RADIO WESTRIK
icnmma
Restauratieplannen HoogL Kerk zijn gereed
I. J. v. Egmond en Zn
Michiel de Ruyter, der Staten-rechterhand
bakfietsen
Shuop
HELRT
oü
HOEST
MEUWE LEIDSCHE COIXAtti
XATEKDAC S MAAKT >M*
GEGEVENS OVER DEN BOUW
VERLOREN GEGAAN
Het is een algemeene regel, dat de in
richting en de aard va-n onze kerkgebou
wen ten nauwste verbonden zijn aan de
eischen, welke de eeredienst stelt Voor
al in Protestantsche kringen dringt zich
den laatsten tijd de vraag naar voren, hoe
onze kerken in te richten naar den eisch
van het principe. Daarom is het begrijpe
lijk, dat Roomsche kerken, wat struc
tuur en inrichting betreft, geheel anders
zijn dan onze kerken en niemand zal ont
kennen, dat de Roomsche kerken, die na
de Hervorming in het bezit van de Her
vormden kwamen, eigenlijk niet geschikt
zijn voor den Protestantschen eeredienst
en nog minder voldoen aan den eisch van
het beginsel.
In de Roomsche kerken is alles inge
steld op symboliek en liturgie. Het schip
stelt voor de strijdende Kerk, het koor de
triumfeerende, terwijl het altaar het cen
trum van den eere
dienst is. Toen men
in ons land in de
17de eeuw nieuwe
kerken moest gaan
bouwen, heeft^ het
inderdaad zeer veel
moeite gekost zich
los te maken van
den Roomschen
bouwtrant. Zelfs in
onzen tijd geeft
men in breede krin
gen van Kerkelijk
Nederland nog de
voorkeur aan de
imposante kathe
draal, welke in
schier enkel opzicht
volkomen is. Wij
zijn aan onze ka
thedrale kerken
verknocht, trots de
zuilen, die ons het
gezicht op den pre
dikant zoo vaak ont
nemen, en de koude,
welke ons tijdens
de godsdienstoefe
ningen in den win
ter zoo geducht in
haar greep kan
houden.
Wat bekoort ons
eigenlijk, wanneer
we een dergelijk
kerkgebouw zijn
binn engetreden?
Wat spreekt tot ons
en hoe komt het
dat wij met diep
gezag de interieur
ruimte verlaten? De
historie is voor ons
©pen gegaan met al
har pracht, haar
groote verscheiden
heid en werkelijkheid. Wij hebben ons
even teruggetrokken uit het leven van
eiken dag en hebben bewonderd en over
dacht. Men zal het zich wellicht niet ge-
imsakkelijk kunnen indenken, maar alles
imponeert, van de statige kolommen tot
de fijne pijlers, van de gewelfde plafon-
neeringen tot het eenvoudig bewerkte
voetstuk van den kansel.Als men zich
maar ontvankelijk voor stelt.
Wij biechten een dezer dagen een be
zoek aan een van de Leidsche kathedra
len: Hooglandsche- of St. Pancraskerk
(voor de Hervorming zoo geheeten).
Uiteraard wisten Wij niet Veel van de
historie van deze kerk af; dit was aan
leiding dat wij bescheiden archieven en
gedetailleerde beschrijvingen hebben
opengeslagen om ons op de hoogte te
stellen, terwijl het ons dienstig leek om
door middel van dit artikel de overigens
interessante gegevens omtrent de ge
schiedenis van het kerkgebouw aan de on
bekendheid te ontrukken. Het spreek
woord ..onbekend maakt onbemind" is
hier wellicht meer dan elders van toepas
sing.
Wie de historie van (Je Hooglandsche
kerk leest, zal zien, dat er meer dan één
keer het woord „waarschijnlijk" in voor
komt. In den loop der jaren zijn belang
rijke gegevens verloren gegaan, doch de
feiten, die ons nog ten dienste staan, zijn
in staat ons een beeld te geven van den
ontwikkelingsgang dier historie.
De plaats, waarop deze tweede parochie
kerk werd gebouwd, viel niet binnen het
oudste gedeelte der stad, doch behoorde
oorspronkelijkzoowel kerkelijk ais bur
gerlijk, tot de gemeente Leiderdorp. In
x 1314 werd door bisschop Guido van
Avesnes toestemming verkregen om een
kapel te bouwen, welke beschouwd zou
worden als een appendix (aanhangsel)
van de kerk te Leiderdorp. Uit de ge
gevens is komen vst te staan, dat nooit
eerder dan 1314 op deze plaats een kapel
letje is verrezen, zoodat kan worden aan
genomen, dat de Pieterskerk, welke om
streeks 1120 werd gebouwd, ongeveer 200
jaar ouder is dan de Hooglandsche. Deze
eerste kapel was" klein; rbeds tien maan
den na den aanvang van den bouw werd
zij gewijd an „den heiligen Pancratius".
Gegevens duiden er op. dat de kerk in
1360 een steenen kruiskerkje was, dat dus
gebouwd was in plaats van het oorspron
kelijke houten kapelletje. Reeds in 1370
"•wordt melding gemaakt van een kosterij,
terwijl om de kerk in dien tijd al een
kerkhof moet zijn geweest, dat omringd
was door een gracht. Bij een hierop vol-
Het fraaie interieur van de Hooglandsche Kerk, dat een grondige
restauratie behoeft en waarvan de plannen thans op
uitvoering wachten.
gende uitbreiding van de kerk werd een
gedeelte van het hof gebruikt, waarna
waarschijnlijk een gedeelte van de gracht
gedempt werd om het kerkhof te ver-
grooten.
Allengs begon het besef door te drin
gen, dat de kerk een nieuwbouw moest
ondergaan, waarmede dan ook m 1377 een
aanvang werd gemaakt, terwijl omstreks
1380 de funadementen voor het nieuwe
koor werden gelegd.
Men heeft aan dezen nieuwbouw ruim
vijftig jaren gewerkt.
In 1480 begon men met de algeheele
restauratie van de kerk, welk herstel in
het begin van de zestiende eeuw werd
voortgezet. Wie de kerk goed bezichtigt,
ziet, dat zij niet voltooid is. Het lag aan
vankelijk in de bedoeling om het schip
1 nger te maken, maar door onderlinge
„veeten en beroerten en geldgebrek" (vol
gens een overlevering) moest men het
werk neerleggen. Het koor heeft twaalf
kolommen (duidend op de twaalf aposte
len), maar het schip (waar de gemeente
bijeenkomt) telt slechts tien zuilen; er
ontbreken dus twee pilaren.
De muren van het kerkgebouw zijn
volgens nauwkeurige afmetingen 90 cm
dik, terwijl de lengte-as 66 meter be
draagt. Koor en schip zijn 24% meter
breed, terwijl de breedte van het midden
schip 10% is. De hoogte van het koor
tot de nok is 37.75 meter.
Zooals in bijna alle kathedralen, was
ook hier het koor van het schip geschei
den door een koorhek, dat echter in de
meeste kerken nog in den oorspronkelrj-
ken staat aanwezig en speciaal onderhou
den is. In de Hooglandsche kerk is er van
dit hek niets meer terug te vinden.
Eer -gedeelte van het koor is opgehoogd:;
voor de Hervorming stond hier het zg.
groote altaar. Koorbanken, zooals wij die
bv. aantreffen in de groote kerk te Dqrdt,
zijn er nimmer geweest, alhoewel de voor
name ingezetenen wel een vaste plaats in
de kerk hadden. Een groot deel van de
kerk werd versierd met een aantal alta
ren, dat de 35 overtrof.
Van wandschilderingen is niet veel be
kend; de fresco's, welke men thans weer
in de oorspronkelijke kleuren op de ko
lommen in de Pieterskerk kan zien, zoekt
men hier vergeefs. Alleen wordt ons ver
teld van een voorstelling van het kruis
in het koor. Verdere overleveringen om
trent muurschilderingen berusten op ver
moedens.
De aandachtige bezichtiger zal tot de
ontdekking komen, dat de grond van de
kerk versierd is met een groot aantal zer
ken, waarvan -de oudste van Christina is,
gehuwd met Coenraet Bloys van Tres
long, overleden 1476.
In 1566 vond de beeldenstorm plaats.
Snel werden de schatten buiten het be
reik van de plunderaars gebracht, die
juist den daarop volgenden dag de Pan
craskerk binnendrongen. Later werd de
kerk weer ingewijd, doch in 1572 kwam
zij in het bezit van de Hervormden, die
haar ontdeden van alle versierselen. Bin
nenkort is het juist 375 jaar geleden, dat
de eerste Protestantsche dienst in deze
kerk werd gehouden.
In den loop der eeuwen is er aan het
gebouw weinig veranderd. De restauratie
werkzaamheden van 1903 kostten f 150.000,
waarvan een bedrag van f 82.000 door het
Rijk werd betaald. Enkele jaren geleden
is het herstel van het orgel, dat dateert
uit 1637, tot stand gekomen. Als bijzon
derheid vermelden wij nog, dat het voet
stuk van den kansel dateert uit den tijd
voor de Hervorming.
Deze in zuiver gothischen stijl gebouwde
kerk, beheerscbt met de Pieterskerk, het
Stadhuis en het Lodewijkskerkje het
stadsbeeld. Zij zal, wil ze binnen afzien-
bar'en tijd niet in verwaarloosden toestand
geraken, spoedig gerestaureerd moeten
worden. De gemeentecommissie der Ned.
Herv. Kerk heeft reeds plannen en ook
staat Monumentenzorg gereed om het her
stel ter hand te nemen. Dit is echter nog
van verschillende factoren afhankelijk.
Uw stof en voering verwerkt tot een
MANTEL naar maat
voor 47.50-52.50
Levertijd: max. één maand.
Ons devies: Iedereen nog dezen zomer
gekleed tegen redelijken prijs.
Firma
Breestraat 173 LEIDEN
Telefoon 23337
MARKTBERICHTEN
KATWIJK A/D RIJN. 21 Maart. Sprui
ten, 5494, giele kool, 912.50; koolraap,
4.50—7.20; waspeen I, 42—62; II, 21—33; kro
ten I, 10; schorseneexen I, 35; II, 2, alles
per 100 kg.
NOTEERINGEN NEW YORKSCHE BEURS
NEW YORK, 21 Maart (Reuter) Atch, Top.
88% (87%); Balt. 14% (14); Can Pac. 12%
(12%); N.Y. Centr. 18% (17%); Penns. 22%
(22); Uil. Pac. 123 (123); An. Copp. 39% (39);
Bethl. 91% (91); Chiysl. 97% (95); Gen. El.
35% (35%); Gen. Mot. 60% £59); Int. Nick.
32% (31%); Kenn. Copp. 46 (44%); Pack. 6%
(6%); Rep. St. 28% (27%); Shell 27% (27%);
Stand. O. 67% (66); U.S. Rubb. 52% (52%);
U.S. Steel 73 (71%).
1607 24 MAART 1947
Vlissingen is de stad van de vele ruï
nes, van de oorlogsgetroffenen, die na
hun vlucht de huizen in deerlijk gehaven-
den toestand terugvonden. En Leiden is
de eer te beurt gevallen om dit stukje
van ons land, dat zoo nauw betrokken is
geweest ih de totale oorlogvoering, te
adopteei^en.
In gedachten zien wij weer de Vlis-
singsche kinderen binnen onze veste ko
men; zij kondep hun geluk niet uitspre
ken, toen ze door de Leidenaars te slapen
werden gelegd op echte „voor-oorlogsche"
bedden en weer iets konden beleven van
het ongeëvenaarde huiselijk leven, waar
door ons volk zich kenmerkt.
Terwijl de geallieerden hun projectielen
op de stad aan den Scheldemond afvuur
den en hun bommen op de havenwerken
afwierpen, stond er echter één temididen
van brand en puin, die onbeweeglijk en
standvastig den strijd tusschen de red
ders van 't vervallen vaderland en den
overweldigenden, tyran heeft gadegesla
gen en meegemaakt: het was Michiel
Adriaanszoon de Ruyter, wiens voorbeeld
velen tot steun is geweest.
De over ons gestelde heerschers ge
bruikten wel is waar den naam van dezen
kloekmoedigen vaderlander om him
waanzinnige denkbeelden en plannen ten
uitvoer te brengen en de Hollandsche
jongens aan te sporen zich te melden bij
de Marine, doch zij konden geen resulta
ten bereiken met deze onwaarachtige
propaganda, wijl hun Germaansche voor
stellingen in alle opzichten onjuist waren.
Maar de moed, welke de Ruyter bezielde,
wekte ook bij de bezetters ontegenzegge
lijk bewondering, maar zij stelden hem
in het licht van het Duitsche heldendom.
Zoo willen wij echter „der Staten rech
terhand" toch niet bezien. Als over en
kele dagen, op 24 Maart, in de plaats van
zijn geboorte, Vlissingen, op sobere wijze
misschien, deze heldenfiguur uit de va-
derlandsche geschiedenis zal worden her
dacht, omdat het dan 340 jaar geleden is,
dat hij werd geboren, zal z'n standbeeld,
dat niet ongeschonden uit den oorlog te
voorschijn is getreden, gesierd worden
met een eenvoudigen krans, als bewijs
•van waardeering en eerbied. Ook aan zijn
graf in de Nieuwe Kerk te Amsterdam
zal wellicht een bloemstuk prijken.
Het is hier niet de plaats om uit te wei
den over de vele roemrijke daden van De
Ruyter. Onderstaand gedichtje is veel
zeggend en toont ons als het ware een r^j
van historische feiten, in wier tot stand-
koming hij een groot aandeel heeft gehad.
Aanschouw den Held, der Staten
rechterhand,
Den Redder van 't vervallen Vaderland,
Die in één jaar twee groote Konink
rijken,
Tot drie maal de trotsche vlag deed
strijken,
Het roer der vloot, de arm, daar God
door stree,
Door hem herleeft de vrijheid en de
vree.
De ouders van Michiel hadden aan
vankelijk iets anders voor hun zoon op
het oog, doch het zeewater zat hem als 't
ware in het bloed en zijn klimpartij op
den toren van de St. Jacobskerk bewees,
dat hij zich tot het water voelde aange
trokken. Niemand kon hem daarin weer
houden. De knaap, die eens door 't kluis
gat kroop werd de roem en de? hoop van
Holland en de glorie van zijn dagen.
De Ruyter was iemand, die eerlijk en
rondborstig voor zijn meening en bedoe
lingen uitkwam; hij werd geacht en toen
zijn stoffelijk overschot in een gevecht
bij de Etna (Italië) werd hjj doodelijk ge
troffen naar Nederland werd overge-
alle maten
met en zonder bak.
Uit voorraad leverbaar
Merk „DE LOCOMOTIEF".
Laadvermogen 500 a 600 kg.
Speciale hoofdasconst^uctie,
uiterst licht loopend.
Zonder vergunning.
„CARRIERHIJ IS"
Levendaal 76 Leiden Tel. 22962
VOOR
RADIO-SERVICE
NAAR
COFFIE VOOR
IEDEREEN
Een Zweedsche professor noemdé
onlangs de volksmeening, als zou
koffie den slaap belemmeren, een.
pure suggestie. Hij bewees, da»
coffeine wel opwekt, maar ook
het zenuwstelsel tot rust breng».
Een proef, die eenigen tijd daarna
in Frankrijk werd genomen, komt
dk op aardige wijze bevestigen»
Door 20 proefpersonen werd
voor het slapen gaan een kop
sterke koffie gebruikt. Allen zei*
den, dat ze slecht geslapen hadden*
Den volgenden dag dronken allen
een glas melknu verzekerden
zij, dat ze rustig geslapen hadden.
Wat men niet wist, was, dat in
de melk twintigmaal zooveel cof
feine opgelost was dan een noz*
male kop koffie bevat.
Wat er ook van zijer zullen men-
schen zijn, die meenen geen koffie
te kunnen verdragen, even goed
als er menschen zijn die geen
boter of suiker kunnen verdragen.
Om nu deze personen niet te
berooven van het genot, dat een
geurig kopje koffie bieden kan,
heeft de Gruyxer coffeïn^vrije
koffie in den handel gebracht.
Dat is dus koffie, waaruit de
coffeine is verwijderd, maar die
door een bijzonder procédé aan
smaak en aroma niets heeft in
geboet. Ook voor coffeïnevrije
koffie is het adres: De Gruytei.
de koffie en theezaak.
GEWOON MAAGZOUT prikkelt de maag ttft
vorming van steeds méér zuur. Gebruik b0
overtollig maagzuur liever CHEFAKOX - ge
activeerd colloidaal aluminium hydroxvde. -Dt»
vormt géén nieuw zuur en beschermt de m&aflt
bracht, klonken van de Engelsche kust
de saluutschoten als eerbetoon aan den
Hollandschen zeeheld. Later verklaarden
de Engelschen zelfs, dat De Ruyter in
geen enkel opzicht onderdeed voor den
grootsten Engelschen zeeheld Nelson.
"Wij eeren hern en zullen met historisch
besef zijn voorbeeld navolgen, in dien
zin, dat wij de liefde voor land en volk
op den juisten tijd met daden zullen
toon en.
Tot de prachtige kerkgebouwen, die de Sleutelstad beait, behoort ook de Hooglandsche Kerk,
welke zich hoven de huizen „rondom den St. Pancras" verheft éx hiermede het stadsbeeld
hehmwhl
