Otto von Bismarck
KIEUWE LEIDSCHE COURANT
8
VRUDAG 27 AUGUSTUS 1948
Terug op Vaderlandse bodem
„WEER BAAS OP EIGEN ERF"
13 Maant 1945 is niet te vergelijken met
80 November 1813, toen óók een Oranje
uut ballingschap in 't vaderland terug
keerde. Op bladzij 782 van Groen van
Prinsterer's Handboek hebben we een
dikke potloodstreep gezet bij de regels:
„De Prins van Oranje te Soheveningen
en in Den Haag. Onbeschrijfelijke vreug
de. Een schaterende menigte, die zioh
golvend voortstuwde, liet geen plekje
ledig op de straten en ontzag hoeven
noch raderen voor een glimlach van den
geliefde".
Ja, zo was 't in 1813 en hoe zou 't
zijn als Koningin Wilhelmina de vader
landse grond weer betreden zou? Voor
vaste waarheid is wel eens verteld, dat
vissers stiekum een paar sloepen in ge
reedheid 'hadden gebracht om 'hun Ko
ningin af te halen. Zij. was immers in
Engeland en op een goede dag zou na-
tuurlijik een oorlogsschip voor de kust
verschijnen om de geliefde Landsmoeder
weer bij haar volk te brengen. Ja, zó zou
H gaan, en daarom zorgden die stoere
vissers er voor, dat de sloepen al klaar
Maar zo is de terugkeer van Koningin
Wilhelmina in Nederland helemaal niet
gegaan. Dat de Koningin naar die dag
reikhalzend uitzag daar waren we
allen van overtuigd. In de Brabantse en
Zeeuwse plaatsen, die reeds bevrijd wa
ren, stond op de aangeplakte bevrijdings-
proolamatie te lezen:
„Ik hoop spoedig op Nederlandse
bodem terug te keren om met mijn
verantwoordelijke raadgevers de lei
ding van 's lands zaken weer op mij
te nemen. Dat Gods zegen op U allen
ruste".
U Was in 't begin van Maart 1945, dat
de Koningin de wens te kennen gaf een
bezoek te brengen aan dat deel van Ne
derland, dat reeds bevrijd was. We kun
nen er van op aan, dat allen, die van
dit plan hoorden, 't sterk hebben afge
raden. Want 't was nog erg gevaarlijk in
Zeeland en Brabant. De Duitsers gingen
nog geregeld door met het door gealli
eerden bezet gebied onder kanonvuur te
nemen en bovendien vielen er telkens
V I-projectielen, die al heel wat slacht
offers hadden gemaakt.
't Is bekend: onze Koningin heeft een
sterke, onbuigzame wil. Wanneer zij
zich eenmaal iets voorgenomen heeft, is
er heel wat nodig om haar van dat voor
nemen af te brengen. Ook de legerleiding
der geallieerden opperde bezwaren. Maar
met hetzelfde resultaat: de Koningin
wilde naar Nederland. Toen werd 'beslo
ten, dat 't bezoek in 't diepste geheim
zou plaats hebben: de Duitsers mochten
er van te voren niets van merken.
In een Dakota werd de Koningin naar
het vliegveld bij Brussel gevlogen. Ten
huize van de Belgische Koningin-Moeder
werd de nacht doorgebracht. Generaal
Eisenhower had een zware Amerikaanse
legerauto beschikbaar gesteld, geheel
gepantserd en van „kogel proof" glas
De Verenigde Vergadering
op 6 September
Bij het thans verschenen K. B. van 20
Aug., zijn overeenkomstig art. 52 der
Grondwet, de beide Kamers der Staten-
Generaal tot een openbare en verenigde
vergadering bijeengeroepen voor de
plechtige beëdiging en inhuldiging van
H. M. Koningin Juliana, welke zoals
reeds gemeld Maandag 6 Sept. om
kwart over tien in de Nieuwe Kerk te
Amsterdam plaats zal vinden.
DE SPORTFANTASIE IN HET
STADION.
Na de intocht van de kampioenen van
dit jaar op 4 Sept. in het Olympisch
Stadion te Amsterdam en na de Olym
pische équipe, onder leiding van Karei
Lotsy, zal mevr. Fanny BlankersKoen
als representante van de Ned. Sport, de
gevoelens van dankbaarheid en trouw
jegens ons Vorstenhuis vertolken. Wim
Slijkhuis zal fakkeldrager zy'n en zo de
Intocht van de Olympische ploeg aan
kondigen.
gende morgt
^Iven^óór half een bereikte de kleine
stoet het Zeeuws-Vlaamse grensdorp
Eede-Aardenburg. De Koningin stapte
uit de auto en langzaam wandelend
overschreed zij de met een streep aan
gegeven grenslijn. Wat zal er 'toen in
haar zrijn omgegaan.Op 13 Mei 1940
had zij 't Vaderland verlaten en nu, op
13 Maart 1945, keerde zij er terug
De mensen konden niet spreken van
ontroering, toen zij in die dame, gekleed
in een bruin ma ntelcoetuum, hun Ko
ningin herkenden. Opeens zette er één
't Wilhelmus in, dat door allen snikkend
en wenend werd meegezongen
Het zwaar verwoeste stadje Sluis ont
ving de teruggekeerde Vorstin onder
eerbiedige stiüite. Maar toen de mensen
goed 'beseften van welk een historische
gebeurtenis zij getuige waren, brak een
geestdriftig gejuich los als maar zelden
is gehoord.
We zouden van deze tocht nog heel
wat kunnen vertellen, maar daarvor ont
breekt de ruimte. Wie er meer van we
ten wil, moet het prachtige boek van
Gerard Rutten „Ons Koninklijk gezin in
bevrijd Nederland" maar eens te lezen
zien te krijgen, 't Werd door Zomer en
Keuning te Wageningen uitgegeven em
staat vol prachtige foto's.
't Zou nog bijna twee maanden duren
eer heel Nederland bevrijd was. En welk
een maanden zijn dat geweest
In vast en sterk geloof had Koningin
Wilhelmina gezegd': Wij zullen deze strijd
winnen. En haar geloof werd niet be
schaamd. God gaf de overwinning em op
de avond van 5 Mei 1945 kwam het
blijde bericht, dat de Duitsers zich aan
Montgomery hadden ovefgegeven.
De woorden, die onze Koningin op de
dag der bevrijding sprak, waren alle Ne
derlanders uit de ziel gegrepen:
„Onze taal kent geen woorden voor
hetgeen In ons aller hart omgaat in deze
ure van bevrijding van geheel Neder
land. Eindelijk zijn wij weer baas o]
eigen erf en in eigen haard. Verslagen
is de vijand, van Oost tot West, van
Zuid tot Noord, verdwenen het vuurpe
loton, de gevangenis en het martelkamp.
Voorbij de nameloze druk, de nimmer
rust latende gedachte aan vervolging,
welke vijf jaar lang U heeft beangst.
Voorbij is de verschrikking van de hon-
De lezers onzer dagbladen hebben 't mogelijk gemaakt, dat een aantal radio
toestellen kon worden aangekocht voor onze jongens in Indië. Op de foto ziet
men mevrouw Spoor het eerste toestel aanbieden aan de patiënten van het
militair hospitaal te Tjimahi. „Het doet m\j buitengewoon genoegen" zo
schrijft ons mevrouw Spoor „u te kunnen mededelen, dat deze toestellen bij
de patiënten zeer in de smaak zijn gevallen."
Het Leidse sterftecijfer in de toekomst
Belangrijke stijging
lijdelijk
(Van i
statistische medewerker)
Het sterftecijfer in ons land is vooral
in de na-oorlogse jaren sterk gedaald en
deze daling heeft zich zó ver voortgezet,
dat de sterfte thans verbluffend laag is.
Voor 1948 is het sterftecijfer tot nu toe
slechts 7.7 per duizend en per jaar, ter
wijl het omstreeks 1860 nog ongeveer 30,
dus bijna het viervoudige daarvan was.
Waaraan danken wij deze sterke da
ling? Hebben wij zoveel doodsoorzaken
overwonnen'? Tot op zekere hoogte: ja!
Inderdaad heeft de medische wetenschap
in de laatste eeuw in de strijd met tal
van ziekten de overwinning behaald;
daarnaast hebben allerlei sociale en
hygiënische toestanden een verbetering
ondergaan, die de levenskansen vergroot
Een halve eeuw ontplooiend stuwend
vrouwenleven
Vrouwen schrijven haar
historie
Een boek van vrouwen en haar taak,
haar arbeid, haar streven en haar verant
woordelijkheid. Een boek. dat niet alleen
een eerbiedig geschenk aan de Eerste
Vrouwe van Nederland betekent, maar
tevens gezien moet worden als een docu
ment van historische waarde, omdat het
een klare indruk geeft van de kentering,
welke zich in een halve eeuw tijds heeft
voltrokken in het maatschappelijk leven
der vrouw.
De vluchtigheid van een tentoonstelling
is niet bij machte een blijvende indruk
te vestigen van zulk een belangrijk le
vensproces, dat zich niet dan ten koste
van zeer veel strijd en veerkrachtige
vasthoudendheid heeft kunnen ontwikke
len. Daarom heeft de Stichting „Tentoon
stelling De Nederlandse Vrouw 1898
1948" terecht gemeend, dat een goed ge
documenteerd boekwerk het populair-se-
rieuze geëxposeerde moest bestendigen.
Een grote verdienste van dit boek is, dat
redactieraad en samenstelster zulk een
uitnemende keuze hebben gedaan bij het
uitnodigen van medewerksters. Het feit
alleen al, dat wel-onderlegde vrouwen uit
verschillende levenskringen de uitwer
king der emancipatie op vrijwel alle ter
reinen des levens weten weer te geven
dat zij daarbij de rijke stof nauwelijks
de enkele haar toegemeten pagina's
kunnen samenvatten, bewijst, welk een
evolutie het leven van de Nederlandse
w heeft doorgemaakt sinds 1898, toen
haar stem in het openbaar leven werd
gehoord noch geacht, toen het jonge
meisje de beslotenheid van het gezin
slechts ruilde voor de nieuwe beperkt
heid van het eigen gezin en men neerzag
op vrouwen, die in ondergeschikte posi
ties de handen uit de mouwen staken.
Toen de vrouwenarbeid met een glimlach
werd genegeerd en een enkele strijd tegen
dit onrecht met het geringschattend
„blauwkous" werd betiteld.
Beziet men-thans de positie van de
iuw in het openbare leven, in sociale
kerkelijke arbeid, in maatschappelijke
politieke functies, dan wordt het dui
delijk, dat dit boek veel te zeggen heeft
ïvens een stimulans is voor de vrou-
van Nederland om niet alleen de
veroverde plaats waardig te blijven, doch
Ex-predikant dr H. W. van der Vaart Smit
voor de Perszuivering
„Kerkniemvsredacteur Sclieps verdiende 10 maal concentratiekamp
(Van een onzer verslaggevers.)
„In Mei 1940 trachtte ik in overleg met de heren Colyn en Mussert een ministerie
te vormen, waarin ik dan als lid van de N.S.B. zitting zon hebben," aldus dr H. W.
v. <L Vaart Smit, ex-hoofdred. van het Ned. Chr. Persbureau, gisteren voor de
Perszuivering.
Zijn houding als lid van de NSB trachtte
verd, die in kamp Westerbork zit opgeslo
ten, te rechtvaardigen door hierdoor de
goede Ned. zaak te dienen.
Verd. ontkende, dat door zijn toedoen
ooit iemand is veroordeeld geworden door
de Duitsers. Als hoofd van het Haagse bu
reau van het A.N.P. heeft hij zeer prettig
samengewerkt met de toenmalige direc-
Het heeft verd. leed gedaan, dat artike
len van hem zijn opgenomen in „Volk en
Vaderland" en „De Waag".
In een brief aan Max Blokzijl werd een
aanval gedaan op de heer W. F. C. Scheps,
die tiendubbel het concentratiekamp ver
diende, mede als helper van prof. dr
K. Schilder, aldus verd. „Deze houding
handhaaf ik thans nog, al is het niet mijn
bedoeling geweest de heer Scheps te ver-
Scherp critiseerde mr Vonkenberg dit
schrijven aan Blokzijl, waarin goede Ne
derlanders in het gevaar werden gesleept,
ook al is dit uit het oogpunt van concur
rentie geschied.
In twee andere brieven aan Max Blok-
Sijl wordt een meer aggressieve houding
aangeprezen, onder de dekmantel var
Christendom, teneinde een Chr. dagblad
op te richten met nat.-soc. strekking. Vol
gens de pres, een zeer bewuste poging om
de Ned. Chr. pers te nazificeren en dal
n.b. door een ex-Geref. predikant. „Alles
wilde ik in Chr. geest houden, hetgeen
botste met de Duitse maatregelen" e:
oud-predikant probeerde zich geheel te
rechtvaardigen door zijn quasi-Chr. ge
voel. Een gevoel overigens, waarmede de
pres., mr Vonkenberg, niet gaarne nader
mede wilde kennis maken.
Nog steeds ziet verdachte niet in, dat
het nationaal-socialisme in strijd met
het Chr. geloof is. Voor lasteringen aan
het adres van de Ned. Regering in Lon
den, doorgegeven aan het A.N.P.. achtte
Verd. zich niet verantwoordelijk.
In een speech in 1941 werden predi
kanten beschimpt, die alleen te eigen
bate streden voor de Chr. organisatie.
Verd. zag, volgens zijn zeggen, in 1941
nog niet in, dat de Duitsers naar de haar
den van het verzet zochten. „Geheugen
stoornis in het kamp", constateerde de
pres., evenals de onbekendheid met een
scherp aanvallend artikel over de Vrij
metselarij. Als hoofdredacteur van „Evan
gelie en Volk" maakte dr v. d. Vaart
Smit propaganda voor het nat.-soc. en
viel de houding van ds Niemöller aan.
„En dat in een blad, dat de titel „Evan
gelie en Volk" draagt", aldus de pres.
Het Joodse ras is een parasiterende
en bolsjewiserende plaats in onze sa)
leving gaan innemen dat was
citaat uit „Evangelie en Volk". ,Maar ik
heb veel voor de Joden gedaan", pleit
verd. heel zwak.
Ook de aanval op prof. dr K. Schilder,
die het eerst de hand ophief tegen het
nat.-soc., werd compleet voorgelezen. „Dr
Schilder ging te ver in zijn politieke
vallen", wilde verd. beweren, terstond
omgeworpen door de pres., die de taak
van de predikant in oorlogstijd juist ook
op politiek gebied zag. Prof. Schilder
moest spreken en „De Reformatie" v
de het sterkste geestelijke verzet in Ne
derland.
„Zelf heb ik aan de gevangenneming vai
prof. Schilder geen schuld, aldus verd.
doch evengoed ging hij toch door prof.
Schilder verder in zijn pers aan te val
len. „Ik probeerde zelfs prof. Schilder
vrije te krijgen", trachtte verd. te bewe
ren, doch, volgens de pres., had verd. deze
poging openlijk in de pers moeten doen.
Verd. ontkende als Haags redacteur
van het „Alg. Handelsblad" te zijn opge-
De getuige-deskundige Govers schetste
dr v. d. Vaart Smit als de breker van het
kerkelijk verzet. Reeds lang voor de oor
log was deze Geref. predikant uit Zwijn-
drecht in contact met de N.S.B. en voor
deze N.S.B.-ers uit deze gemeente was
verd. de gewaardeerde vraagbaak. Als
een slang wroette hij in het Prot. Chr.
geloofsleven.
Het Ned. Chr. Persbureau, de Knipsel-
dienst, die predikanten aan de Duitsers
verried, de medewerking aan „Volk
en Vaderland", dat alles, alsmede de
gruwelijke aanvallen in „Evangelie
Volk" op de heer Scheps en prof. Schil-
„doet walging bij mij opkomen",
aldus de heer Govers, die na een brief
die ondertekend was met „Mit herzlich-
sten Heil Hitier" te hebben voorgelezen,
de hoogste straf, 20 jaar uitsluiting ad
viseerde. „Liever nog hoger".
Uitspraak over 14 dagen.
Een belangrijk deel van het hulde
blijk der Nederlandse vrouwen aan
H.M. de Koningin ter gelegenheid van
haar gouden regeringsjubileum is het
thans verschenen gedenkboek „Vrou
wen van Nederland 1898—1948", dat
als ondertitel draagt „De vrouw tijdens
de regering van Koningin Wilhelmina".
Dit in kloek formaat en met grote
zorg uitgevoerde boek is>by de uitge
verij Scheltens en Giltay uitgegeven
onder auspiciën van de Stichting
.Tentoonstelling de Nederlandse vrouw
18981948" en samengesteld door dra
M. G. Schenk. Leden van de redactie
raad waren de dames mr L. H. Gallois,
ir A. van Schaik, dr F. T. Diemer-
Lindeboom en mr A. van der Goes van
Naters—Van der Plaats. Mevrouw
Eleanor Roosevelt schreef een sympa
thiek voorwoord en 25 vrouwen laten
in dit boek zien, hoe „de vrouw" haar
taak heeft gevonden in de maatschappij
en daarin als volwaardig mens is opge
nomen, maar ook, welke consequenties
deze bewustwording heef t meegebracht.
om ook verder te gaan, opdat haar arbeid
in al zijn facetten intensiever en
groter waarde worde.
De medewerksters aan dit boekje heb
ben, elk in eigen stijl en naar eigen op
vatting, deze grondgedachten uitgewerkt
in haar bijdragen. Ter inleiding koos de
samenstelster het gave en waarlijk profe
tische gedicht van Henriëtte Roland
Holst-van der Schalk: „Kentertijd".
En daarna rijen zich de beelden
een: dr Annie Romijn—Verschoor geeft
een soepele schets van het „verprutste
vrouwenleven" in de tijd, dat het n
derschap het enige doel was van zulk
een bestaan, van de uitkrijtingen, die de
baanbreeksters in de reehtsstrijd hadden
te verduren. Namen als van Betsy Perk,
Aletta Jacobs en Anna de Savornin Loh-
man doen in enkele pennestreken gans
die stroeve tijd weer voor ons opleven.
Dan het beeld van de openbloeiing va
het gezin zorgzaam beschreven door
mevrouw M. E. H. SnadingGeisweit
der Netten waarin de vordering
het onderwijs een grote rol speelde
waarbij ook de positie van de ongehuwde
vrouw gunstig werd beïnvloed. Zij be
wijst, hoe het feit dat het onaantastbare
gezag van de man aan souvereiniteit
moest inboeten, de ontplooing van
vrouw zowel in als buiten het huwelijk
zeer ten goede is gekomen. Hoe ook de
instelling van consultatiebureaux
gezinsmoeilijkheden en verschillende
ziekten, grote steun zijn geworden voor
de gemeenschap, welke het gezin vormt.
Helaas zou het ons te ver voeren, aan
elk der op zichzelf uiterst interessante en
veelzijdige artikelen apart aandacht te
besteden. Wij noemen daarom een enkele
bijdrage, waardoor de verscheidenheid
van het boek wordt gedemonstreerd: de
beschrijving van mevrouw dr F. T. Die-
mer-Lindeboom van de vrouw „aan he'
thuisfront", dat ons de trouw van speciaal
de Nederlandse vrouw in de nauwelijks
doorstreden oorlogsjaren opnieuw voor
ogen stelt: de overstelpende taak, het
gezin door de ellende te slepen en daarbij
nog tijd te vinden voor hachelijke illegale
arbeid. Vrouwen, die op haar post bleven,
vrouwen, die ten offer vielen
Mevrouw L. van der PekWent roert
het woningprobleem in een halve eeuw
hebben. Noemen wy slechts de woning
verbetering, drinkwatervoorziening, rio
leringen enz. Ook de algemene kennis
wat goed is voor de gezondheid
wat schadelijk, is thans veel wijder v
breid dan een halve eeuw geleden Een
schooljongen kan tegenwoordig
méér over vitamine vertellen dan alle
dokters me', elkaar daar vijftig jaar ge
leden van wisten. En vitaminen zijn lang
niet het enige, waarvan dit gezegd kan
worden.
Zo werken tal van oorzaken samen om
is leven, menselijker wijze gesproken,
te verlengen en eigenlijk zijn het alléén
de verkeersongevallen, die als doodsoor
zaak belangrijker zijn geworden dan
voorheen waren.
Kan dit zo doorgaan? Neen! Nóch
een veel verdere daling van het
sterfecijfer, nóch zelfs een hand
having er van op bijv. acht per dui-
zen en per jaar is mogelijk. Een vrij
spoedige en aanzienlijke stijging is
onvermijdelijk.
Immers, het stationnair worden van h
sterftecijfer op acht per duizend en pi
jaar zou betekenen, dat de mensen in oi
land een gemiddelde leeftijd van 125 jaar
zouden bereiken. Een gemiddelde leef
tijd, dat wil dus zeggen, dat er ook nog
heel wat mensen belangrijk ouder zouden
moeten worden en dat lieden van
180 jaar even weinig zeldzaam zouden
zijn als thans grijsaards van 80. En hoe-
ook de moderne tijd ons afgeleerd
heeft, iets ónmogelijk te noemen, dit is
toch wel zéér. zéér onwaarschijnlijk! J
De gemiddelde leeftijd van onze land
genoten was omstreeks 1900 slechts 45
jaar, nu bedraagt zij ongeveer 65 jaar.
Het zal prachtig zijn, als o.a. door nieuwe
medische overwinningen het gemiddelde
kan worden opgevoerd tot 75 k 80 jaa
Maar ook dan nog zal een stijging va
het sterftecijfer tot ongeveer 13 „onvei
mijdelijk" zijn.
Ook voor Leiden moet met deze
ontwikkeling rekening gorden ge
houden- Tot omstreeks 1900 lag het
Leidse sterftecijfer hoger dan het
ryksgemiddelde. Dit was aan verschil
lende omstandigheden te wijten. Des
tijds was het sterftecijfer bijv. in de
steden, vooral in de grotere steden
aanmerkelijk hoger dan op het plat-
De sociaal-hygiënische verbeteringen, die
sedertdien in de steden ook in
den zijn doorgevoerd, hebben de schaal
naar de andere zijde doen overslaan.
Sedert geruime tijd ligt het Leidse sterf
tecijfer nu iets beneden het rijksgemid-
Toch moet ook in onze stad gere
kend worden op een stijging van het
sterftecijfer van het tegenwoordige
peil van minder dan 8 per duizend
en per jaar tot ongeveer 13. Met an
dere woorden: wij moeten er op
rekenen, dat de sterfte in Leiden bin
nen afzienbare tijd met ongeveer
vijftig pet zal toenemen.
Het is goed, daarbij tijdig te bedenken,
dat dit geen bewijs zal zijn van een
bedenkelijke terugval, die aan plaatse
lijke fouten of onvolkomenheden moet
worden toegeschreven, maar dat die stij
ging slechts een onafwendbaar gevolg
van een normale ontwikkeling.
stichter van het Duitse keizerrijk
Vijftig jaar was het dezer dagen geledendat Otto von Bismarck, die als
stichter van het Duitse keizerrijk gedurende meer dan een kwart eeuw zijn
stempel heeft gedrukt op de politiek van Duitsland in het hijzonder en
tevens op die van Europa, op Friedrichsruh is overleden. Het einde van
zijn roemrijke loophaan was reeds in 1890 gekomen, enige jaren na de dood
van Wilhelm 1, die zich gedurende zijn gehele regering geschikt had naar
het beleid van de rijkskanselier. Hoe men ook over verschillende van zijn
maatregelen moge denken, het staat vast, dat hij samen met keizer Wil
helm I ontzaglijk veel heeft gedaan voor de Duitse eenheid.
HIJ STIERF 50 JAAR
CELEDEN
Bismarck werd op 1 April 1815 op het
kasteel Schönhausen bij Maagdenburg ge
boren als zoon van vorst Frederik von
Bismarck en Wilhelmine Mencken. Van
zijn moeder, die reeds op 17-jarige leef-
was gehuwd, erfde hij de scherpe en
koude intelligentie en daarbij de ruste
loze begeerte naar macht, die geen Bis
marck voor hem bezielde.
De meeste leden van zijn voorgeslacht
aren geduchte vechters. Zij streden in
30-jarige oorlog aan de zijde van ko
ning Gustaaf Adolf, rhet de Grote Keur
vorst bij Fehrbellin en onder Frederik de
Grote in de zevenjarige oorlog. In de
vrijheidsoorlog tegen Napoleon trokken
niet minder dan zeven Bismarcken te
velde; drie er van sneuvelden. Otto's
vader diende in zijn jeugd in het Prui
sische leger, maar trok zich al vroeg
terug op zijn landgoederen om het leven
an een edelman te leiden.
Na zijn studie te Göttingen te hebben
oltooid, werd hy referendaris in Prui
sische staatsdienst, hetgeen hem slechts
matig beviel.
Zijn leven nam echter onverwachts een
keer door het overlijden van zyn moeder.
De zaken bleken in het ouderlijk huis
niet zo best te staan, zodat de oude Bis
marck besloot het beheer over zijn land
goed Kniephof in Pommeren in handen
van Otto te geven.
„Dolle Jonker
In de vijftien jaren, die hij daarop op
de Kniephof doorbracht, bezorgde
zich de naam van „de dolle jonker".
Waaraan hij dit te danken had, schreef
hij zelf aan een vriend:
„Mijn omgang bepaalt zich tot honden,
paarden en landjonkers; bij de laatsten
ik nogal in aanzien, omdat ik geschre-
volhard en het tenslotte verwezenlijkt-
In 1862 begon zijn kanselierschap, in
geleid door een kort verblijf als gezant
ie Petersburg en Parijs.
IJzeren kanselier
Vier jaar lang heeft hij zonder begro
ting het bestuur gevoerd, aangezien di
Kamer van Afgevaardigden weigerde zijn
oorlogsbegrotingen goed te keuren. Zowel
Bismarck als keizer Wilhelm waren
mening, dat er voor alles een krachtig
leger moest komen; de Kamer echter
meende te kunnen volstaan met het ge
reedhouden van een volksleger.
In de bewuste dagen was het, dat Bis
marck in de Kamer de uitdrukking ge
bruikte, die hem zo kwalijk genomen is:
,JDe grote vraagstukken van deze tijd
zijn alleen op te lossen door bloed
De toekomst stelde Bismarck naar
scheen in het gelijk; drie oorlogen waren
nodig, vóór Pruisen de begeerde plaats
kon innemen. Eerst werd Denemarken
verslagen, vervolgens werd een daverende
overwinning behaald op de Oostenrijkers,
die bij de vrede van Praag moesten
stemmen in de uitsluiting van Oostenrijk
en in de opheffing van de Duitse bond.
Voor Pruisen bestond de rechtstreekse
winst in de inlijving van Hannover, Hes
sen-Kassei, Frankfort en Sleeswijk-Hol-
stein, om welk laatst gebied de beide
logen eigenlyk zyn gevoerd. Deze
cessen hadden grote invloed op de bin
nenlandse situatie van Pruisen; steeds
grotere groepen schaarden zich achter de
man, die Pruisen had groot gemaakt.
In 1867 werd de Noord-Duitse bond op
gericht, waartoe 22 staten overgingen. De
Zuid-Duitse staten bleven voorlopig bui
ten de bond, doch sloten een geheim mi
litair bondgenootschap met Pruisen. Dit
laatste met het oog op de houding van
het Franse keizerrijk, waarmee de oorlog
van 18701871 uitbraik, toen dat land over
de Spaanse troonopvolging klaarblijke
lijk strijd zocht, en Bismarck, die, op een
voor hem geschikt ogenblik door middel
van het „Telegram van Ems" kon for-
Versail-les 1871
Op September 1870 moeeten de Fran
sen bij Sedan capituleren. De stichting
van het Duitse keizerrijk werd openlijk
afgekondigd en op 18 Januari 1871 werd
Wilhelm I in de Spiegelzaal van Versail
les tot keizer gekroond.
Bismarck, die van de meert impopulai-
man de meest geziene m*n van Duits
land was geworden, werd rijkskanselier
De tijden, die toen volgden, waren niet
gemakkelijk voor hem. Bekend ia rijn
strijd tegen de macht van het rooms-ka-
tholicisme CNach Canossa gehen wir
nicht")
In het toenemen van de macht van da
socialistische partij zag hij een groot ge
vaar voor de staat. In 1878 ontnam hij
hun in de Socialistenwet het recht van
vergadering en de vrijheid van druk
pers. Om de arbeiders te winnen voerde
hij anderzijds een reeks sociale wetten in.
Dit kostte hem de gunst van de nationaal
liberalen, die het geld voor de aociale
voorziening moesten opbrengen.
Bevreesd voor een revanche-oorlog met
Frankrijk ging hij voort met het verster
ken van land- en zeemacht. In 1882 sloot
hij met Oostenrijk en Italië de .Triple
Alliantie", terwyl het met Rusland het
„Rückversicherungstraktat" sloot, waarin
de Tsaar beloofde, bij een aanval van
Franse zijde neutraal te zullen blijven.
Toen in 1888 de oude keizer stierf en
kort daarop keizer Frederik, die slechts
99 dagen aan het bewind was, was het
spoedig met Bismarcks heerschappij ge-
De jonge keizer Wilhelm II (die in
Doorn is gestorven) kon geen gróte figuur
naast zich dulden. Het kwam tot her
haalde botsingen, welke in 1890 culmi
neerden in het conflict over de nieuwe
arbeidswetgeving. Op een wijze, die hem
later is verweten, noopte de keizer dt
kanselier, ontslag te nemen.
Zyn sterven
Zo eindigde in 1898 het leven van een
groot staatsman. Welk een vooruitziende
blik hij had, blijkt wel uit de voorspel
lingen. die hy kort voor zijn dood nog
„Wanneer er goed wordt geregeerd,
kan de eerstvolgende oorlog vermeden
worden; wanneer er slecht wordt gere
geerd, kan hij een zevenjarige worden.
De toekomstige oorlogen worden door
artillerie beslist; troepen kunnen desnoods
vervangen worden, kanonnen moet men
in vredestijd gieten. In Rusland is de
republiek wellicht dichter bij, dan iemand
vermoedt. In de strijd tussen arbeid
en kapitaal heeft de arbeid de meeste
overwinningen bevochten en dit zal over
al het geval zijn, waar de werkman een
kiesstem heeft. Wanneer het eens tot een
beslissende overwinning komt, zal deze
aan de kant der werklieden zijn!
Op zyn graf in het park van Fried
richsruh staat het door hemzelf gekozen
grafschrift: „Hier ruht Fürst Bismarck,
ein treuer deutscher Diener Kaiser Wil
helm des Ersten...."
FOKVEEDAG TE ALPHEN AAN DEN RUN
(Vai
i deskundige medewerker)
i schrift kan lezen, urenlang te paard
op de jacht geen enkel stuk wild
ire sigaren rook en mijn gasten onder
tafel kan drinken"
In 1847 huwde hij met de godsdienstige
twintigjarige Johanna von Puttkamer;
het werd één der gelukkigste huwelijken,
die de geschiedenis kent. De vonken
erotische avonturen schenen gedoofd, niet
doordat Johanna alle vrouwen overtrof,
maar omdat hij haar tot vrouw nam, toen
zyn strijd met de vrouwen was afgelopen
en hij tot de strijd met de mannen c
ging.
Kort tevoren was hy na de dood
zijn vader naar het familiegoed Schön
hausen verhuisd; ook was hij als Saksisch
edelman gekozen tot lid van de Provin
ciale Landdag, die de Pruisische koning
in Berlijn had opgeroepen om eindelijk
over een grondwet te beraadslagen. Via
het Brandenburgse parlement deed hij
zijn intrede in de diplomatie, als Prui
sisch gezant bij de Bondsdag te Frank
fort aan de Main. Zijn politieke denkbeel
den namen toen ook vaste vormen aan
Hij begeerde Pruisen als leidende staat in
een verenigd Duits rijk. Dit ideaal be
heerste zijn staatkunde; hij heeft t
ER WORDEN IN CHINA MEER
MASSA-HUWELIJKEN GESLOTEN
Het massa-huwelijk, een economische manier van trouwen, werd veertien jaar ge
leden in China ingevoerd en Is sindsdien steeds populairder geworden. Aanvankelijk
werd het beschouwd als een modern nieuwtje, doch momenteel zijn ze zozeer in
trek, dat deze plechtigheden sinds het begin van dit jaar maandelijks plaats vinden.
Vóór de stichting van de republiek gin
gen de conventionele huwelijksplechtig
heden onveranderlijk gepaard met veel
uiterlijk vertoon en praal. De uitzet van
de bruid en de bruidskamer werden ten
toongesteld; er was een optocht om de
bruid te begroeten en haar naar het huis
van haar echtgenoot te begeleiden; er
was een langdurige plechtigheid voor een
met rood beklede tafel, waarop twee
brandende rode kaarsen, en er waren
honderden buigingen van de jonggehuw
den voor hun ouders en familieleden, ge
volgd door een feestmaaltijd in zowel het
huis van de bruidegom als de bruid.
Met de modernisatie werden deze
plechtigheden eenvoudiger, maar nog
steeds ginge zij samen met vrij veel uiter
lijk vertoon. Voor de oorlog kwamen de
bruiloftskosten van iemand met een ge
middeld inkomen ongeveer overeen met
tijds aan en dr Magrita J. Freie geeft een
prachtig overzicht van het onderwijs. Ina
van der Beugel maakt een charmant maar
interessant modepraatje. Ellen Goldstein
wijdt bladzijden aan de kunst, door vrou
wen gediend, en Anne Biegel herinnert
aan de perikelen, die de eerste vrouwe
lijke journalisten hadden te doorworste
len. Er zijn voorlichtende artikelen over
het aandeel, dat de vrouw had in het ker
kelijke werk, over haar veroverde positie
in politiek en diplomatie, over haar ar
beid in industrie en bedrijf. De vrouw in
de vakbeweging, de vrouw in de open
bare bedrijven, de vrouw in de weten
schap, de vrouw in militaire dienstde
vrouwen ter wereld en vooral de Neder
landse vrouwen, vragen in dit boek aan
dacht en zij mogen dat doen, want zij
hebben iets. of liever: veel te zeggen. Het
boek. dat verschenen is in zwaar-linnen
band, slechts gesierd met het embleem
der tentoonstelling, in goud-stempel, bevat
vele mooie foto's.
zijn salaris over een geheel jaar. Hierbij
•n de kosten van de uitzet der bruid
niet inbegrepen, noch de meubilering van
de bruidskamer. De driedaagse plechtig
heden werden langzamerhand terugge
bracht tot één dag, maar de uitgebreide
feesten, die onontbeerlijk werden geacht,
vonden echter nog steeds plaats.
Massa-huwelyken werden in 1934 inge
voerd door de „New life movement
sociation" en hebben in de eerste plaats
tot doel de geldverspilling en het uiter
lijk vertoon van de gebruikelijke huwelij
ken te vermijden, zonder echter het de
corum aan te tasten. Vóór en gedurende
de oorlog organiseerde de stichting
massa-huwelijken, terwijl na de oorlog
er reeds tien in Nanking en Chungking
plaats vonden, waarbij meer dan duizend
paren op deze wijze in de echt werden
verbonden. Op Nieuwjaarsdag 1948 vond
de zevende na-oorlogse plechtigheid plaats
en werden 253 paren getrouwd.
De kosten hiervan omvatten het
bruidsbouquet, de drukkosten van
verschillende aanvraagformulieren,
die van de muziek en de annonce in de
courant. Hiermede zijn de helft van de
kosten gemoeid. In sommige gevallen zijn
de inkomsten nauwelijks voldoende
de uitgaven te dekken, want de stichting
is behalve voor andere te verrichten
diensten, eveneens verantwoordelijk voor
het tekort
Nadat alle aanvraagformulieren, ge
zondheidsverklaringen en het verschul
digde bedrag zijn ingezonden, vindt de
plechtigheid plaats in de OMEA (Offi
cers moral endeavour association. De
bruid is gekleed in een roze Westerse,
gehuurde trouwjurk en de bruidegom in
zijn Chungshan kleding of in uniform. De
drie officiële getuigen zijn de burgemees
ter, de Directeur van het stedelijk bureau
van sociale zaken en de secretaris-gene
raal van Omea.
Vervolg van de gedetailleerde uitslagen
van de fokveedag gehouden te Alphen
a/d Rijn (zie ons blad van gisteren).
AFDELING A: GRONINGER ZWART-
BLAAR VEESLAG.
Rubriek EX dragende koeien,
la „Margje" van J. van Dorp. Hazers-
woude; lb „Jet" van v. d. Kloot Mey-
burg, Alpen a/d Rijn; lc „Olga" van A.
Dorp, Hazerswoude; 2a „Nelly" van
H. Voorbij Hzn; 2b „Jollie" van Van der
Kloot Meyburg, Alphen a/d Rijn; 2c
„Keetje 6" van A. v. Dorp, 3a „Bouwien
5" van A. van Dorp, 3b „Laura 4" van
A. van Dorp, Hazerswoude.
Rubriek X, melkschotten.
Ie „Mina" van v. d. Kloot Meyburg,
Alphen a/d Rijn; lb .Hennie" van A. van
Dorp, Hazerswoude; 2a „Willy" van H.
Voorbij; 2b „Adrie" van S. C. Rijlaars
dam; 2c „Adrie 2" van Jac. Rijlaarsdam,
Alphen a/d Ryn.
Rubriek XI, melkvaarzen.
2 „Jantje 2" van L. de Wit, Alphen
a/d Rijn.
Rubriek XH, dragende vaarzen,
la „Engelina 14" van C. van Zwieten,
lb .Marie 5" van J. A_ Wolmerstett, 2
„Trijntje 2" van S. C. Rijlaarsdam, 3
„Pukkie 2" van S. C. Rijlaarsdam, Alphen
a/d Rijn.
Rubriek XIII, pinken, geb. na 30 Sept. '46
(3 stuks van één eigenaar, afstammend
van één vader).
la groep J. van Dorp, Hazerswoude;
lb groep C. v. Zwieten, Alphen a/d Rijn;
lc groep J. van Dorp, Hazerswoude;
ld groep A. van Dorp, Hazerswoude;
2a groep A. v. d. Akker Mzn., Alphen
a/d Rijn;
2b groep L. de Wit, Alphen a/d Rijn.
Rubriek XIV, grootste en beste colleetie
kalveren, afstammend van één vader
(zowel stier- als kuiskalveren).
1 groep C. v. Zwieten Alphen a/d Ryn;
2 groep N. d. Akker Mzn. idem.
Rubriek XV, fokfamiliën.
1 „Corxie" van J. van Dorp te Hazers
woude.
Rubriek XVI-A, tenminste 5 afstamme
lingen van één vader.
1 Afstammelingen van „Napoleon" van
van Doip, Hazerswoude.
Rubriek XVI-B, 5 eigengefokte vol
bloeden uit één bedrijf.
la groep C. v. Zwieten, Alphen a. Rijn;
lb groep J. van Dorp, Hazerswoude;
2a groep A. van Dorp, Hazerswoude;
2b groep N. v. d. Akker Mzn., Alpen
a/d Rijn.
Rubriek XVH, collectie vee uit één
bedrijf.
la groep C. v. Zwieten, Alphen a. Rijn;
lb groep J. van Dorp, Hazerswoude;
lc groep L. de Wit, Alphen a/d Rijn;,
2a groep v. d. Kloot Meyburg, Alphen
a/d Ryn;
2b groep A. van Dorp, Hazerswoude;
3 groep N. d. Akker Mzn., Alphen
a/d Rijn.
AFDELIN B: ZWARTBONT HOLLANDS
VEESLAG
Rubriek III, stieren van 1 jaar
2 „Matador v. d. Bont 13", H. v. Leeu
wen, Alphen a.d. Rijn.
Rubriek IV-A. kalf stieren
3 „Plutus" van W. v. d. Waal, Alphen
a.d. Rijn.
Rubriek V-A. kulskalvi
„Veena", 2 „Pieterke", 3
Oskam, Alphen a-d.
Rubriek VI melkkoeien
kampioene „Ada 38" vi
Oskam. 2 „Metha 2" van Jac. Oskam. 3
„Veena 1" van Jac. Oskam, Alphen a.d.
i Rijn-
Rubriek VH, melkkoeien
1 „Veena 3", 2 „Tarna 3", 3 „Ida T' van
Oskam, Alphen a.d. Rijn.
Rubriek EX, dragende koelen
1 „Mobelien", 2 „Mobelien 3" van W.
d. Waal, 3 „Sonja 2" van Jac. Roskam,
beiden Alphen a.d. Rijn.
Rubriek X, melkschotter
reserve kampioene „Jaan 2 van
J Ver duin. Alphen a.d. Ryn.
Rubriek XI, melkvaarzen
1 „Bets 4" van J. Verduin, 2 ..Lena 9",
„Meta 3" van Jac. Oskam, beiden
Alphen a.d. Rijn.
Rubriek XIV, grootste en beste collectie
kalveren, afstammende van één vader
1 groep Jac. Oskam. Alphen a.d. Rijn.
Rubriek XVH, collectie vee uit één bedrijf
1 groep Jac. Oskam. Alphen a.d. Rijn.
AFDELING C, GEITEN
Rubriek 1, geiten, geboren in 1947
la en reserve kampioene „Nellie" van
P. Splinter, ZoeterwoudeLeider
dorp, lb „Beatrix" van D. Verkade,
Alphen a.d. Rijn. 2 „Willie" van P. Vink.
ZoeterwoudeLeiderdorp, 3 „Johanna"
van J. Mariens, Alphen a.d. Rijn.
Rubriek 2, geiten, geboren in 1945 en 1946
1 en kampioene „Adrie" van A. G. v. d.
Werf, le „Jopie" van Chr. v. Mil. beiden
ZoeterwoudeLeiderdorp, 2a „Bet" van
J. Lenting, Alphen a.d. Rijn, 2b „Fiet"
A. G. v. d. Werf, ZoeterwoudeLei
derdorp.
Rubriek 3, oudere geiten
4 „Lenie" van M. v. Tol. Ter Aar.
Rubriek 4-A. gelten. lammeren, geboren
in 1948
1 lam 3 van C. T. de Bruin. Ter Aar,
2 lam van C. P. Splinter, Zoeterwoude
Leiderdorp, 3 .Trijntje" van P. M. Gaals-
dyk. Alphen a.d. Rijn. Eervol: lam van
A. J. Hogervorst, Ter Aar en .Marie"
van J. Lenting, Alphen ad. Rijn.
Rubriek 4-B, boklammeren. geboren
in 1948
la bokje van P. Vink, lb bokje van
Vink, ZoeterwoudeLeiderdorp.
Rubriek 5, bokken, geboren tn 1947
1 „Geus" van Wortman, Hazerswoude.
Rubriek 6, oudere bokken
1 „Fox" van „Eendracht maakt Macht",
Alphen a.d. Rijn, 2 „Concierge" van
„Eensgezindheid", Ter Aar.
Rubriek 7, Verenigtngsgroep
1 „Eensgezindheid". ZoeterwoudeLei
derdorp, 2 „Eendracht maakt Macht",
Alphen ad. Ryn, 3 „Eensgezindheid" Ter
Aar.
KAAS TENTOONSTELLINO
De jury voor de kaascontrole, ge
vormd door de heren N. J. Verkleij. J.
C. Geel te Alphen aan den Rijn en K.
Adema, technieker van het kaascontrole-
station te Den Haag. A. Pos, hoofd
assistent van de Rijkslandbouwconsu-
lent te Gouda en de algemeen arbiter ir
J. H. A. Schaafsma. Rijkszuivelconsulenet
in algemene dienst te Voorburg, kende
in totaal 100 punten toe. Van de meer
dan 100 inzendingen werden vier eerste,
twee tweede, en twee derde prijzen ver
worven, respectievelijk met 99, 98 en 97
punten. Er waren 59 kazen van eerste
kwaliteit. S3 tweede en 9 derde en min
dere kwaliteit. De gedetailleerde klaart-
ficering luidt: 1/c prijs J. W. den Hertog
Azn, Ridderbuurt, Alphen a.d. Rijn, 1/d
prijs, C. W. d. Broek, Ridderbuurt.
Alphen a.d. Rijn, 2/a prijs, J. Rijlaarsdam.
Verlengde Aarkade 15, 2/b prije W.
Breedyk. Gouwsluis, Alphen a.d. Rijn.
3/a prijs D. M. Binnendijk, Raadhuie
straat, Alphen ad. Rijn, 3/b prijs Wed.
den HertogOskam, Ridderbuurt, Alphen
aan den Rijn.
De totaal Indruk van de jury la, dat de
Inzendingen over het algemeen van goede
kwaliteit waren, waartoe ongetwijfeld de
mindere warme temperatuur van hel
weer in gunstige zin meewerkt
