St Pieter vóór 1572„Cuyl der moordenaren"
Leidse Tuchtrechter slaakt verzuchtingen
Wat er in de omliggende plaatsen voorviel
NIEUWE LE1DSCHE COUEANT
4
VRIJDAG, 29 AUGUSTUS 1947
Stadsnieuws
GODSDIENSTTWISTEN WER
DEN STEEDS HEVIGER
Pieterskerk-serie V.
Het lijkt ons juist, in dit artikel enige
aandacht te wijden aan de geschiedenis
van de Pieterskerk vóór 1572, het jaar,
dat zij in handen der Hervormden
kwam. Daartoe willen wij de volgende
aspecten belichten: de Pieterskerk in
verband met de processies, de kerk en
de Bijbel, en ten slotte de infiltraties
van de z.g. „onnutte" lieden in de kerk.
Vóór de Reformatie manifesteerde
zich het godsdienstig leven vooral in de
processies; dit waren plechtige, kerke
lijke omgangen. Op de lange duur kon
men echter voor dergelijke ceremoniën
een verflauwende belangsteling waar
nemen en men moest de burgerij er
met aandrang aan herinneren, dat het
hoogst oneerbiedig was, met de ver
toning de spot te drijven.
De oorzaak van deze spotternijen lag
wel in het feit, dat er te veel processies
werden uitgevoerd. De regering moest
er op 't laatst toe overgaan, het aantal
per maand te beperken tot één. Maar,
zo werd er bij bepaald, dan moest ook
een ieder achter het sacrament lopen
en smeken tot God.
Teneinde zoveel mogelijk het kerke-
kerk, waarin na 1572 door talloze
predikanten het Woord Gods zuiver werd
gepredikt. Een blik op de kansel van af
het orgel.
lijke karakter te handhaven, werd be
sloten, dat de deelnemende broeder
schappen zich met toortsen en kaarsen
allereerst naar de St. Pieterskerk moes
ten begeven, alwaar het verzamelpunt
was
In het jaar 1462 gaf W. Heerman,
kanunnik van de St. Pancras, Hoog
landse kerk, aan de kerkmeester van de
St. Pieter „een nuwe schoene lectrijn,
die hij heeft doen maken op zijn selffs
costen, waarin Willem Heerman ge-
maeckt ende geleyt heeft, gevesticht met
ijseren ketenen, die Bibele in duytsche,
die hij met eygen hant gescreven
heeft". Volgens historische gegevens
waren dit het voledige Oude en Nieuwe
Testament, bestemd voor alle eerbare
mannen, om te gelegener tijd daarin te
lezen en wat goeds te studeren.
Het plaatsen van een Bijbel in de
Roomse St. Pieter mag als een bijzonder
feit worden beschouwd. Niet alleen,
omdat het hier de gehele Bijbel betrof,
maar ook, omdat deze daad volkomen
in strijd was met de wensen van de
kerk. In welke mate de eerbare man
nen van dit waardevolle geschenk ge
bruik hebben gemaakt, is niet na te
gaan. Uit dit alles blijkt echter, dat de
gedachte van de Reformatie een lang
zamerhand groter wordend terrein ging
beslaan.
Daartegenover groeide de haat van de
Roomsen jegens de aanhangers van de
nieuwe leer. Lutherse boeken werden
door het vuur vernietigd en de ketters
werden voor de rechters gebracht en
berecht. Mr van der Hulst werd vrij
spoedig de edele functie van inquisiteur
verleend.
Dat dit ongenoegen en verontwaar
diging voortbracht, is begrijpelijk. Op
een Zondag in September van het jaar
1522 plakte een onbekend gebleven in
woner van Leiden een plakkaat op de
deur van de St. Pieter, waarin de
schrijver in felle bewoordingen de hou-
Classis Leiden N.H. Kerk belegt
Zendingsniiddag te Alphen
Op Woensdag 10 September a.s.
Op Woensdag 10 September 's middags
om half 3 zal de classicale Zendingscom
missie uit de classis Leiden van de Ned.
Herv. Kerk in Alphen aan den Rijn een
Zendingsbijeenkomst beleggen welke ge-
houden wordt in het gebouw „Bethel" aan
de Emmalaan.
Als sprekers zijn uitgenodigd ds W v d
„Beek, Zendeling op de Sangir- en Talaud-
eilanden, en ds B. J. Arps. De onderwer
pen die door de referenten zullen worden
behandeld luiden resp. Kerkhervorming
op het Zendingsveld (in 't bijzonder de
Kerk op de Sangir- en Talaud-eilanden)"
en „Is Zending op Java nu nog mogelijk?"
ding van sommige Roomsen hekelde.
Zelfs werd opgewekt tot oproer. De re
gering stelde hierop een som gelds be
schikbaar voor degene, die met zeker
heid wist te zeggen, wie het papier op
de deur van de kerk had bevestigd.
Het optreden van deze lieden strekte
zich echter uit tot achter de deuren van
de kerk. Men drong de gewijde ruimte
binnen en legde heel stilletjes briefjes
op de plaatsen van de leden der vroed
schap. In deze briefjes stonden diverse
uitspraken, welke als béledigingen ten
opzichte van de kerk werden opgevat
De handelwijze van het ophitsende
gepeupel is afkeurenswaardig te noe
men, vooral wanneer niet verzwegen
wordt, dat hun daden niet altijd voort
vloeiden uit godsdienstige overwegin
gen. De ontevredenheid over slechte
maatschappelijke toestanden speelde hier
ook een belangrijke rol. Lange tijd zet
ten zij hun bedrijf voort, 't Gebeurde
zelfs, dat enige vrouwen de glazen in
gooiden van iemand, die, uit hoofde van
zijn functie, nauw aan de St. Pieter ver
bonden was. Zo vonden telkens relle
tjes plaats. Elk weldenkend mens moest
erkennen, dat de twisten, die zich hoe
langer hoe meer gingen scherpen, moes
ten uitlopen op een godsdienstoorlog.
Daarbij kwam, dat tientallen, o.w. vele
anabaptisten, wederdopers, naar de
brandstapel of het schavot werden ge
voerd. In sommige monden luidde de
benaming voor de St. Pieter wel: „cuyl
der moordenaren", hetwelk duidde op
de Roomsen, die er hun kerkelijke
plichten vervulden.
OFFICIËLE PUBLICATIE
Inzameling huisvuil
In verband met de verjaardag van H.M.
de Koningin zal op Maandag 1 September
geen huisvuil worden ingezameld. Men ge
lieve op die dag geen emmers aan de
openbare straat te plaatsen. Het ophalen
van huisvuil uit die percelen welke ge
woonlijk op Maandag worden bediend,
zal nu plaats vinden op Dinsdag 2 Sept.
De directeur Gem. Reinigings-
en Ontsmettingsdienst.
Wiener Sangerknaben naar
Leiden
De Wiener Sangerknaben zullen tijdens
hun tournée door Nederland ook een be
zoek aan Leiden brengen en wel op Dins
dag 9 September.
Leidse telegrammen
Het echtpaar M. Boersema en J.
Boersema-Smitz, Hoge Rijndijk 108, hoopt
op 11 September zijn 50-jarig huwelijks
feest te vieren.
Gistermiddag is de 29-j. J. L. te Den
Haag, die op de Sterrewacht werkzaam
was, onwel geworden. L. viel voor
over en kwam met het hoofd op een
radiator van de verwarming terecht.
Met een vermoedelijke schedelbasisfrac-
tuur is hij dopr de E.H.D. naar het
Acad. Ziekenhuis overgebracht.
SPREEKUREN WETHOUDERS.
De wethouder van Sociale Zaken, de
heer S. Menken, zal in plaats van Woens
dag 3 September spreekuur houden op
Dinsdag 2 September te 2.30 uur.
De wethouder van Onderwijs, de heer
J. C. van Schaik, is verhinderd Woens
dag spreekuur te houden.
HIJ KOMT NIET VAN DE
CHINEZEN AF
„Die Chinezen raak ik maar niet kwijt",
verzuchtte de tuchtrechter gisteren. Het
was nu Toung Kiang weer, die op 't matje
moest komen. Hij had kauwgom voor 40
en repen chocolade voor 60 cent verkocht.
Zijn trommel met inhoud moest hij af
staan, bovendien kreeg hij een boete
van f 50.
De Leidse tassenfabrikant J. H. O. had
aan de grossiers te hoge prijzen berekend.
Mr Geelkerken, raadsman, erkende, dat
de schoudertassen te duur waren ver
kocht, maar men had er zijn cliënt in la
ten tippelen. Iemand had zich namelijk
voor vertegenwoordiger van een bona
fide firma uitgegeven en een nagemaakte
factuur aangeboden. De firma wist na
tuurlijk nergens van. Het geval was O.
duur te staan gekomen en nochtans had
hij de tassen slechts f 1 te duur van de
hand gedaan, nl. voor f 32-50. De tucht
rechter legde een boete van f 80 op.
W. v. H., caféhouder te Sassenheim, had
geen prijsaanduiding gehad en voor een
glaasje oude jenever en cognac 5 of 10
cent te veel berekend. Verd. erkende dit.
Het waren echter grote glaasjes geweest.
„Desnoods waterglazen", aldus de tucht
rechter, „het gaat om de berekende prijs".
Verd. had minstens f 350 te veel ontvan
gen en kreeg resp. f 50 en f 150 boete.
Th ,v. B.f slager te Leiden, had paarden-
biefstuk en riblappen te hoog verkocht.
Verd. erkende dit. Het vlees was afkom
stig van noodslachtingen te Rotterdam.
De rechter wilde de "zaak nog niet sluiten
en legde f 100 boete op.
D. J. B., textielwinkelier te Katwijk aan
Zee, had regenmantels en demi-saisons
enkele guldens te duur verkocht, en wel
door een nalatigheid. Boete f 100.
H. L. S., grossier te Leiden, had plastic-
horlogebandjes inplaats van voor f 2.75
voor f 3.50 verkocht. Verd. gaf dit toe,maar
had ook meer moeten betalen. Het was
de rechter bekend, dat de betrokken firma
door de tuchtrechter te Amsterdam was
veroordeeld. In dit verband kreeg S. f 40
boete.
De zaken tegen T. G. N., kapper te Lei
den, W. K. K., caféhouder te Katwijk aan
Zee en N.V. Zeebad te Noordwijk (we
gens te hoge tarieven) werden aangehou
den.
F. H., houder van een consumptietent
te Katwijk aan Zee, die geen prijslijst
had, kreeg een waarschuwing. Eveneens
L. B. te Leiden, die kammen te duur had
verkocht, maar slechts een normale winst
had gemaakt.
A. L. C-, bakker te Leiden, had geen
goed receptenboek gehad en bij inlevering
van margarine en suiker de koekjes te
duur verkócht. Boete: f 40.
J. C. R. te Hillegom en N. G. S. te Lei
den kregën ieder f. 5 boete en moesten de
inbeslaggenomen te dure vliegenvangers
afstaan*
J. v. D. uit Katwijk aan Zee had zijn
goederen niet geprijsd en kreeg daarvoor
f 10 boete.
J. W. K. te Oegstgeest had linnen luiers
voor f 2.60 per stuk verkocht. Verd. er
kende dit, maar het was een goede kwali
teit en hij had er f 1.90 voor betaald. Hij
kwam er af met f 20 boete.
A. v. N. te Sassenheim had geen prijs
lijst in zijn café gehad en zijn glaasjes
bier te duur verkocht, wat hij echter te
gensprak. Boete: f 10.
Studieconferenties Ned. Zen
dingsraad ten einde
Blijdschap over het oecumenisch
contact.
De studieconferenties van de Ned. Zen
dingsraad, gehouden in de weken van
423 Augustus, zijn weer ten einde. Een
groot aantal conferentiegangers heeft in
tens deelgenomen aan de cursussen en
de besprekingen. De eerste conferentie
stond onder leiding van ds H. A. Wier--
singa; de tweede onder die van prof. dr
J. M. J. Schepper, voorz. van de Zen
dingsraad; de laatste onder die van dr
W. F. Dankbaar.
Na Bijbelbespreking werden 's morgens
de cursussen gehouden, waaronder die
over „de nieuwe opzet van het werk" de
meeste belangstelling had, hoewel ook
de andere over Islam, Jodenzending en
de zelfstandigwording van de kerk met
graagte werden gevolgd.
's Avonds werden lezingen gehouden
over verschillende zendingsonderwerpen.
De besprekingen daarop duurden vaak
tot zeer laat in de avond.
Een buitengewoon opgewekte geest en
een sfeer van hartelijke eensgezindheid
kenmerkten alle drie de conferenties. De
deelnemers aan de laatste conferentie
hadden het voorrecht in hun midden te
zien ds Tjan Tong Ho en de heren Sigar
en Rompas. De laatste betuigde namens
zijn collega's op de laatste dag zijn dank
voor de hartelijke ontvangst. Politieke
en andere tegenstellingen bleken niet be
stand tegen de kracht van het gemeen
schappelijk belijden van Jezus Christus
als Verlosser en Heer.
Zeer vele deelnemers spraken hun
blijdschap uit over de hier ontvangen
gelegenheid tot oecumenisch contact. Uit
alle kerken en ook uit het Leger des Heils
waren deelnemers aanwezig.
Deze conferenties, die vroeger steeds
in Lunteren werden gehouden, blijken
een uitstekend middel te zijn tot ver
meerdering van de kennis der zending
en de liefde tot het grote werk, dat
Christus aan Zijn Kerk heeft opgedra
gen: het Evangelie te prediken aan alle
creaturen.
Dr J. Rieraens en zijn 30-jarige
ambtsperiode in Leiden
Sobere herdenking in de Pieterskerk op
7 September
Dr J. Riemens, die, zoals wij reeds be
richtten op 2 September as. het feit hoopt
te herdenken, dat hij dertig jaar geleden
zijn intrede deed bij de Ned. Herv. Ge
meente van Leiden, verzocht ons mede te
delen dat hij op de. eigenlijke dag uitstedig
is en dus niemand kan ontvangen. Uiter
aard wil de predikant dit feit zo stil en
rustig mogelijk laten voorbijgaan.
Wij kunnen nog mededelen dat dr J Rie
mens op Zondag 7 September in de avond
godsdienstoefening in de Pieterskerk hoopt
voor te gaan. Het ligt ih zijn bedoeling,
om dan ook enige aandacht aan zijn der
tig-jarige ambtsperiode te wijden. Wij ver
trouwen, dat vele Gemeenteleden van hun
belangstelling blijk zullen geven.
Ds J. Maaskant hoopt op 7 Sept.
zijn intrede te doen
Bij de Geref. Kerk te dezer stede
De Kerkeraad van de Geref. Kerk te
dezer stede deelt ons mede dat de beves
tiging van ds J. Maaskant zal plaats vin
den op Zondag 7 September in de morgen
dienst in de Zuiderkerk door ds K.
Dronkert. 's Avonds hoopt de nieuwe pre
dikant in hetzelfde kérkgebouw om 7 uur
zijn intrede te doen. Hierdoor komt de
vijf-uur-dienst te vervallen. Zoals men wel
licht weet komt ds Maaskant uit Brussel;
hij zal in Leiden de geestelijke verzorging
van de patiënten in de ziekenhuizen op
zich nemen.
Herdenkingsdienst in de
Pieterskerk
In alle kerken in onze stad zal Zondag
a-s. de verjaardag van H.M de Kopingin
worden herdacht.
Speciale vermelding verdient echter de
dienst, welke als plechtige herdenking in
de officiële feestwijzer van de vereniging
„Koninginnedag" is opgenomen en in de
Pieterskerk wordt gehouden waarin hoopt
voor te gaan ds D J. Vossers, Ned Herv.
pred. te dezer stede. Het „Hervormd Kerk
koor" verleent medewerking.
ALPHEN AAN DEN RIJN
Ds W. Baaij, Chr. Geref. predikant,
die een tournée door Amerika maakte,
hoopt a.s.. Zondag weer voor zijn ge
meente voor te gaan.
Het bestuur der Ned. Herv. Evange
lisatie op G.G., kerkgebouw Hooftstraai,
stelde voor de benoeming van een voor
ganger het volgende drietal: 1. de heer G.
Mouw te Driedorp; 2. de heer H. J. Be
geer te Tilburg; 3. de heer T. van Delen
te Nieuweroord. De stemming door de
gemeente zal Dinsdagavond plaats heb
ben. De eerw. heer A. P. de Jong, voor
heen voorganger, nu reeds meerdere
maanden werkzaam bij de Herv. Stads-
zending te Rotterdam, ontving nu aldaar
een woning en is deze week uit Alphen
vertrokken.
Het Comité „Ziekenzorg" van de
Geref. kerk van Alphen, dat bedoelt ma
teriële en financiële steun-te verlenen in
voorkomende gevallen, benoemde een ge
zinshulp. Deze zal 1 Sept. haar werk aan
vangen.
Door bemiddeling van burgemeester
Schokking is in navolging van vele an
dere gemeenten ook hier een commissie
van advies ingesteld voor de directeur van
het bijkantoor Alphen van het Geweste
lijk. Arbeidsbureau Leiden. Hierin hebben
zitting de heren A. F. Ruyssenaars, voor
zitter; P. Duinker jr, G. Gesman, C. Voets,
J. Verduyn, A. Huijgens en Z. Naber,
leden.
HAZERSWOUDE.
De zes woningen, gebouwd voor re
kening van de woningbouwvereniging,
zijn thans zover gevorderd dat zij binnen
niet al te lange tijd betrokken kunnen
worden door de gezinnen, die hiervoor in
aanmerking komen. Dezer dagen is men
ook aan de bouw van de volgende zes be
gonnen. De fundering hiervan is reeds
gelegd Wij spreken de wens uit. dat deze
wohingen vlugger gebouwd kunnen wor
den dan de zes vorige. Ook is men aan de
acht woninigeh in de Groenendijk begon-
HILLEGOM.
Het zes-jarig zoontje van de heer
B. is in een sloot aan de Nieuwe weg ver
dronken.
De politie Wist de dieven op te sporen
van twee electro-motoren, toebehorende
aan de bloemist N. Het gestolene kon aan
de rechtmatige eigenaar worden terugge
geven.
KATWIJK AAN DEN RIJN.
Zaterdagmiddag half 3 wordt in de
Geref. Kerk een wijdingsdienst gehouden
in verband met de opening van de Ds J.
de Liefdesdhool voor individueel onder
wijs. Het hoofd der school en het per
soneel zullen dan geïnstalleerd worden.
KATWIJK AAN ZEE.
Gistermorgen is een kind, dat met
zijn ouders op het kampeerterrein lo
geerde, door een grote bouvier aange
vallen. Met grote moeitewisten de
eigenaar en een tehulpschietend persooa
het dier van het kind af te halen. Het
kind kreeg vleeswonden aan armen en
lichaam, terwijl de kleertjes kapot wa
ren gescheurd. De hond nam met zijn
baas de wijk naar de duinen. Hartelijk
heid is maar alles!
KOUDEKERK AAN DEN RIJN
Hoewel door de Oranjevereniging
alle feestelijkheden in verband met de
verjaardag van H. M. de Koningin zijn af
gelast, zal deze dag niet geheel onopge
merkt voorbijgaan. Op de avond van
Maandag 1 Sept. geven de muziek- en
zangverenigingen een gemeenschappelijke
uitvoering in de Geref. kerk. Het initiatief
voor dit concert is uitgegaan van de ge
zamenlijke besturen.
Op een der raadsvergaderingen werd
besloten de oude benamingen van Wijk A,
B en C te vervangen door nieuwe. Dezer
dagen werden de naambordjes aange
bracht met de nieuwe namen: Honsdijk,
Dorpsstraat, Hogewaard en LagewaarcL
Nu nog de huisnummers en Koudekerk
heeft weer een schrede verder gezet op
het pad der modernisering.
Overleden: Gorrit Jan Dorrepaal, 95
jaar.
