Giskes vertelt hoe het zendverkeer met
Engeland begonnen is
In het Chinees klinkt de „Internationale" vreemd
3
ZATERDAG 22 OCTOBER 1949
Het drama van het Englandspiel
Luitenant Lauwers seinde en Londen merkte
niets van het bedrog!
Het was waarlijk geen wonder, dat Lauwers zich met de grootste verbazing af
vroeg, hoe de Duitsers letterlek alles over de Nederlandse geheime dienst konden
weten. Hy wist immers niet, dat drie weken tevoren Willem van der Reyden een
ganse nacht en nog vele dagen daarna had doorgeslagen tegenover May en
Schreieder met een welwillendheid, waarom deze Duitsers zeven jaar later nog
meesmuilend zouden lachen? Wie er zeven jaar later niet om lacht, maar er met
de ernst van een levenswös en door de ervaring gehard officier over spreekt
Is Hermann Giskes. De Abwehr-chef heeft al spoedig nadat Lauwers in Duitse
handen was gevallen een gesprek met de Nederlandse agent gehad. Het duurde
drie uren en het kostte my alle geesteiyke kracht, waarover ik beschikte, om
Lauwers klein te krygen, zo vertelt Giskes die sinds twee jaar weer zyn
burgerberoep uitoefent in Duitsland op bedachtzame toon.
„Ik herinner mij. dat Lauw
Vrijdagavond gearresteerd werd. De ar-
cestatieploeg had gezien, uit welk huis
(op het Bezuiden-hout in Den Haag) hil
kwam lopen. En toen Lauwers eenmaal
ln de au'.o zat. degelijk bewaakt en dood
zenuwachtig. begon er direct een huiszoe
king in het pand De bewoonster .had nog
kans gezien, het zendapparaat uit een
raam te gooien, maar het werd beneden
in de sneeuw gevonden. En in de kamers
vonden we volop materiaal. Daarbij was
onder meer het zendplan van Lauwers
waarop stond aangegeven, op welke da
gen en welke uren hij verbinding met
Engeland moest opnemen. En de code
kenden we al. dat weet u. Welnu, toen ik
het materiaal had bestudeerd kwam
George Ridderhof. de V-man, nog met
een aanvullende boodschap. Die was te
weten gekomen, dat Laüwers een be
richt moest seinen over het Duitse oor
logsschip „Prins Eugen", dat oen voor
Schiedam op de Waterweg lag.
„Ik had een lang onderhoud met luite
nant Heinrich van de Peilgrup en die
Vond. dat -het best mogelijk was een spel
met Engeland te spelen, ook zonder dat
we wat ik van plan was de hulp
van de agent Lauwers inriepen. Ik vond.
dat het toch beter was. als ik Lauwers
kon overhalen voor ons te seinen. We
konden alles wat hij seinde immers zelf
ook opvangen en dat schonk ons de mo
gelijkheid om na te gaan of hij inderdaad
ging medewerken, dan wel of hij ons be
droog. In dat geval konden we nog altijd
wel ingrijpen. Het bericht, dat even
tueel door hem geseind werd, zouden wij
Immers zelf eerst zorgvuldig volgens het
Engelse systeem coderen en iedere
letter, die hij éxpres fout doorgaf, zouden
we opmerken"
Giskes zoekt naar de woorden met een
rust en een zelfverzekerdheid, die bijna
gevaarlijk aandoen. Of is het slechts de
verschrikkelijke faam van deze spion-
nagechef, die aan zijn woorden zulk een
macabere klank geeft?
„Nu hadden we uit het zendplan van
Lauwers gelezen, dat hij 's Zondagsmid
dags moest zenden. Veel tijd was er dus
niet over. Ik ging op die Zondagmorgen
naar hem toe. Hij zat gevangen in Sche-
veningen. Ik wist, dat het komende on
derhoud goeddeels zou beslissen over de
vraag, of het „Spiel" dat ik later al
tijd Nordpol-Spiel noemde gespeeld
zou kunnen worden. Op dat ogenblik
was er natuurlijk nog niemand, die kon
voorzien, dat het zulk een enorm succes
voor de Abwehr zou worden, maar ik
had toch wel het gevoel, dat er grote
dingen in de lucht zaten
Belofte
„Toen ik by Lauwers kwam, was hij
nog altijd erg zenuwachtig. Hij was al
een paar maal verhoord, maar dat had
niet veel opgeleverd. Ik sprak hem in
alle gemoedelijkheid toe en ik wees er
hem met de grootst mogelijke nadruk op
dat hy, door met ons mede te werken,
groot onheil voor de Nederlandse bur
gerbevolking zou kunnen afwenden. Im
mers: wanneer van Engeland uit op
grootscheepse wijze sabotage werd geor
ganiseerd, dan zouden tegen <le Neder
landse bevolking de strengste represailles
genomen moeten worden. Dat
vermydelijk zijn geweest- Het
log oorlog op alle fronten. Maar hoe
ik ook praatte: Lauwers weigerde om
mee te werken. Toen heb ik opnieuw
alles geprobeerd, wat in mijn vermogen
s. Ik heb drie uren op hem ingehakt
t allerlei argumenten en met aanwen
ding van alle geestelijke reserves. Ten
slotte heb ik hem, op mijn woord van
als officier, de belofte gegeven dat
alle gevangen te nemen agenten behoor
lijk zouden worden behandeld en dat
geen van zijn collega's voor het Kriegs-
gericht zouden behoeven te versohynen.
Die belofte zegt Herman Giskes met
mijnerzijds nooit verbro-
nadruk
Hij zegt er niet by: Himmler en Rau-
ter hebben tenslotte de agenten toch nog
de dood ingejaagd. Dat behoeft ook niet
gezegd te worden; de tragedie is ons be
kend. En Giskes blijft tenslotte Duitser,
die liever op de fouten van Engeland
wijst dan op de gruweldaden van zyn,
landgenoten.
Rustig formuleert de voormalige
Abwehr-chef dan het succes, dat hy op
Lauwers behaalde, een succes, dat in zyn
gevolgen geweldig was- „Eindelijk stem
de Lauwers toe en verklaarde zich be
reid om op die Zondag voor ons te sei
nen. Ik nam hem mee naar luitenant
Heinrich; de berichten werden geco
deerd, zodat ze in Engeland niet de min
ste argwaan konden opvatten en Lau
wers zette zich aan zyn apparaat. Wij
luisterden mee: alles ging goed. Hy sein
de eerst een bericht over een van de by
Assen afgeworpen containers, die niet ge
vonden zou zyn. Een vry onschuldig be
richt. En daarna gaf hy het bericht over
de „Prinz Eugen" door. Ik had er mU
van te voren by de Duitse marineleiding
van overtuigd, dat het bericht geen
kwaad kon .anders zouden we het paard
achter de wagen hebben gespannen! Al
les liep best. Lauwers gaf zyn veilig
heidsteken door. Hoe het precies was.
weet ik niet meer. maar ik geloof, dat hy
het woord „stop" moest veranderen in
„step". In ieder geval: Engeland merkte
niets. Engeland antwoordde- Het Nord
pol-Spiel was begonnen".
Giskes vertelt het alles zo eenvoudig,
alsof het om een dagelijks karwei ging.
Maar achter die simpele woorden gloeit
de trots van een groot spion. Zo is deze
Staalharde ogen en een „poker
face", een gezicht, waarop nooit enig
teken van emotie valt te ontdekken. Er
geen spoor van trots, geen spoor echter
k van medelijden met het lot der vele
honderden, wier ellende feitelijk begon
op die Zondagmiddag in Maart 1942. toen
Lauwers in morsetekens zijn roepletters
de aether inzond om Londen tot attentie
En Londen luisterde! En niemand in
Engeland wist. dat de geheime agent
Lauwers zyn berichten zond terwijl de
Duitsers, dicht om hem heen gedrongen,
iedere beweging van zijn vingers contro
leerden.
Het England-Spiel was begonnen. Ne
gentien dagen later wierp een Engels
de bezetting geleden en ons gehele volk
maakt dan ook aanspraken op belang
stelling van de zijde der Regering.
Maar genoeg hierover. Wie het genoe
gen heeft gehad na 3 Sept.
zijn geweest
Pieter Hofman maakte een prachtig
bevrijdingsraam voor Sneek
Maar de Regering liet verstek gaan bij de onthulling
et is nog maar enkele weken geleden, dat er een grote plechtigheid was in de
Grote- of Martinikerk te Sneek. Een plechtigheid, die niet alleen voor Friesland,
or ons gehele land van betekenis is. Immers, ons gehele volk heeft 5
jaren onder de druk van de Duitse bezetters geleefd en ons gehele volk heeft
zich ook verheugd toen de capitulatie van het Duitse leger de algehele bevrijding
bracht. Ons gehele volk: Friezen en Limburgers, Utrechtenaren en Brabanders,
Hollanders en Zeeuwen.
De vreugde over en de dank voor de I vervaardigde is Protestant: de Haagse
bevrijding is op verschillende wijzen tot glazenier Pieter A. H Hofman,
uitdrukking gebracht: monumenten zijn| Nog eens: ons gehele volk heeft onder
verrezen, gedenkboeken verschenen en
gedichten geschreven. In Sneek heeft
men de bevrijding" en daarmee ook de
bezetting, als herinnering voor het na
geslacht vastgelegd door het aanbrengen
groot (7 m. hoog) bevrijdings-
de Ned. Herv. Kerk. Een raam,
dat de 'bezetting en de bevryding op
wonderschone wijze symboliseert en ook
uitdrukking geeft aan het burgerlijk en
kerkelijk verzet.
Reeds eerder was er in een kerk een
bevrijdingsraam geplaatst, n.l. het raam
van Charles Eyck in Gouda, waar onze
minister van O. K. en W. persoonlijk
aanwezig was en waarover nogal veel
ophef is gemaakt. Volkomen begrijpelijk
overigens, want zo'n raam is een natio
naal monument. Of dit raam van Charles
Eyck in elk opzicht geslaagd is. wil ik
nog buiten beschouwing laten, maar het
heeft mij en velen met mij wel bevreemd,
dat de onthulling van het raam in Sneek
eigenlijk beperkt is gebleven tot een pro
vinciale plechtigheid, waar als enige niet-
plaatselijke autoriteit aanwezig was de
Canadese ambassadeur, Pierre Dupuy,
die het raam onthulde.
Minister Rutten liet niet in Gouda,
maar wel in Sneek verstek gaan en liet
zich ook niet vertegenwoordigen. Nog
afgezien van de psychologische fout, die
hier van regeringswege ten aanzien van
de Friezen gemaakt is, geloof ik dat er
hier nog een te doorzichtige vergissing
is gemaakt, n.l. de vergissing van het
wel belangstelling tonen voor het werk
van een R.K. kunstenaar, maar
dat van een andersdenkende.
Charles Eyck die het onder de hui
dige Regering trouwens helemaal niet
slecht heeft is Rooms-Katholiek, maar
de kunstenaar, die voor Sneek het prach
tige raam, dat het in elk opzicht kan
opnemen tegen Eyck's raam in Gouda,
Sneek
HL de 15e eeuwse Grote
Kerk te hebben bezichtigd, zal zeker ge
troffen zijn geworden door de schoon
heid van dit raam. De wijze waarop de
kunstenaar Pieter Hofman zich
enwerking met Willem Wagemans uit
Rijswijk van zyn taak heeft gekweten,
verdient niets dan lof. Tussen de wa
pens van Nederland en Canada aan de
onderzijde en die van Friesland en
Sneek aan de bovenzijde, zijn symbo
lisch het leed en verzet tijdens de bezet
ting en de zegen der bevrijding uitge
beeld. terwijl geheel bovenaan de inspi
rerende werking van het Christelijk ge
loof in het verzet is uitgedrukt. Links
Mozes, als de bevrijder en organisator
het volk Israël (Ex. 1413)
Aaron, die de bloeiende amandelstaf
de hand houdt (Num. 17:8); rechts
Petrus met de sleutel en Johannes met
het Evangelieboek in de hand (Hand.
419 „Oordeelt gij of het recht is voor
God, meer aan U dan aan God gehoor te
geven"). Twee bazuinblazende Engelen
verkondigen de overwinning.
Het kost te veel ruimte elk detail van
»t raam te beschrijven. Voldoende zij
dat ook het herstel van het Kon. gezag
is gesymboliseerd door een in rode
tel gehulde Koninginnefiguur, het hoofd
gedekt met de koningskroon, in de han
den schep ter en rijksappel. Het gehele
raam wordt ondersteund door de door
Fedde Schurer vertaalde regels van
Lutherlied:
„God is in heech en sterk kastiel,
In taflecht foar dy 't lije.
Al wankt fordjêr fan fjür en stiel,
Syn macht sil üs bifrije
Als ik dit werk van Pieter Hofman
•n van de belangrijkste kerkramen uit
Nederland noem. dan doe ik dat als criti-
volkomen objectiviteit en in
de overtuiging, dat ook de Regering dit
naar waarde zal schatten. Wie niet
Sneek kan gaan en toch een
Pieter Hofman wil zien, kijkt
eens naar het prachtige raam met Salo-
oordeel in het gebouw van de Hoge
Raad te Den Haag. Hij zal overtuigd
worden van de grote capaciteiten v;
deze kunstenaar.
Com. Basoski.
De trap van Mauthausen, 186 treden
hoog, waar de meeste geheime
agenten, tot bezwijkens toe opge
jaagd zijn omgekomen
„Alles precies als gisteren", vertelde de Chinese tuinman. .Alléén een ander soort
tnldaat." Dat zei hy in de vroege morgen van de 25ste Mei 1949, toen Mao Tse
Toengs communistische troepen Sjanghai vrijwel zonder slag of stoot hadden
»vergenomen, zoals zy dit juist vorige week met die andere belangryke stad
Kanton deden. Sjanghai is in rode handen. Ondanks de „gevaarlyk-uitziende"
ring van palen en kullen rond de stad. Ondankfe de gevaarlijk-klinkende woorden
i de Chinese nationalistische verdedigers, die van een defensie-tot-de-laatste-man
van een bloedig-Stalingrad-van-het-Verre-Oosten spraken. Maar wat gebeurde
eigenlijk in Sjanghai in de Meidagen van dit jaar?
Giskes: „Ik heb Lauwers tenslotte
op mijn woord van eer als officier
beloofd, dat alle gevangen te ne
men agenten behoorlijk zouden
worden behandeld.... Die belofte is
mijnerzijds nooit verbroken"... Van
Himmler en Rauter had hij toen
zeker nog nooit gehoord
vliegtuig nabij Woudenberg een nu
agent uit Maar toen stonden Schreieder
en groot aantal Duitsers en Neder
landse verraders hem op te wachten op
de heide. Want Londen had zijn komst
aangekondigd via het zendverkeer
Lauwers. Maar dat is een nieuw verhaal
SJANGHAI IN RODE HANDEN
De acrobaten en rarekieken hebben meer
belangstelling dan de communisten
De Britse radiozender van de stad heeft
i de ochtenduren de raad gegeven, om
an deze Woensdag maar een Zondag
te maken. En terwyl de dag (wat later
dan de communisten) bezit van de stad
neemt, bevinden zich in de straten reeds
dichte drommen Chinezen. Ze zijn uit
gedost in hun Zondagse kleren, want ze
hebben het advies van de Britten opge-
olgd. Als de buitenlander kalm blijft,
dan gelooft de Chinees immers in hem.
En daarom lopen ze dan nu op hun Zon
dags. Bij duizenden. Ze kijken naar de
„andere soort soldaat", die gekomen is.
De stemming is zelfs enigszins feestelijk
Op Avenue Foch en Rue Bourgeat
staan een paar verlaten Nationalistische
tanks. Kinderen joelen er om heen. Ze
klimmen er in. Ze zijn verdiept in hun
De radio speelt, de telefoon werkt nog
en het gelukt zelfs een telegram naar
Amsterdam te zenden. Dat zal goed zijn,
want het is wel aan te nemen, dat de
verslaggevers der buitenlandse persbu-
reaux sensationele berichten over
bloedige machtsoverneming de wereld
hebben ingezonden. Het nieuws moet
immers boeiend zijn en zichzelf verko-
En dat nieuws is niet meer dan: hedei:
om 5 uur in de morgen namen de Chinese
communisten Sjanghai over. Punt. Mis
schien had er nog aan toegevoegd kunnen
worden: Om 7 uur in de ochtend w
de leden van de Franse club reeds op
de tennisbanen om hun dagelijkse tra.
ning vooral niet te missen. Zo was he
En dit is typisch Sjanghai. Een „eer
voudige" verandering van bewind kan
onmogelijk het dagelijks leven in de
Soms loopt er nog een spoor vai
oorlog door de feestelijkheden. Voor dc
Cathay Mansions" staat een groep men-
;en, met angst in de ogen, kijkend naar
:en voorwerp in de modder van de straat,
;en verloren handgranaat. Een kleine
Chinees dringt zich door de groep. Hij
draagt een emmer water. Snel grijpt hij
granaat en gooit het ding in de em-
Hij grijnst en zegt tot de bewonde
rende omstanders: „Deze dingen lekken
altyd. Ik weet er alles van. ik ben kapi-
geweest in het nationalistische le
ger".
Hij trekt zich. tevreden over het suc-
;s. terug met zijn emmer. De angst ver
dwijnt. De mensen gaan verder op hun
veg door „Rood Sjanghai".
En langzaam wordt het beeld over het
.hoe" der communistische overrompeling
duidelijk.
Vóór middernacht was er aan de rand
ïn de stad wat schieten met mitrailleurs
geweest. Een transformator van de elec-
triciteit was buiten werking geschoten.
Een paar wijken zaten prompt zonder
Ergens in een straat had een soldaat
»n paar maal achtereen zijn .stengun'
leeg staan schieten. Zo maar in het wilde
weg, blijkbaar verlekkerd op de trekker.
In het pikdonker van de nacht onge
ler tussen tweeën en drieën hadden
Straks geen slippende auto's meer?
Het zy my veroorloofd, naar aanleiding van het onder bovenstaand opschrift
in het nummer van Dinsdag 11 October van Uw blad geplaatst bericht, enige op
merkingen te maken:
De gedachte, het slipgevaar voor motorvoertuigen (auto's, autobussen enz.)
op te heffen of althans sterk te verminderen door op gladde wegen een straal
zand, uit aan boord van deze voertuigen gemonteerde reservoirs, onmiddellijk
of beter nog ónder de wielen d.w.z. tegen het punt van aanraking
banden met het wegdek te spuiten, is geenszins ni<
Meer dan een kwart eeuw geleden
estigde ik „ingeblazen" door de
zaadstrooiers van locomotieven, die ten
doel hebben het slippen en rondtollen
de drijfwielen op vettige rails te
voorkomen in Nederlandse en Duitse
bladen de aandacht op dit middel. Ik
stelde toen tevens voor. een deel van de
ne uitlaatgassen van de motor door
een buis te leiden, die door het reservoir
loopt, teneinde het zand in de reservoirs
steeds droog te houden en samenklonten
van het zand te verhoeden. Voorts, de
snelheid van de uitlaatgassen te benut-
om een ejector-werking te verkrij
gen en met 'hulp daarvan het zand onder
banden te spuiten.
Ik deed mijn voorstel met het oog op
de geasphalteerde straten, die destijds
og een glad wegdek hadden waarop,
ooral te Berlijn, de autobussen sterk
met slippen te kampen hadden.
Jaren later werd aldaar een onderne
ming opgericht, die mijn ideeën in de
praktijk omzette en onder de naam
„Adhestator" zandstrooiers voor motor
voertuigen op de markt bracht.
In zijn zeer lezenswaardige autobio
graphic, die onder de titel „Ich baute
Auto's" in 1937 te Berlijn het licht zag,
vertelt de pionier August Horch de con
structeur van de Horch-wagens. van al
lerlei uitvinders en uitvindingen waar
mede hij in zijn lang leven, hij vierde 12
October zyn 81ste verjaardag, kennis
maakte.
In dit boek lezen wy ik vertaal let
terlijk op blz. 317: „Op 22 October '27
demonstreerde men my een zandstrooi-
toestel. patent Schulze. Het moes
gladde wegen zand voor de wielen
strooien, om het gevreesde slingeren
van de wagens te voorkomen. Ik kon
die zaak, zo praktisch zij zich ook
liet aanhoren, niet reoht warm worden,
want ik stelde mij voor
overal „zandtankplaatsen'
inrichten, daar het eenvoudig niet moge
lijk is. steeds een voldoende hoeveelheid
zand met zich
t een enigermate ruime toepassing
de „Adihestator" is het, zover mij be
kend, dan ook niet gekomen.
Inmiddels heeft de industrie banden
ontwikkeld, die door doeltreffende pro
filering van het loopvlak het slipgevaar
aanmerkelijk verminderen en streven de
wegenbouwers overal naar een zo stroef
mogelijk wegdek. Voor het overige lijkt
het mij, wat de bestrijding van de glad
heid van de wegen (bladeren- ei
sneeuwval, ijzel, slijk enz.) aangaat,
meer afdoende dit aan de publieke straat-
reinigingsdiensten en wegenwacht-orga
nisaties over te laten-
Hoe dit zy, zoveel blijkt wel uit het
bovenstaande, dat ook wat de
Arnhem uitgaande zandstrooierij door de
automobilisten betreft het gezegde
rabbi Ben Aki'ba. volgens hetwelk alles
reeds heeft bestaan en er niets nieuws
onder de zon is. nog steeds van kracht is.
rvoudiger dan
eikomen. Dat L
scheuren.
Op .Edward VU" heerst i
drukte. Overal staan de mensen in grote
kringen, in bewondering voor acrobaten,
'aarzeggers, goochelaars, rarekieken en
poppenkasten. De acrobaten duikelen, dat
het een lust is en ze hebber, meer be
langstelling dan de communistische sol
daten. die tussen de feestende menigte
lopen. Zij zijn overigens (voor Ohinezen)
vry goed gekleed en gedragen zich be
hoorlijk.
De stoeten Nationalistische troepen-in-
aftocht hebben plaatsgemaakt voor op
tochten van burgers, die rode vlaggen
meevoeren. Jongens en meisjes dragen
rode sterren. Eén zilveren dollar is de
prijs daarvan. De kranten verschijnen
weer. De „China-Press". de spreektrom
pet van de rijke Kung, brengt een prach
tig hoofdartikel, aangepast aan de nieuwe
toestand. Het eindigt met: „Dat de op
mars onder de vanen der vrijheid er één
naar een nieuwe periode van hoop en
belofte móge zijnAlleen: Kung zelf
marcheert niet mee. Hij wandelt momen
teel op Fifth Avenue in New York. Wan
delen is beter dan marcheren
Zo wordt het dan 27 Me;. De bevrij
dingsfeesten vielen in een periode van
fraai weer, hetgeen de vreugde nog ver
hoogde. De Chinees houdt ook niet van
regen. Nu is het echter een druilerige dag
met van tijd tot tijd stortregens, die het
enthousiasme bekoelen.
Vrouwelijke fluit
De communisten voeren echter propa
ganda. Misschien helpt het. Op verschil
lende stadspunten loeien luidsprekers. De
„Internationale" en dergelijke liederen
klinken in het Chinees wat vreemd, maar
om het goed te maken, wordt nu en dan
ook een koor uit de opera „Carmen" ge
speeld, waarna een dame, met een vals
soort fluit in haar keel, een toespraak
houdt. Dit hindert' niet eens. want nie
mand luistert. Ohinezen zyn zo gewoon aan
en vertrouwd met lawaai, dat het géén
aandacht trekt.
Tevergeefs gevochten t
zfln rijst De voorbijgangers passeren, alsof hy
er niet lag. Sjanghai 1949.
lange rijen communistische soldaten aan
beide zijden der straten langs de huizen
gelopen. Eén lange ganzenmars naar het
stadscentrum. Honderden Chinese rode
militairen. En van de huis-tot-huis-ge
vechten. die de nationalisten hadden
voorspeld, was geen sprake. Er waren
zelfs geen verdedigers van Tsjiang Kaï
Sjek's regering in de buurt geweest. Op
Avenue Foch hadden de Kwomintang-
strijders van pantserauto's uit, op de
roden geschoten. Er waren zelfs doden
gevallen.
Dat was dan alles. En waar gisteren
nog de Kwomintang-vlaggen wapperden,
om de nationalistische „beslissende" over
winning te vieren, waait nu het rood
van de „vrijheid", die ook bij Mao Tse
Toeng in deze kleur gekleed gaat. De
vlaggen zijn wat kleiner dan de vroegere,
want ze zijn 's nachts tegelijk met de om
mekeer gemaakt. Van de Kwomintang-
vanen is de witte ster op het blauwe
veld gescheurd. Nu is een wat magere
sliert rood overgebleven. De oplossing
eenvoudig.
Op Foochow Road hebben de bewoners
JH aar gewoon de nationalistische vlag uit-
Ir."Joh'n Rozendaal.1 gehangen, om Mao Tse Toengs strijders te
En wat denken zij eigenlijk van het
ieuwe bewind?
De chauffeur van de Nederlandse con
sul-generaal zegt: .Precies als de Kwo-
mintang. In het begin vriendelijk en later
erg slecht". Er is geen twyfel aan. dat de
meerderheid van de bewoners van Sjang-
r zo over denkt. Géén enkele ziet de
Nationalisten met droefheid gaan en be
halve enkele verdwaalden ziet niemand
communisten met vreugde komen.
Zeker, er is feest, maar dat is er. zodra
ook maar een kleine aanleiding toe
Maar de Chinese bevolking had en
heeft nog geen vertrouwen. De millioenen
Sjanghai me»t hun triest verleden
hebben immers geen geluk gekend in het
verleden en hebben evenmin hoop voor
de toekomst.
Voor hen is gisteren gelijk aan morgen.
Is er vandaag rijst. of moeten we het
iet nog minder doen?"
Ze draven mee met de nieuwe ideologie
i op alle huizen en voertuigen worden
slagzinnen geplakt: „Geen Atlantisch
Pact meer!", „Amerikaanse hulp willen
niet!" De plakkers weten vermoedelijk
i geen Pact en van geen hulp.
Door het kind - voor het kind
„Door het kind voor het kind". On
der dit motto doet de stichting „Voor Het
Kind" dit jaar een beroep op leraren en
onderwijzers en op onze scholieren boven
de 10 jaar. Alleen door hun medewerking
zal de verkoop van kinderzegels en prent
briefkaarten, die van het Zwitserse .Pro
Juventute" kunnen
Bovenste gedeelte
Het heeft een toer gekost om
Opoetje te vinden, maar eindelijk is
het me toch gelukt. Buurtjes hadden
me verteld dat ze naar een Rusthuis
vervoerd was; naar een Rusthuis met
een geheimzinnige exotische naam, die
ongetwijfeld een verheven betekenis
heeft, maar die voor de volkswijk naar
abracadabra riekt; naar een Rusthuis
voorts, dat daar en daar ergens moest
liggen, maar het preciese nummer van
het pand en het dito van de betref
fende zaal waren ze kwijt geraakt.
Waarom zouden ze het ook onthou
den; de buurtjes zijn gezamenlijk zo
oud als Methusalem en zullen zeker
geen pelgrimage naar hun ex-lotge
note ondernemen. Maar al vragend
wordt men wijs en zodoende heb ik
het Huis zelve vlug gevonden. Het
diende zich trouwens al van verre aan
door een kudde „bezoekers", die voor
de deur stonden te wachten. Ze drom
den er samen; ouden en jongen, ken
nelijk kinderen en kleinkinderen van
wie daar binnen hun laatste levens-
Ik houd niet van deze zogenaamde
Rusthuizen. Er zijn er weliswaar,
waarvan ik goede dingen gezien heb;
waar zon en licht en ruimte en gezel
ligheid en bovenal wezenlijke vroom
heid heersen. Daarnaast zijn er echter
andere, waartegen ik ernstige beden
kingen koester; ze doen denken aan
opslagplaatsen van menselijk leed. Na
tuurlijk, de patiënten die er liggen,
zijn niet veel gewend en ze zouden
thuis waarschijnlijk zonder enige ver
zorging blijven; ze zouden daar om
komen in hun vuil, verhongeren en
verdorsten. Maar kan men tevreden
zijn wanneer men voor het aller
slechtste iets in de plaats stelt dat
alleen relatief minder slecht mag
heten? Hoe dan ook, dit Rusthuis dat
ik vandaag vind, snoert me de keel
dicht, zodra ik er binnenkom.
Dat ik er binnenkom is al een won-
Op zoek naar
Opoetje
der, want het bezoekuur is nog niet
aangevangen. Daarover staat de wach
tende kudde te mopperen, want offi
cieel behoorden de deuren reeds ont
grendeld te zijn, doch een venijnige
Cerberus blokkeert de toegang. Na
veel vijven en zessen laat hij me ein
delijk, als zijnde geestelijk verzorger
door. De moeite om binnen te dringen
heeft me er overigens niet geestelij
ker op doen worden; het liefst had ik
INDRVKKEN VIT DE
VOLKSWIJK
hem vierkant het lege bed ingemept,
dat achter zijn rug in de gang staat.
Waarom dat bed daar prijkt, blijkt me
'n moment later als ik een der rust
huis-rust-zalen betreed. Want het is
ondenkbaar dat het in een dezer za
len zou kunnen staan. Het is zelfs on
denkbaar dat er slechts een minia
tuurbedje zou kunnen staan, of een
tafel, of een stoel, of een stoof. Ja,
het is wel volstrekt absoluut ondenk
baar dat de gekeerde horde voor de
deur hier naar binnen zal kunnen ko
men. Want het is één bed al bed; het
is één beddenzee, het is een ingangs
poort tot het kerkhof waar ook men
sen zo dicht aan elkaar worden op
eengepakt. Maar dan is het kerkhof
nog barmhartiger; dat wacht ten
minste tot we dood zijn aleer het ons
opeen stapelt
Ach, deze zaal, die geen zaal meer
is; deze rust, die geen rust meer is;
deze mensen, die geen mensen meer
kunnen zijn. Dit oneindig klaaglijk
gedoe van oudje nevens oudje, van
mummelend besje naast mummelend
besje, van kindse naast kindse. Dit
rampzalige vertrek waar in de ene
hoek een stakkerd ligt te gillen en
naastaan hapt er een naar adem; de
volgendeheeft haar gelaat in een on-
nenselijke grimas vertrokken en dood
stil ligt haar buurvrouw; slechts zo
nu en dan blaast even een nietig
ademstootje haar blauwe lippen van
een, zo nietig dat nog geen veertje er
op wegzweven zou. Hier ligt al het
leed der wereldhier slapen ach
neen, ze slapen niet, ze schrikken
daarvoor te vaak wakker alle be
drogen verwachtingen, alle veronge
lukte illusies, alle gebroken idealen.
Ik ken deze stakkerds niet Het
zustertje, dat met een ondersteek bin
nenholt, blijkt dat evenmin te doen.
Als ik haar vraag naar het Opoetje dat
ik zoek, haalt ze haar schouders op.
Ze bekent dat ze hier nog maar pas
is en dat ze hier niet lang blijven zal
ook; dat je je hier je benen uit je lijf
loopt; dat het wel een beestenstal lijkt
met zoveel zieken en zo weinig perso
neel. En in haar ogen zie ik iets uiat
me oneindig dankbaar stemt: hier is
een jong mens in opstand tegen alles
dat betekent: hier is althans nog
één bewogen hart.
Ik dwaal verder: kamer na kamer,
verdieping na verdieping. Ik vraag,
maar niemand kan me uitsluitsel
geven. Soms word ik naar een bepaald
vertrek, naar een zoveelste bed ver
wezen, maar de gezochte ligt er niet
in. Dan zoek ik maar uerder. Tot ik
eindelijk Opoetje vind. Hoog in de
nok van het dak, waar het smoorwarm
is op deze zomerse dag. En we praten
samen, maar wat we bespraken, ver
tel ik de volgende week.
WIJKPREDIKANT
of zelfs
Waar het
r de kleine i
op a
overtreffen.
En de opbrengst zal groter moeten
den, willen de 335 verenigingen op het
gebied van de kinderbescherming, die in
de opbrengst van de actie delen, een aan
deel krijgen, dat hen werkelijk helpt in
hun financiële moeilijkheden. Als een ge
zond kind bij u aanbelt om u wat post
zegels en kaarten te verkopen voor zijt
zieke of gebrekkige kameraadje, laat i
het toch niet onverrichter zake weggaan?
Vanmorgen of gisteren hebben rectoren,
directeuren en hoofden van onze ondei
wijsinrichtingen van het Nederlandse Co
mité voor Kinderpostzegels een oproep
ontvangen om met hun leerlingen mede
te werken aan de actie „door het kind
het kind". We kunnen ons voorstel
len, dat sommigen van hen toen wel even
de wenkbrauwen gefronst hebben. Vooral
onderwijzers werden in de oorlogs
jaren en daarna lastig gevallen met al
lerlei maatregelen, die een administra
tieve rompslomp meebrachten en met het
onderwijs als zodanig niets te maken had-
Verstrekking van schoolkleding,
schoolklompen, vitamine tabletten, inza
meling van geld voor schoolreisjes en al
lerlei Liefdadige doeleinden, bezoek aan
zwembad of badhuis verstoren de rustige
gang van het onderwijs en zijn menige
onderwijzer daarom een doorn in het oog.
„En nu dit weer", zal hij wellicht ver
zuchten.
Toch zal hij na enig nadenken wel be
reid zyn tot medewerking. Onze onder
wijzers. die dagelijks met het kind
probleem te maken hebben, zijn meestal
bereid om wat voor het mis
deelde kind te doen. Bovendien is dit
niet een wekelyks weerkerende zaak:
slechts een keer per jaar wordt voor di1
doel een beroep op hem gedaan.
En tenslotte, hij zal de eerste zijn om
toe te geven dat het een grote opvoed
kundige waarde heeft, als de jeugd de
zorg en de verantwoordelijkheid voor dt
naaste wordt ingeprent.
Zo zullen dan dit jaar de jongens er
meisjes langs de huizen gaan, met biljet
ten. waarop zegels en kaarten besteld
kunnen worden. Later zullen zij de be
stellingen rondbrengen en het geld innen.
Dat deze wijze van werken een groot
succes kan worden, is verleden jaar reeds
bewezen. Bij wijze van proef is toen de
schooljeugd van Amsterdam, Rotterdam
en Groningen er reeds op uitgetrokken.
Het resultaat? De scholieren plaatsten
380.000 bestellingen tot een bedrag van
f 25.000. Bovendien hebben we reeds ge
zien. dat het grote succes van de kinder-
zegeiactie in Zwitserland voor een niet
Het verdwenen bewind, dat zijn troepen
steeds verder van Sjanghai doet wegtrek
ken, was corrupt, zoals alle Chinese rege
ringen in deze eeuw waren. En de Chi-
kennende, zal ook Mao Tse Toengs
regiem daar onder gaan lyden, want de
Chinees is voor geld te koop. Of het be
wind dan communistisch of nationalistisch
is, helpt de bewoner van Sjanghai niet..
De partijen vechten voor de macht, die
hen rijkdom betekent. Alléén voor
hen! De kleine Chinees zal moeten blij
ven vechten voor zijn dagelijkse portie
rijst. En als hy dit voedsel als militair
gemakkelijker kan krijgen, zal hij met
één der beide legers optrekken. Het liefst
met het winende dat is het voordeligst.
Voorlopig is het daarom in Sjanghai:
„Atlantic Pact no more wanted" „Wy
willen geen Atlantisch Pact
En Rusland vaart er wel bij, terwijl de
macht vam het Westen met de Verenig
de Staten aan het hoofd de winnende
partij had kunnen zijn. Als de politieke
beunhazen, die China nooit gezien heb
ben, ja, nauwelijks wisten, waar dit rijk
lag, Amerika's politiek maar niet tot een
falende hadden gemaakt, zoals zij ook m
Indonesië deden
Als
Sjanghai is in Rode handen.
En de Chinees vecht voor zijn rijst
onbelangrijk deel aan de intensieve mede
werking van de schooljeugd te danken is.
Natuurlijk blijven naast de jeugdacties,
de oude verkoopmethoden gehandhaafd.
Aan de loketten der postkantoren, in
speciale stands en in sommige plaatsen
zelfs op straat kunt u ook kinderzegels
kopen. De actie duurt van 14 November
31 December. Maar u behoeft niet
bang te zyn om wat zegels in voorraad
te nemen, want ze blijven het gehele jaar
1950 nog geldig. De verschillende soorten
prentbriefkaarten zijn bijzonder mooi uit
gevoerd en deze komen altijd te pas.
Wilt u een duidelijk bewys dat nog veel
te weinig kinderzegels geplakt worden?
Van 1946 t. m. 1948 werden in totaal 15
millioen zegels verkoohi, terwijl de post
maandelijks 144 millioen poststukken te
verwerken krijgt. Er zijn dus nog moge
lijkheden genoeg.
U kent het doel van de actie. De op
brengst wordt op basis van het aantal
verpleegdagen verdeeld onder inrichtin-
alle richtingen, die zich bezig
houden met de zorg voor het misdeelde
kind. Door deze actie te steunen helpt u
blinde, doofstomme, tuberculeuze en
verwaarloosde kinderen. Het gaat om de
jeugd van ons volk. Laten we daarom ait
jaar allen ons steentje bijdragen. Kinder
zegels op uw post. menig kind van leed
verlost.
