GOETHE, zijn leven en werk
in drie perioden
Chefarine 4
y^jppcrscfoppn
jjójen naar
oncfen
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
4
ZATERDAG 13 AUGUSTUS 1949
Bij de 200ste herdenking van zijn geboortedag
Wie het waagt, in het benauwd bestek van een artikel, te schrijven over Jchann
Wolfgang von Goethe, de dichter waarin de Duitse literatuur het hoogste punt
bereikte, moet weten wat hij doet. Er is geen dichter geweest waarover zoveel
diepgaand en ontledend geschreven is en dat ligt in de aard en de persoonlijkheid
van Goethe zelf. Dat kan voor ons dit jaar, waarin de gehele wereld herdenkt
hoe Goethe de 28e Anguatus 1749, dus tweehonderd jaar geleden, werd geboren al>
een bezwaar worden gewoeld, want wat Heine eens schreef over Kant, als zoi
..aangaande de filosoof moeilijk een levensbeschrijving te geven zijn, aangezien hij
zowel een leven als een geschiedenis ontbeerde", kan zeker nooit van Goethe
worden gezegd met zijn bewogen leven van 82 jaar, met de omvangrijke productie
op kunst- en ook wetenschappelijk gebied.
Bovendien komt hier nog bij, dat de
mens niet van het werk is te scheiden.
Is er ook een dichter geweest, die
eigen beleven, ervaring, strijd en streven,
gevoelens en opvattingen in woorden
heeft gebracht? Zijn werk was de mens
zelf. ,3ruchstücke einer grossen Confes
sion" noemde Goethe zijn werk zelf
zijn werk is dan ook inderdaad te v
klaren uit zijn leven.
Hier ligt dan voor ons het veld waarop
zoveel aan schoons te bewonderen valt,
dat men de kans loopt door een teveel de
kern van de zaak te overzien. Daarom
het misschien een voordeel dat we hier
tot een deling van het geheel kunnen
overgaan, al zijn we ons hierbij bewust,
dat elke deling van een mensenleven een
dwaasheid is, want altijd blijft het ene
van de dichter voortbestaan in het andere
Maar trots deze reserve spreken we in
Goethe's leven dan van de JStunn und
Drang"-perlode (17681775), van de Neo-
Classieke pariode (17751810> en van d(
oudexdomspeffiode (18101832D.
Sturm und Drangperiode
In de jaren 17701776 is er allerwegen
een bloei in het letterkundige leven
Duitsland waar te nemen. Het rationalis
me, waarin het verstand alles en het hart
niets te betekenen had, was langzaam
aan verzand. Hiertegen brak met geweld
het „gevoel is alles naam en klank
damp" door in het Piëtisme, waarin het
gevoel boven het dogma gaat.
In Goethe conoentreert zich de nieuwe
levensbeschouwing. Hij geeft richting en
spreekt helder uit wat de harten beweegt.
In 1760 keert de 20-jarige ziek uit Leipzig
terug. Door de dood bedreigd, smacht hij
naar rust en geloof en in deze omstandig
heden is hij zeer ontvankelijk voor de
invloeden van de vrome piëtistische Su
zanne van Klettenberg. En hoewel daar
van veel vervluchtigt als zijn gezondheid
en kracht terugkeren, toch blijft hierin
iets onvervreemdbaar, want hy blijft
zoeken het gevoel, onverschillig of dit
zich nu uit in de godsdienst, het leven
of de kunst. Rousseau's romans, eveneens
overtuigende gevoelsuitingen en verwij
zingen naar de natuur, slepen de jonge
Goethe mee. Herder is in Duitsland de
apostel van natuur en gevoel, die grote
invloed op de dichter uitoefent. Daarbij
komt dan nog de hevige liefde voor
Friederike Brion en dan worden
Goethe liefde en lenteleven één.
bloeiende aarde, de bloemen, de vogels,
de gouden morgenwolken, alles spreekt
hem van liefde.
In deze periode breekt de persoonlijk
heid van de dichter zach baan. Hij zoekt
eigen wegen. Voor hem is het eigene,
originele, het persoonlijke de onmisbare
drijfkracht. Zo is hij de schepper der
latere veelgesmade individualistische
dichtkunst (de Tachtigers). In deze tijd
ontstonden het drama „Götz van Berli-
chingen". het grootste gedeelte
Faust I en de zo bekend geworden r
„Werthers Leiden". Vooral de laatste
jaren van deze periode zijn zeer belang
rijk geworden, en eigenlijk is de gloed
de warmte, het diepe bezielende wat
uit dit werk tegemoet komt, al had het
dan uiteraard niet de rijpheid vai
latere werk, niet meer teruggekeerd, wat
echte liefhebbers van Goethe's werk wel
eens betreuren.
Neo-classike periode
De reis naar en het tweejarig verblijf
in Italië zyn voor Goethe ingrijpend ge
weest Voorbereid door de werken
\PUZZLE VAN DE WEEK)
HORIZONTAAL: 1 bevenhaar, 6 verf
soort (anagram), 7 oude dame, 9 boord
van een stroom, 10 getemd, 12 naald
boom, 14 geheel de uwe (afk.), 15 be
hoeftig, 17 zangnoot, 18 stuk geschut 20
vreselijk, 21 voorzetsel, 22 verbrande rest,
23 gezindslid, 24 streep, 26 een stumper,
27 optocht, 30 verlaagde toon, 32 kort
ogenblik, 33 zangnoot, 34 duivenhok, 36
huisdier, 37 strijdperk, 38 gelofte, 40 kip
penloop, 42 sluisvloer.
VERTICAAL: 1 vogel, 2 overal. 3 wijn
huis, 4 streek, 5 Rijksmuseum (a£k.),6niet
vormelijk briefje, 8 aan elkander ver
binden. 11 verv. v. h. werkw. eten, 13
bijwoord, 15 naam van meerdere rivie
ren. 16 onderwijs (afk.), 18 gevlochten
ring van bloemen, 19 nevens, 25 de aan-
da i gespannen houdend, 28 geheel de
u\ iafk.). 29 oude maat, 31 zangnoot,
33 .nslid, 35 bergplaats, 36 boterton,
39 ga^yd-e, 41 lanwbouw werk tuig.
Oplossing vorige puzzle:
HORIZONTAAL: 1 welp, 3 vest, 5 rio.
6 sago, 8 ezel, 10 andermaal, 12 hazel
noot, 16 protectie, 20 postulant, 23 ader.
24 nkt. 26 els. 27 kaan, 28 toer.
ERT1CAAL: 1 was, 2 protege. 3 voer-
mn. 4 til, 7 aan, 9 era, 10 ach. 11 lat,
13 ar 14 lee, 15 ooi, 16 pop, 17 tateren,
18 llist, 19 ent, 21 oud, 22 nuk, 23 alk.
2" )r.
Je prijswinnaars zijn: le prijs: Fran
cis Verlint, Hoofdstraat 260, Sassen-
h> 2e prijs: mevr. Ter mond, Hoge
Mo sweg 126, Leiden; 3e prijs: H. A. de
C aaf, Levendaal 64A, Leiden.
Oplossingen per briefkaart in te zen
den aan ons bureau, uiterlijk Donder
dagmorgen a.s. In linkerbovenhoek adres-
zijde te vermelden: Puzzle-oplossing.
HEUVEL
WIJNHANDEL
WOLFGANG VON GOETHE,
....200 jaar geleden geboren....
Winokelmann en Lessing raakt hij
vuld van het ideaal van de antieke kunst.
Hy verloor daardoor de eerbied
Christelijke kunst. Het kunstwerk „Iphi-
genie auf Tauris" wordt geboren,
groot deel van Goethe's bewonderaars
beschouwen dit als het schoonste werk
dat Goethe ooit heeft geschapen. Het
wordt zelfs boven zijn „Faust" gesteld.
Het is een monument van zijn nieuwe
levensbeschouwing. De antieke mythe
van Orest en Iphigenie wordt door
Goethe's bewerking een symbool van óe
18e-eeuwse humaniteitsgedachte. Juist dit
werk kreeg de grote bewondering
Schiller.
In dit werk is ook weer sterk merk
baar hoezeer de dichter zichzelf geeft,
want „Iphigenie" draagt duidelijk de
trekken van Carlotte von Stein; voor
hij een hevige liefde had opgevat
waarvoor hy in dit werk een monument
heeft opgericht. In Goethe wordt de lief
de opgevoerd tot een natuurkracht, die
bij haar werking geen rekening houdt met
zedelijke of verstandelijke overwegingen.
Uit deze periode noemen we ook nog
werken als .Egmont", „Torquato Tasso",
het epische „Hermann und Dorothea'
vele balladen.
Romantische periode
Dan komt de romantische of ouder-
domsperiode. In deze tijd is het zijn
vriendschap met Schiller geweest, die
een vernieuwing bracht in het leven van
de dichter. Goethe, die door het ideaal
der klassieken vervreemd was geraakt
de Duitse volkskunst, wordt door
Schiller daaraan weer met nieuwe ban
den gebonden en daardoor krijgen we
eigenlijk een ideale kunstvorm; de Duitse
volkskunst en de Griekse klassiciteit ver
smelten in elkaar. Dit was het ideaal,
waarnaar Hölderlin, de voorloper van de
Duitse romantiek, reeds lang had ge
streefd. Echter Goethe's greep ging hoger
dan die van Hölderlin, daar hij accent
bleef verlenen aan de daad en de ledig
gang veroordeelde. „Die Tat ist alles, der
Ruhm 1st nichts", dit wordt Goethe's Leit
motiv, niet alleen in zijn „Faust", maai
ook in het epos „Hermann und Dorothea".
„Faust I en II" is het levenswerk
Goethe geweest en tevens het werk. dat
bij velen die verder van Goethe niets af
weten, bekend is. In „Faust" wordt
getoond, hoe de algemeen menselijke
drift om de absolute waarheid te leren
kennen tot afval voert van God, tot t
bondgenootschap met de duivel, wat
wezen de ondergang van de mens
houdt. Goethe heeft echter zijn Faust niet
ten onder laten gaan. Lessings mening,
dat God de mens de wil niet kon hebben
verleend om voor eeuwig ongelukkig te
worden, vinden we eigenlijk ook by'iueui
Nu 4 beroemde
middelen tegen pijnen
Wanneer zware hoofdpijn, hevige
zenuw- of andere pijnen niet te
verdrijven zijn, neem dan eens
Chefarine „4". Elk tablet bevat
vier wereldberoemde geneesmid
delen. Eén ervan Chefarox
zorgt dat zelfs de gevoeligste
maag tóch niet van streek raakt.
Fokveedag te Rijnsaterwoude
Goethe terug. „Faust" wordt gered door
een bovenaardse liefde. Zowel naar vorr
als naar inhoud is „Faust" het enig
werk, dat zich tot de hoogte van „Iph
genie" verheft. Het mystieke slot is vc.
majesteit en het slotkoor is als een ge-
loofsbekentenis van de dichter.
„Alles Vergangliche
1st nur ein Gleichniss;
Das Unzulangliohe
Hier wird's Ereigniss;
Das Unbeschreibliche
Hier ist's gethan;
Das Ewig-Weibliche
Zieht uns heran."
Als we ten slotte de vraag stellen of
Goethe een Christen was dan moeten
we zeggen: neen. ten minste
onder een Christen willen verstaan,
iemand die gelooft aan de Christus r
de wijze van het Evangelie. En toch,
moeten hier de nodige voorzichtigheid
betrachten. Is het Christen-zijn naar men
selijke maatstaven te meten? Het is toch
alleen te bepalen naar de maatstaf van
Gods genade en deze hebben wij niet in
de hand, al wordt vaak deze misvatting
aangetroffen.
Op grond van dit gezichtspunt is het
dan ook gevaarlijk conclusies te trekken
Goethe's werk met de daarin vervatte
denkbeelden te verwerpen, alsof het ons
te zeggen zou hebben als „Chris-
een houding die in onze kringen
niet vreemd is.
Wie zich bezig houdt met Goethe's
werk, moet tot de conclusie komen, dat
in het diepst van Goethe's ziel een grote
schroom en diep ontzag leefde voor het
Goddelijke. Zijn natuur streefde in alles
waarachtigheid, ook in de vroom
heid. en daarin heeft hij ons veel te zeg
gen. Voortdurend weet hy ons aan onze
grenzen te herinneren.
Zo blijft voor ons de figuur van
Goethe, ook voor ons als Christen, een
belangrijke door de actualiteit van zijn
geest, die, verre van gebonden te zijn aan
:uw waarin hij zich vormde tot diep
ize dagen reikt en waarden aan ons
bloot legt, die wij, tot onze schade, mis
schien op het punt stonden te vergeten.
Wij zullen in Goethe bewonderen wat
Gods geest aan grootheid en adel schep
pen kan in de mens.
Herm. Steggerda.
„Vooruit" deed haar naam weer goede eer aan
(Van onze deskundige medewerker, de
heer J. van der Goot te Wassenaar-)
De bekende fokveevereniging „Voor
uit" te Rijnsaterwoude had voor haar
derde fokveedag na de oorlogsjaren niets
achterwege gelaten tot het welslagen.
Het lan-d van voorzitter S. J. Visser
leende zich uitstekend er voor. Burge
meester Bakhuizen, ere-voorzitter var
„Vooruit", opende met een hartelijk
woord. Hij memoreerde het taaie door
zetten van het bestuur, wees er op, dat
ook blijkens het jaarverslag
productie steeds stijgende is, en wenste
veel succes.
De keuringen namen hierna
vang. De kwaliteit was in doorsnee heel
goed. Ze kon in vele opzichten de toets
der critiek doorstaan. De oudere stieren
hadden twee aangiften en wel de beide
bekende Richard 3390 S-zonen Umbertho
van Mooren en Gustaaf van Vonk- De
eerste werd kampioen, de tweede reserve.
De bekende Gustaaf, van Rotteveel, thans
misschien wel de beste blaarkop-stier
van ons land, was afwezig. De kampioen
stier is massief en sterk gebouwd, met
zeer goede romp, zijn kruis en achter
benen konden iets beter. Gustaaf ls
bijzonder correct en vastgebouwd. Hij
kon iets meer breedte hebben in zijn
bovenbouw.
Van de oudere melkkoeien willen we
speciaal noemen Ida II, van Eikelen
boom; koe van het gewenste soort, met
schitterende uier. Jammer dat haar vet
gehalte in de melk wat aan de lage kant
weshalve zaj geen kans had voor het
kampioenschap
„Gerda", van Roeloffs, is ook van zeer
goed type, met evenredige bouw.
Klaartje, van Vonk, de kampioen
het vorig jaar, is zeer gelijnd, doch kon
hebben. Door, van Van
een vrij correct
bouwde koe. Matje, van Mooren, heeft
sterke, ruime bouw; kon iets dieper
op de ribben wezen-
De .productieklasse was zeer goed,
waarbij 5 eerste. 4 tweede en 3 derde
prijzen werden toegekend. Riena,
Roeloffs. die later verdiend tot kampioene
werd uitgeroepen, is in het bezit
fraai type, zeer goede uier. Haar rivale
Roza, van Eikelenboom, was zeer goed
conditie; best soort, doch haar
vorm kon iets beter. Hanna, van Rotte
veel, vertoont ook het gewenste type,
met vooral goede uier.
Verder dienen nog in het bijzonder ge
noemd te worden drie dieren van Leen
Treur, die uitstekende productie hadden.
Cissie en Bertha hadden in 1948 samen
bijna 500 kg botervet geproduceerd.
De 4-jarige melkkoeien waren goed.
et een drietal fraaie roodblaarkoeien
van Vonk aan de kop; alle zeer correct
fraai gelijnd, een mooi suc<
De drachtige koeien hadden
loper en wel Truus van S. J. Visser, een
platte, zeer typische koe, die iets ruimer
'er kon hebben-
De melkschotten waren matig. Het viel
op, dat deze klasse vooral te wei
kwaliteit had en te weinig uniform u
Hanna II, van Rotteveel, is diep en
hangen, doch vertoont te weinig adel
heeft een afwijkende uier. Beter vondeD
WAT WENST U UIT DE AETHER?
Kamer
Radioprogramma voor vanavond Jj
HILVERSUM I (301) KRO
Nieuws. 7.15 Katholiek Thuisfront overa
.25 Franse chansons. 7.45 Voor de Neder
anders in Duitsland. 8.— Nieuws. 8.05 D<
ewone man. 8.12 Slavische dansen. 8.2i
Lichtbaken. 8.45 Gram. 9.— Taptoe. 9.45 Zo-
10.— Amusementsor)
wy lulden de Zondag in. 11— Nieuws. 1120
nuziek. 12— Sluiting.
HILVERSUM II (415) VARA
Artistieke staalkaart. VPRO 7.30 Viei
iwengestalten. 7.45 Passepartout. VARA
Nieuws. 8.05 Dingen van de dag. 8.12
VARA-varia. 8.15 Populaire melodieën. 8.45
De Bonte Bal. 9.45 Soc. commentaaar. 10
Stradiva-sextet. 10.25 Is de maan bewoond?
10.40 Kwartet Jan Corduwener. U— Nieuws
15 Gram. 12.Sluiting.
Wat de radio Zondag brengt
"SF" I 3P' NCr 8.00 Nieuws;
5 Gram.; IKOR 8.30 Begijnhofkapelddenst;
KRO 9.30 Nieuws; 9.50 Pontificale Hoogmis*
11.00 Salzburger Festspiele; 12-55 Zonnewijzer;
1.00 Nieuws; 1.20 Lunchconcert; 1.45 Uit het
boek der koeken; 2.00 Zang. gitaar en luit;
2.30 „Vacanüe ln de politiek; 2.40 Utrechts
Sted. Orkest; 3.30 Gesprekken met kunste
naars: 3.40 Gram.; 4.10 Sportreportage; 4.25
Vespers; NCRV 5.00 Kerkdienst: 6.30 Rege-
rlpgsuitzending: 7.00 Psalmen van J.Pzn.
7.15 Zonen in Battledress; 7.30
Nieuwsberichten; KRO 7.45 Gram.; 7.50 In 't
Bocckhuys; 8.05 De gewone man; 8.12 Uit en
Thuis; 11.15 Avondconcert.
HILVERSUM n 415 VARA 8.00 Nieuws;
15 Postduivenberichten; 8.20 Gram.; 820
or de tuin; 8.45 Gram.; 9.10 Postduivenbe-
9.15 Men vraagt en wtJ draalen; 9 45
Ge-stel«k leven; VPRO 1000 Vacantiehalf-
- IKOR '10.30 Kerkdienst: VPRO 11.45
ichten uit de Wereldkerk: AVRO 12 00 De
Marinierskapel; 12 30 De Zondagclub; 12.40
Accordeon; 1.00 Nieuws: 1.15 Mededelingen
n 1.20 Lajos Veres; 1 50 Evn afreke-
»renl; 2 00 Au bord d'une source; 2.05
halfufur: 2.30 Kamerorkest: 3 30 Fllm-
rraatje; 3.45 Thé dansant; 4.30 Sportrevue:
VPRO 5 00 Lezing; 5.20 Een mooi kerklied;
VARA 5.30 Zang; 5,50 Sportreportage; 6.00
16 Reportage van zeilwedstrijd:
i lbo presenteert: 7.00 Voordracht;
m.; 7.30 Paul Godwin; AVRO 8.00
8.05 Reportage; 8.15 Symphoniecoi
spel; 9.45iTangoland; 10.15 Dj
Wat de radio Maandag brengt
HILVERSUM I 301 NCRV. 7.00 Nieuws
7.15 Gymnastiek: 7.30 Gram.; 7.45 Een woord
van de dag; 8.00 Nieuws: 8.15 Te Deum
Laudamus; 8 45 Altviool en piano: 9.15 Och
tendbezoek bij jonge zieken; 9.30 Muziek bij
het werk; 10.00 Concert voor viool en Orkest
in d; 10.30 Morgendienst; 11.00 Kw
blazers en piano; 11.20 Van oude en nieuwe
schrijvers: 11.40 Zan'grecital; 12.10 Musette-
Orkest; 1230 Voor land- en tuinbouw; 12.33
Metropole-Orkest: 1.00 Nieuws; 1.15 Mando-
linata; 1.45 Richard Tauber; 2.00 Voor de
schooljeugd; 2.35 Omroepkoor: 3.00 Vaste
planten geschikt voor kweken van snijbloe
men; 3 30 Sweellnck kwartet; 4.00 Bijbel
lezing; 4.45 Gram; 5 00 Voor de kleuters: 5.15
Orgelbespeling: 5.45 Regeringsuitzending: 6.00
Piano: 615 Ver van moeders pappot; 6 30
Regeringsuitzending:
7 00 Nieuws: 7.15 De leeslamp; 7.30 Actueel:
7.45 Regeringsuitzending; 8.00 Nieuws; 8.15
Kerkconcert.; 9.00 Reisimpressies: 9 20 Met
band en plaat; 10.00 Omroeporkest: 10.45
Avondoverdenking; 11.00 Nieuws; 11.15
Avondconcert.
HILVERSUM II 415 AVRO 7 00 Nieuws;
.15 Gram.: 8 00 Nieuws: 8.15 Gram 8 55 Van
rouw tot vrouw: 9.00 Gram.; 9.35 Een dans-
edje deint; 10.00 Morgenwijding; 10.15 Ar-
eidsvitamlnen; 10 50 Gram.; 11.00 Op den
uitkijk; 11.15 Carillonspel; 12 00 Ensemble Jo
Bos: 12.30 Voor land- en tuinbouw: 12.33 In
spionnetje; 12.38 Viéol en piano: 1.00
euws: 1 15 Orgel: 2.00 Lezing: 2 20 Sympho-
no 4 op. 36; 3 05 Bonbonnière; 4.00 Ka-
:rmuzlek: 420 De hond in het gezin: 5 00
Atlantic Quintet: 5.30 Voor de padvinders:
Ned. tenniskampioenschappen; 6 00
vs: 6 15 Lezing; 6.20 Yvon Jeanclaude
met orkestbegeleiding; 6.30 Filmkrant:
7.00 Viool en plano: 7.30 The Skymasters: 8 00
vs; 8 05 Radio zoeklicht: 8.15 Gram; 9 05
cbeeld: 9.50 Musicorda: 10.20 Ned. oogst- ®-
gebruiken: 10 35 Clavecimbel; 11.00 Nieuws:
.15 Gram. '6.
we Hennie, van Vonk, en Jannie, vac
Eikelenboom, goed gelijnde dieren, ter
wijl Hennie zeer correct is.
De melkvaarzen hadden 2 zeer goede
kopnummers en wel Bertha V, vac
Eikelenboom, en Geertrui, van Mooreu;
goede, evenredige dieren met goede
Visser kwam met 3 drachtige vaarzen
uitstekend voor de dag; bet waren dieren
met type.
De eénling-pinkenklasse hadden twee
fraaie Gustaaf-dochters aan do kop, resp.
van Donker en Rotteveel. Bij de groepen
pinken werd het drietal van Eikeien
boom eerste, correct en zeer uniforme
groep. Best ontwikkeld waren ook de
Umbertiho-dochters van Mooren, die
evenwel iets minder correct in de kruis
vorm waren. Zeer typisch en bijzonder
uniform waren ook de beide groepen van
Gustaaf van Rotteveel, ze konden echter
iets meer ontwikkeld zijn-
De kuiskalveren waren nog jong
eigenlijk nog niet geschikt voor een fok
veedag. Het bleek evenwel, dat
Albert-dochters van G. Treur goed»
dieren waren, waar wel toekomst in zit.
De fokgroepen, van één moederdier
afkomstig, waren heel aardig. De groep
van Mooren werd sterk belaagd door de
Jannie's van Eikelenboom. Na arbitrage
volgde de beslissing ten gunste
Mooren.
De rubriek 5 afstammelingen van één
vader was ook goed. De Amor-dochiera
Rotteveel werden-verdiend eerste
waren diepe, behangen dieren met
goede uiers en melktekens. De
kruisvormen kunnen even correcter zijn
De Bertus-dochters van Eikelenboom, die
lb werden, zijn zeer correct en goed ge
lijnde dieren met mooie uiers; ze konden
iets meer gespierd zijn-
De collecties fokvee van één eigenaar
brachten grote groepen in het veld,
waarvan tenslotte de bijzonder unifor
groep van Vonk zegevierde. Weinig
minder was de verzameling, bijna all»
zelf gefokte dieren, van Eikelenboom en
de bijzonder grote groep van Rotteveel
Dit waren 3 zeer goede groepen, terwijl
ook de andere groepen zeer verdienste
lijk waren samengesteld.
Tenslotte volgde nog een klasse 5
koeien van één eigenaar, voor 't meren
deel bestaande uit dieren van de hier
voor reeds genoemde rubrieken.
De dag werd besloten met een gezellig
samenzijn, waarbij ook de dames van de
eigenaren tegenwoordig waren en waar
o a. het woord werd gevoerd door de
rijksveeteeltconsulent, ir P Verhoeven
De uitslagen.
Twee-jarige en oudere stieren: 1 (me
daille NRS) Umbertha (kampioen), H.
F. P. Mooren; lb (reserve-kampioen)
Gustaaf, W. Vonk.
Eén-jarige stieren: 1 (medaille NRS)
Hercules, L. Eikelenboom; 2 Dorus van
Schultinga, D. van Os; 3 Arend, H. F. J.
Mooren.
Stierkalveren geb. voor 1 Febr- 1949:
3 Hans, A. H. Rotteveel.
Stierkalveren geb. na 1 Febr. 1949: 1
(medaille fa Beelen, Rijpwetering)
Dorus, A. H. Rotteveel; 2a Alions, H. F
J. Mooren; 3c Wijnand, S. J. Visser;
verm. Gustaaf Adolf, A. Roeloffs.
Koeien geboren voor 1945, gekalfd voor
15 Maart 1949: la (medaille gemeente
Leimuiden) Nico, L. Eikelenboom;
Amor, A- Roeloffs; lc Jo, D. van Os; 2a
Aleida, L. Eikelenboom; 2b Rozalien, D.
van Os; 2c Toos, H. F. J. Mooren; 3a
Kaatje, W. Vonk; 3b Riek, G. Treur:
3c Agnes, A. H. Rotteveel.
Koeien geb. voor 1945, gek. 15 Maart—
15 April: la (med. gemeente Rijnsater
woude) Klaartje, W. Vonk; lb Door, D.
van Os; 2a Aukje, W. Vonk, 2b Dita, L.
Treur; 3a Nora, H. F- J. Mooren; 3b An
na, L. Treur.
Koeien geb. voor 1945, gek. na
April: la (medaille Holl. Mij van Land
bouw) Matje, H. F. J. Mooren; lb Betje,
idem; lc Duimpje, A. H. Rotteveel; 2a
Ada, S. J. Visser; 2b Cato, idem; 3a Ju
liana, W. Vonk; 3b Silvia, A. H. Rot
teveel.
Productiekoeien la (kampioen, beker
Maarse en Kroon) Riena, A. Roeloffs;
lb (reserve-kampioen) Roza, L- Eikelen
boom; lc Hanna, A. H. Rotteveel; lc
Bertha, L. Treur; 2a Margriet, S. J. Vis
ser; 2b Jettie, W. Vonk; 2c Betsie, G
Treur; 2d Cissie, L. Treur; 3a Bertha, L
Eikelenboom; 3b Roosje, A. H, Rotteveel;
3c Josefien, S. J. Visser.
Koeien geb- in 1945: la (medaille Bond
Rundveef, Rijnstreek Corrie, W. Vonk;
lb Bresina, idem; lc Janna, idem; 2a
Nora, D. van Os; 2b Cathrien, H. F J.
Mooren; 2c Jansje II, L. Eikelenboom;
3a Marijke. S. J. Visser; 3b Gerda H, A.
H. Rotteveel.
Droogst, dracht, koeien: 1 (medaille
J. W. Bonda, Leiden) Truus, S. J. Visser,
2 Clazina, A. H. Rotteveel; 3 Hubertha.
idem.
Melkschotten geb. 1946: 1 (medaille
LFB) Hanna 11, A- H. Rotteveel; 2
Jannie, L. Eikel'enboom; 3 Margo II, A
H. Rotteveel.
Melkvaarzen: 1 (medaille Handels-
raad, Alphen) Bertha, L. Eikelenboom;
2 Betje IV, D. van Os; 3 Nora, L. Treur.
Drachtige vaarzen: 1 (medaille Leer-
hoeve) Flora, S. J. Visser; 2 Ploonie,
idem; 3 Tinie III, L. Eikelenboom.
Pinken eenlingklasse: 1 (medaille
Voorl. veen- en kleigebied) Jantje,
Donker; 2 Suzan III, L. Eikelenboom;
Lena, S. J. Visser.
Drie pinken van 1 vader en dezelfde
eigenaar: 1 (medaille Wessanen) L Eike
lenboom; 2 A. H. Rotteveel; 3 S. J.
Visser.
Kuiskalveren eenlingklasse: la (me
daille CBFB) Bertha. L. Treur; 3a Meta,
W. Vonk; 3b Marjolientje, A. Roeloffs
Drie kuiskalveren van 1 eigenaar: 1
(medaille CMC. Den Haag) G. Treur; 2
van Os; 3 W. Vonk.
Fokfamilie: 1 (wisselbeker graanhan
del A. Peters) H. F. J. Mooren; 2 A. H
Rotteveel; 3 A. Roeloffs.
Vijf afstammelingen van 1 vader: 1
(medaille Hollandia, Vlaardingen) 1 A.
H. Rotteveel; 2 L. Eikelenboom; 3 H. F
J. Mooren.
Collectie fokvee van 1 eigenaar: 1 (wis
selbeker Boerenleenbank O. Wetering)
W. Vonk (vorig jaar A. H. Rotteveel);
2 (medaille A Boon, Woubrugge) H. F.
J. Mooren; 3 (medaille Adr. Bos, Alphen)
L. Treur.
Vyf koeien van 1 eigenaar: 1 (wissel
beker Boerenleenbank Leimuiden) L.
Eikelenhoom; 2 L. Treur; 3 A. Roeloffs.
JOHN MASEFELD
Toen zij omlaag gleden, zagen
de sluisdeuren langzaam naar o'kaar
toekomen en dicht gaan Zij waren
binnen. Honderdvijftig vaam stroomaf
minderde de Fu-Kien vaart: ver
slagen. De voor- en achtertrossen van
de Bird of Dawning werden nu over
de meerpalen aan wal gegooid. Allen,
scheepsvolk en bezoekers, brachten ze
naar de kaapstander en Edgeworth be
gon te zingen:
Ik dacht toch, dat ik hoorde
de kap'tein, die my zei:
„Verlaat haar. Janmaat, gauw
wat."
Ik dacht toch dat ik hoorde
de Ouwe, die mij zei:
't Is tijd voor een glas in de
stad.
Zij trokken de trossen aan tot het
wrijfhout de kap raakte.
„Zo is het genoeg, jongens." zei
Fairford.
Ze waren gewaarschuwd met Krui
ser voeling te houden, tot de kwestie
van het bergloon geregeld was: hy
was er dus van overtuigd, dat hij hen
zou weerzien; maar toen hy daar tus
sen al die vreemden op de kampagne
stond en de mannen, met wie hij de
dood getrotseerd had, naar beneden
zag springen om het schip te verla
ten, voelde hy, dat er aan een mooie
tijd een einde was gekomen. Allemaal
kwamen ze hem de hand drukken
voor ze vertrokken; sommigen diep
ontroerd, vol hoop, dat ze nog eens
samen zouden varen, anderen luid
ruchtig prijzend, weer anderen met
zwijgende sympathie. Efans zei: „Wan
neer u het commando krijgt over een
mooi schip, mijnheer, dan neemt u
mij toch zeker als bootsman, hè?"
Stratton hield zich eerst wat achter
af, maar kwam toen met een grimmig
gezicht aanzetten en zei: „We kunnen
elkaar toch zeker wel de hand ge
ven." „Ja," zei Kruiser, dus gaven zij
elkaar de hand; en toen lag de Bird
of Dawning goed en wel in dok en
de bemanning was verdwenen, behal
ve Fairford, die aan boord bleef als
wachtsman.
Te zijner tijd werden de bedragen
voor het bergloon vastgesteld. Kruiser
en zijn bemanning ontvingen geza
menlijk 41.000 pond voor het bergen
van schip en lading. Kruisers aandeel
bedroeg de helft hiervan, maar bo
vendien ontving hij nog honderd pond
voor het winnen van de wedstrijd en
600 pond bonus voor het op de markt
brengen van de eerste thee van het
seizoen. Een van de bouwers van de
Bird of Dawning, die zwaar op het
succes van zijn schip gewed had, zond
hem 500 pond. De assuradeurs gaven
hem een gouden repetitie-horloge ter
waarde van honderd guinjes. De Ka
mer van Koophandel zond hem een
versierde oorkonde en een zilveren
koffiestel. De Kapiteinskamer van
Lloyd's zond hem een verrekijker, een
schilderij van de Bird of Dawning en 'n
cheque voor 100 pond. De Conway
schonk hem een kijker met passende
inscriptie, de Worcester gaf er ook
een. De Broederschap van Trinity
House bood hem een lunch aan, Liver
pool een eremaaltijd en het ereburger
schap van de stad. De matrozen van
Groot-Brittannië gaven hem een wan
delstok van haaienruggegraat met ge
dreven zilverbeslag. De schooljongens
van Groot-Brittannië schonken hem
een schitterende verfdoos met vijftig
tubes verf en twintig pcr.selen.
schoolmeisjes van Groot-Brittannië
gaven hem een reisnécessaire met zil
verbeslag. Bloody Bill China gaf hem
:n nieuwe hoed.
De te Vrouwe van Groot-Brit
tannië (en van de wereld op dat ogen
blik) ontlx hem, cm haar zijn
avontun... te vertellen. Wat zij hem
'af, wilde hij nooit vertellen, maar
ange tijd daarna werd het met hem
begraven. Het was een zak" °ltje
met een persoonlijke opdracht van de
Koningin.
Het beeldschone meisje, dat hij reeds
lang bemind had en dat ook hem al
lang had liefgehad, scho-'- hem haar
hand; de w'--'- 1Van de
Bird of Dawning (uitgezonderd Efans,
die in de ge"- en Stratton,
die van plan was geweest om te ko
men, maar niet nuchter genoeg was
om het te wagen), kwam op de brui
loft.
Het schip, dat de Blackgauntlet in
de grond had geboord, bleek na ver
loop van tijd te zijn geweest de Mareo-
tis, van Alexandrië, toebehorend aan
Wanneer de klokke roept ter Kerke
LEIDEN: Ned. Herv. Gemeente, 10 uur.ds Scheper; Hooftstraat, 9 en 6.30 uur
dr Norel, 7 uur dr Riemens; Hoogl. kerk, ds Trouwborst, Monster; Martha-Stich-
ting, n. bekend; Geref. Kerk, Zuiderkerk,
10 uur ds Hartkamp, Den Helder; 6.30 u.
ds Van Munster, Gorinohem; Noorder-
kerk, 10 uur ds Mulder; 6.30 u. ds Hart
kamp; Aula Chr. Lyceum, 10 u. ds Van
Munster; 6.30 uur ds Mulder; Chr. Geref.
Gem., 10 en 6 uur ds Baay; Oud-Geref.
Gem., 9.30 en 4 uur ds Zwoferink, Kam
pen. Geref. Kerk art. 31, 10 en 7 u. ds v
d. Bom.
BENTHUIZEN: Ned. Herv. Gem., 9.30
uur ds De Heer; 6 uur onbekend; Geref.
Gem„ 9.30 en 6 uur leesdienst.
HAZERSWOUDE: Ned. Herv. Gem.,
9.30 en 6.30 uur ds v. d. Kraan, Bunnik;
Geref. Kerk, 9.30 en 6.30 uur ds Bol.
Enumatil.
HILLEGOM. Ned. Herv. Gem, n. bek.
Ger. Kerk, 10 en 5 u. ds Krabbe; Ger.kerk
Art 31, 9 en 7 u. ds Van Dijk, Gronin
gen; Chr. Geref. Gem., 10
Sluiter.
HOOGMADE: Ned. Herv. Gem., niet
bekend.
DE KAAG: Ned. Herv. Gem., 10 en 7 u
ds Corts (H.A. en Dankz.).
KATWIJK AAN ZEE: Ned. Herv. Gem.
Nieuwe kerk, 10 uur ds Van der Krift;
u. ds Sirag, Alblaserdam; Oude kerk,
u. ds Oostenbrug, Vlaardingen (foad-
dienst); 10 uur ds Kromhout, Halfweg;
Alma, Lisse; Kapel, 10 u.
ds Sirag; Geref. Kerk, 8.30 u. ds Pijlman;
10.30 uur dr Impeta, Dinteloord; 4.30 en
ds Den Boer, Voorschoten; Geref.
Kerk, art. 31, 10.30 en 5 u. ds Van Vene
tien, Wormerveer; Chr. Geref. Gem., 10
5 uur ds Van der Bijl; Geref. Gem.,
en 5 uur leesdienst.
KATWIJK AAN DEN RUN: Ned,
Herv. Gem., 9.30 en 5.30 u. ds Bronsgeest;
Geref. Kerk, 9.30 en 5 uur ds Aalders,
Leeuwarden.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Ned.
Herv. Gem., 10 uur ds Van Sinderen,
Woerden; 7 uur ds Poort; Geref. Kerk,
10 uur onbekend; 7 uur ds Pijlman, Kat
wijk aan Zee.
LEIDER DORP: Ned. Herv. Gem., 10
6.30 uur ds Van Leusden, Leidschendam;
Geref. Kerk, 10 en 6.30 u. ds Van Rhijn.
LEIMUIDEN: Ned. Herv. Gem., 9.30 u.
ds de Hoest, Woerden; Geref. Kerk, 9.30
a 6.30 uur ds Boukema, Den Haag.
LISSE: Ned. Herv. Gem., 10 en 5 uur
ds Jongeboer; Geref. Kerk, 10 en 5 uur
dr Ruys Jr; Geref. Kerk, art. 31, 10.30 en
4.30 uur ds Van Venetien; Chr. Geref.
Gem., 10 en 5 uur ds Henstra, Boerk op
Langendijk; Geref. Gem., 10 en 4 u. lees
dienst; Ned. Prot. Bond, 10.15 u. ds Pols.
NOORD WIJK-BENNENNed. Herv.
Gem., 10 en 7 uur ds Meuzelaar; Geref.
Kerk, 10 en 5 uur ds Von Meyenfeldt.
NOORDWUK AAN ZEE: Ned. Herv.
Gean., 10 uur ds Oostenburg, Vlaardingen;
rur ds Van der Krift, Katwijk aan Zee;
10 uur Engelse dienst; Geref. Kerk, 8.30
ds Van der Linden, Rijnsburg; 10.30 u.
ds Pijlman, Katwyk aan Zee; 4,30 uur
ds Jonkers, Delft.
NOORDWIJK AAN ZEE: Geref. Kerk.
Art. 31, Julianaweg, 9 en 3 u. ds Van
Nienwkoop, A'dam.
NOORDWIJKERHOUT: Ned. Herv.
Gem., 10 uur ds Bogers, Katwijk a. Zee.
OEGSTGEEST: Ned. Herv. Gemeente,
Groene kerk, 10.15 uur ds Visser; Paulus-
kerk, 10 u. ds Callenbach; 7 u. ds Visser;
Hoge Mors, 8.45 uur dhr Sierat; Geref.
Kerk, 10 en 5 uur ds Volten, Enschedé;
Mors-Ryndyk, 10.30 uur ds Van Arkel,
Haarlem; 3 uur ds Van der Linden, Rijns-
burg; Ver. van Vryz. Herv., Willem de
straatzang; Do. 7.30 uur heiligingsdienst;
Zwygerkerk, 10.30 uur dr Van Iterson.
ds Ottevanger, 10.30 u. ds Kuil-
Wo 7.30 u. avondstilte; Ooslerkerk,
r ds Siddré, Noordwijk a. Zee; 5 u.
ds Van Leeuwen (HD.); Marekerk, 10 u.
ds Van Leeuwen; Kooikapel, 10 uur ds
Punselie; Morsweglokaal, 10 u. ds Otte
vanger; Geref. Minnehuis, Do 7 uur dhr
De Groot; Eglise Walonne, 10.30 u. g. d.;
Academisch Ziekenhuis, 10.1"
Oppenheimer; Gerefform. Kerk, Zuider
kerk, 10 uur ds Lindeboom, Zwijn-
drecht; 5 uur ds Honig; Herengracht,
ds Westerink; 5 u. ds Stam, Goes;
Oude Vest, 10 uur ds Stam; 4.30 uur dr
Westerink; Morsweg, 10 u. ds Honig; 5 u.
ds Lindeboom; Geref. Kerk, art. 31, 10 u.
„Prediker" en 5 uur Doopsgezinde Kerk,
ds Bos, N.O.-Polder; Chr. Geref. Gem.,
ds Van Smeden, Groningen;
Geref. Gem., 10 en 5 u. ds Rijksen; Evang.
Luth. Gem., 10.30 uur ds Makkink; Rem.
Gem., 10.30 uur da Poortman; Doopsgez.
Gem., 10.30 uur ds Van Gilse, Joure; Ver.
ran Vryz. Herv., Leidse Volkshuis, 10.30
ïur ds Smits, Schagen; Stadsevangelisatii
,Jeruël", 10 uur dhr Schouten; 5.30 uui
dhr Hederik; Di. 8 uur bijbelbespreking;
Wo. 8 uur openl. samenk. (Oosterkerk-
straat); Leger des Heils, hedenav. 7 uur
bidstond; 8 uur openl. samenk.; Zo. 10 u.
heiligingsdienst; 6.45 u. openl. samenk.;
vaarwelsamenkomst; Di. 7.30 u.
Evang. Chr. Gemeenschap, 10 en 5.30 u.
dhr Van der Horst; Za 8 uur openlucht
samenkomst (Vrouwenkerkhof).
ABBENES: Ned. Herv. Gem., 9.30 uur
dr Van Wijngaarden, Leiden; 6.30 uur
ds Bronsgeest, Haarlem.
ALPHEN AAN DEN RUN: Ned. Herv.
Gem., Julianastraat, 9 uur dr Scheers,
Rotterdam; 10.30 u. ds Sirag, Rotterdam;!
ds Lambour; Kapel Gouwsluis,
ds Lefeber; gebouw „Jonathan',
ds Lefeber; Oudsh.weg, 7
een Levantijnse firma, die na een pro
ces van enige jaren schadeve ^ding
moest betalen, waarvan een '-el aan
Kruiser kwam.
Wat kapitein Miserden en zyn be
manning betreft: zij werden allen te
Bahia aan land gezet door het stoom
schip Alvaredo, dat de reddingboot
van de Blackgauntlet was voorbij-
gevaren in de nacht, voor zij het ver
laten schip in zicht kregen. Ze werden
„per stoomschip" naar En" '«nd terug
gebracht en landden te Plymouth,
enkele dagen nadat de Bird of Dawn
ing in dok was gekomen. Kapitein
Miserden bekende openlijk, dat de
Profeet Habakkuk hem opgedragen
had een pijp door te snijden, de pom
pen onklaar te maken en de beman
ning te overreden het schip te ve- ten.
Hij had het Vuur gehoorzaamd, zei hij,
en het Vuur kon liegen noch dwalen.
Geholpen door zijn timmerman en
zeilmaker, had hij de bemanning over
reed het schip te verlaten en op de
Alvaredo o«— gaan.
Hij werd voor twee jaar opgesloten
een en toen w- -n vrije
voeten gesteld met het medisch advies
niet meer naar zee te gaan. Hij sloot
zich aan bij de secte van Ebenezer
Mudde en leefde nederig en recht
schapen vel-- lan<*e jaren v:; Pro
feet, als handelaar in scheepsvictua
liën, die op een aparte toonbank van
zijn winkel Commentaren op de Pro
feet Habakkuk verkocht met verkla
ringen omtrent de Gloeiende Kolen
de Wind.
Einde.
En niet laat varen
het werk Zijner handen"
Het is zo langzamerhand wel duidelijk
geworden, dat wij in een chaotische
wereld leven elk denkend mens kan
dat voortdurend constateren. Wij dur-
ven het byna niet meer uit te spreken,
wy aanvaarden het als een onvermijde-
Hjk feit. De kranten staan er dag aan
dag vol van: de angst voor een nieuwe
wereldstrijd, de machteloosheid om tot
een nieuwe wereldorde te komen. Ieder
een is er van doordrongen, dat elke
oorlog alleen maar schade toebrengt
aan alle betrokkenen en wie is er niet
bij betrokken? maar toch is er geen
uitweg te zien. En wanneer eei
andere figuur optimistische geluiden
laat horen, denken we er het onze van.
Van enige vorm van vertrouwen in de
toekomst is geen sprake meer.
Oude vormen van samenleving, oude
waarheden en normen zyn in de smelt
kroes geworpen en nieuwe fundamenten
bleken ondeugdelijk te zyn. Nieuwe ver
houdingen tussen volken en mensen
hebben zich nog niet gekristalliseerd.
We leven in een leegte: het oude viel
weg en het nieuwe is zelfs nog niet in
het zicht.
Eén ding staat vast: in wezen hebbèn
wij te maken met een strijd
geesten. De achtergrond van het
wereldgebeuren is geestelijk van aard.
Geestelijk zijn wij ziek en dus is onze
gehele beschaving ziek en dus is ons
zoeken naar nieuwe sociale, politieke en
economische verhoudingen alleen maar
een pijn en een moeite.
Het Christendom heeft zeker ook
geen kans zich te handhaven als een
oase in de woestijn, waar men onaange
tast door de ongeest en de antigeest
onze tyd maar min of meer rustig zou
kunnen voortleven. Van het Christen
dom zijn niet die stuwende krachten uit
gegaan, die aan de chaos paal en perk
hadden moeten stellen. Ook het Chris
tendom heeft er schuld aan, dat b.v
huwelijk ontwricht is, dat de arbeid geen
zinvolle dienst aan de gemeenschap meer
dat het politieke denken en hande-
o onder de doem van de machte
loosheid ligt. Wat we hier van
Christendom zeggen, moeten we
de kerk vaststellen, als we eer
lijk zijn. Marius Richters gaf een
grijpend beeld van de gestalten va
Farizeeër en de Tollenaar. De Farizeeër
is de nette burgerman, die kalmpjes de
wereld in kijkt en zich er niet var
wust is, dat ook hij op de vulkanische
bodem van Gods gericht leeft. De Tolle-
ir bedekt het gelaat met de handen
weet zich één met alle zinneloosheid
radeloosheid om hem heen. Kerk
wereld, zij die „geloven" en zij die „niet
geloven", hebben deel aan de chaos en
zjjn er mede schuldig aan.
Het is goed om van uit onze machte
loosheid, van uit onze verwarring de
'lijnen van Gods Plan, van Gods reddende
herscheppende werk in het oog te
Het is goed, om datgene, waarvan de
Bijbel getuigt, de grondwoorden va
Bijbel en van het belijden van de kerk
en te ontdoen van alle misver
stand en van alle halve- en onwaarheden.
Want zo komt het bedoelen Gods weer
scherp in het daglicht Er komt uitzicht,
komt hoop, nieuwe energie om door te
gaan.
De woorden, die wy boven deze regels
hebben geschreven: en niet laat
varen de werken Zyner handen" zijn
gedeelte van de groet, die de voorganger
uitspreekt aan het begin van elke kerk
dienst. Gezet in de ruimte van Gods
géplaatst in de ruimte van
woord groeten de predikant en de
meente elkaar met deze majesteitelijke
woorden. Boven en door onze ver
ring gaat de Heere verder. De Bijbel is
het lied van Zyn beginnen. Zyn niet los
laten ondanks alle scherven, die mensen
Zyn werk maakten en maken, Zijn
verzoenend handelen in Christus Jezus,
van Zijn voleindigen.
Waar dit gehoord en geloofd wordt,
daar zijn ongedachte mogelijkheden.
Maar het moet onverkort gehoord en
geloofd worden. „De rechte prediking, de
zuivere leer, het ware geloof, die zui-
de samenleving van de duivelen"
(dr Koopmans).
Dit heeft niets te maken met een
.theologiserende drang" (de N.R.C.), die
„een van de voornaamste oorzaken van
de teruggang van onze kerkelijke be
langstelling" zou zijn. Als het kerkelijk
leven in verschillende streken van ons
land terugloopt, dan is dat hierom, om
dat men het evangelie van Gods heil,
van Gods „niet laten varen de werken
Zijner handen", ingewisseld heeft tegen
een ogenschünlyk meer gangbare munt:
een christelijk getint humanisme, of een
of andere psychologische methode, die
de laatste bevrijding zou moeten bren
gen. En zeker moeten we ook de hand in
eigen boezem steken en belijden, dat wij
maar al te vaak in de strijd om de juiste
formule, in de strijd der richtingen en
het gevecht om de politieke consequen
ties van het evangelie zijn blijven steken,
zodat er geen sprake kon zijn van echte
en zuivere leer, die immers gehoord en
eeleefd moet worden. De waarheid en de
liefde kunnen nimmer van elkaar wor
den losgemaakt: Waar dat gebeurt, komt
de dood in de pot en dat is maar al te
goed om ons heen te zien.
„...die niet laat varen het werk Zijner
handen." Laat het morgen écht Zondag
worden. Laat het woord ons herschep-
tot levende Christenen, die geloven
in Gods werk, dat doorgaat in Zyn mo
gelijkheden, die ongedachte wegen
openen.
Lelden. M. W. J. Geursen.
ds Siddré, Noordwijk aan Zee; Kleine
kerk. 10 uur ds Muller. De Steeg: 5 uur
ds Meuzelaar, Noordwijk-Binnen; Geref.
Kerk, Voorh.weg. 10 uur ds van der Loo,
Dordrecht; 5 uur ds Van Arkel, Haarlem;
Rapenburg, 9 uur ds Van Arkel; 10.30 en
5 uur ds Van der Linde; 6..30 u. ds Van
der Loo; Geref. Kerk, art. 31, 10.30 en
5.30 uur ds Van Nieuwkoop, A'dam; Chr.
Geref. Gem., 10 en 5 uur ds Brandsma.
RIJNSATERWOUDE: Ned. Herv. Gem.,
30 uur dhr de Groot, Amsterdam.
SASSENHEIM: Ned. Herv. Gem., 9 en
10.30 u. ds Knottnerus, Hillegom; 5 uur
ds Engel, R'dam; Geref. Kerk. 9.30 en 5
u. ds Dercksen, Maassluis; Chr. Geref.
Gem., 10 en 5 u. leesdienst; Ned. Prot.
Bond, 10.15 u. ds v. d. Horst, Haarlem.
VALKENBURG: Ned. Herv. Gern., n.
bekend; Geref. Kerk. 10 en 5 u. cand.
Kruiswijk, Borne; Geref. Kerk, art. 31,
45 en 3 u. ds Van Venetië, Wormerveer.
VOORHOUT: Ned. Herv. Gem., 10 uur
ds Eggink.
VOORSCHOTEN: Ned. Herv. Gem.,
Dorp, 10 uur dhr Nauta, Sneek; 5 uur
onbekend; Rijndijk, 10 uur ds Cupedo,
Noordwijk aan Zee; Geref Kerk, 10 uur
ds de Boer; 5 uur ds Pijlman. Katwijk
aan Zee. Geref. Kerk, art. 31, 10 en 5 u.
ds Arnold, Vrouwenpolder.
WARMOND:, Nsd. Herv. Gem., 10 en
7 uur dr Zandee.
OUDE EN NIEUWE WETERING:'Ned. uu^ d^RuS^Ka^wijk^ Z^e^eJO9?
Herv. Gern., onbek.; Geref. Kerk, 9.30 en ds Dijkhuis, Haarlem; Geref. Kerk, 9.30
30 uur ds Everaars, Venlo. en 6.30 uur ds W A Zwaan Brielle
RIJNSBURG: Ned. Herv. Gern., Grote ZOETERWOUDE: Ned^ He'rv Gem 10
kerk, 10 uur dlu da Groot, Leiden; 5 uuruur ds Schouten, Leiden.
