieve
medemensen heeft en daarbij dan nog
met geen woord verraadt wat eigenlijk
zijn bezigheden zijn, maakt zich in de
ogen van ieder rechtschapen burger ver
dacht.
Bedenkelijk wordt het geval wanneer
uitlekt, dat de persoon in kwestie
die tegenover de autoriteiten niet in
staat blijkt een „vaste" werkkring aan te
geven met nog een ander persoon
nachten aan één stuk in een niet ver van
zijn villa gelegen tuinhuis doorbrengt,
waarvan de vensters zorgvuldig door gor
dijnen zijn bedekt.
Uiterst bedenkelijk, wanneer tegen de
algemeen heersende regel in want wie
had er nou in vredesnaam gasaansluiting
in een tuinhuis in dit gebouwtje gas-
Daimlers vierwielige brik uit 1886, die 18
leidingen zijn gelegd en rumoer, vreemd
gehamer en geklop door het donker van
de nacht naar buiten dringt.
Dan bestaat er maar één mogelijkheid:
dan houdt men zich daarbinnen met ver
boden dingen bezig. Dan, dat is klaar als
iets, heult men met de duivel en is men
op z'n minst valse munter. Hier moest,
land der Zwabcn speelt dit bedrijf met
gezag en kracht ingrijpen.
En zo slopen dan ook in zekere nacht
van 1882 een commissaris van politie
met een troep bewapende dienaren van
de heilige Hermandad van uit het Kur-
park van de aan Stuttgart grenzende
badplaats Cannstatt naar het verdachte
tuinhuis.
Plotseling dondert het tegen de zwaar
gegrendelde deur: In naam van de wet,
openen!
Het was de eerste keer dat de twee
daarbinnen vreemde bezoekers ontvingen.
Gelukkig was de commissaris een ver
standig man die er zich spoedig van kon
overtuigen, dat van het maken van valse
munt geen sprake was en er in het tuin
huis ook verder geen verboden dingen
gebeurden. Beleefd verontschuldigde hij
zich dan ook voor de nachtelijke storing
cn verliet met zijn mannen het tuin-
Wat er dan wel in net tuinhuis ge
schiedde?
Gottlieb Daimler aanschouwde 17
Maart 1834 uitgerekend in de Hellesteeg
te Schorndorf, een plaatsje op vier uur
gaans ten Oosten van Stuttgart, het le
venslicht. Zijn vader was meesterbakker
en dreef daarnaast een gasthuis. Als alie
zonen van handwerkers bezocht hij ae
destijds vermaarde Latijnschool van zijn
geboorteplaats Vader Daimler wilde zijn
zoon klerk ter gemeentesecretarie laten
worden, maar dat stond de jonge Gott
lieb niet aan. Reeds vroeg toonde hij
grote belangstelling voor al wat mecha
niek was en met machines samenhing.
Zo kwam hij bij een geweermaker in ae
leer. Als proefstuk voor zijn gezel-exu-
men maakte hij geheel zelfstandig een
stel dubbelloops pistolen met stalen mon
turen en met fraai geciseleerde grepen
uit notenhout, die door zijn baas nog
jaren later aan aanstaande gezellen ais
voorbeeldige werkstukken van grootste
nauwkeurigheid werden getoond. Ais
gezel trad hij nu bij de geweermaker
Wilke in dienst en ging, toen deze tot
hof-buksenmaker werd benoemd, met
hem naar de Zwaabse hoofdstad. Zijn
verblijf aldaar zou voor zijn verdere le
vensloop van de grootste invloed zijn.
Wilke had naast zijn buksenmakerij nog
«en aantal andere moeilijke technisch-
rdeerde helper. Door dit werk kwam
onze jonge buksenmaker met vele voor
aanstaande en invloedrijke persoonlijk
heden in aanraking, die in het openbare
leven van Stuttgart, dat zich in die
dagen op economisch en industrieel ge
bied geweldig begon te ontwikkelen, een
rol speelden. Deze wisten het werk van
de handige en opgewekte jeugdige gezel
wel te appreciëren.
Daimler had leren inzien, dat voor hem
de toekomst niet in de buksenmakerij,
maar veeleer in de nieuwe machaniek
lag. Na drie jaren te Grafenstaden bij
Straatsburg in de werktuigmachinebouw
te hebben gewerkt en zich 's avonds op
de ambachtsschool aldaar ook theoretisch
verder te hebben bekwaamd, keerde hij
naar Stuttgart terug. In de Elzas had hij
van zijn verdiensten zoveel op zij weten
te leggen, dat hij thans de kosten voor
zijn studie aan de
polytechnische school,
tegenwoordig T.H., kon
bestrijden. Hier stu
deerde hij van 1857
tot 1859. om spoedig
daarop voor zijn ver
dere praktische vor
ming naar Engeland
te gaan. Daar werkte
hij in de wereldver
maarde fabrieken van
Whithworth in Coven
try en van Rudge in
Birmingham
Na Engeland bezocht
hij België en Frank
rijk. zijn ogen overal
flink de kost gevend.
In zijn vaderland
teruggekeerd. werkt
hij eerst enige tijd in
Geislingen, vervolgens
in Reutlingen. Hier
raakt hij met Wilhelm
Maybach bekend, die
km per uur reed. zijn vriend en arbeids-
kameraad werd. Als
Daimler uit Baden de betrekking van
technisch leider bij de Karlsrüher Ma-
schinenbaugescllschaft wordt aangebo
den. grijpt hij met beide handen toe. In
deze fabriek werden hoofdzakelijk lo
comotieven en bruggen gebouwd.
Door toedoen van Excellentie Steinbeis,
die als een der eerste vakmannen op het
gebied van het tentoonstellingswe
zen van zijn tijd gold, werd Daimler,
hoewel hij in „het buitenland".
Baden!, werkte, van Karlsruhe en later
van Deutz uit, in opdracht van de
Koninklijke Württembergse flegering bij
verschillende gelegenheden naar het
werkelijke buitenland, o.a. naar de
Parijse wereldtentoonstelling gestuurd
Bij zijn veelzijdige werkzaamheden
leerde Daimler ook dr. Otto kennen
die aan de verbetering van de gasmotor
werkte, een probleem, waarmede zich
ook Daimler reeds lang in alle stilte
bezig hield. Otto boodt Daimler de
technische leiding van zijn zo juist op
gerichte fabriek aan. Daimler accep
teerde het aanbod en verhuisde na een
vijfjarig verblijf te Karlsruhe in 1872
naar het tegenover Keulen gelegen
Deutz. Hier begon de grote, vruchtbare
technische cn organisatorische opbouw-
arbeid van Daimier. Hij werkte, samen
met Otto, niet alleen met succes aan
de plannen en verbetering van de gas
motor, maar had ook een belangrijk
aandeel aan de creatie van de viertakt-
motor, die een omwenteling teweeg
De gasmotorenfabriek te Deutz werd
onder Daimlers leiding tot een model-
bedrijf voor de gehele toenmalige
dustrieële wereld. Niet enkel uit Frank
rijk, België en Engeland, de bakerma
van de industrie, maar zelfs uit Ame
rika kwamen belangstellenden naar
Deutz om de technische inrichtingen en
de organisatie van deze fabriek, die
door haar motoren een wereldreputatie
had verworven, te bezichtigen. Daimler
liet een aantal geschoolde werkkrach
ten uit Württemberg komen en haalde
ook Maybach, die hij als hoofdconstruc
teur aanstelde, naar Deutz. Beide man
nen hebben samen de idee van Otto,
de viertakt-gasmotor, verwezenlijkt.
Tien jaren lang bleef Daimler in Deutz.
Het waren jaren van onafgebroken
zware arbeid. Midden in de nacht
placht hij dikwijls op te staan om zich
in de werkplaatsen van de stand van
de werkzaamheden aan de viertakt-
motor en aan de grote 100 p.k. gas
motor te overtuigen, of aan het teken
bord na te rekenen en te overleggen
of en waar in de constructie nog ver
beteringen konden worden aangebracht.
Meningsverschillen met dr. Otto leid
den ten slotte tot zijn uittreden uit de
firma. Het ging daarbij voornamelijk
om de erkenning van het geestelijk aan
deel, dat hij in de ontwikkeling van de
viertaktmotor had gehad. Daimler stond
er op, dat deze motor onder de bena
ming „Deutzer gasmotor" op de markt
zou komen, terwijl de firma hem als
„Otto-Langen-Motor" lanceerde.
In 1881 bereisde Daimler Rusland
Zijn weg leidde naar Odessa, waar hij
zich ter plaatse aangaande de aardolie
informeerde, daar hem reeds destijds
petroleum als drijfstof
ren voor de geest stond
In zijn dagboeken uit
die tijd Vinden wil
telkens weer aanteke
ningen, die op de nood
zakelijkheid van het
oprichten van tank-
plaatsen, onze heden
daagse benzine-pom-
pen. wijzen.
Het jaar 1882 bracht
het grote keerpunt in
Daimlers loopbaan. Na
zijn uittreden uit de
Deutzer-onderneming
wijdt hij zich geheel
aan het scheppen van
de automobielmotor.
Uit het Rijnland ko
mend. vestigt hij zich
te Cannstatt, destijds
nog een zelfstandige
nabuurstad van de residentie Stuttgart
Daimler wil zich van de medewerking
van zijn oude arbeidsmakker en ^na
genoot Maybach verzekeren en tracht
hem over te halen naar Cannstatt te
komen. Ongaarne neemt Maybach ont
slag uit zijn invloedrijke werkkring te
Deutz. maar hij komt.
In het tuinhuis
In de Taubenheimstrasse heeft Daim
ler zich inmiddels een villa gekocht
waarvan dc grote tuin zich tot op de
Seelberg uitstrekt en direct aan het
Kurpark van de stad grenst. Boven op
de berg staat een tuinhuis. Het is in dit
tuinhuis, ingericht als werkplaats en
laboratorium voor onderzoek, waar de
politie op zekere nacht haar inval doet.
Plaatsgebrek staat niet toe de ver
schillende phasen in de ontwikkeling
van de motor te beschrijven. Een ont
wikkeling die met legio schetsen, teke
ningen en berekeningen op papier be
gon, totdat op zekere dag, niet lang na
het bezoek van de heilige Hermandad,
de motor grijpbaar op de werkbank
staat cn loopt! Loopt en blijft
draaien! Als een arts, die vol zorg de
polsslag van een patiënt nagaat, zit
Gottlieb Daimler een hele nacht bij zijn
motor en luistert naar de regelmaat van
zijn gang. Dat was het geboorte-uur van
de Daimler-motor, die later zijn zege
tocht in het automobilisme en motor
wegtransport zou beginnen.
Achttien k.m. per uuz
Daimlers eerste wagen, een vierwielige
brik, bezat een door lucht gekoelde één-
cylinder-motor van zegge en schrijve
anderhalve paardekracht. Met deze
wagen werden, teneinde geen publieke
aanstoot te geven en ergenis te wekken,
bij voorkeur in de nacht, op de weg
van Cannstatt naar Esslingen ritten on
dernomen, waarbij men, omvang en ge
wicht van het vehikel in aanmerking
nemende, de verbluffende snelheid van
18 kilometer in het uur bereikte. Nadat
de eerste „kinderziekten" overwonnen
waren, waagde Daimler zich met zijn
wagen ook bij daglicht op straat. Dit
trok natuurlijk in hoge mate de pu
blieke aandacht. De pers stond welwil
lend tegenover dit jongste kind van de
techniek en wees op de mogelijkheden
die daarin voor de toekomst schuilden.
Niettemin verging het Daimler aan
vankelijk als het de meeste profeten in
eigen land pleegt te gaan. Zijn streven
vond in Duitsland niet de noodzakelijke
aanmoediging en steun. Niemand dacht
er althans aan een dergelijke wagen te
kopen, laat staan er mee rond te tuffen.
Anders bij de Fransen. Deze hadden
met hun fantasiebegaafde beweeglijke
geest terstond ingezien welke mogelijk
heden deze wagens voor de sport
boden.
Inmiddels werd in Cannstatt met ener
gie aan de verbetering van de automo
biel gewerkt In 1889 ontwierp Daimlers
medewerker Maybach de eerste wagen
met een chassis uit stalen buizen en met
wielen, dde niet meer van ratelende ijze
ren maar van massieve gummibanden
waren voorzien. De wagen had een twee-
cylinder motor met een vermogen van
34 pk. Het water voor de koeling van
de motor circuleerde door de buizen van
het chassis.
,._j ook de belangstelling
verkeersmiddel in Duits
land toegenomen en kwamen van ver
schillende zijden bestellingen binnen.
Maar iedere besteller had zijn eigen wen
sen. Dat kon een klein bedrijf niet meer
aan en zo kwam het in November 1890
tot de oprichting van de Daimler-Moto-
ren-Gesellschaft. De vreugde duurde ech
ter niet lang. Daimler, de man van de
fpchniek wilde steeds oerfectionneren en
Middelerwijl v
Mercedes-wagen uit 1901
schaal over te gaan. De koop
lieden wilden echter van stond aan de
verkoop pousseren. Dit voerde tot wrij
vingen, met het gevolg, dat Daimler
met Maybach reeds in de zomer van
het volgende jaar uit de firma traden.
de Daimler-fabriek zou blijken te zijn.
Jellinek was directeur van het Crédit
Lyonnais en een schatrijk i
^Nice
MêtKedes-Beni-Recordwaget) 1939
dert 1880 zijn vaste woonplaats
had en zich iedere liefhebberij
kon veroorloven.
Op 23 Juli 1894 vond de eerste, door
het Parijse dagblad „Petit Journal" uit
geschreven, wegwedstrijd ter wereld
voor automobielen plaats. Deze ging over
de weg van Parijs naar Rouen, een af
stand van 126 km. 112 Deelnemers waren
aan de start verschenen. Men telde 39
stoomwagens, 38 benzine-rijtuigen, 5 elec-
trische wagens. 5 wagens die door saam-
geperste lucht werden gedreven en 25
van het een of andere buitennis6ig sy
steem. Tot deze laatste behoorden wagens
die „half" door animale kracht werden
voortbewogen, ja er waren er zelfs die
door veerwerken werden gedreven.
Vijftien mededingers bereikten het
doel. Van de eerste drie die te Rouen
aankwamen, bereden twee een Peugeot,
nummer 3 een Panhard-Levassor De
eerste winnaar legde de afstand in 5 uur
50 min. met een gemiddelde van 20,742
km per uur af, voor die tijd een gewel
dige prestatie! Alle drie wagens werden
door Daimler-motoren gedreven Zo
bracht deze eerste autorace een over
weldigend succes .voor de Zwaabse uit
vinder en constructeur, die in Parijs
door zijn gemoedelijk buikje en ronde
stijve bolhoed in de automobiel were ld
algemeen als „papa Daimlèr" bekend
stond. De zestigjarige was dan ook het
middelpunt van geestdriftige ovaties van
de kant var de enthousiaste Franse
sportlieden. Natuurlijk behoorde ook de
bankdirecteur Jellinek tot hen die Daim-
(Vervolg op pag. 9)
ZONDAGSBLAD 18 MAART 1950
5
gemaakt worden?
U behoeft zich niet te verontschuldigen,
lezer, wanneer we u al aanstonds
verwijten moeten maken dat u tot dus
verre te achteloos en onnadenkend een
spijker in uw tuinhek sloeg of met be
hulp van enkele krammen een drooglijn
spande voor uw vrouw. Wij allën gaan
te achteloos aan dingen voorbij, die zo
simpel lijken en an sich kleine techni
sche wonderen zyn.
Een spijker, ach, wat is nu eigenlijk
een spijker?
Wij geloven niet dat wij er in ons le
ven honderd onder de hamer hebben ge
had, maar wij weten zeker dat de helft
dier gevallen ons prachtige blauwe na
gels bezorgde om ons nog eens voor te
houden dat een schoenmaker maar bij
zijn leest moet blijven. Beslist dachten
wij dan meer aan onze nagels dan aan
de spijker, die wij in een onschuldige
planik dreven.
Wie denkt er nu aan een spijker?
Wij moeten eerlijk bekennen, dat wij
de pretentie hadden aan belangrijker za
ken te moeten denken en toen een ken
nis ons geestdriftig voorstelde een repor
tage te schrijven over het groeiproces
van de spijker, namen wij knikkend zijn
hobby ernstig, maar eerlijk gezegd za
gen wij er niet zo veel in. Wij gingen er
eindelijk wat in zien toen ook anderen
zich zo geestdriftig toonden als onze
vriend en omdat wij toch in Maastricht
waren zouden wij de „N V. Maastrichtse
spijker- en draadnagelfabriek" dan maar
even „aandoen". Men zegt. dat modgrne
mensen tot hun scha en schande niet
meer blozen kunnen. Wij moeten dan
wel heel conservatief zijn, want wij
bloosden. Om onze verwatenheid.
Het begon al toen wü ontvangen wer
den door de directeur drs. L. A. H. van
Eyseren. Charmant causeur als hij is,
voelden wij ons al aanstonds geen katten
in een vreemd pakhuis meer, maar wij
kwamen onder de indruk van de gigan
tische afmetingen die de productie van
spijkers heeft aangenomen. Die spijker,
lezer, is niet uit de lucht komen vallen,
zo min als de veiligheidsspeld waarmee
uw vrouw de luier van uw baby speldt
Ook vroeger reeds had men behoefte aan
épijkers en natuurlijk waren er schran
dere geesten, die rusteloos zochten naar
^iat zo langzamerhand tot een spijker is
geworden. Gebruikte men een slordige
paar eeuwen her nog houten pennen,
aan het einde van de 18de en aan het
begin van de 19de eeuw waren er in
Maastricht reeds 33 spijker-smederijen,
waar met de hand het product kant en
klaar werd afgeleverd. De vlucht, die de
techniek nam reikte ook over de spijker-
smederijen en een vooruitziend man als
Thomas Regout bundelde hen in 1835
samen en werd zodoende oprichter van
de fabriek, waaraan wij nu onze repor
tage wijden.
Wij hadden tot dusverre de spijker in
onze gedachten niet op de juiste waarde
geschatwas het daarom zo verwon
derlijk dat wij de directeur verbluft aan
keken toen hy ons, zo langs zijn- neus
weg alsof het de gewoonste zaak van de
wereld was. vertelde dat hij zijn „Anchor
Brand" (het merk van zijn product) naar
36 landen exporteerde?
Wij stellen ons voor dat minister Llef-
tinck met een 8-duimse staalnagel onder
GOTTLIEB DAIMLER
Iers overwinning in vurige redevoerin
gen vierde.
Jellinek had naast heel veel geld ook
een dochter, genaamd Mercedes en zo
werden de Daimler-wagens door papa in
Frankrijk en elders als „voitures Merce
des", als Mercedes-wagens aan de man
gebracht Maar Jellinek deed nog meer.
Hij besefte van hoe grote betekenis een
man als Daimler voor de verdere ont
wikkeling en bloei van de fabriek te
Stuttgart was en het is dan ook aao zijn
invloed te danken, dot Gottlieb Daimler
weer in de schoot van de onderneming
die zijn naam droeg terugkeerde. Aan
leiding daartoe boodt het feest, dat door
de directie ter gelegenheid vam de ver
vaardiging van de duizendste motor op
21 December 1895 in het Kurhaus van
Cannstatt werd gegeven.
Daimler waakte er zorgvuldig voor
dat slechts de allerbeste grondstoffer,
werden verwerkt en alleen bestgeschool-
de werklieden in zijn fabriek werden
aangesteld.
Op 6 Maart 1900 maakte een zwaar
hartlijden, als gevolg van overwerking,
een einde aan Daimlers leven. Op 8
Maart te vier uur in de namiddag droe
gen de meesterknechts van de Daimler-
Motoren-Gesellschaft, die de meeste ja
ren onder Daimlers leiding hadden ge
werkt, het stoffelijk overschot van hun
meester en pionier, als bewijs van dank
bare verering, van het sterfhuis tot aan
Met Daimler was niet alleen een groot
uitvinder en onvermoeid werker maar
ook een goed mens heengegaan.
Een halve eeuw rust nu Gottlieb, de
zoon van een eenvoudige bakker en
waard in het kleine stadje Schorndorf
op de Uff-dodenakker van Cannstatt.
Daar rust de man, die boven in het tuin
huis op de Seelberg het bescheiden mo
tortje schiep, dat in zijn latere ontwik
keling het verkeer alom ter wereld zou
levolutionneren.
Ing. JOHN ROZENDAAL.
Luchtfoto van de Maastrichtse spijker- en draadnagelfabriek.
zijn kussen dc slaap der gerusten geniet.
Wij, Nederlanders, zijn toch zonderlin
ge mensen. Voor een chauvinist halen
wij de schouders op, maar al hadden wij
dan geen kaas van spijkers gegeten,
wij waren naar waarheid trots toen
wij bovendien te horen kregen dat deze
tak van industrie minstens gelijkwaardig
was aan die in Amerika.
Ja, dat Nederland van ons
Onze groeiende bewondering werd
verwondering, toen de alg. bedrijfsleider,
de heer Fransen, en de heren Offern^ans
en ir. Erens ons door het bedrijf leid
den. De machines gonsden van leven en
maakten het ons moeilijk duidelijk te
verstaan wat de heren deskundigen ons
vertelden.
Graag zouden wij nu nog onze excuses
aanbieden voor 't feit, dat wij, heel béte.
voor de derde maal vroegen, wat reeds
tweemaal zeer duidelijk was uitgelegd.
^U ge toch aan het lezen bent, vraagt
ge u misschien ongeduldig af hoe
zo'n nagel nu eigenlijk gemaakt wordt.
Wij haasten ons u te zeggen dat wij
daar ook niet veel van weten, omdat
heel het proces ontzaggelijk gecompli
ceerd van eenvoud is.
Dit is, lezer, geen spitsvondige con
tradictio in terminis.
Om het proces heel simpel en vluchtig
met u na te gaan: de hoogovens zorgen
voor de toezending van platen staal. Na
tuurlijk zijn die van verschillende dik
ten, zij variëren van 0,8 tot 10 mm.
Die platen nu worden machinaal aan
repen gesneden. Dat ziet men, evenals
het insteken van zo'n reep door de tan
genjongens, maar wat daarna gebeurt,
lijkt op toverij.
Ocus pocus
Binnen de machine bevindt zich een
pers, een soort van klem, die met geweld
de reep staal omvormt tot een spijker
terwijl een onzichtbare hamer er de kop
aan slaat. Als ge mocht twijfelen aan de
kracht en het geweld van deze bewer
kingdan raden wij u aan eens wat
nagels in uw hand te nemen zodra zij
met een snelheid van 350 per minuut uit
de- machine komen rollen. Zo maar
om te proberenwij garanderen u
heel vriendelijk een verschroeide huid.
Wenst u maten! U kunt ze krijgen van
af 3 mm tot 250 mm.
U moet echter niet denken, dat de
machine ze rechtstreeks geschikt voor
de handel aflevert. Ze worden eerst nog
in een schoon kleed gestoken. Er zijn
nagels, die na bovengenoemde bewer
king worden „taai" gemaakt. Dat ge
beurt in een oven, die op gloeihitte wordt
gebracht en waarin gedurende een dag
de gloeipotten met nagels staan. Na het
afkoelen ligt dan de nagel, zwart en
sterk, klaar om in Buenos Aires, Edam
of Singapore gebruikt te worden. Bij het
„blauwen" der nagels ondergaan ze een
dergelijke behandeling, met dit verschil
dat dit in een electrische oven gebeurt.
„Taaimaken" en „blauwen" vereisen hun
eigen temperatuur; u begrijpt dus, dat
kleine vergissingen grote gevolgen kun
nen hebben en dat de nagels, door een
niet nauwkeurig geregelde hitte, kun
nen worden verknoeid.
Daar zijn vaklui voor nodig. En niet
zo maar de eersten de besten. Denkt u
vooral b.v. niet te gering van de man,
aic de spijkermachine bedient, de spij
kermaker. Die heeft een vaste hand no
dig, een scherp oog en technische capa
citeiten die niet voor de poes zijn. Maar
bovenal heeft hij dit nodig: liefde tot
zijn arbeid. Hij moet vergroeien met zijn
machine, hij moet er de ziel van proe
ven en aan de kleinste trilling en aan
een afwijkend geluid kunnen horen wat
er „fout" is. De directie bespaart zich dan
ook geen kosten om goede spijkermakers
te kweken. Zoals overal selecteert de
mens ook hier zichzelf en beschikt een
jonge man over intelligentie en werk
tuiglijke begaafdheid, dan komt hij op
de bedrijfsschool.
Dat is niet zo maar een „schooltje".
Hier krijgt de leerling zijn machine,
waarop hij zich traint en zich, al expe
rimenterende, bekwaamt. Dat duurt 3 k
Prettig voor de directie, zult u zeggen,
dat zij op een dergelijke goedkope wijze
haar eigen krachten kan opleiden. Ja,
inderdaad, maar u vergist u in dat goed
kope. De leerling krijgt namelijk al die
tijd toch het volle pond in zijn vingers.
HOE er de sociale verhoudingen zijn?
Het antwoord kunnen we veelzeg
gend en raak samenvatten: er komen
zelden mutaties voor in het bedrijf.
Als we met deze maatstaf andere fa
brieken zouden intrekken geloven we
dat het anders zou zijn en daarom is het
een heuglijk verschijnsel temeer dat in
een uniek bedrijf als deze 9pijkerfabriek
de verhouding zo is. Men voelt er trou
wens de sfeer wanneer men langs de
machines loopt en het lijkt wel of lei
dend personeel en arbeiders niet alleen
op hun intelligentie, maar ook op hun
„gemoedelijkheid" worden getest.
Er heerst sfeer en die daar ongevoelig
voor is, wandele eens door het ontspan
ningslokaal, waar kosten noch moeiten
gespaard zijn om het aesthetisch ver
antwoord en gezellig te maken
Wij gefloven dat in een dergelijk be
drijf dc „geest" der werkers niet ver
morzeld wordt door sleur en machine,
maar integendeel zich ontplooien kan
doordat de arbeider weet en voelt dat
de Anchor Brand niet belangrijker wordt
geacht dan hy zelf. In tegenstelling met
ons sociaal-economisch verleden groeien
wij reeds vandaag naar andere verhou
dingen, waarin de mens primair zal zijn.
Het is een verdienste van de directie,
dat zij een uitnemend voorbeeld geeft
aan vele Nederlandse bedrijven.
Telefonische therapie
0E juffrouw is ziek en
ze doet daarvan om
standig mededeling. Niet
dat de kwaal me daar
door duidelijk wordt, want
in de eerste plaats spreekt
ze mét een poliep en zon
der tanden en dat pleegt
een mens niet verstaan
baarder te maken. Boven
dien echter schijnt ze zich
bijzonder in haar lichame
lijke tóestand verdiept te
hebben en daaromtrent
zó vaak verslag te hebben
uitgebracht, dat ze met
een even onnavolgbare als
onvolgbare radheid haar
ganse status quo van hoofd
haar tot voetzool kan op
sommen. Eén ding is me
na vijf minuten medische
voorlichting wel duidelijk:
er zit nu letterlijk niets
meer op de juiste plaats
in haar inwendige binnen
ste. Haar hoofdpijn is in
haar buik geschoten en
haar bloeiende maagzweer
brandt haar in de keel.
Verder moet er nog iets
wezen, met eksterogen,
zenuwzinkings en duizelig
heid in haar linkerzij.
Maar ja, als je wat voelt,
moet je het ook goed voe
len en ze heeft vier en
twintig uur per etmaal de
tijd om pijnkurven en ril-
statistieken by te houden.
Ondertussen komt ook
aan deze encyclopedische
kennisstroom een einde,
juist tegen het fatale
ogenblik dat ik me zelf
ook draaierig en wee ga
voelen. Zoals ze eerst de
kraan der welsprekend-
heidsfontyn heeft open
gedraaid plotseling en
breed zo slaat ze 'm nu
weer met één slap dicht
en zwijgt. Zwijgt met die
jfwachtende blik van naar-
eigen-inzicht-héél-belang-
rijke-en-héél-ernstige pa
tiënten, die nu wel eens
een woord van beklag
wensen aan te horen. Zo
bij wijze van contrapresta
tie, als de cent voor de
orgeldraaier. Maar het
gekke is dat ik geen woord
voor elkaar kan krijgen.
Misschien is dat een wis
selwerking met haar he
vige en spraakmakende
kwalen. Misschien is het
ook alleen maar een kwes
tie van ongeloof mijner
zijds, want ik ben van
tevoren gewaarschuwd dat
deze juffrouw altijd
sinds mensenheugenis
met zoveel afwijkingen
behept is geweest en dat
ze in feite niets mankeert.
Enkel maar
wat lui uit
gevallen is en
heel erg ge
steld op im
mer-nieuwe
instanties, die haar des
wege (natuurlijk om haar
ziekte en vast niet om
haar luiheid) zullen ver
wennen en vertroetelen.
Men is bereid daarover
schrikbarende onthullin
gen te doen: de pastoor is
er al eens aan te pas ge
komen, en daarna een lief-
dadigheidsbedrijf en voorts
het Heilsleger en nog een
of andere burgerlijke in
stantie, men verliest
hierbij de tel, als bij haar
kwalen. Maar in elk geval
ben ik nu niet in staat om
meteen mee te gaan krij
ten over zoveel ongemak.
Maar daarom behoef ik nu
ook weer niet 't allerdom
ste te doen wat men in zo'n
gegeven omstandigheid
kan doenofschoon U
reeds begrepen heb dat ik
dat juist weer piel heb ge
daan. Want ik vraaa haar:
„En wat 2eet do tr'-r
Uit de
VOLKSWIJK
Rrrrang, daar gaat een
tweede kraan open
daar stroomt een nieuwe
Vader Rijn langs blijde
boorden. „De dokters? De
dokters, zeg u? Die dok
tersKortom, want
alleen met deze detail
studie zou ik dit Zondags
blad kunnen vullen, die
dokters deugen niet. Daar
heb je nou dokter A. Of
ik wel weet dat die nooit
geen mens nergens on
derzoekt omdat hij daar
geen tijd voor heeft. En
dokter B is al net zo, die
kijkt je alleen maar in je
ogen en dan beweert hij
dat ie de rest al wel weet.
Terwijl dokter C
hier daalt
haar stem tot
zinnig gemur
mel en ik be
grijp dat dit
niet erg is omdat ik het
toch niet zou durven over
vertellen. Verder nog
dokter D.; nou die is zelf
ziekelijk en als je niet
voor je zelf kunt zorgen,
hoe zal je dan een bloeien
de maagzweer kunnen ge
nezen, zeg nu zelf. Zo
gaan alle dokters in óp-
nieuw vijf minuten met
heel hun reputatie en
practijk naar de maan. De
een heeft pas een nieuwe
auto en reken maar dat de
patiënten die betalen moe
ten, en de ander gaat per
fiets en dat is dus arre-
moei troef, en de derde
komt niet aan huis en op
't spreekuur van de vierde
moet je winter en zomer
in de kou staan te toarh-
„Dus," zeg ik conclude
rend, omdat er anders alle
artsen te dezer stede aan
te pas zullen komen, „Dus,
der behandeling?" En
weer ben ik er vlak naast,
want daar begint me dat
vrouwtje te praten, te pra
ten! Of ze onder behan
deling is!! Daar wou ze
me nu net eens over spre
ken. Niet bij zo'n gewone
dokter, want dat zijn alle
maal maar kwakzalvers
om zo te zeggen. Maar bij
een veel betere, bij een
man, die best professor
zou kunnen wezen als hy
niet liever de lijende
mensheid zou helpen. En
niets van spreekuren, of
aan huis komen, of zo iets
niks daarvan. Helemaal
geen capsones. Je hoeft
maar één keer bij hem te
komen en je portret mee
te brengen en dan krijg
je van hem zijn eigen
portret weerom. En als je
dan weer pijn hebt hoef
je 'm alleen maar óp te
bellen. Dan ga je naar de
telefoon en je neemt zijn
portret mee en dan zeg je
wie je bent en hij neemt
jou portret en daar gaat
hij dan op staan strijken
en onderwijl kijk je zelf
al maar strak naar zijn
portret. Nou, en dan gaal
de aanval meteen over. En
het kost maar een daal
der per drie minuten strij
ken. Kunt u me die daal
ders nu niet eens betalen?"
Ik schud mijn hoofd:
„Ik kan dat niet en ik wil
het ook niet." „Ik geloof
niet aan al dat Jan Klaas-
sen, maar ik heb wel 'n
goeie raad: U legt zelf een
daalder naast u en dan
belt u die wondermeneer
weer op. En dan strijkt t»
over die daalder dan
bent u kiet
Wijkpredikant.
