Mary Pos, propagandiste voor Nederland
in alle werelddelen
ear;
VAN DER WAAES DE BESTE DUIF
UIT HET GESTAPO-HOK
DE UITZET
3
ZATERDAG 3 SEPTEMBER 1949
BEKENDE LANDGENOTEN THUIS
(Van een onzer verslaggevers)
Het „thuis" van Mary Pos, als zy niet reist, spreekt, of in haar kleine auto door
het land zwerft is haar oude werkkamer aan de Prinsessegracht in Den Haag.
Een verweerde poort moet U openduwen, een binnenplaats van plavuizen over
steken en aan de achterzijde tegenover wat eens een synagoge was een kleine
trap bestygen, voor U weer voor een deur staat, die, via een tweede trap, naar
die oude kamer voert.
Zo ingewikkeld als deze procedure
schijnt is de bewoonster van de kamer
en de nevenvertrekken evenwel niet. Zij
komt haar mannelijke gasten tegemoet
met een klein formaat tobbe, waarin zij
hun thee schenkt. Dat is hét middel om
een man het gevoel te geven, dat hij
thuis is Hij zet zioh gemakkelijk. En hij
kijkt rond in deze vrouwenkamer. In
dische landschappen van Eland aan de
wanden Zware kasten tegen de muren.
Een schrijfbureau onder een pers, die
met getypte vellen en een schrijfmachine
bedekt is. Poppen op een bank, meege
sleept uit alle landen der aarde. Boeken,
portretten van groten en minder groten
en uiteraard Mary zelf. Fors en breed en
hartelijk, als tijdens haar lezingen. Dan
staat zij voor honderden van haar avon
turen te vertellen. Te getuigen van haar
geloof, dat hier, in deze kamer uitdruk
king vindt in een rüw houten kruis, van
haar liefde voor Nederland en van haar
wantrouwen in de mannenwereld, die,
hoe onmisbaar ook, haar speciale treurige
kanten heeft, als het op erkenning* der
vrouwen aankomt!
En wat het laatste betreft: Mary Pos
doet wat zij deed en leeft, zoals zij leeft,
om aan te tonen, dat een vrouw naast
de man, een zelfstandig bestaan op kan
bouwen.
„M'n vader en moeder" zegt ze, „wa
ren mensen vol ideafbn en fantasie. Dat
moest wel. De vader, evangelist in Noord
Holland, had al z'n idealisme en fanta
sie nodig om onder de polderwerkers en
turfgravers een klankbodem voor zijn
boodschap te vinden. Maar moeder kon
vertellen en Mary dankt aan haar het
talent, dat haar nu volle zalen en kerken
bij haar lezingen geeft."
Haar eerste optreden gold de kinderen
van die Noord Hollandse polderwerkers
en turftrappers. Dertien jaar was ze, toen
ze hen, op een Kerstfeest, de kerstge
schiedenis vertelde. Het gebeurde in een
stal. De fantasie van de moeder was, in
de dochter, dienstbaar gemaakt aan het
Idealisme van de vader.
Dat is zo gebleven. Haar eerste reis,
raar Londen, om er een reclamecongres
bij te wonen, bracht haar naar de Slop
pen, waar zij met de Leger des Heilsmen-
sen, de bewoners bezocht. Zij vormden
het onderwerp van haar eerste artikel.
En in alle landen, die zij bezocht, heb
ben de eenvoudige mensen, levend in
moeilijke omstandigheden, haar altijd
tangetrokken.
Alle landen
Er was destijds in Noord-Holland een
meisje dat leed aan horizonkoorts. Zij
fietste, met een vriendinnetje, van Pur-
merend naar de bollenvelden, heen tegen
de wind op en terug precies zo, want de
wind deed wat hij vaker doet in dit goede
land, n.l. draaien, en in Haarlem ont
dekte zij toen de bol in de toren van de
St Bavo. Van de pauze in Haarlem maak
te zij gebruilk om tot in die bol te klim
men en van daaruit Holland te gezien.
Het behoeft niet nader gezegd te worden,
dat dit meisje Mary Pos was. Later keek
zij op gelijke wijze uit over de horizonten
van alle werelddelen: door de ruiten van
vliegtuigen en luchtschepen, van scheeps
dekken en achter treinvensters. In Europa
en Azië, in Rusland en Argentinië,
de Noordpool en in Australië.
Een carrière om jaloers op te zijn.
„Daar is geen enkele reden voor", zegt
Mary. „Vraag niet wat het voor inspan
ning kost om deze reizen te maken. Ze
voor te bereiden en ze uit te buiten in
lezingen en boeken. Dat betekent dag en
nacht werken." Daar is ze trouwens bij
opgevoed. Twaalf jaar was ze, toen ze
van school kwam, om moeder te helpen,
Maar ze is nooit erg huishoudelijk ge
weest. Dat wil zegden: ze heeft nooit vol
doening kunnen vinden in het doen van
de huishouding alleen, Bovendien: ze was
uiterst gierig. Dertien jaar oud kreeg zij
haar eerste baantje. Voor ƒ1 per week.
En ze ging studeren. Talen in de eerste
plaats. Want zegt ze: „er is niets zo mooi
als het leren van talen van vreemde vol
ken. Je dringt ermee door tot de me
zelf." De mensen, die zij opzoekt in
Bijna geen jaar ging er voorby of er wer-i lijke wijze, waarbij deze Joodse boeren,
den op het land nederzettingen gesticht, boerinnen en ambtsbeden, van wie er
Aanvankelijk geschiedde dit meestal door velen een academische opleiding hebben
Joden uit Oost-Europa, die aankwamen gehad, ons ontvingen. Onder hen bevin-
zonder middelen, maar toegerust met) den zich Joden, die afkomstig zijn uit
gezinnen, in de mijnen waar zij werken,
op de schepen, waarin zij waren. Alleen
daardoor krijgen haar lezingen en haar
boeken die levendigheid, die ze zo aan
trekkelijk maken. Boeken schreef ze over
Bali, over Indonesië zoals: „Eens op Java
en Sumatra", dat het laatste reisboek is I
over Indië in zijn glorietijd, over Austra-I
lië, land ,van de toekomst, dat „eenvraag
baak werd voor allen dié emigreren wil
len, over Ametika, dat ze voor. de oorlog
zag en daarna weer, ov.er Zuid-Afrika.
Die schrijf lust dateért Ó6k van haar
elfde jaar. Tóen schfeef ze "haar eerste
verhaal. Later volgden boeken als „Naar
het land van de rode rhododehdron", dat
de historie behandelt van de oudste-Pro.-
testanten, de Waldenzen. En zelfs schreef
ze een boek, dat, als jongensboek,
kroond werd: „Toen de zee crver het land
kwam", een verhaal over de watersnood
van 1916.
Altijd bezig, is een vrouw als Mary
Pos. Haar jongste reis ging naar Egypte
en de getypte vellen, die daar op de
schrijftafel liggen, zijn het begin, van een
lezingenreeks over dit onderwerp.
„Sprong naar het land der Farao's" zal
de titel. zijn. Zij .ontdekte er:'prachtige
dingen. Een Nederlandse loods trof zij
op: het Suezkanèal en érgens in Opper
Egypte een Haagse,Heieen Voorhoeve,
die er zending drijft onder de. Egyptér
naren. En. juist die Nederlandersoveral
in de wereld zijn zo, belangwekkend.
Omdat zij er de traditie van ons land
bewaren. Erg. hard werken en er wat
presteren. „Vroeger vermeed,:ik de, Ne
derlanders als ik in het buitenland was,
tegenwoordig zoek'ik ze op,"'
Zo blijft ze, Nederlands, Mary Pos-, ón
danks haar „Amerikaanse" carrière en
levensopvatting. Zij pioniert op haar
eigén terrein en zij. bouwt een reputatie
op, gelijkwaardig aan die van de Ne
derlanders, die overal' op de wereld
bouwen. Als dezë, levert zij een-degelijk
stuk werk af. of zij nu leèst of schrijft
of;kookt, want zij bleef bij al 'haar
werk: vrouw. 1 -
Dat blijkt uit haar liefhebberijén: in
een schoon huis wonen, zorgen en toe
zien en dathet schoon -en fris blijft
eneten koken. „Soep kóken is
m'n speciale hobby". Soep en bóuillon-
Van de kookkunst heèft ze eencultus
gemaakt! En wat ze serveert genieten
haar vele 'gasten niet aandacht.
„En nü het toch, over hobby's heb
ben", zegt ze, „aan. sport doe ik oog er?
veel en ik doe het erg graag. Paardrij'
den, zwemmen en vroeger roeien. Maar
er komt allemaal zo weinig van. Alleen
zwemmen. Bijna iedere dag. In het
Volkszeebad van Scheveningen en liefst
zo ver mogelijk uit de kust. Want die
behoefte ver weg te gaan is erin gebak
ken. En daarnaast altijd het heimwee
naar huis."
Dat typisch Nederlandse en typisch
vrouwelijke, dat is het aantrekkelijke
in deze beroepszwerfster.
De jonge staat. Israël (2)
Dokters en advocaten werden land
bouwers en soldaten
(Door mr J. A. de Wilde)
Het spreekt vanzelf, dat de absorbering vt
tlood-arme land en dat de vorming van eer
als er een enigszins stevige economische e
Dit was de onverbiddelijke voorwaarde voc
als Herzl zich stelden. Wat is e
teneinde deze voorwaarde te vervullen
n vele duizenden Joden In dit kleine
Joodse Staat alleen mogelijk waren
i financiële ondergrond werd gelegd,
r de verwezenlijking van de Idealen,
ln Palestina geschied In de loop
arbeidskracht en idealen. Ook al kregen
deze mensen gronden toegewezen, die
door Rotschild, de Kolonisatiebank of
Fonds (Keren) van Arabieren waren
kocht, dan hadden deze mensen toch
e strijd te
le grond door irrigatie en harde
arafoeid weer vruchtbaar te maken, de
omwonende Arabieren in bedwang te
•houden en de in verschrikkelijke mate
heersende malaria te bestrijden. Dit heeft
aanleiding gegeven tot allerlei coöpera
tieve samenwerking, maar uniek is de in
Palestina veel voorkomende, geheel eigen
wijze van kolonisatie, n.l. de Kibboets
(verbond). Zij berust op (niet politieke)
communistische beginselen. De leden van
de Kibboets hebben het praktische doel
gezamenlijk en in gemeenschap van
goederen door gemeenschappelijke arbeid
de grote moeilijkheden, verbonden aan
de 'terugkeer tot landbouw, bestrijding
ziekte, bescherming tegen roof en
moord, bewerking van de bodem, irrigatie
az., te overwinnen.
In de Kibboets geeft ieder lid zyn ar
beidskracht ten bate van het collectieve
geheel. In ruil daarvoor ontvangt hij be
huizing, eten (in een gemeenschappelijke
eetzaal), kleding en enkele andere be
nodigdheden. Er bestaat geen particulier
'bezit (behalve van lijfgoederen, boeken,
terwij'l in sommige Ki'boetzim zelfs
gemeenschappelijk bezit zijn). In de
Kibboets circuleert geen geld. Ieder ont-
Jt naar behoefte. Er zijn geen sociale,
politieke of economische privileges. Man
en vrouwen hebben volkomen gelijke
rechten. De kinderen zijn niet bij de
ouders. Hun verzorging en opvoeding ge
schiedt in kinderhuizen. Het beheer en
de administratie zijn democratisch inge
richt. De hoogste macht in de Kibboets
berust bij de algemene vergadering van
alle leden. Een uitvoerend comité wordt
gekozen. Het is verantwoordelijk aan de
algemene vergadering. Het werk wordt
verdeeld. De leden verrichten hun arbeid
volgens een vastgesteld economisch plan.
De meeste Kibboetzim (meervoud van
Kibboets) zijn gemengde landbouwbe
drijven van duizend en meer dunams. Er
er van honderd, maar ook wel van
duizend personen. Zij produceren tarwe,
rogge, haver, honing, citrus (citroenen,
sinaasappelen en mandarijnen) en exploi
teren vaak visvijvers (karpers) en hoen
derparken en sommige beoefenen bos-
cultuur. Er zijn evenwel ook Kibboetzim,
die industrieproducten vervaardigen. De
„penningmeester", of liever de man, die
met de buitenwereld in contact staat, is
feitelijk de enige man, die met geld om
gaat. Ieder lid kan jaarlijks enige weinige
Israëlische ponden krijgen (een Pond is
pl.m. ƒ10.70), als hy eens naar de stad of
op bezoek buiten de Kibboets gaat. In
tot ontwikkeling gekomen Kibboets ziet
men een serie moderne betonnen huizen
met grasperken, bloembedden
bomen beplante lanen. Meestal staat het
gebouw van de gemeenschappelijke eet
zaal in het midden. Daar vlakbij treft
men verder baby- en kinderhuizen, scho
len, kinder- eet- en slaapzalen aan. D«
echtparen hebben een kamer voor eigen
gebruik, liefst met een klein terras
voor. Meestal bevat een huis vier
zulke kamers. Toch leidt reeds nu de niet
te onderdrukken trek naar zekere indi-
viduële vrijheid er hier en daar toe, dat
men één-gezinswoningen sticht en dat de
kinderen bij de ouders overnachten.
Het leven in de kibboets staat meestal
op hoog cultureel peil. Ik heb verschei
dene kibboetzim bezocht en werd steeds
getroffen door de beschaafde en harte-
Nederland en ook vele, die er hun land-
bouwopleiding hebben ontvangen. Men
treft in bijna iedere Kibboets vee aan,
dat uit Holland komt, soms ook vee, dat
een gekruist HóllandsDamasceens
is. Deze kibboetzim hebben geweldig
veel gedaan voor de economische opbouw
het Joodse leven ip Palestina. De te
genstelling tussen het land, dat bij zulk
een kibboets in bewerking is en het land,
zoals de Arabieren het gebruiken is wel
treffend. De Joden niaken van
Palestina weer een vruchtbaar land. Ik
heb hier in overvloedige mate de medk
de honing mogen proeven.
Naast de kibboetzim zijn er ook min-
?r ver gaande vormen van coöperatie
Honderden van deze nederzettingen zijn
r Palestina verspreid. Voortdurend
oude kibboetzim nieuwe immigran
ten op en worden er nieuwe gesticht. Of
deze vorm van samenwerking op de
duur stand zal houden kan in het mid
den gelaten worden. Maar het staat wel
vast, dat deze manier van kolonisatie
veel bijgedragen heeft tot het be
reiken van het doel: het bevolken van
Palestina met Joden, die niets anders ter
beschikking konden stellen dan hun ar
beidskracht en goede wil. Algemeen
wordt ingezien, dat de Landbouw de
voornaamste basis vormen moet voor de
verdere ontwikkeling van het land.
Voor iemand, die de Westerse Joden
kent als dokters, advocaten en kooplie
den, is het in hoge mate bevreemdend
hier de zonen en dochters van diezelfde
Westerse Joden aan te treffen als
mende landbouwers en geduchte mili
tairen. Het is algemeen bekend, dat i
leden jaar, met name in de strijd
Jeruzalem, de meisjes net zo hard
moedig hebben medegevochten als de
Ook in de vele nederzettingen
n dapper gestreden en
__.i de vele betekenisvolle
der verschillende nederzettingen,, zoals
Ha'Mishmar ha Sharon (de wacht
Saron) en Ha'MLshmar Ha'Emek Jisreël
(dé wacht bij de vlakte van Jisreël).
Maar niet alleen de landbouw, ook de
industrie is voor een land als Palestina
onmisbaar. Hoewel Palestina ai
grondstoffen is er toch in de eerste helft
van deze eeuw een industriële ontwikke
ling tot stand gekomen, uitsluitend door
de arbeid der Joden (niet van de Arabie
ren). De steden Haifa en Tel-Aviv en
vele plaatsen in de Sharon-vlakte (de
kuststreek, waar nog altijd de roos var
Saron bloeit), zijn daarvan getuige. Even
als in de landbouw hebben ook op dit
gebied de naar Palestina verhuisd*
den getoond, dat zij in staat zijn iets
groots te produceren.
De eerste grondslagen voor de tegen
het Noorden van Jaffa aangebouwde stad
Tel-Aviv(dit betekent lente-heuvel) zijn
gelegd in 1909. Nu is het een stad van
over de tweehonderdduizend inwoners,
uitsluitend Joden. Mooi is de stad niet.
De groei is snel gega'an. De straten zijn
veel te smal om het enorme verkeer te
verwerken en overdag maken de zware
vrachtwagens een oorverdovend rumoer.
Jéruzalem overtreft het verre in aanleg
en schoonheid Maar toch zijn er in Tel-
Aviv veel fraaie gedeelten in de buurt
van de zee. bijv. de Rotschild-boulevard.
Een behoorlijke zeehaven heeft de stad
nog niet. Met behulp van lichters wor
den' de /eeschepen gelost en geladen. De
havenstad Haifa is prachtig gelegen tegen
de Karmel aan. Ik zag de stad voor het
eerst 's avonds om 10 uur vanuit de zee.
Het was een waarlijk schitterend gezicht
Tjjdens de tweede wereldoorlog, die
in economisch opzicht voor de bewoners
van Palestina een gulden tijd is geweest,
heeft de industrie zich sterk uitgebreid
en heeft de bevolking vooral de ste
delijke een tijd van grote welvaart
doorgemaakt.
Het sociale leven heeft zich in 1
Joodse Palestina op eigen manier o
wikkeld. Over de sociale structuur
de kibboetzim schreef ik reeds. Zij
enig in haar soort. Ook de organisatie
der arbeiders draagt een geheel eigen
karakter. Er bestaat een sterke socialis
tische tendez. Het grote, men mag wel
zeggen monopolistische Vakverbond der
socialistische arbeiders in allerlei schake
ringen, heet in het Hebreeuws de Hista-
droet (afgeleid van sader ordenen)
Het merkwaardige van deze Histadroet is
dit, dat het niet alleen Vakverbond, maar
tevens kolonisator en oprichter en indi
rect exploitant van economische onderne
mingen is. Deze organisatie beheerst fei
telijk het economisch en het politieke le
ven. Zelf drijft de Histadroet geen han
del en doet ze geen zaken. Maar daarvoor
is een speciaal lichaam gecreëerd: Che-
vrat Ovdim (maatschappij der werken
den). Deze Chevrat Ovdim en de exe
cutieve der Vakverenigingen hebben de
zelfde directie en zo is er een coördinatie-
De Histadroet omvat meer dan 75 pCt
van alle loontrekkers, die met hun ge
zinnen meer dan de helft van de be
volking van het land vertegenwoordigen
ende absolute meerderheid bij de
verkiezingen hebben.
Als men ziet op de voorlopige resul
taten, behaald in een tijd van betrekke
lijke welvaart, heeft de Histadroet wel
goed en stimulerend gewerkt, daarbij ook
.indirect geholpen door financiële steun
van buitenaf.
Maar dit vakverbond is toch feitelijk
een grote kapitalistische onderneming,
die koopt en verkoopt, die landbouw en
industrie beoefent, die de hele Palestijnse
economie beheerst en opkomende con
currenten annexeert of dooddrukt.
Zij is er met haar onweerstaanbare
machtsmiddelen op uit om vrije bedrij
ven en industrieën in zich op te nemen
met het gevolg, dat een flinke midden
stand zich op de duur niet zal kunnen
ontwikkelen. Naar mijn mening moet de
combinatie vakverbond-kolonisator-on
dernemer te langen leste nadelige gevol
gen hebben en politieke corruptie, al
thans eenzijdige bevoordeling van be
paalde bevolkingsgroepen in de hand
werken. Aanvankelijk wil het mij voor
komen, dat (natuurlijk naast andere in
vloedrijke factoren) de Histadroet mede
schuldig staat aan de enorme duurte, die
een ramp voor het land dreigt te worden.
De vervoerskosten (om een voorbeeld te
noemen) zijn zeer hoog. Het vervoer van
een paar handkoffers van Haifa naar Je
ruzalem kostte ongeveer f 40.Op de
terugreis vertelde mij een medepassagier,
van Amsterdam naar de haven van Haifa
dat zij voor het verzenden van een koffer
f 25.moest betalen en voor het trans
port van die zelfde koffer van de ha
ven van Haifa naar een huis in de stad
8 pond, die is ruim f 80.Mijn op
rechte waardering voor veel groots, dat
in Palestina geschied is, mag mij niet
weerhouden op dit punt enig wantrou
wen voor de toekomst uit te spreken.
Het drama van het Englandspiel
(Van een bijzondere medewerker)
De figuur van Antonius van der Waals, de Rotterdamse electromonleur, die
zulk een verschrikkelijke rol heeft gespeeld in het Englandspiel als V-man van
Schreïeder, is een psychologisch raadsel van de eerste grootte. De president van
de Bijzondere Raad van Cassatie waardoor Van der Waals in laatste instantie
jiaar het vuurpeloton werd verwezenheeft volkomen terecht opgemerkt, dat
het later voor criminologen nog vaak een onderwerp van studie zal zijn, hoe een
mens er toe komen kon op zo geraffineerde, koelbloedige wijze en met zo groot
misbruik van al te gul geschonken vertrouwen enige honderden mensen door
verraad de dood in te jagen of naar de ellende van de Duitse concentratiekampen
te voeren. Dat is reeds een vraagstuk op zichzelf.
Er zijn nog tal van andere vragen, die I levensbaan was als een sterke helling,
rond deze verrader opdoemen. Ze zullen waarop geen stilstand mogelijk is en zij
in deze artikelenserie stuk voor stuk aanis geëindigd in een afschuwelijk moeras
de orde komen, maar reeds thans dienen
wij er met nadruk de aandacht op te
vestigen, dat Van der Waals, naar wij I Rotterdamse jongen, die i
der Waals komt aan bij de Raad van Cassatie
met vrij grote zekerheid kunnen aan-
:n, althans gedurende korte tijd en
de uiterlijke schyn, aan de zijde van
de illegaliteit heeft gestaan. Het is een
niet te loochenen feit, dat hij in 1941
:endapparaten heeft gebouwd voor de
ondergrondse groep van de Delftse prof.
Schoenmaker. Nauwelijks een'jaat later
joeg hij als een bloedhond achter al. de
genen, die in de strijd tegen de bezetter
geheime zenders gebruikten
Verbitterd egoïsme, een enorme gel
dingsdrang en een onlesbare dorst naar
geld hebben van de degelijke arbeider,
die Anton van der Waals ontegenzeg
lijk was, de grootste verrader van onze
moderne geschiedenis gemaakt. Ware het
karakter van deze man niet zo volkomen
a-moreel en normloos geweest, hij zou
het wellicht ver hebben gebracht. Hij
was bezeten van de wil, het ver in de
wereld te brengen. En aanvankelijk con
centreerde hij zich daarbij op zijn vak,
waarin hij reeds als leerling van de Am
bachtsschool te Rotterdam uitblonk: de
electrotechniek. Bij de firma De Hoop in
de Maasstad was hij een gewaardeerd
medewerker, die vrij zelfstandig allerlei
opdrachten in fabrieken en op schepen
uitvoerde. Hij had een natuurlijke aan
leg voor techniek en daarnaast helaas,
zoals Schreieder onlangs opmerkte, een
natuurlijke „begaafdheid" voor het spion-
nagewerk.
De zucht naar successen, die hem in
genieuze belinstallaties, zendapparaten en
zelfs een nieuw motormechaniek deed
ontwerpen, leidde hem over alle grenzen
van fatsoen en van menselijkheid, toen
hij eenmaal onder de diabolische leiding
van Schreieder zijn werk als menselijke
jachthond was begonnen. Deze man ken
de geen grenzen, geen moraal, geen
trouw geld, vrouwen, succes en macht
waren tenslotte de enige dingen, die in
2 zijn verloren leven waarde hadden. Zijn
reformeerd gezin opgroeide bij „oude
schrijvers" en bij de psalmberijming van
Datheen, de jongen die een vrome moe
der had en een zuster, die iedere Chris
tenvrouw tot voorbeeld kan zijn, bracht
het zover in het verraad, dat zijn naam
in de bangste jaren van ons volksbestaan
tot een vloek werd voor allen, wier hart
standvastig bleef in tegenspoed en die de
strijd om de vrijheid medestreden in het
onschokbare geloof aan de overwinning.
Als hij in zijn dodencel van de Rot
terdamse strafgevangenis de elfde Octo
ber van dit jaar nog zal beleven, wordt
hij 37 jaren oud. Viermaal is hij getrouwd,
driemaal in Rotterdam onder eigen naam,
de vierde maal het was in 1944 te
Loosdrecht onder de naam Van Veen.
Dat hij, tussen deze huwelijksbedrijven
in, de dochter van een illegaal werker
verleidde en een verhouding had met de
secretaresse van Schreieder. dat hij na
zijn arrestatie erkennen moest twee men.
sen eigenhandig te hebben gedood, dat hij
zijn revolver afvuurde op een vluchtend
illegaal werker, dat hij zelfs oude men
sen beroofde van al hun bezit, dat hij
grote bedragen verwierf door bedrog,
zwarte handel, chantage en het „in be
slag nemen" van goederenvoorraden, dat
hij at aan de tafels en sliep in de bedden
van de mensen, die hij voornemens was
et verraden dat alles tekent Antonius
van der Waals ten voeten uit.
Wie dit alles weet verwondert er zich
niet meer over, dat Schreieder hem
vleiend zijn „Ringeltaube" noemde d.w.z.
de beste duif uit het hele Gestapo-ho'c.
Nu de processen tegen de velerlei boeven
uit de bezettingsjaren ons duidelijk heb
ben gemaakt, welke wezens uit de onder
wereld tegenover ons verdrukte volk
hebben gestaan, komt deze vleierij van
de aalgladde Kriminaldirector wel in
een bijzonder schril daglicht te staan.
Niet voor niets gaf Hitier, op voordracht
van dr Harster. de chef van de Sicher-
heitsdienst, in 1943 aan Van der Waals
het Adelaarskruis op grond van zijn ver
diensten voor het Groot-Duitse Rijk. De
S.D.-chef Harster heeft het hem, als blijk
van zijn bijzondere waardering, persoon
lijk overhandigd.
Dit zijn dus de voornaamste dramatis
personae aan de geografisch gezien Ne
derlandse kant van het Englandspiel.
Giskes, de man van de militaire contra-
spionnage (Abwehr), Schreieder, de
Kriminaldirektorvan de S. D.-afdeling
die hetzelfde werk deed, May de knappe
specialist op het gebied van het code
wezen en Van der Waals, die het vuile
werk opknapte. De drie eerst genoemden
waren reeds vakmensen, toen zij in Ne
derland kwamen om de huichelachtige
woorden van vriendschap, die Seyss-
Inquart in 1940 op het Buitenhof sprak,
met stromen bloeds te interpreteren- De
vierde werd hun beste leerling
De spelers zyn aan u voorgesteld,
voorzover zij aan de Nederlandse kant
van het afschuwelijke toneel hun ont
zettende rol vervulden. Aan de overzijde
waren er anderen, die een rol speelden.
GU zult hen zien, getekend naar de niets
en niemand ontziende waarheid, die on
danks alle verzet, ondanks alle hele en
halve dreigementen, ondanks alle
tegenwerking zal worden neergeschre
ven. Niet ter bevrediging van ongezonde
sensatiezucht, niet om recht te praten
wat nu eenmaal hopeloos krom Is (ge
lijk het in deze materie op meer dan
schandelijke wyze gebeurd is), maar om
eindelijk, ruim vier jaren na de bevrij
ding, ons volk te geven waar het recht
op heeft: algehele opening va
nopens het duistere drama
Englandspiel.
(Het vorige artikel stond in c
mer van 27 Augustus jJ.).
zaken
Verrassingen en vragen bij het zang
concours in Oostende
Het zo groots opgezette muziekfestival in de Belgische kustplaats Oostende
behoort weer tot het verleden. Het eeuwfeest van het conservatorim aldaar is
goed feest geworden, vooral dank zij de initiatieven van de conservatorium
directeur Emile De Vlieger en mede dank zy de burgemeester, de heer Serruys,
wat de medewerking van het gemeentebestuur betreft, kosten noch moeite
spaarde om de aandacht van de gehele wereld weer op het schone Oostende
te doen vestigen.
deze uitslagen waren toch wel zo ver
rassend, dat zelfs de Belgische radio-
ersverse dominee heeft T-» f-f T T T /TT r~W T~l m
De jonge en kersverse dominee heeft
de wind
wijkbericht in de kerkbode een jubel
lied. In hartelijke dank verantwoordt
hy een stapel giften, die variëren van
honderd tot en met één gulden. En
daarnaast geeft hij
opsomming 2eJccr dat die
andere ontvangen weldaden:
kinderwagen, een baby-uitzet, een
herencostuum en een wintermantel
plus nog de nodige ondergoederen. tfimx
Toen hö het reteos Bereed hed, heeft „éér"dan domteeTken"
hj, trwmfantelvk oetechen en heel w,,oflen e„ mtho„den.
diep in zyn hartje is hy e-
die ook al op het spreekuur zit,
niet achterover drukt en dat z
wezen want daar verzuipen
toch maar weer enzovoort enzovoort;
laatste is niet
tuigd geweest dot hij het mei klaren pieteTja„sen j, WaorWk wel bereid
oeOToeid by machle om ha„ verhaa, te„ twee.
toen het allemaal druk-foutloos
kerkblad stond: wat eeneh
zegenWie heeft er ooit durven
beweren dat het kerkewerk der grote
steden „lam en tam" maakt? Ziehier
het bewijs van het tegendeel. En na
dit alzo te hebben vastgesteld, is de
jonge predikant naar zijn spreekuur
gegaan.
Zijn eerste indruk daar schijnt zijn
snel-gevormde mening nog te staven:
wat een mensen! Ze drommen samen
in de wachtkamer; ze puilen e
uit en bevolken nog een stuk
gang bovendien. En als hij binnen
komt, knikken ze allen zo vriendelijk
INDRUKKEN UIT DE
VOLKSWIJK
van redenen zelfs. Want ze heeft niet
imen alleen vrouw Jansepietersen opge-
zelfs speurd, maar ook vrouw Kletseklaas-
de jes ontdekt en die is nog veel erger Ook zijn
dit opzicht, want die kan zich
..jom voordoen dat je er zo in
vrolijk dat het werkelijk wel lijkt luizen als iemand je niet waarschuwde niet dat hij nog steeds
rattetat; het lijkt wel raadschuren d:
als ze niet te brutaal is zou
even op willen wijzen dat
d'r jurk geen stukkie goed meer aan
heeft, omdat alles toch zo duur is van-
langer daag aan de dag. En onderwijl gonsde
minste voor de spreekkamer een bijenzwerm
tprspn. van opgezweepte gemoederen en on
derwijl nam de jonge dominee talloze
zónde besluiten tegelijk. Maar omdat hy er
alles zoveel tegelijk nam, kon hij er niet
meer het oog op houden en dus vol
stond hij met een zeer besluiteloos:
Maar dat lk zal eT eens °ver denken, mevrouw;
geeft u me nu eerst eens precies uw
naam en adresMaar dat scheen
niet de gewenste reactie te wezen
want mevrouw Pieterjansen deed in
eens heftig smalend en zei: „O, ik
zien het al weer, ik vis natuurlijk
weer achter het net, nee, schrijf mijn
naam maar niet op; dat kennen we al
zo lang
Ik weet niet hoeveel mensen die
avond de spreekkamer zijn in- en uit
gegaan. Ik weet wel dat de meesten
verschrikkelijk spinnig keken toen ze
naar buiten trokken en ook dat er
niemand gewacht heeft om de jonge
dominee nog een keer toe te zingen.
die dag velen onder zijn
ogen gekomen die hij in later jaren
terug zag. Dat betekent
:t nieuwe ti
of ze hem zullen gaan toezingen. Ja,
zijn
populariteit is toch
alles. Zo de bestorming van de Bastille
achter 2ijn bureau. Hij zit nog niet of Pieterjansen nog een ander
Sfaat er persoon, dat verklaart dat
- voorrang moet hebben omdat de baby uoeg
voorlopig ongevraagde inlichtingen, thuis moederziel alleen ligt en dat ze het t
Dat ze mevroilw Pieterjahsen
dat ze in de wijk woont en dat ze zes
kinderen heeft en dat nummer zev$n
op komst is en-dat ze geen geld heb
ben om eens iaat nieuws te kop én erg verlegen
en dat ze nu in de kerkbode gèlèzén tel, want voo
heeft
alsdat
kwam om in de gunst
piogen vallen voor dat uitzetje
ober dominee zi
geschreven had
oas om een winterman-
je het weet is de
voorbij en zit je midden
i dat i
kinderwagen gekregen had kou en dan weet je niet
de kerk kunt
kinderwagen
uitzetje, dat herencostuum en die win
termantel bewaart. Neen, die waren
vlug genoeg aan de man gebracht,
zij het dan ook niet aan zijn eerste
nodig spreekuurklanten. Er bleken er ge-
zijn, die niet vroegen en die
ontzettend nodig hadden. En
t er geen dag voorbij of hy
mensen, die aan alles gebrek
i in de kerkbode hebben. Hij krijgt ook nog steeds het
ook nog zo benodigde aan geld en gaven. Maar in
het wijkbericht lees je daarover niets
xer Buitenstaanders vinden zelfs dat hij
de wel erg gauw afgezakt is: lam en tam
je Maar buitenstaanders hebben hei
i, want dit meestal mis.
dragen en WIJKPREDIKANT
Twee gala-concerten besloten de festi
viteiten en de eerste- en tweede-prijs-
an het internationale con-
zang en piano traden als so
listen op. De 28-j. Amerikaan Grant Jo-
hannessen speelde het 2e Pianoconcert
Chopin, pianistisch en muzikaal zo
meesterlijk, dat een langdurige ovatie
hem tot twee toegiften bracht: Fauré en
Pouleric. De Fransman Henri Gautier gaf
met evenveel muzikaliteit het 4e Piano
concert van Beethoven, een veelbelo
vende pianist, doch in het passagespel
stralend als zijn Amerikaanse
collega. Beiden zullen ook in Nederland
optreden onder auspiciën van Concert
directie Dr G. de Koos, aan welke di
rectie men veel dank verschuldigd is
enkele organisatorische aanwij
zingen.
Ook de laureaten van het zangconcours
lieten zich op deze gala-concerten horen,
doch dit optreden was op z'n zachtst
gezegd minder gelukkig. Zo bekwaam
en kundig als de jury van het pianocon
cours haar werk verrichtte, zo onbegrij
pelijk zelfs, dat ik nog twijfel aan de
competentie van deze jury, al wil ik di
rect een uitzondering maken voor de
Ned. vertegenwoordigster Henriëtte Sala
en de Oostenrijkse Berta Geller-Wisoko.
Persoonlijk heb ik alle 20 finalisten
voor de opera- en voor de concertsectie
gehoord, zowel met de repetitie als bij
het openbare concours, in gedachten
groepeerde ik toen en de Fransman Clau
de Hector, die aria's zong van Massenet
en Méhul, kwam in de opera-sectie bij
mij als No. 7. Een hevig geknepen geluid,
zonder hoogte en zonder diepte. Deze
stem heeft enkele mooie tonen, maai
wordt verkeerd geplaatst. Hij kreeg uit
eindelijk de le prijs. De Belgische zange
res Marguerite Geinaert hoorde ik in df
opera-sectie als iemand met een enorir
grote stem, maar ook zonder hoogte er
zonder cultuur, nog afgezien van de tal
rijke onzuiverhedeq. Alleen in het me
dium werden er enkele tonen goed ge
plaatst. Een der jury-leden sprak
bij de repettie van „een ontdekking". Ik
zweeg, maar schrok. Zy kreeg de 2e
prijs voor opera. Alleen de 3e prijs
deze sectie, Maria Heidi Suoranen, kon ik
billijken. Dat Finse meisje heeft inder
daad een heel goed gevormd stemorgaan,
dat echter nog verder ontwikkeld moet
worden.
In de concertsectie
verrassingen. Een eerste prijs werd
tot heden nog niet begrijpelijke (artis-
tieke of zakelijke?) redenen niet toege-'orkest
commentator er zijn verwondering
uitsprak. Geen der deelnemers kende ik
bij de repetitie nog persoonlijk, maar er
mij direct één vrouwenstem,
die zowel technisch als muzikaal ver
boven allen uitstak, zowel in de opera-
de concertsectie. Zij zong Mozart,
Weber en Brahms met zoveel cultuur en
met zulk een ongelooflijke stemibeheer-
sing, dat het voor mij vaststond met een
Oostenrijkse te doen te hebben. We
maakten kennis en mijn vermoeden was
juost: zij was de 23-jarige Weense sopraan
Margit Opawski, die tijdens de afwezig-
kend en de 2e ging naar de Deen Estild
Rask Nielsen, een stem die het midden
houodt tussen tenor en bariton, heel mooi
geplaatst is, maar ietwat kleurloos. Twee
derde prijzen gaf men: één aan de Zuid-
Afrikaanse Edith Osier, die het wonder
schone Ave Maria van Bruch zong en
daarmede vanzelfsprekend veel succes
had, al was het nogal eens onzuiver, en
t Belgische meisje Huguette
Malcorps, een zeer beschaafde stem, die
el toekomst heeft maar thans nog te
einig geestelijke diepte verraadt.
Ui; ervaring weet ik voor welke eyor-
1e moeilijkheden een jury staat, maar
Do 23-jarige Weense sopraan Marlt
Opanski, die een grote toekomst te
gemoet gaat.
heid van de grote Irmgard Seefried in
Wenen de Marzelline-rol uit Beethoveni
„Fidelio" moest zingen en voor de Bach-
herdenking in Wenen is geëngageerd
voor de sopraan-aria's in de grote Bach-
werken. Reeds bij de repetitie merkte ik
op, dat zij de enige van de candidaten
was, die indien zij zich zo blijft ont
wikkelen binnen betrekkelijk korte
tijd in de rijen der eerste zangeressen,
waartoe ook Seefried behoort, zal treden.
Ik handhaaf deze voorspelling en wil
oiets meer met muziek te maken hebben
hebben als zij niet uitkomt. In de opera
sectie kreeg Opawski de 8ste en in de
concertsectie de 5e prijs. Dat het Kurzaal
Oostende geen Mozart kan
spelen, ligt tenslotte niet aan deze zange
res, maar was voor haar wel een handi
cap. Dat lag ook niet aan de Oostenrijker
Fritz Bramiböck uit Linz, die zo intens
muzikaal een Figaro-aria zong, doch
slechts de 10e prijs kreeg. De Weense
90praan Gertraud Hopf wist in opera- en
concerts eotie resp. de 5e en 6e prijs te
halen, maar stond muzikaal boven de 3e
prijswinnaars. Tot slot: er is heel suö-
jectief beoordeeld in Oostende en het had
mi. beter geweest indien de jurv niet
had geweten wie er zong. Het is ee'n leer
voor het concours van 1950 in Scheve
ningen. Corn. Basoski.
