Meer van Geneve scheidt twee vorstenhuizen
Ex-Koningin van Italië zoekt genezing
voor haar blindheid
C owppw
In de beestenwagen klinkt uit
24 monden liet Wilhelmus
Giefde
5
ZATERDAG 9 APRIL 1949
Koningskinderen in ballingschap
(Van onze Rarijse correspondent)
De Italiaanse landarbeiders, die de oogst helpen binnenhalen in Zwitserland,
vooral in het Kanton Genève, zyn altijd verheugd als ze voor een of andere bood
schap naar Menier moeten. Want In dit kleine plaatsje leeft sedert korte tyd de
ex-Koningin van Italië, Marie-José. Lang hangen ze dan rond In de buurt
landgoed Merlinge, dat heerlyk verscholen in het groen aan de oever
Meer van Genève ligt.
Doch slechts zelden zien zij Marie-
José. Soms ontwaren ze de jonge Prins
Vittorio Emanuelle, een uit de kluiten
geschoten knaap van elf jaar, als hij met
zijn rubberbootje i>n de vijver zeilt. Doch
daarbij blijft het, want zowel de Moeder
als de zoon leven hier in volkomen af
zondering, achter een dikke haag groen,
vrijwel onbereikbaar voor nieuwsgieri
gen.
Maar iedere Zondagmorgen gaat de ex-
koningin met haar zoontje naar de kerk.
Ze loopt dan tussen Vittorio en zijn gou
vernante Paolini, die haar beurtelings
wijze op iedere oneffenheid in het pla
veisel. Marie-José ziet slecht. De knappe
Jonge vrouw is bijna blind. De eerste
arbeiders
Zondag hadden zich eenvoudige Ita
liaanse landarbeiders bij de kerk opge
steld
i toen hun koningin i
kwam, werd haar een grootse, spontane
huldiging bereid. Tot tranen geroerd
spoedde zij zich huiswaarts en weken
lang woonde zij de Mis in de kapel var
haar landgoed, bij, omdat ze demonstra
ties wilde voorkomen Geruchten, ook
kwaadwillige geruchten, zijn er intus
sen al voldoende geweest. Haar
Zigheid bij de Italiaanse grens werd in
verband gebracht met politieke activi
teit. Terwijl haar gemaal Umberto, die
slechts twee weken koning i
lië met de andere kinderen in Portugal
vertoeft, zou Marie-José in Menier hun
terugkeer naar Italië voorbereiden. Doch
niets bleek minder wa
Deze knappe zuster van Koning Leo
pold heeft een moeilijke jeugd gehad,
waardoor ze voor haar beide broers, doch
ook voor het hofpersoneel in Laeken,
er.fant-terrible werd. Heeds op jeugdige
leeftijd werd ze verliefd op de knappe
Italiaanse kroonprins Umberto. Tussen
Rome en Brussel speelde zich een am<
reuze idylle af, die tenslotte eindigde
een huwelijk. Hierin vond Marie-José de
volheid van het oprechte leven.. Gods
dienstig en opofferend van aard wijd
de zij zich geheel aan haar nieuwe taak.
Moedig droeg zij al de moeilijkheden
van de tijd van Mussolini. Het was in
Italië bekend, dat zij Mussolini haatte
Radioprogramma voor vanavond
HILVERSUM I (301) VARA
7.— Artistieke staalkaart. VPRO 7.30 Lezen
In de Bijbel. 7,45 Voor de Nederlanders ln
Duitsland. VARA 8.— Nieuws. 8.05 DIngei
van de dag. 8.12 Varia. 8.15 Vijf minuten
8 20 Ellabelle Davis 9.— Soc. commentaar
8.15 De Bonte Bal. 10.— Stradiva-sextet
10.25 Je moet maar pech hebben. 10.35 The
Ramblers. 11.— Nieuws. 11.15 Kwartet Sen
Nijveen. 11.30 Operette-melodieën. 12.—
Sluiting.
HILVERSUM II (415) KRO
T.— Nieuws. 7.15 Actualiteiten. 7.25 Harmo
nie. 7.45 Kampvuren langs de Evenaar. 8.—
Nieuws. 8.05 De gewone man. 8.12 Sympho-
nische Dans no 4 op. 64, E. Grieg. 8.20 Licht
baken. 8.45 Vandaag is onze favoriet... Bing
Crosby. 9.— Negen helt de klok. 9.45 Om
het landskampioenschap ln spelregelkepnis.
10.— Weekend Serenade. 10.30 Wij luiden de
Zondag in! 11.— Nieuws. 11.15 Maastrichts
Stedelijk Orkest. 12.— Sluiting.
Wat de radio Zondag brengt
HILVERSUM I (301). VARA. 8.00 Nieuws.
8.15 Soc. strijdlied. 8.18 Gram. 8.30 Voor de
tuin. 8.40 „Barcarole". 9.12 Sportmededelin-
gen. 9.15 Men vraagt9.45 Geestelijk leven.
VPRO 10.- Zondagshalfu. AVRO 10.30 Gram.
11.00 „Matthaus Passion". 12.40 Gram. 1.00
Nieuws. 1.15 John Renova and his music. 1.45
Herinnering aan prof. dr A. H. de Hartog.
2.00 „Matthaus Passion". 4.00 Gram. 4.15
Filmpraatje. 4.30 AVRO's wek. sportrevue.
VPRO. 5.00 „Tussen kerk en wereld". 5.20
„Een mooi kerklied. VARA. 5.30 Ome Keesje.
5.50 Sport. AGOW—Heerenveen. 6.00 Nieuws.
€.15 Cor Steyn en Tonny Schifferstein. orgel
en piano. 6.30 Ned. strijdkrachten. 7.00 Ra-
diolympus. 7.30 Paul Godwin en Benedict
Sllberman. AVRO. 8.00 Nieuws. 8.05 Reporta-
gedienst. 8.15 Het AVRO-Operette-Theater
brengt „Das Dreimaderlhaus". 9.15 „Het
moeilijkste geval van Pater Flanagan". 10.00
„The Romancers". 10.30 Piano. 11.00 Nieuws.
11.15 Gram. 12.00 Sluiting.
HILVERSUM II (415). N.C.R.V. 8.00 Nieuws.
815 Suite. 8.30 Morgenwijding door prof. dr
W. H. Gispen te Amsterdam. KRO. 9.30
Nieuws. 10.00 Plechtigheden en Hoogmis.
12.15 Apologie. 12.35 Gram. 12.40 Lunchcon
cert. 12.55 Zonnewijzer. 1.00 Nieuws. 130
Lunchconcert. 1.45 „Uit het boek der boe
ken". 2.00 Reger Bruckner Cyclus. 2.30 „Ge
sprekken met kunstenaars". 2.40 Kamermu
ziekconcert. 3.30 „Gemeente-Politiek". 3.40
Het Omroep Kamerorkest. 4.10 Rep. BW—
SW. 4.25 Vespers van Palmzondag. IKOR.
6 00 „Palmzondag". Ds A. A. Koolhaas. Ned.
Herv. pred. Lijdensmeditatie. NVRV. 6-30
„Hosannah". 7.15 „Kent gij uw Bijbel?" door
ds A..K. Straatsma. 7,30 Nieuws. KRO. 7.45
Grarm 7.50 „In 't Boeckhuys". 8.05 De ge
wone man. 8.12 Requiem K.V. 626. 9.15 Mu
zikale Tombola. 10.00 „Jerusalem, Jerusa
lem". 10.37 Actualiteiten. 10 45 Avondgebed.
11.00 Nieuws. 11.15 Gram. 12.00 Sluiting.
Wat de radio Maandag brengt
HILVERSUM I (301). AVRO. 7.00 Nieuws.
7.15 Ochtendgymn. 7.35 Gram. 8.00 Nieuws.
8.15 Gram. 8.55 Van vrouw tot vrouw. 9.00
Gram. 10.00 Morgenwijding. 10.15 Arbeidsvi
taminen. 10.50 Gram. 11.00 Op de Uitkijk.
11.15 Orgelconcert. 12.00 Het Lyra Trio. 12.30
Land- en Tuinbouw. 12.33 In 't Spionnetje.
12.38 sopraan en piano. 1.00 Nieuws. 1.15
Gram. 1120 „The Avroleans". 2.00 „Wat gaat
er om in de wereld?". 2.20 Solistenprogr.
3.00 Bonbonnière. 4.- Gitaarduo. 4.25 School-
koor. 4.45 Musicalender. 5.30 Hoort zegt het
voort. 5.45 Regeringsuitz. 6.00 Nieuws. 6.15
Gram. 6.30 Voor de strijdkrachten. 7.00 Radio
Filmkrant. 7.30 Inl. tot muziekbegrip. 7.45 Re
geringsuitz. 8.00 Nieuws. 8.05 Radioscoop. 10.40
Viool en piano. 11.00 Nieuws. 11.15 Gram.
12 00 Sluiting.
HILVERSUM n (415). NCRV. Nieuws. 7.15
Te Deum Laudamus. 7.45 Een woord voor
de dag. 8.00 Nieuws. 8.15 Gram. 8.45 Muziek
bij het werk. 9.15 Onze jonge zieken. 9.35
Gram. 10.30 Morgendienst door ds J. v. d.
Velden. 11.00 Gram. 11.20 Van oude en nieu
we schrijvers. 11.40 Zangrecital. 12.05 Dolf
van der Linden en zijn Metropole Orkest.
12.30 Land- en Tuinbouw. 12.33 NCRV-Vrou-
wenkoor. 1.00 Nieuws. 1.15 „Mandollnata".
1.45 Gram. 2.00 Schoolradio. 2.35 Gram. 3.05
„God zoekt Uzoekt U God?" Ziekenbe*
zoek van ds G. R. Visser. 3.45 Gram. 4.00
Bijbellezing. 4.45 Gram. 5.00 Het Kleuter-
klokje klingelt. 5.15 Historische cyclus. 5 55
Populaire orgelbespeling. 6.15 Sportrubrlek.
630 Ned. Kamerkoor. 7.00 Nieuws. 7.15
Onder de N.C R.V.-leeslamp. 7.30 Actueel ge
luid. 7.45 Prlkkebeen. 8.00 Nieuws. 8 05 De
Jubo roept. 8.15 Orgelwerken. 8.45 Hilde-
brand-Miniaturen. 925 Trio „Fantasia". 9.55
„De Middelbare school in Indonesië. 10.15
NCRV-kwartet. 10.45 Avondoverdenking. 11.00
Nieuws. 11.15 Cyclus „Vijf beroemde strijk
kwintetten van Mozart". 11.45 Ouverture
„Prins Igor". Gram. 1127 Sluiting en Wilhel-
met al haar Belgisch bloed. In het ge
heim had zij contact met diplomaten van
buitenlandse mogendheden en anti
fascistische Italiaanse leiders. Haar ver
trekken werden een centrum van onder
grondse activiteit.
Zo baande Marie-José de weg voor
haar man, Umberto en toen zij aan zijn
zijde de troon kon bestijgen, was dit het
gelukkigste en grootste moment van haar
leven.
Er scheen een nieuwe, betere tijd te
zullen aanbreken, doch helaas had haar
schoonvader de sympathie van een groot
deel der Italianen verspeeld, doordat hij
te zwak was opgetreden tegen Mussolini.
De agitatie tegen de vader werd een agi
tatie tegen het koningschap en na nauwe
lijks veertien dagen de kroon te hebben
gedragen, volgde Marie José haar gemaal
in ballingschap naar Lissabon. Snikkend
verliet zij het paleis en de getrouwen
vertellen thans hoe bedroefd zij was, toen
zij de Italiaanse bodem zag verdwijnen.
Doch er kwamen nog meer moeilijk
heden. Ook hier in Lissabon was haar
geen rust gegund. Ex-koning Umberto
begon zich onkoninklijk te gedragen,
liet zich in het openbaar fotograferen met
zijn secretaresse en een gevierde Portu
gese cabaret-artiste.
Bijna blind
Marie-José werd ernstig ziek en her
stelde slechts zeer langzaam. Gelijk met
haar lichamelijk herstel nam echter haar
gezichtsvermogen af. Dag in dag uit wer
den haar mooie ogen slechter.
Voor deze vreselijke ziekte zoekt zij
genezing aan het Meer van Genève,
waar zij onder behandeling is van de
beroemde professor Fransceschetti. Ze
ziet nog slechts op twee a drie meter af
stand. Zo slijt ze thans haar dagen in
eenzaamheid. Haar oudste zoon, de ex-
kroonprins, die dringend verandering
van lucht nodig had. mocht met haar mee
naar Zwitserland. Niemand kan tot haar
doordringen. Geen vrienden, geen leve
ranciers, geen.'... journalisten.
Maandenlang werd het landgoed Mer
linge door de plaatselijke pers belegerd,
doch vrijwel zonder resultaat. Slechts
toen de geruchten over de vermeende po
litieke activiteit niet wilden zwijgen,
verleende zij een onderhoud aan een re
dacteur van de „Journal de Genève".
Daarin vertelde zij, dat ze alleem in Zwit
serland was om vrede en gezondheid te
vinden. „Verwacht van mij geen poli
tieke verklaringen, want die zijn er niet.
Mijn zoon had ook veramdering van lucht
nodig. De jongen is nu elf jaar en hij
(s te hard gegroeid".
Na dit onderhoud, dat 's avonds om
half elf werd toegestaan, renden alle
Zwitserse journalisten naar Merlinge. Zij
ontving echter niemand meer.
De berichten uit Lissabon werden weer
slechter: Umberto had alle gevoel voor
hóuding en maat verloren, zodat Marie-
José het nodig oordeelde, ook haar ande
re drie kinderen naar Zwitserland te la
ten komen. Een verzoek, uitgaande van
haar gemaal, om echtscheiding,
dezer dagen van de hand.
Slechts zelden komen er vrienden of
kennissen. Alleen haar broer, koning
Leopold, met wie zij als kind speelde ii
het ouderlijk huis, is een vrij geregeld
bezoeker. Vaak wipt Leopold, die
de andere oever van het Meer van
nève woont, even over. Herhaaldelijk
wordt hij vergezeld door kroonprins Bou-
dewijn, die Vittorio de elementaire be
grippen der zeilsport heeft bijgebracht.
Soms ook komen de nichtjes van Vitto-
op bezoek, de beide dochters van Leo
pold of de hertog van Pouilles, het boe
zemvriendje van Vittorio, die na de dood
van zijn vader in Buenos Aires hertog
Aosta is geworden. De Griekse prin-
Irene, moeder van de hertog van
Aosta, woont ook aan de oever van het
Meer van Genève- Nu en dan ontvangt
Marie-José enkele dames van de Ge-
neefse „high life".
Doch nooit bezoekt prinses de Rethy
haar schoonzuster. De jonge, charmante
gade van Leopold heeft al enkele malen
een poging gedaan om in het hart
Marie-José door te dringen, doch
mer mocht zij daarin slagen. Voor Marie-
José bestaat de vrouw van Leopold niet.
Zo scheidt het Meer van Genève twee
orstenhuizen in ballingschap, twee har
ten vol liefde, twee werelden vol ver
langen, mèar ook vol leed.
'ÉËÊL
Twee vorstenmensen in ballingschapKroonprins Umberto en prinses
Marie José van Italië gaan van boord, voorafgegaan door de prinselijke
adjudant
PAN AMA, kruispunt der wereld
Ook daar is de K.L.M. natuurlijk present
Wie „Panama" zegt, zegt ook „kanaal". En terecht, want deze Midden-Ameri
kaanse republiek dankt haar ontstaan en haar welvaart aan het 80 km lange
kanaal, dat van de Caraibische Zee dwars door de landengte naar de Stille
Oceaan loopt en het land in twee helften verdeelt. Panama is behalve een mid
delpunt van scheepvaartwegen ook een centrum van grote luchtvaartroutes en
daarom Is de nieuwe KLM-lyn, die enige tijd geleden werd geopend op Tocussen,
het vliegveld van Panama City, van betekenis.
moet onderhouden en beschermen (er
werken 50.000 mensen aan), levensmidde
len verstrekken enz. Panama bezit vele
vruchtbare vlakten tussen de bergen, ge
schikt voor landbouw, doch er wordt
weinig gebruik van gemaakt. Slechts aan
de vraag naar bananen kan men voldoen.
Het andere moet door import worden aan
gevuld.
Tweehonderd fabrieken verschaffen
8000 van de 700.000 Panamezen werk. De
bergen moeten zeer rijk zijn aan man
gaan en bauxiet, maar de gebieden zijn
vaak ontoegankelijk. Alleen goud wordt
er op commerciële basis gedolven.
De Panamese regering is er op uit, om
de economie van het land op een hoger
plan te brengen- Want wellicht is er geen
land ter wereld, waar de economische as
pecten zo gunstig zijn als in Panama: de
blijvende afnemer in de kanaalzone, de
rijke bodem en., het toerisme, om het
schone tropische landschap, om het inge-
kanaaj en om paradijs, dat
Reeds in de eerste jaren na de ontdek
king van dit gebied door de Spanjaarden
bestonden er kanaalplannen, die echter
eerst in 1914 werden verwezenlijkt. Eer
:over was, moesten nog vele moei
lijkheden overwonnen worden. Ferdinand
de Lesseps, bekend door de aanleg van
het Suezkanaal, had er van 1881 tot 1891
tevergeefs aan gewerkt. Na 30 km graven
t hij het werk opgeven- Besprekin-
/an de Franse Kanaal Maatschappij
stuitten af op bezwaren van Columbia,
om Panama zich na een revolutie
33 van Columbia afscheidde. De Ver.
Staten namen het werk aan het kanaal
ter hand. Op 15 Augustus 1914 werd een
zeereis New York-San Francisco met
14.000 km bekort. Panama ontving van
de Ver. Staten voor de 8 km-zone langs
het kanaal van de Ver. Staten f 25 millioen
ens plus f 600.000 per jaar, welk bedrag
bijna is verdubbeld.
Panama
s is.
Napeinzend over een ver verleden staat er het oude poortje van het Binnenhof,
het voormalige „Uytsteck". Een bekoorlijk stukje Den Haag, dat men maar
al te gauw voorbjj loopt.
Financieel Overzicht {vak de week
Valiitageruchtcn beïnvloedden deze ueek de beurs
Deze week nam op de effectenbeurs
onder invloed van valutageruchten de
kooplust toe. Door het tot geringe pro
porties teruggedrongen aanbod kon de
vraag naar aandelen slechts tegen hogere
koersen bevredigd worden. De opleving
bleef echter A'an bepericte omvang. Het
pond sterling is de laatste dagen
Amerika zwak gestemd door geruchten
inzake een wijziging in de dollar—pond
sterlingkoers en het bericht, dat Bevin
Amerikaanse autoriteiten valutabe-
sprekingen voerde. Van officiële zijde is
het gerucht tegengesproken. Daar derge
lijke operaties tot het laatste ogenblik
geheim gehouden moeten worf
officiële tegenspraak echter slechts
betrekkelijke waarde hebben. De geruch
ten ontspringen uit -het kennelijk succes
der Amerikaanse hulp aan de Britse eco-
ie. Minister Cripps' begroting maakt
uit orthodox-financieel oogpunt geen on
gunstige indruk, zij heeft een opmerke
lijke zin voor de werkelijkheid. Cripps
gaf niet toe aan het verüangen zijner
partijgenoten om de inkomsten- en om
zetbelasting te verlagen en vermindering
subsidie zial vlees en ziuivel duurder
maken. Het bedrijfsleven krijgt meer
armslag doordat de eerste afschrijving op
ve machinerieën van 20 tot 40 pro
cent ten laste van de winst wordt ver
hoogd. Engeland is in dat opzicht dus al
verder dan wij. De indruk der begroting
de financiële wereld is goed en men
komt tot het inzicht dat het herstel van
Engeland vorderingen maakt. Het pro
bleem van de dollarschaarste blijft echter
.ren ernstig en voor een oplossing daar
in wordt verandering in de wisselkoer-
:n nodig geacht.
We hebben er reeds meer op gewezen,
dat het dèvaluatiegerucht tekens van
tijd tot tijd moet opduiken, want de wis
selkoersen zijn vastgesteld op een ogen
blik, toen men de juiste positie der valuta
het internationaal verkeer nog niet
kon bepalen. Men veronderstelt
Amerika, dat het herstel van Engeland
reeds ver genoeg gevorderd is om
natuurlijke verhouding tussen pond
en dollar tot stand te brengen. Als
het pond devalueert, verwacht men, dat
Frankrijk en Italië zullen volgen, terwijl
ook geruchten lopen over Zweden. De
effectenbeurs ging er van uit, dat ook de
gulden daarin zou worden betrokken.
Aan de andere kant kan al het gepraat
devaluatie waardeloos zijn, daar de
regeringen niet blind zijn voor de be
zwaren. De eerstvolgende dagen zullen
weten leren of de beurs niet te hard
an stapel is gelopen.
De laatste weken werd het reeds dui
delijk, dat de technische marktpositie
verbeterde, daar het aanbod was opge
droogd en er enige vraag -te constateren
el. De opbrengst van de Amerikaanse
dividenden en de vrijgekomen gelden
verkochte grootboekinschrijvingen
hebben de liquide middelen voor beleg
ging vermeerderd. De laatste weken zijn
name de industrie-aandelen in koers
aangetrokken. Kon. Olie, eerst tot 280
gedaald, is thans tot driemaal pari ge
stegen, ook andere internat, waarden
lagen vast in de markt. Afgewacht moet
worden in hoeverre dit een nieuwe
hausse is. Het Indonesisch probleem is
rs van dominerend karakter voor
hier zijn de onzeker
heden niet gering. Het jaarverslag der
Deli-Batavia Tabak Mij over 1940/1947
heeft overigens een uitstekende indruk
gemaakt. Zij is de oorlog goed doorge
komen, waarbij de winsten 1940/41 eer
belangrijke rol hebben gespeeld Voorts
werd ui-t terugevonden tabak fZVz mil
lioen ontvangen. Einde 1947 bedroegen
de reserves 63 procent van het aandelen
kapitaal. Natuurlijk zullen grote bedra
gen nodig zijn voor wederopbouw, maar
de liquide middelen zijn niet gering. Acht
tabaksplantages zijn weer in beheer ge-
de rubberaanplanrt is groten
deels behouden gebleven. Deze onder
neming biedt dus goede kansen op snel
herstel, mits het Indonesische vraagstuk
tot een redelijke oplossing komt. De
beurskoers der aandelen steeg.
Op de beleggingsmarkt waren staats
obligaties en grootboekinschrijvingen-1946
herstel. Het aanbod der laatste
en vraag van belastingbetalers er
stifcutionele beleggers houdit aan. Dank zij
Rijkssteun, kon de gestaffelde leni-ng-1947
zich tot boven 97 herstellen. De invloed
van de devaluatiegeruchten op de beleg
gingsmarkt was onbetekenend. Slechts de
binnenlandse dol'larlening 1947 kon in
koers stijgen, daar de valutaclausule
kopers trok. De 3-dollarlening Philips
steeg tot boven de 105 procent
Ik tvas geheim agent in oorlogstijd (29)
We hangen een fraai verhaal op en schermen
met de Geneefse conventie
De treinreis naar Duitsland in beestenwagens! Om de beurt zongen we een lied of
zegden een gedicht. We bleven in beweging door in een eindeloze ketting van sjok
kende half-dronken miserabelen de wagon rond te lopen. Nu ik dit schrijf, ver
baast het me, dat de berinnering weerzinwekkender is dan het gebeuren zelf.
Eén ogenblik echter was méér dan verschrikkelijk. Gedurende de reis. die twee
dagen duurde, had er steeds aan beide zyden van de wagon een man voor het kijk
gaatje op post gestaan om verslag te geven van de route. Aan de avond van de
tweede dag naderden we de Duitse grens. Eerst wonden we ons verschrikkelijk op,
dan viel er een doodse stilte. Ook in de andere wagons hield het zingen en het
lawaai op.
Ik beleef het op dit ogenblik opnieuw,
precies zoals het toen gebeurde.
Nuchter roept de uitkijk de afstanden
af, die ons van die afschuwelijke lijn
scheiden: „Nog twintig meter dan
we in Duitsland"
Zonder dat we het afgesproken heb
ben, staan we allen op en beginnen als
één man het Wilhelmus te zingen. Nooit
in mijn leven hebben de psalm-achtige
verzen me meer aangegrepen. „Het Va
derland getrouwe blijf ik tot in den doed'
en „Dat ik toch vroom mag blijven, Uw
dienaar t'aller stond, de tyrannie ver
drijven, die mij mijn hart doorwondt".
Deze regels, gedicht in éénzelfde strijd,
onder dezelfde omstandigheden, worden
door ieder onzer met volstrekte oprecht
heid gezongen. We weten, dat dit vooi
velen van ons een eeuwig afscheid var
land en volk is.
Deze foltering gaat ook voorbij. We
komen in Anrath aan en tuimelen
blind door het plotselinge licht uit de
wagons. We zijn uitgehongerd, dorstig en
vuil en verlangend te weten, wat ons ir
de Reusachtige, kille gevangenis te wach
ten staat. We hebben een kleine hoop,
dat het niet zo heel erg zal zijn. gezien
het feit, dat de bewakers, die ons aar
het kleine station opwachten, klaarblij
kelijk burgers zijn. Als dit een burger
gevangenis is, zal het natuurlijk streng
zijn. maar goed georganiseerd, wat betere
voeding en een minder eigenmachtige
behandeling betekent. Helaas: het lot is
ons slecht gezind.
Het is inderdaad een burgergevange
nis, maar het eten is volkomen ontoe
reikend en de behandeling tamelijk
willekeurig. De houding der bewakers
is uitgesproken vijandig.
De eerste morgen sta ik om vijf
op, ontbijt met één sneetje brood en
kroes water en ga dan aan het werk.
Enveloppen vouwen, de echte bezigheid
voor een boef. Een Duitse gevangene
komt het me leren en vindt me blijk
baar zó stom. dat hij er de gehele
gen voor nodig heeft
Die eerste week in Anrath is uitzon
derlijk grimmig en koud. Desondanks
zal ik er steeds aan terugdenken, daar
deze plaats de eerste gegronde hoop
kreeg, hier levend doorheen te komen.
Zondagmorgen word ik door een bewa-
in een hoogst opvallend groen en
gouden uniform uit mijn cel gehaald.
Hij brengt me naar zijn tafeltje en be
gint me bijzonderheden te vragen: mijn
■i, leeftijd, beroep enwaarom
hier ben. Ik ben verrast en verbaasd
zeg: „Dat weet u toch allemaal? U moet
mijn papieren hebben!"
„Neen", antwoordt de Wachtmeister
argeloos, „dat is juist het vreemde met
groep. Gewoonlijk brengt de Trans-
portführer alle papieren mee, maar
maal had hij niets anders dan een
DOOK WEEK EN WIND
Wie heeft er deze week niet eens mis
troostig naar de kletterende regen geke-
Len en bij de kapstok staan aarzelen:
Wat zal ik doen, een parapluie mee-
ïemen, mijn oude jas aantrekken of die
goedkope plastic kopen, die je zo gemak
kelijk over alles heen draagt?"
Maar de gelukkigste is toch zij, die een
echte regenmantel bezit. Niet al te zeei
mode onderhevig kan zo'n mantel
jarenlang onze garderobe completeren.
Een plastic mantel, vaak gecombineerd
et een slechtzittende capuchon of een
onflatteuze doek om het hoofd geknoopt,
geeft de vrouw te dikwijls een onplezie
rig gevoel. Ze mist er mede het vlotte,
welverzorgde, dat haar zich behaaglijk
doet voelen als ze onverwacht haar ken-
n tegen komt of ergens een bezoek
moet afleggen.
Wie geld cn punten kan missen doet
daarom verstandig liever een mooie
gelijke regenkledij aan te schaffen.
De afgebeelde mantel is er een fraai
voorbeeld van.
In pea de pêche uitgevoerd met de
losse pelerine, die ook als capuchon dienst
kan doen, is het een stuk dat jaren
kan. Er is wel eens voor gepleit or
regenkleding in felle kleuren te dragen
om de somberheid der droeve regendagen
te verdrijven. Dat is goed voor ons
ticje, maar juist in peau de pêche zijn
het de gedekte kleuren die zo correct
Een baret is hierbij een passend hoofd-
HOUDT STAND
Door H. Hollander
57.
Inderdaad spreken ze er niet m
Het voorstel wordt aangenomen, om Bak
ker met een hartelijk schrijven ontheffing
te verlenen uit zijn ambt van ouderling.
Dominee heeft een concept gemaakt, dat
hij voorleest. Het wordt goedgevonden.
Van harte gaat het evenwel niet. Er zijn
leden van de kerkeraad, lang niet alle,
die het naadje van de kous zouden willen
weten. Maar dominee Nelissen heeft voet
bij stuk gehouden; hij heeft niet meer ge
zegd, dan hij verantwoorden kon, na zijn
belofte te hebben gegeven aaD Klaas.
Deze ontvangt de volgende dag het
schrijven. Het doet hem deugd. Het is
hartelijk gesteld. Het erkent zijn ver
diensten voor de gemeente. En de bede
wordt er in uitgesproken, dat de Here
hem moge helpen in zijn moeilijkheden,
terwijl de verzekering wordt gegeven,
dat de kerkeraad, voor zover mogelijk,
trachten zal, hem te helpen. Er is een
persoonlijk briefje van de dominee bij
met de uitnodiging: „krop je verdriet niet
op. Bakker; kom gerust naar de pastorie.
behoefte gevoelt, eens te praten,
ook al kan ik je niet helpen".
Met een verruimd hart sluit Klaas, als
Sjaan het schrijven ook gelezen heeft, de lang niet.
brief in zijn bureau. Hij kan Zondag
tig met vrouw en kinderen in de kerk
zitten. Er zal ongetwijfeld wel over ge
sproken worden maar die gesprekken
hoort hij toch niet.
Natuurlijk wordt er over gesproken. De
gemeente van Maasland heeft een kerk
bode. Elke week wordt een deel van
blad gereserveerd voor mededelingen
de gemeente van Westvoort. Zij, die het
nog niet weten, hoewel velen reeds op de
hoogte zijn in de kerkeraad is geen
geheimhouding opgelegd lezen het en
vragen, wat is er nu met Bakker aan de
hand is. Die gaat me daar een paar maan
den vóór zijn tijd om is, uit de kerkeraad.
Zou er daar iets voorgevallen zijn? Neen,
dat is niet zo. Geleidelijk wordt men het
een en ander gewaar. Het wordt niet ge
loofd: welja, Bakker zou financieel aan
de grond zitten, stel je voor: een man van
geld, die te gierig was, om iets uit te ge
ven. laat naar je kijken!
Maar er zijn er toch, die ietwat beter
op de hoogte komen. En die doen, als de
dominee: ze komen weer in Bakkers win
kel. Dat doen ook verschillende kerke-
raadsleden, die thuis aan het praten zijn
Het is na enkele weken inderdaad
merkbaar, dat de stille propaganda van de
dominee en van kerkeraadsleden succes
heeft. De omzet stijgt iets. Er is perspec
tief. Wanneer alle leden der gemeente
deden, wat sommigen doen, de dominee
oorop, dan kon het nog goed worden,
dan houdt hij zich misschien boven wa
ter.
Doch alle' g'emeenteleden doen het
Nog geen vijf procent. Ze zitten te vast
aan „Albano", die het moet
valen opeens krachtige propaganda
maken gaat- Dat systeem is nog niet
vertoond in Maasland, tenminste niet bij
kruidenierswinkels. De circulaires,
kend, rollen de woningen binnen: Gratis
koopdag. Op een bepaalde dag van de
week, vastgelegd bij notariële acte, kan
men kopen en later zijn geld terug krij
gen. Die propaganda zal maanden duren,
wordt aangekondigd. Goedkope waren
kans, om je geld geheel terug te ont
vangen, daar zwichten de mensen voor,
ook de leden der gemeente. Het gaat eer-
ie. Dan is de dag Maandag, dan
Donderdag, geen enkele week
gelijk. De omzet van „Albano" stijgt ge
weldig.
Klaas zit weer in de put. De krach
komende De firma die het meeste geld
hem hebben moet, maant
Klaas overweegt: zal ik mijzelf failliet
laten verklaren? Hij vecht er tegen, kan
niet tot besluit komen- Altijd bestaat nog
de mogelijkheid dat er verbetering
komt. Albano" kan dit toch niet biij-
?n volhouden!
Gertjan heeft gevraagd: „Kunnen wij
dat ook niet doen, vader?" Klaas heeft
gedacht Maar het is een
waagstuk Allereerst zullen de mensen er
i-aperij in zien en dat is het ook. En
m een bedrijf, afs het zijne, kan
niet hebben, dat. gesteld de mensen ko
kopen, kapitalen teruggegeven wor
den. De artikelen weg en het geld
dat gaat i
niet? Neen, als Gertjan valt.
doordenkt, moet hij het erkennen. De
jongen piekert ook. Want met zijn han
del wordt het minder. Daar zit ook „Al
bano" tussen. In Westvoort is, nu de
winkel er is, de auto niet meer nodig. Nu,
mijnheer Lagro, de chef van „Albano"
in Westvoort, weet er wel raad mee. Dan
de andere dorpen in! Dat betekent: be
moeilijking van Klaas Bakker van West
voort. Elke dag moet Gertjan het horen:
„Albano" is goedkoper en ook goed".
Ze laten hem niet spoedig los, de boeren.
Die zijn wat conservatiever dan stads
mensen. Maar geleidelijk toch wint „Al
bano" veld. De omzet van Gertjan wordt
al minder- De jongen lijdt er onder, maar
Klaas en Sjaan weten: hij kan het niet
helpen, hij doet zijn best.
Opvallend dikwijls en toch met tact
komt dominee Nelissen binnenvallen Hij
wil op de hoogte blijven en Klaas houdt
hem op de hoogte. Als het ware met de
ag ziet ook de dominee de krach nade
ren. Hij heeft gesproken met kapitaal
krachtigen in Westvoort en Maasland-
Ze zien weinig lioht; willen wel helpen,
maar weten dan ook: het geld is weg.
Klaas, als eerlijk, kundig zakenman, wil
hulp ook niet. Het is een druppel
in de emmer. Even verademing, maar
als zijn omzet zich niet herstelt, dan
helpt die niet voor de toekomst- Het is
;lechts uitstel van executie. Neen. de
dominee bedoelt hel heel goed. maar
Klaas mag het geld van die mensen er
wagen Het is beter, de krach
moedig onder de ogen te zien en te
trachten, te redden, wat er te redden
(Wordt vervolgd-)
deksel. We gebruiken de capuchon liever
alleen tijdens de hevigste regenbuien.
En zo toegerust gaan we vrolijk en wel
verzekerd door weer en wind!
Ex-communist verried
partijgenoten
Twintig jaar gev.straf werd gisteren
jor het B. G. te A'dam geëist tegen de
54-j. metaalbewerker A. J. Fey. voor de
oorlog secretaris van de afd. Linker Maas
oever van de comm. partij te Rotterdam.
Als V-man voor de S.D. zou hij een groot
aantal communisten in handen van de
vijand hebben gespeeld. Vóór de oorlog
was Fey lid van een communistische sa
botagegroep, die na de opkomst van het
nat.-socialisme in Duitsland was opge
richt. Kort voor de oorlog werd hij door
de Ned. regering gearresteerd en met een
aantal N.S.B.-ers naar Frankrijk gezon
den. In de oorlog ging hij voor de S. D
werken, doch verd. ontkende het ver
raad. Hij had tegenover de P.OJ3. geen
verklaringen af willen leggen, omdat dit
schadelijk zou kunnen zijn voor de ver
houding tussen Nederland en Rusland,
hetgeen de secretaris van het Russische
gezantschap desgevraagd onjuist noemde.
Ter rechtzitting was Fey zeer brutaal,
zodat hij zelfs, toen de advocaat-fiscaal
een opmerking maakte, deze durfde toe
te voegen, dat hij opmerkingen aan de
president moest overlaten. Uitspraak 22
April.
„Waarom vraagt u het hem dan niet?"
„Dat kan ik niet, hij is meteen weer
teruggegaan".
„O! Dan zal ik het maar vertellen. U
moet weten, dat ik eerste luitenant van
het Nederlandse leger ben. Toen de ge
allieerden Holland naderden, werd ik
plotseling gearresteerd. Ik heb natuur
lijk bezwaar gemaakt, maar ze vertelden
me, dat het slechts een voorzorgsmaat
regel was. Zodoende ben ik eigenlijk een
burgér-geïnterneerde!"
„Ik begrijp het Danke schön, Herr
Oberleutnant".
Zodra ik in mijn cel terug ben, doe ik
alle moeite om met de anderen in con
tact te komen en zo gebeurt het, dat
iedereen binnen een kwartier het goede
nieuws gehoord heeft en weet, welk ver
haal hij moet ophangen. Ik ben er van
overtuigd, dat deze samenloop van om
standigheden de meesten van ons het
leven gered heeft.
Na de oorlog heb ik gehoord, dat
iedereen op Dolle Dinsdag de indruk
had, dat de geallieerden werkelijk de
grote rivieren overstaken en op punt
stonden Holland te bevrijden. Hierdoor
geraakten de Duitsers volkomen in ver
warring. Alle bescheiden werden ver
brand; de gevangenen werden gedeelte
lijk naar Duitsland geëvacueerd; de rest
werd doodgeschoten. Niemand kon toen
de catastrophe bij Arnhem voorzien, die
de bevryding negen maanden zou uit-
In Anrath kunnen we het artillerievuur
an het front horen. De regelmatige be
zoeken van de RA.F. doen onze hoop
herleven. Maar dan komt er op een dag
het bevel, dat we weer op transport
moeten. Wanneer we in een grote, ge
meenschappelijke cel op de benedenste
rerdieping verzameld worden, twijfelt
niemand er aan. dat dit ons laatste
transport zal zijn. Maar ook dèt liep op
teleurstelling uit, want zelfs het vol
gende zou nog niet het laatste zijn
Voorlopig gaan we naar de gevange-
is in Lüttringhausen. Het is donker
anneer we op onze nieuwe plaats van
bestemming aankomen en we zijn op
getogen, wanneer we ontdekken, dat ze
de drie maaltijden van die dag voor ons
bewaard hebben. Dit is de gewoonte in
-n gevangenis, die gecommandeerd
ordt door een „goed Christen". Zó luidt
de flatterende titel, die de gevangenen en
bewakers de directeur gegeven hebben.
n hem de volgende morgen bij
het appèl op de binnenplaats. Het is een
intellectueel uitziend man van middel
bare leeftijd van het gewone Duitse type.
Hij kijkt ons rustig aan, telt ons en in
formeert dan, of er iemand bij is. die
voldoende Duits spreekt om enkele vra
gen te beantwoorden. Huizinga, de dok
ter, die met algemene stemmen tot onze
oordvoerder is gekozen, treedt naar
voren.
„Wie bent u?"
„Dokter Huizinga!"
„Medicus? OhHij geeft blijk van
'errassing. „Vertelt u mij eens. Herr
Dokter, weet u waarom u en uw vrienden
hier zijn?"
De dokter houdt een uitstekende, korte
rede. waarin hij duidelijk naar voren
brengt, dat wjj allen zonder voldoende
wettelijke gronden gearresteerd zijn. dat
wij de zaak onder elkaar besproken heb
ben en maar één rechtvaardiging kunnen
vinden, namelijk, dat het de wens van
de zijde der bezettingsautoriteiten is te
voorkomen, dat wij ons na de aankomst
der geallieerden aan hun zijde zouden
scharen. Wij kunnen deze opvatting ge
deeltelijk begrijpen, doch daardoor ver
keren wij in de positie van burger-
geïnterneerden. Wij menen als zodanig
recht te hebben op een speciale behan
deling. Daar wij allen, met slechts en
kele uitzonderingen, intellectuelen zijn.
kunnen wy begrip tonen voor de moei
lijkheden. waartegenover de Duitse re
gering zich geplaatst ziet en waardoor
zij gedwongen is ons in een strafinrich
ting in bewaring te houden, in plaats van
gewoon interneringskamp, zoals
door de Conventie van Genève bepaald
Daarom doen wij een beroep op het
rechtvaardigheidsgevoel van de directeur
verzoeken hem dringend zoveel con
sideratie met ons te tonen als onder de
huidige omstandigheden mogelijk is. Voor
geval dit niet mocht gebeuren, zullen wij
genoodzaakt zien de hulp van de
Zweedse of Zwitserse ambassadeur in te
roepen om officieel protest aan te tcke-
Hoe ongelooflijk het ook lijkt: het plan
slaagt schitterend!
De directeur antwoordt in hoffelijke
termen, bedankt de dokter voor zijn dui
delijke uiteenzetting en verzoekt hem
vrienden zijn grote spijt uit te
drukken, dat de huidige ongelukkige
omstandigheden ons in dergelijke, grote.
diende moeilijkheden gebracht heb
ben. Hij belooft ons alles te zullen doen,
wat in zijn macht ligt om ons de behan
deling te geven, waarop wij recht heb-
doet een beroep op ons om te
trachten ons aan het gevangenisleven en
de regels en voorschriften aan te passen.
Wanneer er klachten over de behande
ling mochten zijn, zal hij deze onverwijld
Is een oprecht Christen" onderzoeken.
Inderdaad bemerken we spoedig, dat
de bewakers speciale orders hebben ons
voorzichtig te behandelen. We worden
veel aan onszelf overgelaten, zitten met
drie man in een cel. mogen roken, wan-
tabak hebben en vreemd ge
noeg komen er altijd wel een paar
draadjes ergens vandaan, al is het maar
uit de zoom van iemands broek heb
ben toestemming ons scheergerei in onze
cel te bewaren, worden dagelijks gelucht
langer dan gewoonlijk en na een paar
dagen worden stukjes hout en kleine
mesjes uitgereikt, zodat we ons kunnen
n en de tijd verdrijven,
slechts één ding. dat een scha
duw over ons bestaan werpt en dat is
de aanwezigheid van Hauptwachtmeister
Budel.
In het volgeude artikel suit a met Herr
Budel kennis maken. En met Herr Mo-
we voor gek lieten vcrklarea
door een Nederlandse dokter!
