Dramatische gebeurtenissen in een huis
te Rotterdam
Leidse Academie kwam in weinig meer
dan een maand tot stand
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
3
ZATERDAG 7 JANUARI 1950
Geheimen rond het Englandspiel
Groep Pahud de Mortanges valt door verraad
Terwyl er in Januari 1943 bijna vijftig geheime agenten in handen van de
Dulteers zijn, terwijl over vijftien lijnen een druk zendverkeer met Engeland
wordt onderhonden, terwijl het aantal gedropte wapens reeds In de duizenden
loopt, rolt Schreleder ook bulten het Englandspiel om Illegale organisaties op
en arresteert hy, met medewerking van Anton van der Waals, belangrijke figuren.
Kees Dutilh, die prachtig splonnagewerk verricht, loopt ondanks zyn spreek-
woordeiyke voorzichtigheid In de val, die Van der Waals voor hem heeft opgezet.
Het eind Is de kogel. Doctor Gerrlt Kasteln, die onder meer Reydon neerschoot,
wordt na een paar gesprekken met Van der Waals door de arrestatiegroep van
Munt in Delft gegrepen; by het verhoor springt hy uit het raam van de tweede
verdieping op het Binnenhof en wordt dood opgenomen. In Ede wordt de gehele
groep d'Aquin opgerold: verraad van Van der Waals, die een extra-beloning van
60.000 gulden krygt. Een halve ton bloedgeld voor de levering van mensenlevens.
Formosa, bittere pil..!
De buitenlandse politiek, hoewel geba
seerd op vaste beginselen en strevende
naar bepaalde doeleinden, is zeker niet
statisch, eer dynamisch van karakter- Ei-
kunnen zich onverwacht omstandigheden
voordoen, waardoor van koers of tactiek
veranderd moet worden. Men kan het
daarom Washington moeilijk kwalijk
nemen, dat het een aarzelende houding
ging aannemen in de formidabele kwes
tie Formosa, die deze week in het brand
punt der internationale belangstelling
kwam te staan.
Zeer zeker iheeft men zien aankomen,
dat de communistische Chinese troepen
zich gereed maakten voor een sprong
eilanden
'f Verklaarde
uitzicht
Hainau en Formosa,
maar men kon niet
vermoeden, dat het
Chinese nationalis
tische front, n'en
déplaise de pogingen van Tsang Kaï
Sjek, zo spoedig futloos ineen zou zak
ken. Formosa, het laatste bolwerk der
Chinese nationalisten, is natuurlijk wel
van strategische betekenis voor de Ame
rikaanse defensie in het gebied van de
Stille Oceaan, ook al zou men, genood
zaakt zijnde dit steunpunt prijs te geven,
er om zuiver politieke redenen de waar
de van gaan ontkennen.
Immers, waar Amerika en Groot-Brit-
tsnnië de belangrijkste partners zijn van
het Atlantisch Pact, zouden zij ten aan
zien van het Chinese probleem, dus ook
wat betreft de gehele Aziatische politiek,
moeilijk een verschillende weg kunnen
inslaan. Iedere politieke koersafwijking
tussen Amerika en Engeland zou slechts
koren zijn op de Russische molen. For
mosa. dat vóór de oorlog in handen was
van Japan, werd na de tweede wereld
oorlog door de .Grote Vier" aan China
toegewezen. Deze overdracht aan de
Chinese regering komt nu inderdaad wel
bijzonder duur te staan, waar de, door
Washington aan Tsang Kai Sjek ver
schafte middelen om de communistische
troepen tegen te houden, in een bodem
loze put werden gestort.
Toen de familie Tsang Kai Sjek ander
maal op de Amerikaanse deur klopte,
gaf men niet huis, maar nu het om For
mosa ging, heeft Washington toch even
geaarzeld. Juist op het moment, dat
Jessup, de reizende ambassadeur der
Ver. Staten, in Japan arriveerde om met
de Amerikaanse militaire gouverneur.
Generaal McArthur het probleem For
mosa te bespreken, zou Washington ten
slotte toch besloten zijn, Formosa maar
prijs te geven. In de Nationale Veilig
heidsraad der Ver. Staten bestond ver
schil van mening tussen aanhangers van
McArthur, Republikeinen en sommige
strategen, welke groep Formosa ten
koste van alles uit de handen der com
munisten wenste te houden en Tru
man, gesteund- door democratisohe Sena
toren, welke de ontuitvoerbaarheid daar
van inzagen. Vermoedelijk heeft men, zij
het met lede ogen Formosa toch maar
„afgeschreven" ook al, omdat de ver
plichtingen ten aanzien van het Atlan
tisch Pact en de Marshall-hulp voor
Europa op de voorgrond staan.
Men kan hier trouwens direct de
vraag stellen of Tsang Kai Sjek in staat
zou zijn met de opnieuw gevraagde Ame
rikaanse hulp zich op Formosa staande
te houden. Het risico van een échec, zou
voor het prestige van Amerika in Azië
niet bijster gunstig zijn. Amerikaanse
steun aan Tsang Kai Sjek betekent
tevens een nog nauwere alliantie tussen
Mao Tse Toeng en Stalin. Door de
zaken op de spits te drijven, zou de mo
gelijkheid van een internationaal con
flict dichter bijkomen. En is de tijd rijp
om een dergelijk verbijsterend risico te
trotseren? Het ligt voor de hand. dat
Generaal McArthur op een Amerikaanse
„neu-orientiering" der Aziatische poli
tiek. speciaal ten aanzien van Formosa
heeft aangedrongen, maar het State De
partment zal aan Jessup wel een bood
schap voor hem hebben medegegeven.
Bij de beoordeling van het probleem
Formosa stuit men op een antithese, na
melijk tussen „strategie" en „politiek".
Formosa straks in handen der Chinese
communisten, dus in de invloedssfeer
van Moskou, betekent een bedreiging
voor de Philippijnen en Japan en tast op
een gevaarlijk punt de Amerikaanse de
fensie aan in de Stille Oceaan. Dit is dus
de strategische kant en een belangrijke
De politieke zijde van het vraagstuk is
echter nog dwingender, omdat immers na
Birma, India en Pakistan ook de Britse
regering het communistische bewind in
China met spoed gaat erkennen. Hier
zou dus inderdaad een „Huis vol Ver
warring" ontstaan. Engeland en de
Dominions zouden het communistische
China officieel erkennen, terwijl de Ver.
Staten de tegenpartij, het nationalisti
sche China, zouden steunen.
Aan het probleem zitten bovendien nog
vele andere kanten. In de Ver Naties
en in de Veiligheidsraad zullen Engeland
en de afgevaardigden der Dominions de
Chinese nationalistische afgevaardigden
moete desavoueren, zodra het „wettige"
regime van Peking erkend is. De rode
delegatie zou het stellig niet op zich
laten zitten, als Amerika een rol ging
spelen in de strijd op Formosa.. Met het
prijsgeven van China zullen de spannin
gen in het Verre Oosten nog groter wor
den. Amerika, samen met Engeland, zal
moeten kunnen bouwen op een versterkt,
gedemocratiseerd Japan, de Philippijnen
en India.
In dit verband ls de conferentie van
het Britse Gemenebest op Colombo
waaraan Bevin deel neemt, ook van het
grootste belang. Politiek is vaak een
vorm van „zaken-doen" Want, wat zou
er van internationale investeringen en
handelsbelangen terechtkomen, als men
het communistische China, „faute de
mieux" niet erkende? Maar de les is
wrang!
Nadat wij dit artikel geschreven had
den. ontvingen wij het bericht, dat Enge
land inderdead het communistische Chins
heeft erkend en Amerika het eiland For.
mosa los laat.
Steeds fanatieker wordt de jacht, die
de Rotterdamse verrader op de illegale
werkers houdt. In Maart 1943 krijgt hij
contact met een groep Delftse studenten,
die zich met sabotage bezig houden. Ze
hebben onder meer op de scheepswerf
Smit in Kinderdijk een mijnenveger
de Duitse marine opgeblazen maar
Anton van der Waals, die zich onder
valse naam in de groep heeft ingedron-
is niet tevreden. Ze hebben, zo zegt
hij, te licht materiaal gebruikt, die schuit
kunnen de Duitsers gemakkelijk weer
herstellen. Engeland var wacht grotere
sabotagedaden! De student Verloop, die
het standje van Anton in ontvangst
neemt, vertelt alles aan de leider van
de groep, Willem Pahud de Mortanges-
En hij vertelt er bij, dat zijn contactman
gesprek met de leider wil hebben en
dat hij de beschikking heeft over zwaar
Engels materiaal.
Pahud, die aangelokt wordt door die
belofte, heeft een lang onderhoud met
Van der Waals en schenkt de verra
der tenslotte zijn vertrouwen,
U kunt voor Engels materiaal zor
gen? Accoord, dan valt er samen te wer
ken, besluit Pahud de Mortanges het op
stille Zondagmorgen in de Delftse
woning gevoerde gesprek. En dat moet
maar direct, want Dinsdag plegen
en nieuwe aanslag. Op een werf in
Rotterdam. Daar liggen drie mijnen
vegers en die moeten de lucht in. De
aanslag moet plaats hebben tussen 9 en
ir 's avonds, want om elf uur moet
alles binnen zijn van de moffen.
Samen ontwikkelen ze het plan. Pa
hud geeft een adres op in Rotterdam,
hij Van der Waals 's middags om
uur met de springstoffen venvacht.
Van dat adres af zal Pahud het gevaar
lijke spul persoonlijk naar zyn mannen
brengen.
Met die boodschap rent Van der Waals
ijlings naar Schreieder, maar die is onte
vreden. Half werk! Op die manier kry-
ive wel Pahud in handen, maar de
/an de groep blijft buiten schot. Die
kan dan rustig doorgaan met het ver
nielen van de Duitse vloot en hoe
zullen we dan „gegen England fahren"?
Nee, dat is lapwerk. Schreieder ijs
beert heen en weer door zijn kamer en
plukt aan zijn weinige haren. Daar heeft
der liebe Anton de zaak behoorlijk ver
knoeid. Hoe redden we dat nog? Hoe
maken we de vangst volkomen? Hoe rol-
ve met één slag die hele sabotage-
bende op?
Luister! zegt hij plotseling tot de in
eengezakte Van der Waals, die zich bij
de grote man soms een echte kwajongen
voelt. Luister dat moet anders. Je
gaat Dinsdag om drie uur naar dat af
gesproken adres, maar je neemt niets
Je zegt dat het materiaal veel te
omvangrijk is om .het alleen door de
stad te dragen, iedbre Duitser zou je
aanhouden! Vertel hem, dat al de spring
stoffen in een huis ergens in Rotterdam
liggen (zo'n huis zoek ik intussen wel op,
dat komt in orde) en dat hij kan komen
kijken. Je brengt hem mee en ik zal
wel zorgen, dat er zo'n groot arsenaal
ligt, dat hij al zijn mannetjes moet op
trommelen om het weg te sjouwen. Nou,
zullen ze een warme ontvangst be-
Met die instructies kan Van der Waals
vertrekken. Dinsdag mag hij zijn rol
spelen: de rol van betaalde Judas.
Maandag, de achtste Maart 1943, rijdt
Schreieder al vroeg naar Rotterdam.
Kriminalrat Woelk hem wacht.
Schreieder, die nooit meer zegt dan hij
kwyt wil wezen, zegt kort en goed dat
;en huis moet hebben voor een
actie. Heeft Woelk een paar huizen van
Joden leeg staan? Laten we dan maar
gaan kijken.
Een herenhuis aan de Heemraadssingel
aat Schreieder het best aan. Daar moet
het dan maar gebeuren. Kan Kameraad
Woelk zorgen dat er tegen een uur of
r. vijf in de hele buurt S.D.-beambten
burger patrouilleren om in te grijpen
als er lui aan de haal slaan? Je kunt
niet weten
Dan rijdt hij weer terug naar Den
Haag. waar Van der Waals op hem
wacht. Met de bleke verrader in de auto
rijdt de Kriminal-Direktor naar Wasse
naar. waar deskundigen de werking van
de Engelse apparaten zullen uitleggen,
opdat Van der Waals morgenmiddag
geen modderfiguur kan slaan, als Pahud
de Mortanges om inliohtingen vraagt.
Duitse officieren wijzen alles aan, ver
tellen en verklaren en Anton knikt. Ja,
hij heeft een technische knobbel hy
begrijpt zo iets nogal gauw.
Vertel het hem nog eens allemaal
tweede keer, vraagt Schreieder. Stel
oor dat Van der Waals morgenmid-
in dat huis aan de Heemraadssingel
niet meer precies weet hoe zo'n onder
watermijn werkt. Stel je voor dat 'ie
aan de verkeerde knop prutst of een
ontsteking in werking stelt. Dan vliegt
de hele Heemraadssingel de lucht in
en Schreieder gaat méé.
Van der Waals leert zijn lesje. Hij zal
morgenmiddag Pahud gemakkelijk een
rad voor de ogen kunnen draaien
Dinsdag, de negende Maart 1943. Voor
een herenhuis aan de Heemraadssingel
in Rotterdam stoppen twee auto's en
zwoegende mannen dragen grote pak
ketten naar binpen. Argeloos rijden er
auto's en fietsers voorbij, argeloos spe
len er kinderen op het trottoir, argeloos
drinken mensen ih de buurt hun koffie.
Niemand weet, dat hier genoeg spring
stoffen naar binnen worden gedragen om
een stadswijk in een ruïne te veran
deren
De auto's rijden weer weg en dat
huis staat daar, als een gewoon huis in
de rij. Wie weet, dat het sinds weinige
minuten veranderd is in een slapende
vulkaan, in een monster, dat
ting en ellende kan brengen
zenden Rotterdammers?
Tegen drie uur stoppen er opnieuw
drie auto's kort na elkaar.. Er stappen
nette heren uit, die in het huis
dwijnen. Schreieder stuurt de m;
direct door naar de eerste étage en geeft
zijn laatste bevelen. Stil zijn en afwach
ten. Niets doen voor hij het commando
geeft. Het gaat om belangrijke arresta
ties: er mag geen enkele fout worden
gemaakt.
Op datzelfde tijdstip begeeft Van der
Waals zich naar het afgesproken adres
om Pahud de Mortanges te ontmoeten,
die op zijn springstoffen zit te wachten
Schreieder wacht in spanning af of de
student zal meekomen naar de Heem
raadssingel. Van tijd tot tijd gluurt hij
verstolen door een kier in het gordijn.
Het wachten duurt lang, de minuten
gaan langzaam voorbij voor Herr Joseph
Schreieder. Maar om half vier zegt hij
plotseling tot zijn mannen: Stilte! Abso
lute stilte! Want aan de overkant nadert
Van der Waals en hij heeft een nog
jonge man by zich, die een koffertje
draagt. Jawohl! Anton heeft blijkbaar
knap gelogen, het spel gaat beginnen.
Beneden slaat een deur, op de gang
klinken voetstappen, een kamerdeur
knarst in de scharnieren, wordt weer
dicht geslagen. Dan is er niets als de
stilte.
Nu zijn Anton en Pahud dus
voorkamer waar het prachtige mate
riaal, dat Engeland per parachute zond
in zovele nachtelijke droppings, op
grote tafel ligt uitgestald. Nu verklaart
Van der Waals hoe alles werkt en als
hij nu aan één verkeerde knop prutst,
dan zal er een dreunende slag zijn, een
steekvlam van vijftig meter, een ontplof
fing zonder weerga. Schreieder probeert
aan wat anders te denken. Heeft hij dit
spel niet al te gevaarlijk in scène gezet?
Is dit nog wel verantwoord tegenover
het lieve leven van Herr Kriminal-Di
rektor zelf? Maar alles blijft stil bene
den en dat duurt een uur lang.
Dan slaat er weer een deur. Weer
kijkt Schreieder door het gordijnkiertji
ja, daar gaan Van der Waals en Pahud
die zijn koffer heeft achtergelaten. Hy
komt dus terug!
Om zeven uur opent Anton de
deur weer. Hij praat met iemand in.de
gang: hij brengt dus alvast een illegale
werker mee. Schreieder geeft zijn
nen een wenk: opletten! Stappen klinken
op de trap, ze komen naar boven, ze
komen nader.
Goeienavond!, zegt Van der Waals.
En op hetzelfde ogenblik vallen er drie,
vier Duitsers over de man heen, die hij
meebracht. Vóór hij beseft wat er ge
beurt is de student Verloop overvallen,
geboeid en met een prop in de mond op
de tweede étage opgeborge
Opnieuw zwerft Van der Waals, na
een paar haastig met Schreieder gewis
selde woorden, de stad in. Hij komt met
drie kerels terug, waarschuwt Schreieder
en buiten, bij de telefooncel, blijv
drie andere saboteurs wachten. Die mc
ten we óók zien te krijgen; we moet
ze allemaal hebben, allemaal!
VAN KLOK EIS KLEPEL...
'k Sta van het Engels boerenleven
en 't Engelse vernuft verstomd;
een boer heeft kunnen controleren,
dat, tijdens 't melken, musiceren
aan zijn bedrijf ten goede komt.
De dorpse schone, Nora Johnston,
bezit een draagbaar klokkenspel;
dit sjouwt zij naar de stal of weide
en staat de boer bij 't werk terzijde
met haar welluidend klokgebel.
Dan stroomt de melk in groter kwantum,
als onder sterk verhoogde druk;
het tempo is, naar ik zou menen,
in zeek're mate te ontlenen
aan het te musiceren stuk.
Het gaat zodoende met die koeien
als in een continu-bedrijf;
door 't werkvolk wat muziek te geven
wordt de prestatie opgedreven,
een oordeel waar ik buiten blijf.
Gelukkig dat door mij bij 't schrijven
geen klokgeklingel wordt verlangd;
wellicht zoudt gij mij straks beduiden:
,Je hebt de klok weer horen luiden,
maar weet niet waar de klepel hangf'l
Gré Kempen-Sterkenburg.
Even over half acht klikt weer de
sleutel in het slot. Van der Waals gaat
met drie mannen, de studenten Pahud,
Huurman en Koenig, de voorkamer bin-
Ze nemen plaats aan de salontaf el.
Anton zal even thee halen er is thee
de keuken, een kameraad uit Enge
land, die hier zijn schuilplaats heeft, zal
'el voor gezorgd hebben. Een ogen
blikje, hij is zó terug.
De schuifdeuren blijven open staan..
Daar komt een man met een thee
blaadje uit de achterkamer, hij knikt
vriendelijk, de thee dampt in de kop
pen. Pahud en zijn mannen vermoeden
geen kwaad
En op hetzelfde ogenblik stormen tien
Duitsers de kamer binnen en storten
zich op de zittende illegale werkers. Een
ontzettende worsteling ontstaat, stoelen
worden omvergeworpen, een ruit gaat
aan scherven, een lamp tuimelt om
dapper verzetten zich Pahud en Huur
man en Koenig tegen de overmacht
Maar die overmacht is te groot. Weinige
minuten later worden de Nederlanders,
aan handen en voeten geboeid, de trap
op gesleurd; ze krijgen een prop in hun
mond en Woelk, die verlof heeft gekre-
om de arrestaties bij te wonen, slaat
de weerloze jongens met een zaklantaarn
i hun gezichten
Schreieder is nóg niet tevreden. Hij
neemt de jassen en de hoeden van de
gearresteerde vier studenten en laat die
door zijn beambten aantrekken. Nu die
drie illegalen, die bij de telefooncel
Buiten is het reeds tamelijk donker.
De studenten Van Raalte, Smit en Josso
staan gespannen te wachten op de terug
keer van hun kameraden, die zij zullen
helpen bij het transport van de spring
stoffen. Daar komen ze. Reeds vlakbij de
^achtenden zijn de SD-ers, als Josso
.verraad!" roept en wegrent. De Duit-
iers grijpen Van Raalte en Smit. een
paar anderen zetten Josso na, schieten
op hemmaar hij schiet terug, duikt
langs de huizenrij, schiet opnieuw, stuit
op de wachtposten van Woelk, schiet
zijn laatste kogels weggrijpt naar
tweede revolverrent verder en
verderen ontkomt!
Voor het huis aan de Heemraadssingel
rijden auto's' aan. De gevangenen wor
den er in gegooid. Snel rijden de Duit
sers weg. Het verraad van Van der
Waals en het lugubere „vakmanschap"
van Schreieder hebben in duivels samen
spel een der dapperste illegale groepen,
die bezet Nederland kende, binnen wei
nige uren opgerold en onschadelijk ge
maakt.
Een kort proces. Doodstraf. In de
vroege morgen van 18 Mei 1943 vallen
Willem Pahud de Mortanges en zijn
mannen voor Koningin en vaderland.
DE SCHOTSE TWEELING
Het Schotse Hooggerechtshof te Edin
burgh maakte een begin met het proces
nzake toewijzing van de tweeling Pamela
»n Patricia Hooper, van wie de moeder
thans in Nederland woont en met een
rts is gehuwd, terwijl ook de kinderen
n ons land verblijven. Het gaat over de
raag of de kinderen aan de vader of dan
vel aan de moeder toegewezen moeten
vorden. D.e moeder was bij het proces
- dat tot 17 Jan. werd verdaagd aan
Het markante gebouw van de
Leidse Universiteit beheerst een
groot deel van het Rapenburg.
Niet alleen echter in het voorma
lige klooster zetelt de wetenschap,
overal in de Sleutelstad ontwaart
men grote complexen, die horen bij
de Academie. En men vraagt zich
wel eens af, wat Leiden zou zijn,
zonder dit alles.
iFoto N. van der Horst)
„De zee, de zee klotst voort in eindeloze deining
375 JAAR ALMA MATER
Doel: de Hervormde Kerk van bekwame
leraren te voorzien
Luisterrijke openingsplechtigheden op 8 Febr. 1575
(Van een onzer verslaggevers)
Op 28 December van het jaar 1574 gaf Willem van Oranje, die zich toen in Zeeland
bevond, aan een van zijn vertrouwden, mr Jacob Tayaert, de opdracht een brief by
de Staten van Holland te brengen. De inhoud van het stuk was, naar de mening
„Vader Willem", gewichtig genoeg om met spoed te handelen. Mr Jacob be
greep zyn achtbare opdrachtgever en het duurde dan ook niet lang, of de Staten
Holland zagen zich, by monde van de toenmalige advocaat van Holland, mr
Paulus Buys, op het hart gedrukt, zowel ten behoeve van de Hervormde Gods
dienst als van de burgerlyke regering, een Hogeschool te stichten. De Prins accen
tueerde in zyn brief, dat dit heilzame werk onverwyld tot stand diende te worden
gebracht.
De Staten namen, na van de inhoud
an de brief kennis genomen te hebben,
het besluit de overbrenger van de Prin
selijke boodschap te verzoeken de ge
dachten van de Prins nader toe te lich
ten. Officieel werd mr Tayaert hierop
ter vergadering binnengeleid. Bij zijn
ontvouwing van Oranje's bedoeling deel
de hij mee. dat hij Leiden als de meest
geschikte plaats voor het oprichten van
Hogeschool kon aanbevelen. Deze
stad immers had zich hoogstverdienste-
lijk gemaakt in de zaak van de gods
dienstige en burgerlijke vrijheid.
De Prins wilde een en ander, met
spoed behandeld zien, omdat juist/ in die
tyd van de kant der Spanjaarden onder
handelingen over een compromis waren
voorgesteld. En de onzekere uitslag van
deze besprekingen deed Oranje beseffen,
dat de uitvoering van zyn ontwerp ver
loren zou kunnen gaan of dat althans
aanmerkelyk afbreuk zou kunnen wor
den gedaan aan de zaak der Hervorming.
Aangespoord werd om eerst een col
lege in te stellen tot onderwijs „der
jonge lieden" in de Latijnse, Griekse en
Hebreeuwse talen. Een rector en drie
leerkrachten zouden hiervoor worden
aangenomen. Voor het onderwijs in de
Godgeleerdheid zouden twee leraren
moeten worden benoemd, terwyl verder
de vakken wiskunde en wijsbegeerte in
het ontwerp waren opgenomen.
Later werden rechten en geneeskunde
er aan .toegevoegd.
Met nadruk werd er verder op gewe
zen, dat de Leidse Universiteit zou wor
den opgericht met het belangrijke oog
merk om de ontluikende en meer en
meer toenemende Hervormde Kerk van
bekwame leraren te voorzien en daar
door de zaak van de godsdienstige vry-
heid, het voorname beginsel, waarvoor
onze vaderen de wapenen tegen het op
dringende Spanje hadden opgevat, te
De Hogeschool zou worden onderge
bracht in een klooster en enige kerken
en kapellen binnen de muren van Lei
den. Tot haar onderhoud was. volgens
de raming van de Prins, jaarlijks een
som van f 6.000 nodig.
Goddelijk werk"
Het voorstel van de Vorst werd bij de
Staten met ernst en instemming ontvan
gen. Reeds één dag na de eerste bespre
king werd het aangenomen (3 Jan. 1575)
en besloten de Staten dus tot oprichting
ener Hogeschool te Leiden. Drie voor
aanstaande personen, t.w. jhr Jan van
der Does, de onversaagde verdediger van
tad, mr Corn, de Koninck. burge
meester van Delft, en mr Gerrit van
Hoogeveen, secretaris van Leiden, wer-
aangezocht om de voorbereidingen
de uitvoering van het besluit op
te nemen. De Prins kreeg een brief,
gedagtekend 4 Jan. 1574, waarin de Sta
ten hem dank brachten voor zijn hoge
diensten aan het land. Zij twijfelden er
niet aan, „of zulk een Goddelijk werk
zou. van dage tot dage. wassen en groe-
yen door de hand van den Almogenden'"
Op de zesde van de Louwmaand vai
1575 werd het octrooi ter oprichting, op
naam van Filips. uitgegeven. De drie
genoemde heren togen met haast aan het
werk en slaagden er in binnen korte tijd
„alles ten nutte van de oprigting in ge
reedheid te brengen".
Op 8 Februari 1575 had de inwijding
an de nieuwe Hogeschool plaats. Daar
de gezamenlijke regeerders van Leiden
de overtuiging hadden, dat geen ding.
hoe klein en ongezien of hoe groot en
geweldig ook, enige goede voortgang
kon hebben, indien het niet door de al
mogende hand Gods en door Zyn eeuwige
voorzienigheid en wijsheid werd be-
tuurd en geleid, begon men de inwij
ding met de Christelijke Gemeente
morgens om 7 uur bijeen te roepen
de Pieterskerk om te luisteren n;
e leerrede van een' van de Dienaren
des Goddelyken Woords" en bovendien
„den almogenden God eendragtelijk
te roepen en te bidden, dat het Hem
behagen mogt de voorgenomen zaak met
zijn Heiligen Geest te zegenen, te bege
nadigen en te doen wassen". In dit ge
bed kwamen als doelstellingen naar
ren: „tot eer en grootmaking van Zyn
naam, tot opbouwing en stichting van
Zijn Gemeente en tot zaligheid, geleerd
heid en ervarenheid in alle eerlijke en
loffelijke kunsten van de Hollandsche,
Zeeuwsche en ander Nederlandsche en
ook uitheemsche natiën, die daarvan ge
diend mogten zijn. tot nering eindelijk
en welvaart der voorgeschreven Landen
en inzonderheid van de stad Leiden".
Met groot vertoon is in de loop van de
dag de Universiteit in gebruik genomen.
Burgerlijke en kerkelijke autoriteiten,
professoren, doctoren en een reeks van
zinnebeeldige personen maakten deel
uit van een stoet, die gedurende lange
tijd door Leidens volle straten trok. In
het water van het Rapenburg dreef
schip waarin Apollo en de negen zang
godinnen gezeten waren, terwyl aan hef
roer Neptunus stond. die. naar de zin
nebeeldige voorstelling met zijn zeeba
ren de stad Leiden had bijgestaan.
De Hogeschool had men versierd met
schone tapyten. witte en rode lakens en
wapens van de Vorst, de grafelijkheid van
Holland en de stad Leiden. Ds Caspar
Janszoon Coolhaze uit Leiden hield de
e redevoering, waarna de genodig
den mochten aanzitten aan een heerlijk®
;n plechtige maaltijd. Dit geschiedde
,met alle vroolijkheid van snarenspel en
geluid van fagotten en schalmeijen". En
avonds was er een groots vuurwerk,
„welks vuurpijlen tot aan de starren to®
werden opgeworpen".
Een der dringendste zorgen was om
de Hogeschool van bekwame leraren t«
zien. De eerste hoogleraar in d®
Godgeleerdheid was de Fransman Gu-
liaume Feugerays. Het aantal leerlingen
aanvankelyk zeer gering. In 1576
telde de Universiteit slechts veertien in
geschrevenen, o.w. Johannes de Groot,
ader van de vermaarde Hugo de Groot,
Justines van Nassau, zoon van Willem I
en Jacob van Marnix van Aldegonde,
zoon van de beroemde staatsman en ge
leerde Philips van Marnix van Alde
gonde.
„VaartwelT*
In 1582 en hiermee willen wij dit
artikel gaarne besluiten zond Wil
lem I zijn zoon Maurits naar Leidens
Hogeschool. Hij gaf hem een brief voor
de rector en de Senaat mee. waaraan
wij het volgende ontlenen:
„Wijdberoemde en Hooggeleerde Hee-
ren! Ik zend mijn' zoon Maurits naar
Leiden, opdat hy daar grootere vorde
ringen in de goede letteren moge ma
ken en. zoo het God behage, met be
schaafdere zeden eens tot mij terug
keere. Dewijl ik nu hoop voede. dat ik
dit oogmerk, deels door uw voorbeeld,
deels door uwe zorgvuldigheid en vlijt,
zal kunnen bereiken, heb ik niet kunnen
nalaten om hem door mijne brieven aan
u aan te bevelen en van u te verzoeken,
dat gij alles, wat in uw vermogen is,
wilt toebrengen om hem zoo met nuttig®
kundigheden als loffelijke zeden te ver
sieren. teneinde hij. door uwe hulp. met
de noodige kennis toegerust, eens den
algemeenen Staat moge dienen, tot groot
voordeel van het gansche Gemeenebest
en bijzonderlijk van Holland, en met
eenigen luister van zyn naam. Ik b-.dde
God wijdberoemde en Hooggeleerd®
Heeren. dat Hij u en de gansche Acade
mie gelieve te zegenen. Vaartwel!"
De historische gegevens zijn ontleend san
Onze tankers mogen niet
door Suezkanaal
Egyptische regering ln de olie?
Een aantal Nederlandse en Australi
sche tankboten. dat zich in Australische
en Indiase havens gereed maakte voor
het vervoer van olie door het Suezkanaal
naar Haifa, kreeg te horen, dat zij voor
de volgende keuze werden gesteld: Of zij
moeten het innemen van lading staken,
óf zy moeten de route via de Kaap en
Gibraltar nemen. Aangezien de Egypt,
autoriteiten begin December aan de re
derijen hadden medegedeeld, geen oe-
zwaar te hebben tegen het vervoer van
olie-producten door het Suez-kanaal,
klemt een dergelijk bezwaar thans wel.
Egypte beschouwt olie niet als vallend®
onder het begrip „niet-militaire goede-
Mr H. B. M ter Haar Romeny t®
R'dam is benoemd tot lid van de raad
voor hot rechtsherstel
