Mr ZAAIJER, proc.-fiscaal: Verzet op de
plaats waar hij staat
OOK IN ZWEDEN IS ER ANGST
VOOR INFLATIE
Schreieder wordt purper
van kwaadheid
DE VREEMDE
EENDEN
DEZE
WEEK
3
ZATERDAG 12 FEBRUARI 1949
Bijzondere rechtspleging liep anders
dan wij dachten
Ur J. Zaayer, proc.-fiscaal by het Haagse Byz. Gerechtshof is één van die figuren,
de laatste tjjd emmers vol verdachtmakingen zyn uitgestort. Men heeft
bem op één lyn gesteld met collaborateurs; verondersteld, dat h(j crypto-communist
rou zijn en als allergeringste beschuldiging naar voren gebracht, dat hy gechanteerd
ion worden wat weer op de aanwezigheid van boter op ztfn hoofd zou kunnen
wijzen.
deze £a-oorlogse jaren, met voor hun taak niet gesohikt bleken. Maar
BEKENDE LANDGENOTEN THUIS
(Van e
r verslaggevers)
Zij, die i
de proc -fiscaal in aanraking kwamen
ambtelijk verband, hebben al deze ver
onderstellingen als één man verworpen.
Zij hebben verklaard: „Als mr Zaaijer
r op de graat zou blijken te zijn,
wereld instorten". Maar de be-
ichuldigers. die gewichtig doen met ern-
itige documenten en zwaarlijvige dos-
liers, schudden ook over die lofzeggers
érnstig het hoofd en suggereren, dat zij
hetzelfde schuitje zullen zitten,
is het de beste methode, de aan
gevallene in zijn eigen omgeving op te
loeken, om te zien wat hij er zelf van
xegt.
Zaaijer. die U zo in zijn eigen
omgeving ontmoet, heeft met de gechan
teerde en conspirerende proc.-fiscaal uit
de berichten van zijn betidhters en bet
weters niets te maken.
die, gezeten achter een opge
ruimd bureau, in een sobere kamer met
ouderwetse platen aan de wanden,
n sfeer van, wat de Duitsers plachten
temen „plutocratische" distinctie zijn.
bezoekers te woord staat, is veeleer van
het type, dat de volksmond beschrijft als
de duivel niet bang", dan van het
ooort, dat voor chanteurs op de vlucht
ilaat.
Want chanteurs en dergelijke lieden
laf. Ze speculeren op de
iwakheid van hun slachtoffers. Het ge-
Zaaijer. vierkant, met harde
vlijmscherp gesneden mond.
duidt op kracht en onverzettelijkheid.
Alles aan hem is ontleend, peilend, for-
:r de bedoeling van een vraag,
die met een schuldig geweten i
lijn nabijheid komt, moet het, nog voor
dat hij een mond open gedaan heeft, ver
reiend te moede zijn. Hij zal. dunkt mi
ipoedig ervaren, dat mr Zaaijer eerder
luiledige vergelding van hem zal
[en. dan bereidheid wil tonen om, t
lerste de beste wenk, zijn dossier terzijde
leggen en hem in vrijheid te stellen.
Een man, die voor landverraad ma;
één straf kent: de doodstraf, maar d
nderzijds het Nederlandse volk wel
{rondig kent. dat hij de taartjes aan c
toitsers verkopende bakker voldoende
[estraft vindt met een paar jaar vei
lering uit zijn buurt, omdat hij weet
lie buurt daarmee óók tevreden is.
„Wij zyn zo'n beetje aan het eind
tns werk", aldus mr Zaaijer. Er resten
ongeveer 500 zaken en dat zijn niet
e gemakkelijkste. Er zitten nog kopstuk-
en onder, wier dossiers heel wat wer«
even. Poos en Slagter b.v hadden eer
groot dossier."
t is in deze jaren, dank zij het bij
onder karakter van deze rechtsfdeging.
Je opeens met 100.000 verdachten kwam
zitten, uitzonderlijk druk geweest. Niet
lleen moest de dienst van de grond af
rorden opgebouwd, er diende ook mate
iaal te komen om mee te werken en zc
Zaaijer tot de stoel van zijr
rpisten toe moeten organiseren, voor zijr
arket op gang was. De geweldige hoe-
eelheid werk is met te weinig hulpmid-
te gering aantal mensen
edaan. Een gewone rechtbank steunt op
rvaring, heeft bovendien een niet zo
aantal delinquenten en de gelegen-
eid de zaken rustig te overleggen.
Hier dromde alles samen in Mei 1945.
kwamen duizenden mensen, die zich
onrechte gegrepen voelden. De opzet,
n iedereen gelegenheid te geven over
grieven te laten praten door een ver-
«enwoordiger, is op een échec uitgelo-
n. Want er vormden zich onafzienbare
es en het eind van het lied
uren gesloten moesten worden, omdat
door het gepraat over de betrokkenen,
ets aan hun zaken gedaan kon worden
Alleen een goed recherche apparaat
de proc.-fiscaal hier hulp bieden. En
dat betreft heeft mr Zaaijer het uit-
mderlijk getroffen. Hij zegt ervan: „De
elitie hier (bij de Haagse politie begon
ir Zaaijer in 1928 zijn loopbaan als
Jsp- inspecteur) heeft direct begrepen,
goede kern van geschoold perso-
n eerste vereiste was. Daarvan
!b ik verbazend veel plezier gehad
aar andere P.R.A.'s en P.O.D.'s soms
erkten zonder een enkele ervaren poli-
tman, kreeg ik een grote groep ge
hooide mensen tot m'n beschikking,
laromheen zich een andere groep even
ithousiaste werkers schaarde. Het wa-
idealisten, die zich, toen nog." zegt
met spijtige reserve, „voorstelden een
itionale zaak te dienen. Dat was het
ituurlijk ook. Maar later heeft men hun
beid op schandelijke wijze in discrediet
bracht. Men heeft hen de modder niet
«paard en dat is zeker een schandelijke
lardering voor belangrijk werk ge
test.
Het kon niet uitblijven, dat bij een der-
lijke geïmproviseerde dienst wel eens
regelmatigheden voorkwamen. Er wa-
1 ook wel eens elementen in dienst, die
grote ongelukken hebben zich hier be
slist niet voorgedaan Aan de mensen
heeft het niet gelegen, dat tenslotte de
Bijzondere Rechtspleging niet zo verlo
pen is. als wij ons in eerste instantie voor
gesteld hadden, dat het gaan zou.
Ondankbaar is het werk geweest en
het begrip ervoor was steeds uitermate
gering. Behalve bij de advocaten. Die
hebben me steeds gesteund, dat mag óók
wel eens gezegd worden. Het is onze eer
zucht geweest, de hele affaire in een zo
kort mogelijke tijd, zo goed mogelijk op
te knappen. Een zware eis, waarbij de
ene keer de kortheid en een ander maal
de gedegenheid in het gedrang kwam."
Deze opmerking herinnerde aan een
andere, dat de zaak Schreieder een voor
velen onbevredigend einde neemt, ten
gevolge van ondeskundige behandeling
tijdens het vooronderzoek.
„Van Schreieder wisten we alles", aldus
mr Zaaijer. „Door de zaak Van der Waals
waren wij precies op de hoogte geko
men van al zijn bewegingen, bedoelin
gen, en verantwoordelijkheden. Hij is be
slist geen oorlogsmisdadiger".
Er zijn scherpe tegenstellingen tussen
de proc.-fiscaal en zijn directe onderge
schikten geweest, juist dank zij het feit.
dat de dienst geïmproviseerd was. Het is
b.v. voorgekomen, dat mr Zaaijer van
mening was, dat een bepaalde delinquent
vrij gelaten moest worden en een P.RA.-
chef oordeelde, dat hij achter slot hoorde
en dienovereenkomstig handelde. Dat
moest natuurlijk tot conflicten aanleiding
geven. In het bijzonder met een autori
teit als mr Zaaijer, die, het is al gezegd,
niet bepaald een figuur is om zich op
een bepaald spoor te laten dringen.
Vraagt U hem nu of hij, aan het eind
van deze taak gekomen, tevreden is, dan
kykt hij uiterst gereserveerd.
„Indertijd, bij de behandeling van de
zaak Piek, heb ik al eens iets gezegd
over de ideëen, die omtrent het ten uit
voer leggen van vonnissen bij de bijzon
dere rechtspleging leven. Ik ben sinds
dien alleen in het geval Rauter nog naar
buiten opgetreden. Dat zegt voldoende
over mijn waardering. Ongetwijfeld zal
er bij een slotzitting van het Bijz. Hof
nog gelegenheid zijn er wat meer ov
zeggen".
Ook de collaboratie is er in verhouding
goed afgekomen in Nederland. Een
egoïstisch en hebzuchtig volk als het Ne
derlandse. dat zijn eigen voordeel zoekt,
collaboreert gemakkelijk. Daarom is hef
goed, dat de meest ergerlijke collaboratie-
gevallen direct na de bevrijding streng
gestraft zijn en de latere er, in verhou
ding, wat beter zijn afgekomen. Waar
velen fout waren, is het altijd moeilijk
aar enkelingen met stenen te gooien."
Maar ook hier is mr Zaaijer niet tevre
den. Omdat hij geen man van conjpromis-
Hij
dat niet als student, toen hij
Actie ingezet onder motto: Koop geen onnodige dingen
(Van een bijzondere medewerker)
De telefoongids van Stockholm is een onhandelbaar ding. Niet omdat hij ongeveer
drie maal zo dik is als zijn „collega's" uit de grote Ned. steden; maar omdat
Nederlandse begrippen zijn „binnenwerk" een chaos is. Het ljjkt wel of de Zweden
het alphabet niet steeds beheersen. Zolang het om de achternamen gaat, zijn er geen
moeilijkheden. Die staan even overzichtelijk in de gids van Stockholm als in alle
andere gidsen. Maar met de voornamen schijnen ze het zo nauw niet te nemei
Carlesson staat voor B. Carlesson. maar na S. Carlesson. En op de volgende blad
zijde staat dezelfde achternaam weer met de voorletters schots en scheef door elkaar.
Natuurlijk is er van een chaos geen sprake. Maar de Zweedse telefoongidsen heb
ben hun geheim; en men kan dit geen betere naam geven dan: 't geheim van de titel.
Iedere Zweed bezit behalve een voor
naam ook een titel; hij is winkelier S. Ja-
cobson, leraar B. Lindborg of redacteur
R. Tigerström. En wie nu winkelier S. Ja-
cobson wil opbellen, moet daarom eerst
onder de J zoeken; heeft hij dan de lange
rij Jacobsons gevonden, dan zoekt hij
achter deze naam de w van winkelier
pas hierna de S. van zijn voornaam.
Voor Nederlandse begrippen is deze
werkwijze natuurlijk omslachtig en on
handig. De tijden van „meester schoen
maker" en „meester timmerman" liggen
voor ons dan ook in een te ver verleden.
Maar in Zweden speelt de titel nog een
belangrijke rol.
Voor de Ned. tourist is Zweden een duur
land. Zolang hij de Zweedse prijzen om
rekent in guldens, zal hij vaker de op
merking „ach, wat duur" maken dan „Hé,
dat is goedkoop" zeggen.
Wie voor zijn Zweedse reis eens geen
gebruik van trein, boot of vliegtuig wil
maken, kan sinds enkele jaren ook met
de bussen van de Zweedse Maatschappij
Linjebuss reizen. Deze brengen hem door
Duitsland en Denemarken in het oude
stadje Halsingborg in Zuid-Zweden.
Van hier naar Stockholm neemt hij de
trein, hetgeen hem zijn eerste schrik op
levert. Gezien de niet al te ruime
raad deviezen die hem ter beschikking
staat, vraagt hij een enkele reis derde
klas. En deponeert met een pijnlijk ge
zicht de 38 kronen en 40 ören, die hij
hiervoor moet offeren.
Hij rekent snel uit, dat dit overeenkomt
met f 28. En hij gaat vergelijken: in
derland kan ik voor dit bedrag 14 keer
van Den Haag naar Amsterdam re
dat betekent veertien uur sporen; en hier
betaal ik hetzelfde bedrag voor een
van acht uren; de Zweedse Spoorwegen
zijn dus duurder dan de N.S.
Zo is het ook met de hotelprijzen en
met duizend en een andere prijzen.
Slechts een enkele keer valt een prijzen-
vergelijking in het voordeel van Zweden
uit of is er weinig verschil met ons land.
Niet duur voor de Zweden.
Een heel andere kwestie is natuurlijk
de vraag of Zweden ook duur is voor de
Zweden zelf. Met andere woorden, of de
verhouding tussen lonen en prijzen gun-
g is zodat een hoge levensstandaard
bereikt, dan wel of het omgekeerde het
moeilijk om over de levens
standaard van „de" Zweden te schrijven.
Het zal dus steeds mogelijk zijn voor
beelden te geven van Zweden, die in een
veel betere of in een mindere positie dan
,de gemiddelde" Zweed leven.
Hoewel er geen bevolkingsgroep is
vaarvan gezegd kan worden, dat zij
onder te zware omstandigheden moet le-
het wel zo, dat er ook in Zweden
nog arbeiders zijn, die voor een verbete
ring van levenspeil in aanmerking zou-
Die vreemde wereld: in heel Europa geldgebrek, in Zweden een overmaat aan
koopkracht, zodat elke winkelier zyn best doet zoveel mogelijk van de ruim
Mottende gelden tot zich te trekken. Hier heeft iemand een proefstand ingericht
voor snel bcreidbare voedselpraeparaten.
den kunnen komen. Het minst begun
stigd zijn dan wel de landarbeiders en de
werkers in de bosbouw.
Vandaar dat zoveel werkkrachten de
land- en bosbouw ontvluchten om i:
industrie een plaats te vinden. Voor de
oorlog was het verschil tussen lonen in
de industrie en bij de landboutv wel erg
hoog; namelijk 41 pet. Dit te grote
schil is nu door middel van overheidssteun
aan, en verdere mechanisatie van de land
bouw teruggebracht tot minder dan
procent.
Het is voor een vakarbeider geen uit
zondering als hij 7000 kronen per jaar
verdient; hetgeen ongeveer gelijk staat
aan het salaris van een kantoorbediende.
Een onderwijzer kan op 10.000 kronen re
kenen; een leraar zelfs op 12.000. Hierbij
komt nog, dat bijna alle Zweedse vrou
wen in het arbeidsproces zijn ingescha
keld, zodat een echtpaar samen over een
zeer behoorlijk inkomen kan beschikken,
dat hen in staat stelt ook tegen de voor
ons' zo hoge prijzen belangrijke aankopen
te doen.
Een punt van bijzondere zorg voor de
Zweden is wel de huishuur. In de steden
woont iedereen in flatwoningen, waarvan
vooral de moderne flats ware voorbeelden
van comfortabel wonen zijn. Centrale
verwarming, warmwater-voorziening en
ijskast zijn hier even normaal als in
Amerika. Het gesjouw met vuilnisem
mers is vervangen door een centrale af-
valkoker, die in het trappenhuis op elke
verdieping een stortklep heeft.
Te veel koopkracht.
Het wonen in een dergelijke moderne
woning is vooral voor de huisvrouw een
genot; maar dé prijzen zijn er ook naar.
Een flatje, dat uit drie kamers en een
keukentje bestaat, kost zeker f 130 per
maand. En dit is heus geen voorbeeld van
een der duurste woningen; het kan ook
voorkomen dat de huur van een flat van
dezelfde grootte f 160 of nog meer per
maand kost.
Dit betekent niet, dat de Zweed prac-
Mr J. ZAAIJER
secretaris was van het tweede comité,
dat tegen het BelgischNederlands
drag ageerde (Mussert was secretaris
het eerste comité geweest) en ook niet
tijdens de bezetting, toen hij. al in 1940.
moeilijkheden met zijn superieuren in de
rechterlijke macht had. wat in 1942 tot
zijn heengaan noopte.
„Neen", zegt hy by het afscheid, „ille
gaal ben ik nooit geweest. Dat wil ik na
drukkelijk vaststellen. Maar ik heb ver
zet gepleegd op de plaats waar ik stond"
Een woord dat wrevel zal opwekken,
maar de man, die het spreekt, typeert.
tisch alleen voor zijn huur moet werken.
Voor „de gemiddelde Zweed" bedragen
de kosten voor zijn noodzakelijk levens
onderhoud ongeveer de helft van zijn in
komen; de verhouding tussen lonen er
prijzen is dus zeker niet ongunstig.
De Zweden geven dan ook veel geld
uit. In vergelijking met de vooroorlogse
jaren is er een belangrijke stijging merk
baar bij de verkoop van fietsen, auto's
radio's en talrijke andere artikelen. Ook
het reizen wordt veel meer beoefend dan
vroeger. Ongeveer 85 pet v;
Zweedse gezinnen is in het bezit
radio; op elke duizend
bijna 200 telefoonaansluitingen
auto's. Wanneer men deze percentages
voor de bevolking der grote steden wil
vaststellen, vallen zij nog veel hoger. In
Stockholm bijvoorbeeld is bijna op elke
twee inwoners een telefoonaansluiting.
De Zweedse regering is dan ook de me
ning toegedaan, dat de Zweden over een
te grote koopkracht beschikken. Men is
bang. dat het land de weg is ingeslagen,
die bij inflatie eindigt. Een grootscheepse
spaaractie is daarom ingezet, die het volk
ertoe hoopt te brengen zijn geld op de
banken te deponeren in plaats van er te
grote aankopen mee te verrichten. Het
import-programma voor 1949 betekent
een teruggang met het afgelopen jaar.
Nylonkousen zal men tevergeefs in de
Zweedse magazijnen zoeken; de merken
Amerikaanse sigaretten, die ook bij
bekend zijn, vindt men niet langer in
Zweden. Er zijn wel import-sigaretten te
krijgen, maar 't zijn allemaal goedkopere
soorten. Want de betalingsbalans met het
buitenland moet in evenwicht blijven.
Daarom ziet men op vele plaatsen de
affiches, waarop de kop van een zebra is
aangebracht en waaronder geschreven
staat: „Koop geen onnodige dingen. U
koopt toch ook geen zebra".
Ik tvas geheim agent in oorlogstijd (19)
VASTGEKETEND AAN MIJN STOEL
MAG IK NIET SLAPEN
(Van een speciale medewerker)
„En U blijft hier net zo lang zitten tot U wilt praten", zegt de kleine S.D.-er, die
zich Kramer noemt. Hy glimlacht vriendelijk, terwijl hjj de handboei om mijn
rechter pols doet en deze aan de onderste sport van het stalen stoeltje bevestigt,
waarop ik heb moeten plaats nemen. Kramer lijkt me meer ontwikkeld dan de
anderen, die er tamelyk stompzinnig uitzien. Hij blijkt ook verreweg de spraak
zaamste te zijn. Gedurende de hele reis van Driebergen naar Den Haag heeft hij
vriendelijk met me zitten babbelen en daarbij begrip getoond voor mijn ergernis
over dit plotselinge einde van mijn werk. Daar zal ik wel overheen komen, zegt
hij. Ik zie er verstandig genoeg uit om de consequenties van mijn daden te willen
aanvaarden. Zo is het leven. En Krieg 1st Krieg.
We reden langs welbekende wegen
vooral in Den Haag voelde ik me bij het
zien van al die vertrouwde straten er
pleinen, tamelijk neerslachtig. Onzeker
heid en spanning zijn de wreedste vor
men van marteling. Maar door de span
ning krijgt men die bijzondere wilskracht
zonder welke men onherroepelijk
dergang gedoemd is. En spanning zal ik
nog genoeg te verwerken krijgen.
Gedurende de eerste twintig minuten
na mijn aankomst in het hoofdkwartier
der Sicherheitspolizei in Den Haag
spreekt niemand een woord tot
van mensen komen kijken, schudden de
mannen, die mij gearresteerd hebben, de
hand, feliciteren hen met hun succes en
luisteren naar het relaas van mijn ont
vluchtingspoging. Dit zijn de enige rus
tige twintig minuten, die ik in dit ge
bouw zal hebben.
Als de felicitatie-receptie voorbij is
komt Kramer op me toe en begint een
vriendelijk gesprek met me. Hij biedt
me zelfs één van mijn eigen sigaretten
aan: Ik stel hem voor er zelf ook één te
nemen, maar hij geeft de voorkeur aan
zijn eigen merk.
,.U zult ze later nog nodig hebben",
zegt hij. „en U heeft er niet al te veel".
„Alsof ze zullen toestaan, dat ik rook",
lauw ik.
Hij lacht. „U schijnt te denken, dat U
de folterkamers terecht bent gekomen.
Vertel U me eens, wat denkt U dat we
met U gaan doen?"
Ik rook mijn sigaret, die ik met mijn
vrije hand vasthoud en geef geen ant
woord.
.Gelooft U werkelijk al die gruwelver-
halen over ons? Die stomme illegale pers
jullie staat er vol van. maar
blijft onzin. Zie ik er uit alsof ik U de
ogen zou uitsteken en Uw tong
trekken of roodgloeiende naalden onder
Uw nagels zou steken? Nou hoe vindt U
dat?"
Ik moet eerlijk bekennen, dat dit niet
het geval is.
„Nou dan", zegt hy. „U gebruikt ten
minste Uw verstand."
Gestapo
„Dat wil zeggen, U ziet er r
t, maar U bent niet de enige
de S.D.".
Ik ben niet van de SJD." spreekt hij
verontwaardigd. Hij frommelt in zijn zak
haalt een kleine koperen penning voor
de dag. „Kyk", zegt hij.
Ik bekijk het ding en lees: „Geheime
In Stockholms buitenwijken staan hypermoderne flatgebouwen, -
makken voorzien, een lust om in te wonen, maar... de schrik vi
male Zweedse beurs
Dezer dagen lees ik in ,J3e Waag
schaal" over het Amsterdamse experi
ment van bijzondere diensten voor
buitenkerkelijken. De schrijver is tot
de ontdekking gekomen, dat het on
mogelijk blijkt de vaste bezoekers er
van over te hevelen naar de officiële
kerkdiensten in de nabijgelegen Mui-
derkerk en hij somt allerlei redenen
daarvan op. De voornaamste is wel,
dat de bekeerling niet past in het ka
der der hedendaagse gemeente en dat
die gemeente feitelijk geen raad weet
met vreemde eenden in de bijt. Om
maar eens iets te noemen: de huidige
kerk is over het algemeen samenge
steld uit de typische bevolkingslaag
der kleine burgerij: middenstanders,
winkeliers, kantoormensen en een be
paalde groep arbeiders, die zich vol
komen onderscheidt van het meren
deel der arbeiders. In de kerk zit
ten de mensen, die een zekere wel
stand genieten en die daarin een be
staanszekerheid vonden. Men mist
er alles of zo goed als alles wat
armer of rijker is, dommer of geleer
der. Nu is het bij het spreken en pre
ken zo gesteld, dat elke dominee de in
vloed van zijn hoorders ondergaat.
De prediking van het Woord Gods
richt zich nu eenmaal altijd tot men
sen in een bepaalde situatie. Johan
nes de Doper preekte ook onderscheid
makend tot soldaten, farizeeën, tol
lenaren en koning Herodes. Maar in
dit noodzakelijke en begrijpelijke
zich richten tot een bepaald gehoor
ligt meteen een gevaar verborgen:
men dreigt zich meer ondergeschikt
te maken aan zijn kerkbezoekers dan
aan de Schrift; men gaat het zyn
mensen naar de zin maken. Ik geloof,
dat dit onopzettelijk en onbewust al
eeuwen lang geschiedt. Om een paar
voorbeelden te noemen: ik ken pre
ken genoeg van onverdacht-rechtzin-
nige herders en leraren, waarin deze
bovengenoemde bevolkingsgroepen
worden uitgekleed en daarna terecht
gesteld. Daarin heten de geleerden
dan aanhangers van de valselijk dus
genaamde wetenschap en daarin tre- jaren
den de arbeiders op als dit goddeloos
en overspelig geslacht, als een nieuwe
schare, die de wet niet kent. En in
één adem door kan men dan bepaalde
overtuigingen van de kerkgangers
verheerlijkt horen zonder enige be
denking, zonder enige aarzeling. Daar- nTnpr,pn
aan maakte Da Costa zich al schuldig,
zij een veeg uit de pan zullen krijgen.
Ten aanschouwe en ten aanhore van
de overige gemeenteleden, die zich in
hun handen wrijven en de steek
„goed" vinden. Als dat nog een poosje
zo doorgaat, kunnen we er zeker van
zijn, dat de Kerk over idem zoveel
n nieuwe algemene
dienst nodig heeft om de noden
gemeente
i groep onder ogen
m verzamelt Christus ook
Zijn Woord en Geest Zijn
t die vervreemde volks-
zr hoe zal men hen doen
de normale godsdienst
oefening? Als ze de Kerk binnen lo
pen, zullen ze terstond merken, dat
ze in vreemd gezelschap geraakten.
Elke bevolkingsgroep heeft nu een
maal zyn eigen manieren, zyn eigen
adat. En elke bevolkingsgroep heeft
toen hij op vermeend schri/tuurlyke ook 2Ün gedachten over de wijze
gronden de slavernij wilde gehand- waarop m™ ia
haafd zien en toornde tegen petrolie- verkeren
lampen. En daaraan bezondigde zich de bekeerlingen de hoogste xdealen:
zo waar ook Hoedemaker, toen hij in bun omgang met Christus doet hen
zijn dagen de strijders voor sociaal verwachten een gemeente te treffen
recht maar meteen op één hoop wierp zonder vlek of rimpel. Hoe worden zy
INDRUKKEN UIT DE
VOLKSWIJK
met de „grabbelende
in die verwachtingen bedrogen. Hoe
brood en spelen" schreeuwt. Ik ben alledaags zijn de gesprekken, die
overtuigd, dat in hun dagen de kerk
bezoekers zulke uitlatingen
vreugde hebben aangehoord
de preek voorafgaan. Hoe verzekerd
pleegt men zich in het Huis des He-
gedragen, hoe oneerbiedig
dat i
onkerkelijkheid daaraan te wijten
valt. Er moet toch iets aan de predi
king hebben gehaperd, waardoor tel
kens mensen vervreemd raakten van
de Boodschap Gods. En zeg nu niet
dat het Woord een zwaard is dat ve
len dus daaraan geërgerd zullen wor
den, want het Woord is een twee-
ijdend zwaard en niet hieror
de hedendaagse burgerlijk. En dan de
struikelblokken: de eigen zitplaatsen
en het busje voor het plaatsengeld.
Zeg niet, dat men in een bioscoop toch
ook voor zijn plaats betaalt. Want de
bekeerling heeft het bioscoop-tijdperk
achter de rug en verwacht hier juist
iets geheel anders. Maar de kerkse
mensen verstaan dit niet. Ik merk het
uit brieven en gesprekken,
weggelopen, omdat allen onder het zich verdedigen tegen vermeend valse
oordeel betrokken werden, maar om
dat één bepaalde groep alleen getrof-
werd. Zoals tegenwoordig heel
ambtenaren zich weinig op hun ge
mak naar de kerk begeven, omdat ze
van te voren kunnen vermoeden, dat
beschuldigingen. Ach, toe, denk
morgen nu eens aan en vraag u af:
als hier een bekeerling mijn kerk bin
nen kwam en mij zag zou hij terug
komen of voorgoed wegblijven?
WIJKPREDIKANT
Staatspolizei. 536". Om de één of andere
reden dringt het niet tot me door e
maakt geen indruk op me.
„Nooit van gehoord. Waarom blijft U
niet in Duitsland?" vraag ik.
Een ogenblik kijkt hij me hoogst
wonderd aan. ,.U moet toch van on:
hoord hebben. Iedereen spreekt ove
Gestapo".
De schok maakt me misselijk. De
tie heeft mijn brein zo beneveld, dat ik
in de volledige naam de beruchte afkor
ting niet gezien heb. Herr Kramer is na
tuurlijk verheugd over de uitwerking
van zijn woorden en begint vrolijk ana
loge namen te verklaren, zoals Sipo voor
Sicherheitspolizei en Schupo voor Schutz-
polizei, de gewone Duitse politie.
„Werkt U hier?" vraag ik scherp om
op het uitgangspunt terug te komen.
„O, nee", zegt hij. „Wij voeren slechts
de arrestaties uit. U wordt verhoord door
de mensen hier. Werkelijk buitengewoon
aardige mensen. Laat ik U dit zeggen,
mein Herr. er zal U geen haar van Uw
hoofd gekrenkt worden zolang U hier
bent."
„Zolang ik hier ben?"
„Bah, wat bent U sarcastisch. Best, dan
zult U het zelf wel zien."
.Daarvan ben ik overtuigd".
,Ik weet wel, dat U het niet zult ge
loven. U bent van streek gebracht door
die verhalen in de illegale kranten. Nie
mand, die hier voor het eerst binnenkomt
gelooft dat, maar later zijn ze allen vol
lof. Dat zeggen ze openlijk."
„Het verwondert me, dat ze nog kon
den praten." Ik heb nog steeds moed en
ben niet van plan er doekjes om te
winden. Dom. inderdaad, maar ik heb
nu eenmaal nog geen ervaring.
„U moet niet zo hatelijk zyn. meln
Herr," zegt Kramer stijfjes. „Ik vertel u,
dat alles wat we zullen doen is u hier op
deze stoel te laten tot u gesproken heeft.
U mag echter niet slapen Slaap is het
enige dat u onthouden zal worden. Voor
de rest kunt u eten en drinken en roken
Alles wat de heren zullen doen is met u
praten en trachten u tot rede te brengen.'
Herr Direhtor
nauwelijks uitgesproken als de
M/ ÖJL VhjOMXj
kunnen lezen:
dat,in oen Frans circus ,<2en
krokodil zich bijna verslikt had
In d<2 hear Santos Dumont.
Domme Santos l Stak zVi hoofd
In denatuurlyk dichtklappend^
krokodillckakcn-Het beest dacht
ij Santé, Santos In de moncL.
maakt het hart gezond
Wat alweer bewyst hoe gemakke
lijk de mensen mat hun hoofd
omspringen.
Hy
deur met een ruk geopend wordt- „Daar
Herr Krimdnal-Direktor!" zegt Kramer
staat onmiddellijk op. Hij klapt de
hakken tegen elkaar en heft zijn
de Nazi-groet. De kleine n
binnenkomt, gevolgd door vier anderen,
neemt niet de moeite de groet te beant
woorden en kijkt rond alsof hij iemand
zoekt. Dan ontdekt hij my, komt met
zakelijk gezicht op me af, schuift
stoel bij en gaat aan het tafeltje
mij zitten Hij heeft mijn porte
feuille en de andere papieren in dt
hand. De mannen, die me gevangen ge-
n hebben, trekken zich naar he
einde*van de kamer terug en de nieuw
aangekomenen staan achter en naas
Herr Kriminal-Direktor. Later zal ik
weten dat dit de slimme Joseph Schreie-
„Hoe is uw naam?" zegt hy koel.
„Kranenburg."
„Voornamen?"
„Johan Ferdinand!"
Eén der vier mannen lacht kort er
grimmig. „Zo staat het op zyn P.B-P'
„Ik wil uw ware naam weten!"
„Dat is mijn ware naam!"
„Dus u wilt niet spreken!" zegt
Schreieder nog steeds op koele toon. Dan
hij met de papieren in mijn rich
ting, wordt rood in het gezicht
schreeuwt: ,.U beseft zeker wel, dat deze
papieren voldoende zijn om u op te han
gen, zelfs wanneer u helemaal niel
„Misschien wel, maar ze zijn niet van
ij!" Zijn geschreeuw heeft me op de
n of andere onverklaarbare
»er op mijn gemak gesteld.
„Niet van u?" zegt hij, een ogenblik
overbluft. „U had ze op zak!"
,Ik bracht ze naar Utrecht
iemand anders te geven- Ik weet zelfs
niet wat er in staat!"
.Genoeg", schreeuwt hij en zijn ge
zicht is nu schrikaanjagend purper. Dan
slaat hy met gebalde vuist op de tafel
.Ik raad u aan op te houden met liegen.
Dat is de enige manier om uw huid te
redden Ik verzeker u, dat ik, als u mij
alles vertelt, maar dan ook volledig Alles,
mijn best voor u zal doen en zal zien,
wat ik u besparen kan".
,Ek kan niet meer dan de waarheid
zeggen," antwoord ik.
,Dan is het goed!" Hy kalmeert on
middellijk. Het is de eerste maal, dat ik
bemerk, dat al die woede slechts komedie
,Ik moet u dan het volgende zeg-
U zult niet aangeraakt worden en
u zal geen leed geschieden- Dat is tegen
ze etiquette en tegen onze eer. Maar
zult moeten spreken. Dat hebben ze
allemaal gedaan en we hebben hier men-
groter formaat dan u gehad. U
eten en drinken krijgen, doch
geen slaap. U blijft op deze stoel zitten
tot we de hele waarheid uit u gekregen
hebben! Verstanden? En voor het geval u
denkt, dat u het wel kunt volhouden, zeg
ik u, dat het record 120 uur is en op
staat van een leider van de onder
grondse pers. Wanneer u een poging wilt
wagen om een nieuw record te vestigen,
dan laat ons dat koud! Ik geef u nu over
deze heren- Auf Wiedersehen, Herr..
Kranenburg!"
Zijn superieur lachje bij deze laatste
woorden geeft me een gevoel of mijn
maag in mijn lichaam omgedraaid wordt
ik vraag me af wat het volgende be
drijf zal brengen.
Het volgende bedrijf is een verhoor van
72 uren.-.
TWEE BROERTJES DOOR HET IJS
GEZAKT EN VERDRONKEN.
Te Doornenburg in de Over-Betuwe
jn twee zoontjes van de familie Jansen
door het ys gezakt en verdronken. De
jongste, van negen jaar, zakte het eerst
door het ijs. waarna de oudste, van vijf
tien jaar, hem trachtte te redden-
In Hat wcreldclrcus werd Noor.
w®9<2n. uitgenodigd zich naar t3
vlijen In da npn-agressie mciTI
van da "Russische baar.
„Brrr zeggen óz Noran€a_
tcracht.
Maar in Amsterdam propte hat fWt
het kostbare hoofd bereids in—
da €.V.C. kakendie hot cnc si
garettenmerk na het andonz ook
al verslinden.
6n de Indische rpeyrouw Okeefe
wordt door dia bóyénstbeste Au
straliërs In de kaken der. verban
ning gegooidomdat haar blanke
mam nu toch dood Is
t
Terwijl niemand er zeker van is ,of
de Nederlandse regering toch nog
niet zal verdwyncn w de V2,ilighcj<i-
raadse resolutie-muil
Om nog ta zwygen
van de Rongaarse
kakendie bezig zün
de bosten van dat
land te vermalen
Zelfs de Willem Ruys
had labs met kaken te maken.
Met schip vertrok 2o minuten la.
ter naar Batavia omdat een passa-
gier haar gebit vergeten had.
Genoog kaakgekraak6r zyn nog
andere gevaarlyke dingen op aar.
het echtgenoteschap in de KJoaany.
ama AmbcostaminAfrika b.v.
Vroeger werden die dame6 by adv
telyke twisten levend begraven
nu alleen nog maar afgerammeld
Een bewejs hoe verheugd onze vrou-
wen mogen /yn dat ze niet - Kjcoe'
anyama - Ambocitcn huwden.
Zelfs al namen zc geen 15.000
dollar bruidschat meezoals da
dames die schreven op da advan-
ton tie van die Amerikaanse inge
nieur, die meende recht te heboan
op oen dengelyk „smar[£,^2Jd we
gens teleurstellingen
Geen transacties voor Karei Links
«n "Hondrrk G re ven
7^(die,met Wur» vrouwen,
