TAASCHGEBRUIKEN
t
Bartok componeerde nog op zijn sterfbed
Paaschcollecte
JHEtJWK LEIDSCHE COURANT
8
EATERDAÖ, 5 APRIL 19ft
van Zuid- tot Noord-Nederland
Het groote heilsfeit dreigt
erin onder te gaan
Zonder zoover te willen gaan als de door
gewinterde folkloristen, die in het zwart
maken van de meisjes bij het uitdooven van
het Paaschvuur een herinnering zien, aan
vruchtbaarheidsriten bij de oude Germanen:
er zit toch wel iets in die oude Paaschge-
bruiken alom in het land.
Het is'alleen jammer, dat ze het werke
lijke Paaschgebeuren zoo in den weg staan.
Onder een vloed van gebruiken, die ont
aarden in kermispret en dronkemansgelag
verdwijnt overal waar de folklore zoo hevig
bloeit, een belangrijk deel van de beteekenis
van het Paaschfeest en het is maar goed, dat
in veel gevallen de kerk aan het een en
ander nieuwen zin gaf.
Want wat is er rijker, dan dat zelfs de
klokken op den Paaschmorgen anders luiden,
dan op andere Zondagen? De geheel eenige
beteekenis van den dag wordt daarmee
prachtig aangegven. Men kan het in Dene
kamp beluisteren
Overigens: het is geen wonder dat de klok
ken feestelijker luiden, want kwamen ze
niet, naar een oude zinrijke legende, dien
nacht uit Rome terug, waar ze door den Paus
werden gezegend? In Thorn, een oude kloos-
terstad, diep in het Zuid-Limburgsche land,
houdt men, in verband daarmee een merk
waardig gebruik in eere. Niet met klokken
worden er in de stille week de geloovigen
naar de oude kloosterkerk geroepen, maar
met ratels en kleppen, die op Witten Don
derdag en Goeden Vrijdag, de schooljeugd
er hanteert. Het lawaai is oorverdoovend,
maar het is dan ook het eenige, dat een
jaar lang in Thorn weerklinkt. Daar re
geerde in de middeleeuwen de abdis van het
klooster als een rijksvrijvrouwe. Van witte
zij was haar gewaad en gouden haar scepter.
Slechts die dames konden kanunnikes wor
den, die zestien adelskwartieren bezaten.
Éf
Eeuwenoud zijn de ratels, waarmede op
Goeden Vrijdag de koorknapen door Thorn
trekken, om de geloovigen tot de Heilige
Mis op te roepen
Vandaar, dat de vensters van de abdij bij
opkomende maan gesloten werden, want dit
hemellichaam bezit maar vier kwartieren!
Nog waart deze herinnering' door Thorn.
Van Zuid-Limburg naar Oost-Overijsel is
een groote stap, maar niet zoo groot in den
Paaschtijd als vrijwel overal iets te beleven
is, dat het groote feest aankondigt. Hier zijn
het jongens, die hout verzamelen voor de
groote Paaschvuren, elders de ratelaars, zoo
als in Thorn, die het begrip „stille" week
te schande maken, in Helvoirt en Haaren
komen U joelende benden eierrapers tegen
en in Denekamp wordt de Paaschweide ge
reed gemaakt om er Zondag a.s. den traditio-
neelen Paaschtaak te planten.
Een hoogen den, die de hofheer van de ha-
vezathe Bögelskamp aan den weg naar Ol-
denzaal, moet leveren. De Denekampers hou
den hem aan dat recht, want zouden zij het
gebruik éénmaal overslaan, dan is de Bö
gelskamp er voorgoed af.
Tegen één uur op den Eersten Paaschdag
trekken de staakhakkers, met de sleepers
en andere voor „het binnenhalen van den
Paaschtaak" noodige lieden, zingend naar
Bögelskamp. Ze zingen twee prachtige
Paaschliederen, die 's morgens in de kerk
het eerst worden aangeheven:
„Christus is opgestanden
Al van de Joden haar handen.
Dus willen wij allen nu vroolijk zijn,
Christus zal onze verlosser zijn.
Hallelujah!"
Dit vers wordt door en ander gevolgd:
Heden is de grootste dag
Dat Christus opstond uit het graf
's Morgens vroeg om dezen tijd
Tot heil der gansche Christenheid
Daarom kommet daarom stervelingen.
Hallelujah laat ons zingen.
Het is alleen jammer dat, in de algemeene
hospartij, waarin het Paaschstaaksleepen
ontaardt, de beteekenis van het lied verlo
ren gaat. Getrokken door honderden handen
sleept men den Paaschtaak naar de Paasch
weide en er zijn twee merkwaardige figu
ren: Judas en Karioth, die daarbij een be
langrijke rol spelen. Zij moeten het vuile
DE NEDERLANDSCHE IN- EN UITVOER
IN FEBRUARI J.L.
De invoer had in Februari jJ. een gewicht
van 1.311.826 ton en een waarde van 312.7 inil-
Eoen gulden (Januari 1947 762.377 ton voor
SS01.4 millioen gulden en Febr. 1946 752.623
•bon, waarde onbekend). De diamant-invoer
ts hierbij niet gerekend en In oogenschouw
dient voorts genomen te worden, dat door het
inhalen van den achterstand in de toezending
van het grondma teriaal in Febr, veel goede
ren opgenomen zijn, dde vóór 1 Febr. ten in
voer waren aangegeven. De uitvoer had in
fiebr. een gewacht van 177.588 ton en een
gaarde van 97.1 millioen gulden (Januari
EM7 280.384 ton voor 108.1 millioen gulden,
ffebr. 1940: 140.596 ton voor 3&8 miQ, gwktenu-
werk opknappen rond den Paaschstaak en
men ziet in hen de verpersoonlijking van den
winter, die uitgedreven wordt
In vele andere plaatsen kent men n.l. het
z.g. Judas verbranden, dat al en heel sterke
aanwijzing in die richting vormt.
Het oprichten van den Paaschtaak in de
Denekampsche Paaschweide gaat eveneens
met gezang en plechtigheden gepaard. Het
merkwaardige is, dat zoowel het recht den
boom te hakken, als dat om het gat te gra
ven en den staak te planten een erfelijk
recht is, dat van vader op zoon overgaat.
In den Paaschstaak wordt een teerton be
vestigd en als hij dan is opgericht, bestijgt
Judas den ladder om boom en teerton te
verkoopen Dat hij, zoowel als zijn helper Ka
rioth bij dat karwei weggehoond worden
past in het hierboven genoemde kader van
winteruitdrijven. Het laatst wat Judas doet
is het Paaschvuur ontsteken. De kerk moge
zich uitgesloofd hebben in dit vuur de blijd
schap te zien die de Twentenaren vervult om
het licht, dat in den verrezen Heiland over
de wereld opging, de heidensche oorsprong
van dit „lentevuur" blijkt nergens duidelijker
dan uit de woorden, waarmee een Twentsch
schrijfster haar ervaringen van het Dene
kampsche Paaschfeest besluit:
,,Mangs nog tot nao middernacht daansten
et jonkvolk bi'n schien van et vlammende
veur, zingend roondum den glood".
Rappe handen en voeten brengen „Judas"
naar het topje van den denneboom, die tot
Paaschstaak is uitverkoren; het touw
wordt stevig vastgemaakt eneven
later trekken wel 100 mannen en jongens
met vereende krachten het boompje neer...
POSTHUME UITGAVE VAN
ZIJN LAATSTE WERK
Het was in den zomer van 1945, tijdens
zijn ernstige ziekte, dat Hongarije's meest
befaamde componist en musicoloog, Béla
Bartók, de eerste schetsen op papier zette
voor zijn derde pianoconcert. Ondanks
koortsen en pijnen arbeidde hij gestadig
voort aan het werk, dat tot een van zijn
machtigste composities zou uitgroeien. De
dood verraste hem of was het voor hèm
toen wellicht geen verrassing? toen zijn
werk, op 17 maten na, voltooid was. Zijn
vriend en leerling, Tibor Serly, wist echter
de schetsen van deze laatste maten, die
Bartók in een soort muziek-stenografie had
genoteerd, te ontcijferen en uit te werken.
Gaarne kweet Boosey Hawkes, Londen,
zich van de taak, dit opus posthumus in
druk te doen verschijnen en het is de ge
drukte zakpartituur van het concert, welke
ons, met andere belangrijke nieuwe publi
caties, door genoemden uitgever ter kennis
name werd toegezonden.
Het werk bestaat uit 3 deelen (allegretto,
adagio-religioso en allegro) en duurt 23 mi
nuten. De piano is hoofdzakelijk als solo-
Orgeletildes van Hennie Schouten
Uitgave H. J. Paris, A'dam.
De organist van de Luth. Kerk te Leiden
en leeraar aan het A'damsche Conservato
rium, Hennie Schouten, heeft bij H. J. Paris
te A'dam een vervolg uitgegeven op zijn
„Duo's voor eerstbeginnenden in het orgel
spel". Schreef ik van deze werkjes, dat zij
een prachtige inleiding vormden tot de poly-
phone orgelmuziek, in deze „Technische
oefeningen voor orgel" zoekt Hennie Schou
ten meer aansluiting van Dupré. door de
orgelstudenten in te wijden in de technische
moeilijkheden van het samenspel tusschen
klavieren en pedaal. Met 57 oefeningen
wordt voorbereid tot de studie van die wer
ken, welke een goed-ontwikkelde vinger- en
vooral ook pedaaltechniek vereischen. Spe
ciaal voor de moderne orgelmuziek zijn deze
oefeningen onmisbaar studiemateriaal, daar
zij met tertsen, triolen, chromatiek en poly-
metriek, in elementairen vorm tot de tech
nische moeilijkheden van de orgellitteratuur
nè de Romantiek inleiden niet alleen, maar
ook door een nauwkeurig rhytbmische studie
van veel belang zullen zijn bij de studie van
Bach's grootere orgelwerken. Hennie Schou
ten heeft getracht ook in deze oefeningen
het transparante trio-karakter zooveel moge
lijk te handhaven, hetgeen de studie verge
makkelijkt en den leerling allerlei accoord-
opstapelingen spaart. Niet alleen leerling
organisten, maar ook reeds gevestigde orga
nisten zullen door deze oefeningen, waarbij
een nauwkeurig punt-hak spel is aangege
ven, nog veel technische kennis opdoen. Het
is wederom pracht-materiaal en ik hoop, dat
Hennie Schouten ons nog meer zal voorleg
gen, wellicht in den vorm van fugatisehe
oefeningen, vooral daar er in Nederland
geen behoorlijke orgelschool bestaat.
CORN. BASOSKI.
instrument aangewend, met het orkest, in
normale bezetting, als ondersteuning. De
instrumentatie is tot in het uiterste ver
zorgd en weloverwogen en brengt hier en
daar (midden 2e deel!) verrassend mooie
klank-effecten; nergens is zij echter te over
dadig of te „dun". De thematiek is zooals
gewoonlijk bij werken van Bartók geïn
spireerd op het Hongaarsche muziek-idioom.
Harmoniek en rhythmiek herinneren aan
zijn vroegere werken. Toch is zijn laatste
oeuvre soberder, doorzichtiger van opzet en
is de geest meer bezonken en verdiept. Het
is het werk van den mènsch-componist, die
na lang zoeken, tenslotte gevonden heeft
In een soortgelijke editie verscheen bij
denzelfden uitgever het 2e strijkkwartet van
Ernest Bloch. Ook in dit werk herkent men
weef den componist van „Baal Schem", van
het concerto grosso voor strijkorkest en
piano, e.a. Er zijn vier deelen, tezamen 33
minuten in beslag nemend. De melod'iek is
zangerig en hartstochtelijk, maar de poly-
phonie is daardoor niet op 'den achtergrond
gedrongen, gelukkig. Het is zeldzaaim
goed geschreven voor de vier instrumenten
en biedt technisch geen abnormaal groote
uitvoeringsmoeilijkheden. Zonder twijfel is
dit werk een belangrijke aanwinst voor de
kamermuziek-litteratuur.
Tenslotte een nieuwe uitgave, eveneens
van Boosey Hawkes, van een zevental
liederen van Purcell (Orpheus Britannicus),
bewerkt door Benjamin Britten. Hieronder
zijn liederen, die in geen 100 jaar herdrukt
werden. De begeleiding is op sobere wijze
geharmoniseerd en ofschoon misschien
een enkele maal, van historisch standpunt
uit, discussieerbaar in. muzikaal opzicht
volkomen aanvaardbaar. Door het gebruik
van vele arpeggio's is op frappante wijze de
eigenlijk vereischte clavecymbel-sfeer be
naderd. Een interessante en mooie uitgave,
welke aan alle zangers en zangeressen zon
der voorbehoud kan worden aanbevolen.
Jhr OH. A. RAPPARD.
Eduard Flipse keert op 8 April 's avonds
om 7 uur van zijn reis naar Zwitserland
op Schiphol terug.
In de achter ons liggende jaren der
bezetting is het duidelijk geworden, wat
de Kerk voor het volksleven beteekende.
Het leed en onrecht der bezetting heb
ben haar gedreven uit haar reglemen
taire gebondenhedenwaardoor zij haar
taak ten opzichte van het geheele volk
bewust werd.
Uit die nieuwe bezinning op haar roe
ping en taak is de Paaschcollecte der
Ned. Hervormde Kerk geboren. Zij werd
een eigen grootheid in het kerkelijk
levenmaar ook ver daarbuiten onder
vond zij groote belangstelling. En nieuwe
werkgebieden konden worden ontsloten,
dank zij de alom gebleken offerrmardig-
heid. En thans moet deze arbeid worden
voortgezet niet alleen, hij moet zoo mo
gelijk ook worden uitgebouwd en in
nieuwe banen geleid.
Daarvoor is veel geld noodig. Het mil
lioendat in elk der jaren 1944 en 1945
werd bijeengebracht, over 1946 was het
f 800.000, is ook in 1947 en volgende
jaren noodig.
Daarom doet het Moderamen van de
Generale Synode der Ned. Hero. Kerk
een beroep op de offervaardigheid van
allen, die van oordeel zijn, dat in de
vervulling door de kerk van haar op
dracht een zegen is gelegen voor ons
gansche volk.
Tot die opdracht béhooren onder meer
het jeugdwerk in de stad en op het
platteland, hulpverleening in ontwrichte
gezinnen, geestelijke verzorging der schip
pers, opleiding van gezinszusters en van
hen, die bestemd worden tot het geven
van godsdienstonderwijs op de openbare
scholen, de geestelijke arbeid onder stu
denten, hulp aan zwaar getroffen diaco
nieën in de geteisterde gebieden, de in
standhouding en uitbreiding van het in
stituut Kerk en Wereld, waar de wer
kers worden opgeleid voor kerkelijken,
socialen arbeid.
De kerk is niet in staat dit alles te
bekostigen uit haar gewone collecte-ont
vangsten. Daarvoor is de Paasch-collecte l
Ook in de Geref. Kerken wordt een
Paasch-collecte gehouden, en wel voor
den arbeid der evangelisatie.
Gelijk bekend is, wordt in de Geref.
Kerken met Kerfstfeest gecollecteerd voor
de Zending onder de Joden en met
Pinksteren voor de Zending onder de
Heidenen en Mohammedanen.
Nu is er een Paasch-collecte ingesteld,
om het evangelisatiewerk tot breedere
ontplooiing te kunnen brengen.
De Nov ember-collecte, in bijna alle
Geref. Kerken gehouden, voor de stich
ting van een Evangelisatiecentrum en een
Opleidingsschool, bracht meer dan f 100.000
op. De voor de Evangelisatie benoemde
Generale Deputaten, daardoor aangemoe
digd, gingen met ijver aan het werk.
Aan den kerkeraad van Naarden werd
verzocht ds W. A. Wiersinga voor dit
algemeen Evangelisatiewerk af te staan.
Een tijdelijk bureau werd ingercht (Wü-
helminaplantsoen 14, Bussum) en de heer
Antheunisse tot administrateur aange
steld. Men is op zoek naar een geschikt
gebouw, waarin het Evangelisatie-centrum
kan worden gevestigd, zoo nauw mogelijk
in combinatie met de Opleidingsschool,
Men hoopt uit de November-collecte de
stichting en de inrichting van een een
voudig gebouw te kunnen bekostigen.
De exploitatie van het generale evan
gelisatiewerk der Geref. Kerken moet vit
de Paasch-collecte worden bestreden.
ONZE LADDERWEDSTRIJD VOOR SCHAKERS
(Van onzen schaakredacteur
H. J. J. Slavekoorde).
Allereerst volgen hieronder de oplossingen
der opgaven 6065. Wij geven hiervan,
hiertoe gedwongen door gebrek aan ruimte,
slechts de belangrijkste varianten. Men kan
zich hiernaar tot op zekere hoogte richten
bij het taxeeren van de ingezonden oplos
singen. Wie minder heeft dan wij publiceeren,
krijgt zeker niet het volle aantal punten.
En nu de oplossingen.
Opgave 60 (Probleem v. L. Lindner): 1. Dh2.
Opgave 61 (Probleem van E. Brunnerj:
1. Kh4! Kh7 2. Kh5 Kh8 3. Kg6 Kg8 4. Da8
mat.
Horizontaal: 2. drenk- en waad
plaats voor paarden; 4. soort dekverf; 6.
boord van een stroom; 7. voorzetsel; 8. zang-
noot; 10. reptiel; 13. zoom; 15. getij; VI. be
kende luchtvaartmij (afk.); 18. de oudere
(afk.); 19. nachtvogel; 21. Eng. drank; 22.
iemand, die quasi ernstig, grappige dingen
zegt; 26. onderdeel van het eetservies; 27. en
wel (afk.); 29. phantastisch dier; 30. de on
bekende (afk.); 31. volwassen; 33. loofboom;
34. Europeaan; 35. wettelijke woonplaats; 38.
rivier in Italië; 39. herkauwer; 40. waardig
hoofddeksel; 43. nauw.
Verticaal: 1. Wij wenschen U
2. leed; 3. aanw. voorn.woord; 4. geestigheid;
5. stukje grond; 7. niet deelbaar door twee;
9. spil; 10. mann. zoogdier; 11. behoeftig;
12. zanik; 14. vrede; 16. populaire benaming
voor bioscoop; 18. chrander; 20. metaal;
21. toestand van woede of razernij; 22. beest;
23. gereedschappen; 24. tweehoevig dier in
Centraal-Afrika; 25. fijn weefsel; 28. uitge
strekt; 30. ontkenning (volksoh); 32. cocon
van een vlinder; 34. snoer, strikje; 36. be
dekt bloeiende plant; 37. haarvlokje; 41.
voorzetsel; 42. landbouwwerktuig.
Oplossingen dienen uiterlijk Vrijdagmorgen
in ons bezit te zijn per briefkaart, met
in linker-bovenhoek-adreszijde de vermel
ding: „Puzzle-op lossing".
1» Prijs: P. van der Gugten, Drieplassen-
weg 16, Katwijk a/Zee; 2e prijs: mevr. A.
Kromwijk, Leeuwenhoekstraat 6, Leiden; 3e
prijs: J. van Dijk, Leidscfaestraat 109a Hille-
Opgave 62 (Probleem van dr J J O'Keefeta
1. Tal Lxal 2 Te7 L onv. 3 Te8 mat. Of 1...
La3 2. Txa3 Kh8 3. Ta8 mat. Of 1Le5
(Lf6) 2. Ta8f Lb8 (Ld8) 3. Txb8 (Txb8 (Txd8)
mat.
Opgave 63 (Probleem van J. Bruski): 1. Dal,
Opgave 64 (Partijstelling): 1. f3! Dh4 (ge
dwongen) 2. Te8t Td8 3. De6| Kb8 4. Dd7
Delt 5. Txel Txd7 6. Te8f Td8 7. Txd8 mat.
Opgave 65 (Eindspel van R. K. Guy): 1.
d4t Ke4 2. Kxcl Kd3 3. bxa3 Kxc3 4. d5 Kd4!
5. d6 Kd3 6. d7 Kc3! 7. d8P en wint. Promotie
tot dame of toren levert pat op en promotie
tot looper wint evenmin, omdat de looper
het verkeerde hoek veld bestrijkt. Slechts
weinigen hebben deze opgave volledig door
grond.
Hieronder volgen de nieuwe opgaven.
Opgave 69 (serie A 2 punten).
Wit: Kf4, Tdl, Te3, Lb3, pionnen a5, b4,
c4, d5, e6, f5 (10 st.).
Zwart: Kg7, Td6, Te7, Pe5, pionnen b«. bi,
c5, f6, g4, h5 (10 St.).
Wit speelt en wint een stuk.
Opgave 70 (serie A 3 punten).
Wit: Kc5, Dhl, Tg2, Th3, Ld2, Pf7 (6 otX.
Zwart: Ke4, Ldl, jPh2, pion e6 (4 st.).
Wit begint en geeft in twee zetten mat.
Opgave 71 (serie B 4 punten).
Wit: Kc6, Tel, pionnen c7, e6, f7, g6 (6 st.).
Zwart: Kc8, Lf8, Pa8, pionnen el, g7 (5 st.).
Wit begint en geeft in vier zetten mat.
Opgave 72 (serie B 5 punten).
Wit: Kbl, Pgl, Pg6, pionnen a2, f2, h2, h6
(7 stukken).
Zwart: Kf7, La3, Ldl, pionnen a5, c7, e6*
g5 (7 stukken).
Wit begint en wint.
Adres van den schaakredacteur: Goudrei-
netstraat 125, Den Haag. Deze rubriek zal in
den vervolge op Zaterdagavond geplaatst
worden.
NED. JEUGDGEMEENSCHAP ORGANI
SEERT JEUGDWEEK.
De Ned. Jeugdgemeenschap organiseert
van 1419 April een jeugdweek. Te Utrecht
zal een eendaagsch congres over vrijetijds-
besteeding van de juegd worden gehouden,
waar o.m. drs A. D. Noordergraaf te Den
Haag spreekt. Op 8 April wordt van 7.458
uur een radio-luisfcerwedsfcrijd gehouden, ter
wijl alle post in Den Haag, Amsterdam en
Rotterdam met een speclalen slagzin aal wor
den gestempeld.
