H. J. v. Leeuwen 50 jr. organist der Oosterkerk
Onder den rook van de Sleutelstad
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
PWDERDAO, 2* APRIL 19*1
EEN WERKZAAM LEVEN IN
DIENST DER KERK
(Van één onzer verslaggevers)
Wie wel eens een dienst in de Ooster
kerk heeft bijgewoond, zal ongetwijfeld
getroffen zijn door het orgelspel van den
bejaarden organist H. J. van Leeuwen,
die een dezer dagen een zeldzaam jubi
leum hoopt te vieren: vijftig jaar organist
in eenzelfde gemeente en.... nog unieker-
in eenzelfde kerk.
Waarom door zijn orgelspel getroffen?
Doordat het, wat schoonheid betreft, zoo
ver uitsteekt boven het spel van andere
organisten? Of zijn de talenten van den
ouden Van Leeuwen dan zooveel mieer
waard? Neen, dit is het toch niet. Maar er
is iets in zijn spel, dat spreekt tot het
hart van den kerkganger, die wellicht ge
bukt gaat onder de zorgen van zijn gezin
en geen raad meer weet met de proble
men van velerlei aard. Zijn spel zegt ook
iets tot den kerkganger, die den grooten
Gever dankt voor vele- zegeningen. In
den eenvoud van zijn spelen ligigen de
troost voor hen, die steun behoeven en de
dank, van hen, die de groote werken Gods
in hun leven ondervonden hebben.
Met het neerschrijven van deze woor
den hebben wij meteen den organist zelf
gekarakteriseerd: een man, die wars van
vleierij en huichelarij eerlijk en rond
borstig voor zijn meening uitkomt, die
geen enkelen vorm van hoogmoed en zelf
verheerlijking vertoont- Maar die leeft,
in alles, uit het levende Woord.
Wij zaten in zijn kamer met hem te
praten. Hij presenteerde ons een sigaar en
gaf ons een advies: Maak uw verslag niet
te mooi, want als wij in ons leven met
zijn vele fouten en gebreken terugzien en
wij stellen de feiten te mooi voor, dan
doen wij daar niet goed aan; het is alles
ijdelheid.
Wij begrepen onzen zegsman en zullen
aan zijn verzoek trachten te voldoen, ech
ter in aanmerking nemende, dat het or
gelspel in de Oosterkerk voor niemand
ooit ijdel is geweest en nog minder een
kwelling van den geest.
Aan de Zendingsschool, zoo begon de
heer Van Leeuwen te vertellen, heb ik
aruim 25 jaar les gegeven aan Nederlan
ders, Surinamers en Indiërs. Vroeger was
•het verplicht op de school, dat de leerlin
gen orgelles ontvingen, thans niet meer.
Op 1 Mei 1897 werd ik organist van de
Loodskerk, die gesticht was in de zeven
tiende eeuw voor de menschen van de
Oranjegracht en omgeving. Door het uit
breken van den tweeden Engelschen oor
log (1665—1667) was er geen geld om een
behoorlijke kerk te bouwen; men moest
zich toen met een houten loods tevreden
stellen, welke echter in den Napleonti-
schen tijd in steen werd veranderd en van
pilaren voorzien, terwijl er ook een orgel
in aangebracht werd. De kerk moest
echter afgebroken worden, omdat de be
lendende katoenfabriek, waarin brand
was uitgebroken, uitbreiding behoefde.
Op 19 Mei 1898 werd de laatste dienst in
de oude Oosterkerk gehouden en in De
cember 1899 werd de nieuwe kerk ge
opend. Er was nog geen orgel, voorloopig
kon ik het met een Serafine-orgel, dat op
een platform stond, doen. Ik moest een
laddertje op en door de pijpen kon ik bij
het orgel komen. Het werkelijke orgel is
in 1900 klaar gekomen en door ds Hoogen-
raad ingewijd; het werd bespeeld door
den organist van de Pieterskerk, den heer
Duister, en mij.
U componeert zelf nog? Ik heb inder
daad gecomponeerd. Ter gelegenheid van
mijn jubileum heb ik een compositie over
Psalm 68 voltooid. Ook heb ik een ge
dicht gemaakt: „Oosterkerkgedachten",
dat ik de gemeente hoop aan te bieden.
Het handelt over de kerk, de klok en het
orgel.
Hoe beschouwt u de taak van den or
ganist in het algemeen? Wij moeten zoo
goed mogelijk zorgen voor het muzikale
gedeelte van den eeredienst. Het orgel
kan zooveel zeggen tot de gemeente. De
menschen, die in de Oosterkerk vooral
komen, hebben geen groote stukken van
Bach noodig. De organist kan den men
schen veel geven, waardoor ze gesterkt
kunnen worden.
Hoe staat u tegenover het rhythmisch
zingen? Niet afwijzend. Het is een terug-
keeren tot het oorspronkelijke. De oude
menschén echter kunnen niet meer zoo
best mee, maar ik doe mijn best om
rhythmisch te spelen. Wat de waarde be
treft, stel ik de Psalmen boven de Ge
zangen. In de Psalmen vindt men alles
wat men voor de behoefte van het hart
noodig heeft. Maar de Gezangen speel ik
ook met plezier; de nieuwe bundel is
goed
Hoe hebt u uw werk in den oorlog kun
nen verrichten? In den laatsten winter
van den bezettingstijd was het voor de
organisten geen gemakkelijke taak hun
orgel te bespelen; er was geen stroom en
GIRODIENST NADERT EEN HALF
MILLIOEN REKENINGHOUDERS
Het aantal rekeningen bij den Postohèque-
en Girodienst bedToeg op 31 Maart 495.876.
Gedurende Maart J-l. werd f 202.793.699 bij
geschreven we-gene op de rekeningen ge
boekte stortingen, f 1.418.356.8(13 wegens op
de rekening geboekte credit-giro's, afkomstig
van andere postrekeningen en f 42.327.618 af
komstig van de Ned. Bank. Het algemeen
saldo-tegoed op 31 Maart j:l. bedroeg
f 1.063.715.734 tegen f 1.138.705.714 op 28
Februari 1947.
voldoende Mcht. Het orgel in de Ooster
kerk is op kunstlicht aangewezen; ik
moest me behelpen met kaarsen of een
lampje met olie.
Hebt u in den loop der jaren nog on
vergetelijke gebeurtenissen beleefd? De
periode van vijftig jaren is zonder opzien
barende voorvallen verloopen. Een feit
herinner ik me nog levendig: In de kerk
was een dienst belegd ter gelegenheid van
het ambtsjubileum van ds Van der Lip.
Na afloop zong een gedeelte van de Ge
meente hem toe: „Och, dat Uw geest den
leeraar sterk", terwijl een ander deel de
zegenbede uit Psalm 134 inzette. De pre
dikant was kennelijk verheugd over deze
dubbele uiting van dankbaarheid. In zijn
dankwoord zeide hij, naar een vers van
van Tollens: „Men rekent de uitkomst
niet, maar telt het doel alleen". Het kerk
volk was dan ook spoedig over dezen
„flater" heen.
Tenslotte wees de heer Van Leeuwen,
die ondanks zijn leeftijd van 75 jaar met
bewonderenswaardige vitaliteit zijn leer
lingen les geeft en Zondag aan Zondag
den gemeentezang begeleidt op zijn eigen
wijze, op de medewerking en goede ver
standhouding tusschen de organisten en
de gemeentecommissie.
Wij twijfelen er geenszins aan, of de
heer Van Leeuwen zal op den dag van 1
Mei zeer veel belangstelling genieten. De
Leidsche gemeente zal dan op bescheiden
wijze haar dank betuigen voor wat deze
deugdzame organist voor haar heeft be-
teekend. En de wensch, dat hij nog en
kele jaren mede mag werken tot de ver
heffing van den eeredienst, zal zeker op
dit jubileum worden geuit.
De dank van de gemeente zal zeker oo_s
tot uitdrukking komen op het jubileum
concert, dat de heer Van Leeuwen in
„zijn" kerk hoopt te geven. Daarom wek
ken wij ieder op dit concert bij te wonen.
Het monumentale front van het orgel in de Oosterkerk, waarvan de organist, de heer
H. J. v. Leeuwen, thans herdenkt, dat hij gedurende vijftig jaren het gezang tijdens den
eeredienst in dit kerkgebouw mocht begeleiden.
OEGSTGEEST.
Uitreiking schoenenbonnen op bon 614
van het inlegvel vindt morgen van 9.30
12 en van 1315 uur plaats voor de let
ters L t/m Z.
Het plaatselijk NIWIN-comité onder
voorzitterschap van den burgemeester
heeft besloten om in samenwerking met
de Oramjefvereenigiing een groote collecte
te houden voor een cantine-wagen en
wel op 5 Med a.s. Op dien dag (Natio-
naien Feestdag) wordt een bloemencorso
gehouden om de geldinzameling te steu
nen. Fraaie medailles zijn als prijzen be
schikbaar. De prijz,en voor de fietsers
bestaan uit waardebons, te besteden bij
den plaatselijken middenstand. Inschrij
vingen voor deelname vóór of uiterlijk op
1 Mei a.s. bij den heer M. Elshof de
Kempenaerstraat 39.
Het door Oegstgeest ingezamelde be
drag wordlt gevoegd bij de collecte in de
andere plaatsen van de bollenstreek. Op
deze wijze brengt de bollenstreek het
geld voor een of meer canüneiwagens bij
een.
GEBOREN: Arendje E., dr van A. van
Zuilen en A. de Moo; Anna M- Cl., dr
van H. L. Meijer en G. Heeremans;
Maartina M. B., dr van M. van Zuijlen
en M. den Haan; Francois, zn van J. D.
de Stoppelaar en L. A. Muijs van de
Moer; Leendert, zn van J. van Rij en J.
J. Vonk; Adriaan A., zn van A. W. J. de
Groot en M. M. Gilles.
ONDERTROUWD: W. A. van Werk
hoven, 31 jr. en M. J. van Leijden. 25 jr.
GETROUWD: B. H. Nijhuis en N. de
Groot; J. C. Zaaijer en G. van Wijhe.
OVERLEDEN: C. J. Borst, 24 jr.; E.
Mihkan, 3 maanden.
WARMOND.
De gemeenteraad kwam in vergade
ring bijeen onder voorzitterschap van
burgemeester jhr L. M. 'N. von Fisenne.
Aan de „Vebo" te Leiden werd voor de
door haar te houden tentoonstelling f 25.—
subsidie verleend. Het volgende agenda
punt betrof het aanbrengen van een elec-
fcrisc'he verlichting in de Dorpsstraat. Op
de technische zijde hiervan werd nog een
korte toelichting gegeven door den ge
meente-architect. In verband met dit
agendapunt werd ook nog de verlich
ting van het Oosteinde aangeroerd. Het
voorstel werd bij acclamatie aangenomen.
Het, volgende voorstel van B. en W.
stond eveneens in het teeken van de ver
lichting. Het handelde over het aanbren
gen van een natrium-straatverlichting
aan den Heerenweg tusschen tol en spoor
wegovergang. Verschillende raadsleden
lieten over deze ..lichtende" kwestie hun
licht schijnen. De heer Heitlager sprak
als zijn meening uit, dat dit plan een
groote verbetering en vooruitgang in
hield en derhalve van harte moet wor
den toegejuicht. Enkele vragen omtrent
de financieele zijde werden door den
Voorzitter beantwoord, die daarbij spe
ciaal wees op het voordeelig verschil in
exploitatie tusschen dezen vorm van ver
lichting eenerzij ds en electrische-, of gas
verlichting anderzijds. Het voorstel werd
met alg. stemmen aangenomen. Een voor
stel van B. en W. tot overname om niet
van de oprijlaan naar de buitenplaats
„Oostergeest", was aanleiding tot een
uitvoerige gedachtenwisseling over de al
dan niet juridische aanvechtbaarheid van
de in het besluit opgenomen voorwaarden.
Daarna kwam aan de orde een plan tot
verbetering van den Heerenweg tusschen
spoorwegovergang en Lockhorstlaan. Het
betrof hier het nemen van een principe
besluit. Na een inleidende beschouwing
door den Voorzitter, gaf de gem.-archi-
tect, aan de hand van een situatie-teeke-
ning een uiteenzetting omtrent de tech
nische zijde van het plan, in het bijzon
der betreffende het rioleeringsvraagstuk
en boomaanplanting.
Bij de rondvraag werden door weth.
De Greef eenige inlichtingen verstrekt
omtrent den woningbouw. Hij kon daar
bij de verheugende mededeeling doen, dat
niet 10, doch 12 woningen zullen mogen
worden gebouwd. Voorts werden aan B.
en W. door den heer Van Elburg inlich
tingen gevraagd omtrent een voorgeno
men stichting van een havenbedrijf nabij
de boerderij de „Eenzaamheid", doch
deze hadden hierover nog niets vernomen.
De Hervormde Kerk in het verzet
H. C. Touw Het verzet der Her
vormde Kerk, 2 deelen. Uitgever
Boekencentrum, Den Haag.
Als ik iedereen dit boek aanraad omdat
het 't best geschreven en breedst gedocu
menteerd werk over het verzet der kerk
is, dan spreek ik niet uit een zeker her
vormd kerkisme. Zeker, er is meer over
dit onderwerp verschenen, zoowel van de
zijde van andere kerken Obv. dr D. Prins
Rondom het verzet der Kerk, Groningen,
Niemeyer; dr S. Stokman, Het verzet van
de Nederlandsche Bisschopen, Utrecht,
Het Spectrum) als vanuit bepaalde plaat-
selijk-kerkelijke gezichtshoek (bv. Het
Nevelgordijn opgetrokken, de classis Rot
terdam in oorlogstijd, Rotterdam, Brusse).
Maar terwijl het roomsche boek te heet
van de naald geschreven was, het Gere
formeerde alleen maar voorbereidingen
treft om tot een gedenkboek te geraken
en de plaatselijke uitgaven uit den aard
der zaak alleen maar het vlak-nabije be
zien, geeft dit officieele werk van de Ned.
Herv. Kerk een zeer uitvoerig overzicht
èn van de eigenlijke kerkstrijd, èn van de
achtergronden, èn van de consequenties
tot op dezen dag. Het bevat niet enkel
tallooze bekende en nog onbekende docu
menten, het geeft niet alleen de reporta
ges van allerlei verhooren, het somt niet
enkel op wat vurige bestrijders en ook
wat verraderlijke elementen beweerd heb
ben, maar het houdt zich voortdurend be
zig met de vragen naar het wezen van het
nationaal-socialisme, naar het wezen der
kerk, naar het wezen van het verzet.
Het is daarbij niet geworden wat zoo'n
zoek altijd dreigt te worden: een verheer
lijking van de mensch.
Integendeel: het onderstreept op elke
bladzijde dat Christus alleen Zijn kerk in
stand heeft gehouden. En het spreekt
daarbij onomwonden uit, dat als het van
menschen had afgehangen, er niets tot
stand zou zijn gekomen. Want hoe zijn de
menschen ons tegengevallen. In dat op
zicht staan er verschrikkelijke dingen in
dit boek en waarlijk niet alleen over de
gevaarlijke rol die v. d. Vaart Smit ge
speeld heeft. Met ontzetting leest men bv,
hier de thans gepubliceerde brieven van
dr H. Visscher aan den president van den
Kultuursraad, waarin hij adviseert de
Synode op te ruimen door de oude Ko
ninklijke besluiten in te trekken. Maar
men leest ook van de weifelingen welke
de kerk in haar geheel konden bevangen.
En als men eens ergens een stuk aantreft
waarin groote daden worden vermeld, dan
voelt men onder alles dat God hen
deze gaf te doen en God hen
vreeslooze woorden liet spreken. Er komt
iets bij: Touw heeft een sterk ordenende
hand, en daardoor is dit werk zoo uiterst
overzichtelijk. Welk gebied ge ook wilt
bestudeeren de prediking, de voorbede,
de studentenkwestie, de schoolstrijd, het
Joodsche vraagstuk, de pers ge vindt
alles in het juiste verband staan. Daar
hebt ge nu de vraag naar de prediking
tijdens den oorlog: Hoe ging die precies
toe? Elk onzer heeft ervaren, dat som
mige predikers toen het gehoor hadden
en anderen niet. Wanneer ge nu zijn on
derscheid leest over Nationaal-Socialisti-
sche, Lijdelijke, Tijdlooze, Nationale en
Bijbels-actueele Prediking vindt ge- daar
allerlei eigen gevoelens onder woorden
gebracht en in het juiste verband ge
plaatst. Ge ziet wat ge eerst hebt aange
voeld: de gevaren, de verzoekingen, de
bedenkingen, heel de manier waarop het
Evangelie krachteloos kan worden ge
maakt en bij alle schoone schijn tot niet-
evangelie worden. Maar in een ander
hoofdstuk gaat ge uitvoerig in op het na
tionaal-socialisme zelf, en wie durft be
weren, dat deze gevaren voorgoed over
wonnen zijn? Daarom: koopt en leest
dit boek, gij allen, die hervormd zijt of
die in andere kerken meeleeft met die
Hervormde Kerk, die worstelt om weer
waarlijk kerk te zijn en die door Gods ge
nade tijdens den oorlog van haar stom
heid en doofheid verlost is. En indien ge
nog vele bedenkingen zoudt hebben tegen
dingen, die in de Hervormde Kerk ge
schieden, ziet en aanschouwt hier dan het
opgerichte teeken, dat de Heiland Zijn
kudde in de waaiiheid leidt. Hij, die dat
eens volbracht en die nooit laat varen
de werken Zijner handen zal hier zeker
Zijn Woord en Geest doen zegevieren.
Ds G. van Veldhuizen.
De heer H. J. v. Leeuwen, die thans zijn
gouden jubileum viert als organist der
Oosterkerk.
