Nieuwe Nedboeken over muziek
Waterpolocompetitie begon met 'n verrassing
Dag aan dag langs de oevers van de Rijn
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
WOENSDAG, 4 JUNI 1947
DE
JOHANNES-PASSION
VAN BACH
Van de geestelijke 'koorwerken!, die
Bach schreef, heeft alleen de Matthaus-
passion algemene bekendheid gekregen;
de Johannespassie wordt naar verhouding
weinig uitgevoerd. Om ook voor dit werk
belangstelling te wekken hebben prof.
Van der Leeuw 1) en Wouter Paap 2)
elk een boekje geschreven. Al verschil
len beide werkjes uiteraard in details,
beide schrijvers gaan grotendeels van
dezelfde gezichtspunten uit.
Dat de Johannespassion een geheel
ander karakter heeft dan de Matthaus-
passion verklaren zij terecht uit de grote
verschillen tussen het Evangelie naar
Matthaus en dat naar Johannes. Bach heeft
zich aldus prof. Van der Leeuw „als
beslist gelovige en bewust theoloog die
hij was, terdege rekenschap moeten geven
van de eigen aard van de bijbeltekst, die
hij voor zich nam". Ook Wouter Paap
gaat op de verschillen tussen beide Evan
geliën vrij uitvoerig in, maar zoals te ver
wachten was, vinden wij in het boekje
van prof. Van der Leeuw een theologi
sche vergelijking tussen de beide Evan
geliën.
De andere Evangeliën worden volgens
de schrijver gedragen door een bepaalde
bedoeling: de heilsboodschap te brengen
aangaande Jezus Christus, in de vorm van
een geschiedverhaal. Het Johannesevan-
gelie daarentegen is geen geschiedver
haal, maar een preek over de komst van
de Heiland, geïllustreerd door gebeurte
nissen uit het leven van Jezus. Dit Evan
gelie is daarom veel minder aanschou
welijk en vertoont een streng karakter.
De Christusfiguur spreekt in ongenaak
bare majesteit zijn goddelijk woord. De
Joden zijn niet de menselijke figuren uit
de andere Evangeliën, maar een daemo-
nische schare, representanten van de helse
macht. De lijdensgeschiedenis krijgt
daardoor iets van een bovenaardse wor
steling tussen goddelijke en daemonische
machten.
De Christus, die Bach in zijn Johannes
passion schildert, is niet de „herzliebster
Jesus," maar de Heer der Wereld, de
koren der Joden zijn niet die van een
opgezweepte menigte, maar koren van
duivelen.
Beide schrijvers geven een historische
beschouwing over de passie; in die van
prof. Van der Leeuw komt een kleine
onjuisthefd voor. De eerste motetpassie
is namelijk niet van Obrecht, maar waar
schijnlijk van Longheval. Ook behandelen
zij vrij uitvoerig de tekst van Brockes,
waarop zij terecht scherpe critiek uit
oefenen.
Daarna wordt de muziek door beide
schrijvers gecommentarieerd. Bij verge
lijking van beider beschouwingen blijkt
weer eens, dat men zeer voorzichtig
moet zijn met het projecteren van verkla
ringen in een müzikaal kunstwerk. Als
Jezus voor de tweede maal vraagt „Wie
zoekt gij"? is het antwoord van het koor
weer „Jesum von Nazareth." Wouter Paap
vergelijkt dit koor met het voorafgaande
op dezelfde tekst en hij concludeert: „In
het eerste antwoord lag nog een zekere
verwondering, een zekere welwillendheid
ook, doch wanneer men wordt gedwon
gen de r.aam te herhalen, ligt in de vas
tere nadruk op het thans dalende interval
(reine quint) opeens een bedreiging op
gesloten. Men lette ook op de nijdige ruk
in de laatste maat van de altpartij."
Pref. Van der Leeuw schrijft over het
zelfde koor: „Het koor Jesum von Na
zareth wordt herhaald, maar met enkele
veelbetekenende wijzigingen. De vervol
gers zijn geschrokken, zij hebben alle ze
kerheid verloren. Daarom blijven de flui
ten weg: de glans is daarmede verdwe
nen, maar de zenuwen zijn in de eerste
viool geschoten, die de onrustige zestien
den van de fluiten heeft overgenomen."
Uit deze vergelijking blijkt wel, dat
twee schrijvers tot geheel verschillende
conclusies kunnen komen, wanneer z-ij
muziek interpreteren. Doch in elk geval
kunnen de beschouwingen van beide
auteurs er toe bijdragen liefde voor het
werk te wekken. Daar zij in sommige op
zichten van verschillende gezichtspunten
uitgaan, vullen beide boekjes elkaaT uit
stekend aar-
Een boek over Sweelinck.
In 1934 publiceerde Van den Sigtenhorst
Meyer een biographie over Sweelinck 3)
die als het eerste standaardwerk over de
Nederlandse meester mag worden be
schouwd. Het boek bevat prachtige hoofd
stukken over de tijd, waarin Sweelinck
leefde, over de instrumenten, waarvoor
hij schreef, over de positie van de orga
nist omstreeks 1600 en vooral over de
werken van Sweelinck.
Sindsdien is er een groot aantal onbe
kende werken ontdekt, terwijl de schrij
ver door toedoen van derden de beschik
king kreeg over tot nu toe niet gepubli
ceerde gegevens, waarvan hij uiteraard
dankbaar gebruik heeft gemaakt.
In verschillende opzichten verschilt de
tweede druk daarom belangrijk van de
eerste. Zo heeft de schrijver de beschou
wing over de beide orgels, die Sweelinck
in de Oude Kerk te Amsterdam be
speelde, herzien. Thans is gebleken, dat
Sweelinck reeds de beschikking over een
orgel met drie manualen heeft gehad.
In het hoofdstuk, waarin de werken
worden behandeld, zijn thans ook ver
schillende composities besproken, die
eerst kort geleden werden ontdekt. De
schrijver gaat o.a. vrij uitvoerig in op de
koraalvoorspelen, die Sweelinck, deels
als voorbeelden voor leerlingen heeft ge
schreven, deels om na de kerkdienst te
kunnen spelen. Daarom staan deze koraal
voorspelen niet op de hoogte van de
variaties over de wereldlijke thema's.
In het voorbericht voor de tweede druk
wordt een tweede deel aangekondigd,
waarin de vocale muziek van de meester
zal worden behandeld. Wij mogen de
schrijver dankbaar zijn voor een zo gron
dige en veelzijdige behandeling van leven
en werken van onze grootste componist.
Antonius Stradivarius.
Dirk J. Balfoort, die reeds veel over
de geschiedenis der strijkinstrumenten
publiceerde, heeft thans een boek ge
schreven, dat een helder licht werpt op
de betekenis van de beroemde Italiaanse
vioolmaker Stradivarius. 4) De schrijver
zet op duidelijke wijze uiteen, waar het
bij de bouw van een viool op aankomt.
Wanneer men zijn beschouwingen over
de structuur van het hout leest, wordt het
duidelijk, dat het nooit mogelijk is van
een viool een absoluut zuivere copy te
maken. Na een uitvoerige uiteenzetting
omtrent de verschillende hout- en lak-
soorten komt de schrijver tot de conclu
sie, dat de uitzonderlijke resultaten, die
Stradivarius heeft bereikt, alleen te dan
ken zijn aan diens groot genie, dat hout
èn lak èn afmetingen èn de algemene bouw
èn de onweegbare elementen in volkomen
harmonie met elkaar heeft weten te bren
gen.
Balfoort maakt nuttige vergelijkingen
tussen de instrumenten, die Stradivarius
in de verschillende perioden van zijn
leven bouwde en vermeldt interessante
bijzonderheden omtrent enkele beroemde
instrumenten. Het resultaat van zijn
speurzin is geworden een bijzonder le
zenswaardig boekje, dat de belangstelling
verdient van ieder, die zich voor de ge
schiedenis der strijkinstrumenten interes
seert.
Geschiedenis van de wals.
Over de geschiedenis van de wals
schreef dr Beeser een zeer gedocumen
teerde studie 5), die echter niet voor
iedereen gemakkelijk te volgen zal zijn.
De vele niet vertaalde citaten in vreemde
talen zullen voor velen de lectuur be
moeilijken.
Wij lezen interessante dingen omtrent
het ontstaan en de geschiedenis van de
wals, over de strijd, die de zedemeesters
tegen deze dans voerden en over de mees
ters van de wals, Strauss, Lanner, Schu
bert, Weber, Brahms, Richard Strauss en
Ravel. Dit uitstekend geschreven boekje
getuigt van groote eruditie en weten
schappelijk verantwoordelijkheidsgevoel.
1. Dr G. van der Leeuw, Bach's Johan
nespassion; Uitgeversmij. Holland Am
sterdam.
2. Wouter Paap, De Johannespassion
van Bach; Bruna, Utrecht.
3. Van den Sigtenhorst Meyer, Swee
linck en zijn instrumentale muziek, Ser-
vire, Den Haag.
4. Balfoort, Stradivarius; Becht, Am
sterdam.
5. Dr E. Reeser. De geschiedenis van
de wals; Becht. Amsterdam.
Hennie Schouten.
Sport en Wedstrgden
De Zijl IPoelmeer I eindigde
in een gelijk spel
„Leert de jeugd zwemmen, want de
jeugd verdrinkt," is jarenlang een de
vies van de Ned. Zwemibond geweest.
Het zou nog een devies moeten zijn. Want
de jeugd verdrinkt nog steeds en niet
alleen de jeugd. Deze zomer is warm (er
werden gisteren in de Zijl niet minder
dan ruim 2000 baden genomen) en het
koele water kan het lichaam verfrissing
geven. Het water geeft die ook, maar eist
zijn tol. En het is een afschuwelijke tol:
honderden mensenlevens in een enkel
jaar, in een klein land, dat geleerd heeft
zijn polders, weiden en wegen te be
schermen tegen dat water, maar vergeten
heeft er zijn bewoners tegen te bescher-
men.
De waterpolowedstrijden in „De Zijl
werden Dinsdagavond geopend met een
enthousiaste publieke belangstelling, die
zeker een duizendtal liefhebbers van deze
sport hebben doen genieten van enkele
zeer goed gespeelde wedstrijden en op
afdoende wijze werd bewezen, dat de
zwemsport hier in „de Kooi" zeker niet
aan het verminderen is.
Het voorgerecht begon met de ontmoe
ting:
De Zijl IIpoelmeer II (41).
De wedstrijd zelf was van zeer goed
gehalte en de talrijke toeschouwers heb
ben genoten van een spannende partij,
waarbij uiteindelijk de Zijl II winnaar
werd. Reeds dadelijk waren de Zijl-
zwemmers in de aanval, maar keeper Mo
lenaar kon zijn doel schoon houden. Nadat
beide doelen om beurten in gevaar
waren gebracht, wist Kikkert goed in te
schieten 1—0, een voorbeeld, dat hij voor
rust nog wist te herhalen en zo bracht hij
de stand op 20.
In de tweede helft zorgde Poelmeer
voor de verrassing door vrij spoedig de
achterstand te verkleinen (21), waar
door er opnieuw spanning kwam. Goed
samenspel van Lepelaar met Arbouw gaf
laastgenoemde een kans, die hij op zui
vere manier wist te accepteren (31).
Met een goede doorslagbal zorgde de
zelfde speler voor een 41 einduitslag.
De Zijl IPoelmeer I (11)
De wedstrijd tussen De Zijl IPoel
meer I werd de grote sensatie van deze
avond. Nadat een ver schot van W. van
Weizen in de veilige handen van keeper
van Vliet was gekomen, konden achter
waartse schoten van Prevoo, die o.i. te
zwaar werd gedekt, geen succes opleve
ren. Het was daarom een grote fout
(Poelmeer deed in dit geval hetzelfde)
dat beide midvoors volhardden in 'n 4
meterspel, terwijl vrij zwemmen zeker tot
betere resultaten had kunnen leiden. Nu
was slechts een goed opzwemmen van
Ydens oorzaak, dat Versluys een niet te
missen kans kreeg en keeper Dragt on
houdbaar kon passeren (01).
De Zijl deed het niet minder en bijna
direct na het uitzwemmen bracht Prevoo
in goede schietkans en van Vliet was
niet bij machte het vliegend schot te
keren.
In de tweede helft was de strijd even
eens aantrekkelijk met beide doelen om
beurten in gevaar; echter schoot de Zijl
hier zeer slecht en gingen enkele kan
sen door te zelfzuchtig spel verloren. Na
dat Dragt een scherp schot had gekeerd,
bleef de bal op de doellijn dobberen en
ging een zeker doelpunt voor Poelmeer
verloren.
De Zijl was nadien sterk in de aanval
en ook het Poelmeerdoel beleefde ang
stige ogenblikken, zonder dat doelpun
ten werden gemaakt.
Het einde kwam met een verdiende
verdeling van de punten, maar zeer zeker
zal J>e Zijl" moeten zorgen, dat wanneer
het niet lukt, zwemmen en nog eens
zwemmen meer kansen biedt!
„De Zijl" IV—BZV I (1—4).
Het nagerecht was een wedstrijd tus
sen „De Zijl" IVBZV I 14, een wed
strijd om spoedig te vergeten en waarbij
„De Zijl" voor de rust niet wist hoe te
spelen. Vrij vlug in geheel vrije positie
werd het 01, zelfs 02 en 03.
In de tweede helft ging het veel beter
en was de tegenpartij zeker even slecht
als „De Zijl". De eindstand kwam met
14 een uitslag, die zeker anders had
kunnen zijn.
LZC begon minder goed en zowel het
eerste als het 2e zevental verloren in
Haarlem resp. met 10 en 40.
ORANJE GROEN (ADSP.)—V.TX.
(ADSP.) 2—1.
Bovengenoemde wedstrijd werd giste
ren gespeeld op het O. Gr.-terrein aan
het Zwarte Pad.
De strijd ging gelijk op. Na 10 minuten
was het Willem Ravensbeirgen die met
een hard schot er 10 van maakte. Direct
daarna gaf Arnold Lenting een voorzet,
welke door Jan Verkuilen werd benut
(20). Met deze stand kwam de rust.
Een doelpunt van Jan Verkuilen werd
afgekeurd wegens buitenspel. V.T.L.
kreeg een strafschop toegewezen, welke
door de mid voor werd benut (21). Het
einde kwam met een 21 overwinning
voor O. Gr., zodat O. Gr. in zijn laatste
wedstrijd tegen U.V.S. (B) nog 1 punt
nodig heeft voor het behalen van het
kampioenschap.
Officiële publicatie
INSCHRIJVING VAN LEERLINGEN
VOOR DE OPENBARE SCHOLEN.
Burgemeester en Wethouders van Leiden
brengen ter algemene kennis:
le. dat tot en met 30 Juni 1947 gelegen
heid bestaat tot inschrijving van nieuwe
leerlingen, gedurende een kwartier vóór de
aanvang van elke schooltijd aan:
a. de School voor u.l.o. aan de Pieters
kerkstraat;
b. de Meisjesschool voor u.l.o. aan de
Breestraat;
c. de School voor Voortgezet gewoon Lo.
(ingang Oude Vest 35);
d. de Opleidingsscholen voor Gymnasium
en H.B.S. aan de Aalmarkt en de Kern
straat;
e. de Opleidingsscholen voor u.l.o. aan de
Langebrug, de Rijnsburgersingel de Mare-
singel, de Driftstraat en de Drie October-
straat;
f. de o. 1. scholen aan de Zuidsingel B e&
de Medusastraat;
2e. dat bij de inschrijving een geboorte
bewijs moet worden getoond;
3e. dat de kinderen met uitzondering
van die waarvoor toelating tot de u.l.o.-
scholen of tot de School voor Voortgezet
gewoon l.o. wordt gevraagd vóór 1 Oc
tober a.s. de leeftijd van 6 jaar moeten
hebben bereikt.
F. H., van Kinschot, Burg.
J. Bool, Secretaris.
Leiden, 3 Juni 1947.
INSCHRIJVING VAN LEERLINGEN
VOOR DE OPENB. BEWAARSCHOLEN.
Burgemeester en Wethouders van Leiden
brengen ter algemene kennis, dat aan de
Openbare Bewaarscholen in het Elisabeths-
hof aan de Atjehstraat en aan de Gorte
straat gelegenheid bestaat tot het doen in»
schrijven van leerlingen gedurende ee*
kwartier vóór de aanvang van elke school
tijd. De kinderen moeten op het tijdstip
van toelating de leeftijd van 4 jaar hebben
bereikt.
F. H. van Kinschot, Burg.
J. Bool, Secretaris.
Leiden, 3 Juni 1947.
Ds A. A. van Ruler hoogleraar
te Utrecht
De Generale
Synode der Ned.
Herv. Kerk be
noemde gisteren
in de vacature-
prof. dr. M. J.
A. de Vrijer tot
kerkelijk hoog
leraar te
Utrecht in de
bijbelse Godge
leerdheid, de
geschiedenis
der Ned. Herv.
Kerk en haar
leerstellingen
en de Chr. Zen
ding ds. A. A.
van Ruler te
Hilversum. De nieuwe hoogleraar werd
in 1908 geboren en werd in 1932 candi-
daat, om het volgende jaar zijn intrede
t doen in Cubaard (Fr.). Hij publi
ceerde: „Kuypers idee ener Christelijke
cultuur", „Religie en Politiek" en „Visie
en Vaart". Wij meldden reeds, dat ds. v.
Ruler op 1 Juli te Groningen hoopt te
promoveren.
ALPHEN a. d. RIJN.
Hoe de ontdekking van een prijzen-
delict kan leiden tot het achterhalen van
andere overtredingen, bleek uit het vol
gende: In de slijterij van Z. te Alphen
aan de Rijn werd whisky te duur aange
boden. Het onderzoek voerde naar de
leverancier V. te Leiden, die niet alleen
de whisky, maar ook portwijn te duur
bleek te hebben verkocht aan verschil
lende afnemers. Bovendien had l.g., die
als grossier niet in het bezit is van een
volledige- of slijtvergunning, hoeveelhe
den van beneden de 10 liter verkocht,
hetgeen hem een proces-verbaal wegens
overtreding van de Drankwet bezorgde.
Verder bleek de whisky te zijn vervoerd
zonder geleid eb il jet, hetgeen leidde tot
een onderzoek in samenwerking met
ambtenaren van de invoerrechten en ac
cijnzen te Leiden. Daarbij kwam vast te
staan, dat een hoeveelheid van 96 liter
vervoerd was van Nijmegen naar Leiden
op een vervalst document.
De speeltuin „Bloemhof", gelegen in
het Bloemhofkwartier, komt steeds meer
in trek. Dit vraagt van het bestuur, dat
het bedacht blijft op uitbouw. Mede door
de offervaardigheid van de leden is een
smalfilmapparaat aangeschaft en voorts
staat een glijbaan op 't programma. De
nog ontbrekende gelden hoopt men door
milddadigheid van particulieren en indu
striëlen bij elkaar te brengen.
De laatste weken deden zich ver
scheidene malen op meerdere plaatsen
breuken voor in de waterleiding. Enkele
malen is dit de gemeente op een vrij be
langrijk waterverlies komen te staan. Zo
waren er gevallen aan de Groeneweg en
de Gouwesluis. Naar men ons mede
deelde, betreft het hier nog steeds gevol
gen van de langdurige vorstperiode in
de afgelopen winter.
Zoals indertijd door ons werd ge
meld, was het de bedoeling, dat de heer
J. A. P. Bakker, chef-monteur bij de
P.T.T. en een der eerste telefonisten in
onze gemeente, deze dienst met pensioen
ging verlaten. Onvoorziene omstandig
heden veroorzaakten, nog uitstel, maar
gistermiddag vond in het nieuwe gebouw
van de Technische dienst het afscheid
plaats. Hierbij waren vrijwel alle collega's
aanwezig en afgevaardigden van het ver
dere P.T.T.-personeel. Het woord werd
eerst gevoerd door de heer Nauta, de
directeur van de telefoondienst te Den
Haag, die ook een oorkonde overhan
digde. Vervolgens spraken de heren Huis
man, directeur P.T.T.-kantoor, Boskoper,
chef, Oostdam, oudste van de groep tech
nisch personeel en tenslotte de opzichter
Hartman. Deze laatste bood namens het
personeel een horlogeketting en een zil
veren couvert met inscriptie aan.
GEBOREN: Anton J, z van L P Kante
been en K v d Wel; Cornelia H M, d. van
C J v Niekerk enMJv Rijn; Sophia J M,
d van C J v Niekerk en M J v Rijn;
Neeltje, d. van L. Koopman en J Zuidam;
Adri, d. van G Steehouwer en A A C de
Roon Hertoge; Alida E M, d. van J M de
Heij en A E v d Zwet; Rinke, z. van C
v d Berg en J Duiker; Gemma C M, d.
van G Meijer en C M v Deuzen; Johan
nes, z. van M J Simon en J M Koene
koop; Antonius H, z van T C Vreulink en
W M L Smit; Cornelia J J M, d. van H
M Bleijenberg en van J H Lammen; Her
man, z van J Ruardij en H Wortman;
Anthonia W M, d van C J de Heij en J
H. Simmerman; Adriana E, d van C H
Boerefijn en S Hesseling; Weintje, d. van
A. Verkaik en B Ruitenburg; Ferdinand,
z. van E G v d Werff en MC Odijk.
ONDERTROUWD: R P W Vreeburg, 31
j. en J A van den Brink, 22 j.; G M van
Egmond, 26 jr en T C M van Vliet, 29 j.J
J Foekking, 45 jr en W C Vierbergen, 21
jr.; J Kersbergen, 39 jr en E Burggraat
GETROUWD: B J van der Sluis, 28 Jr
en L Starreveld. 33 jr.; W van Wijngaar
den. 27 jr en M Eikelenboom, 24 j.; L J
Leeflang, 30 jr en P Kastelein, 30 jr.;
P Oskam, 25 jr en G L Saton, 25 j.; J van
Roon, 27 jr en C H Groeneveld, 22 jr.;
P M Schepers, 27 jr en P G Gerse, 20 jr.
OVERLEDEN: M v d Hoek, 86 Jr; A V
d Berg, 78 j.; H v d Pol, 80 jr.
