„Is 't kind van d'ajrme minder dan een kalf
Groeiende onrust onder Oorlogsslachtoffers
Van 't Erf der Kerk
NIEUWE LfüDSCHE COURANT
MAANDAG 17 MAART IMf
MULTATULI
MULTATULI'S „VORSTEN
SCHOOL" IN DEN HAAG
Tien jaar na zijn beruchte, maar tevens
beroemde „Max Ha/velaar," kjwam Muitatufli
in 1870, dus op 50-jarigen leeftijd, voor den
daig met de afzonderlijke uitgave van zijn
.Vorstenschooleen drama in 5 bedrijven..
Zoowel in de „Max Havelaar" als in „Vor
stenschool" wil Multatuli een warm, sociaal
gevoel met de misdeelden' demonstreeren.
In het eerste werk gaat het over den Javaan,
die mishandeld wordt en die door een
slechte, alleen op eigenbelang gebaseerde,
koloniale politiek beknot wordt in zijn vrije
ontwikkeling. Met „Max Havelaar" is het
sein gegeven tot bet hijschen van de rood
witte vlag door Soekamo, zijn de eerste
woorden geschreven voor de. ontwerp-over
eenkomst van Linggadjati, geniaal van- opzet,
maar even geniaal in de ondermijning van
het Ned. gezag.
Dit boek wórdt gekenmerkt door dezelfde
sterke overdrijving der feiten, als thans ge
schiedt door de agigressde-politiek der
republikeinen en is in zijn soort even ge
vaarlijk voor het Koninkrijk der Nederlanden
als de „Merdeka"-
uitroepen van
hen, die de con
sequenties van
i een vrijheids-re.
alisme nog niet
doorzien. Groote
waardeering kun
nen we echter
hebben voor de
J litteraire waarde
van de ..Max Ha-
velaar," ook al
zijn er talrijke
blad/zijden te veel
aan verspild, ter-
wijl het daar
naast de belang-
j stelling voor In-
dië. waaraan het
in Nederland ten
eenenmale ont
brak, neeft doen ontwaken. In „Vorsten-
school"is het wederom het sociale vraag
stuk, dat Mulltatulii -wil aansnijden. Nu ech
ter niet om de sociale- belangen van bur-
gers-over-zee, maar dde van de bewoners
van het Rijk zelf. Evenmin als in de Max
Havelaar is hier de schildering van reëel
lem op het tooneel gebracht. De lange ont
boezemingen van Koningin Louise, die de
koningsmacht gaarne geeft voor ,,'n eerzuil
in het hart des volks," moeten dit leed sug-
gtereeren en in. een lange samenspraak met
haar moeder probeert ze deze reeds in het
le bedrijf te overtuigen met de uitspraak:
„Is t kind van d'arrne minder dan een kalf?
De moeder minder dan een koe?" Het is
de echt romantisch-geïdealiseerde figuur van
de jonge koningin tegenover de conservatief-
airistocratische opvattingen van de koningin-
moeder. In het tweede bedrijf komt dan het
ook weer echt romantisch oarica turise eren
van den koning, die een onbenullig en. ver
kwistend bestaan leidt, om in het derde be
drijf weer te worden gevolgd: door bespie
gelingen der koningin over conservatieven,
liberalen en radicalen. Reeds door deze drie
bedrijven, is, vergeleken met „Max Havelaar"
en „Woutertje Pieterse," Mulfcatuli's .Vor
stenschool" een zwak kunstwerk. Ondanks
schoone woordspelingen en- veel geest, ver-r
nufit en ondeugendheid gebracht in de
vïjfvoetige jaimfbe is dit stuk als fcooneel-
wenk eigenlijk mislukt door gebrek aan
actie, aan handeling. Dramatisch is het dus
uiterst ziwak en eerst een hofintrigue in het
'4e en 5e bedrijf moet de speelbaarheid
gaande houden. De opvoering van dit werk,
dat in 1875 voor 't eerst in R'diam werd ver
toond, is dan ook in onzen tijd weinig actueel
en alleen, gezien in het kader van de huidige
Mul/tatuli-herdenfeing heeft het beteekenas.
In dit licht willen we de opvoering van het
werk door het Residentietooneel, Zaterdag
avond in den Kon. Schouwburg te Den Haag,
zien en de technische uitvoering bewonde-
ren. Hier werd zeer natuurlijk geheel in
overeenstemming met Miultatuli's intentie
spel gegeven, zoowel door Fie Cairelsen als
koningin Louise als door Richard Flink als
koning George. In zulke .rollen is Fie Car eisen
wel-jaast onverbeterlijk. Ook Marie Meunder-'
Nagtegaal als koningin-moeder was zich van
hiaar waardigheid ten volle bewust en was
de prieel-scene, met het echt eenvoudig-
typoerende samenspel van Diny Sprock als
eeredaime De Walboung een der meest le
vende deden in het actielooze spel. De regie
had echter aan Eric van Ingen als von
Stankenscheuer wat beperkingen moeten
opleggen, daar deze rol al gauw tot over
drijving neigt. Prachtig afgewogen was daar
entegen het spel van Jan v. d. Linden aflls
van^Huisde. Jan Retel was als Prins Spdrido
de temperamentvolle nietsnut en Mieke
Flink een echte personificatie van het ver
liefde naaistertje Har-ma, bewonderenswaar
dig tegengespeeld door Tom Lutz als Albert.
Het geheel was zeer verzorgd, met fraaie
décors van Rie Cramer en. als eendg bezwaar
zouden we willen spreken van een actieloos
stuk in een even actielooze regie.
Corn. Basoski.
DE „JOHAN DE WITT" MET EMIGRANTEN
IN AUSTRALIË AANGEKOMEN
Aan boord van het Nedèrlandsche schip
,,Johan de Witt" zijn gisteren 702 Joodsche
emigranten in de haven van Sydney aange
komen. De emigranten werden toegelaten,
omdat zij veelal waardevolle bezittingen als
juweelen, bont en camera's bij zich hadden.
Onder hen bevonden zich vele Duitschers,
o.w. Hans Zander, musicus en wnd. directeur
van de Berlijnsche Staatsopera, die in 1939
naar Engeland wist te ontkomen.
Cilly Wang gaat begin April naar Italië
voor een tournée door alle groote steden
Pieter Koomen gisteren plotseling
overleden
Een bekend kunstcriticus uit Den Haag
heengegaan.
Op 66 jarigen leeftijd is gisteren in het
Roode Kruisziekenhiiis te 's-Gravenhage,
waar hij vorige week voor een breukopera
tie was opgeno-
i— |f men, onverwacht
overleden de heer
Pieter Koomen,
sedert kort ver
bonden aan de
Nwe Leidsch-e
Courant als
kunstcriticus. In
kunstkringen
heeft de heer
Koomen zich een
grooten naam
verworven door
zijn gedegen en
objectieve be
schouwingen en
critieken en door
zijn heldere visie
op de verschil
lende stroomingen
in de plastische
kunsten. Achtereenvolgens was hij verbonden
aan het Alg Handelsblad, de N.R.C., Het
Dagblad, de Nieuwe Haagsche en Nwe Leid-
sche Crt. De begrafenis zal plaats vinden
Woensdag a.s. op Nieuw Eykenduynen te
's-Gravenhage. Vertrek van het sterfhuis Co-
pernicusstraat 44 om 2.30 uur.
PIETER KOOMEN
EEN MOTIE AAN DE
REGEERING GERICHT
Vier honderd afgevaardigden van plaatse
lijk stichtingen van oorlogsgetroffenen, die
Zaterdag te Nijmegen hebben vergaderd., heb
ben in een motie den Ministerraad in kennis
gesteld met de groeiende onrust en ontevre
denheid bij de getroffenen.
Zij protesteeren tegen het misbruik, dat de
Regeering maakt van het geduld en de lank
moedigheid der oorlogsslachtoffers en consta-
teeren, dat na twee jaren nog niets defini
tiefs is geregeld en honderdduizenden van
de beste burgers hierdoor In moeilijkheden
verkeeren.
Zij wijzen er op, dat 4 maanden na de mi-
nis ter iëele toezegging nog geen overleg is ge
pleegd met de stichtingen, diie de belangen
van de oorlogsslachtoffers behartigen.
Zij achten de door den wederopbouw geno
men maatregelen absoluut onaanvaardbaar
en dringen aan op maatregelen, waardoor de
aanwezige molestgelden niet voor de verze
kerden verloren gaan. Tenslotte wordt aan
gedrongen op een spoedige behandeling van
een wettelijke oorlogsschaderegeling.
Tevoren had de voorz. van de landelijke
Federatie, de heer J. A. Koops, Venlo, ver
klaard, dat zij niet tevreden kunnen zijn met
een Rijksbijdrage op de basis van Mei 1940,
een basis, welke geen rekening houdt met het
gestegen prijsniveau. De Federatie zal nim
mer aandringen op eenige regeling, welke
ernstige gevaren voor inflatie,mee zou bren
gen. Wij dringen niet, aldus spr., aan op een
onmiddellijke vergoeding in geld, maar wij
vragen vervanging der verloren goederen,
zoodra die vervanging mogelijk is.
Bij de gedachtenwisseling werd felle cri-
tiek uitgeoefend op het instituut van Weder
opbouw, dat men overbodig achtte met zijn
teveel aan ambtenaren.
Voorts werd een telegram aan H.M. de
Koningin gericht, waarin verzocht wordt
medewerking te willen verleenen aan een
steunregeling voor de oorlogsslachtoffers.
OPPERRABBIJN S. HEERTJES TE
DEN BOSCH OVERLEDEN
Gisteren overleed te Den Bosch de 70-ja-
rige opperrabbijn S. Heertjes, die met op
perrabbijn Tal de eenige van de Ned. opper
rabbijnen was, die levend terugkeerden van
hun deportage gedurende de bezetting. De
begrafenis vindt morgen om 2 uurv plaats
vanuit de Synagoge van Den Bosch.
De echtgenoote van den jongsten broer van den Engelschen Koning, de hertogin van
Gloucester, bracht dezer dagen een bezoek aan Curacao. Men ziet haar hier in een gezel
schap, dat bestond uit vJji.r.: de Engelsche consul Blair, mevr. MiUer, mevr. Kasteel, de
hertogin van Gloucester, gouv. Kasteel, gen.-maj. Müler, een zeeofficier en kapt.-adjudant
v. d. Laarschot.
Dr K H E Gravemeijer, gedelegeerde van
de generale synode der Ned. Herv. Kerk, is
dezer dagen naar Zuid-Afrika vertrokken,
waar hij op uitnoodiging van de Ned. Herv.
Kerk in Zuid-Afrika een bezoek brengt aan
het stamverwante volk. De redacteur van
„De Open Deur" het Ned. Herv. Evangeli
satieblad, ds G P Iflijn, heeft een interview
met dr Gravemeijer gehad en daarin ver
telt hij hoe dr Gravemeijer in 1900 als jon
gen van 15 jaar reeds een
ontmoeting had met Panl Kruger.
Oom Paul kwam naar Holland en reci
pieerde vod? verschillende corporaties. De
jonge Gravemeijer als voorzitter van de
voetbalclub „Donar" in de straat waar hij
woonde, was ook van de partij. Met zijn
secr. óók een aap van vijftien liet hij
zich deftig voor de receptie inschrijven. „Hij
leent van zijn broer een pandjesjas, die hem
op de lusjes van zijn schoenen hangt, bene
vens een hoogen hoed, die in zijn rand een
avondblad verzwelgt aleer hij past en een
.^boord, waarin kin en oorlellen tegelijker
tijd verdwijnen. Aldus yersierd gaat dat stel
naar die receptie. Maar ondanks dat alles
voor alle komende levensjaren is het
oogenblik onvergetelijk, waarop de trillende
jongenshand in de gespierde vuist van d<en
grijzen Kruger ligt."
Dalende feerkeöjke papieren.
De Leidsche arts dr P. Jasperse, staat in
een der laatste nummers van de Kerkbode
der vrij gemaakte Geref. Kerken van Kat-_
wijk, Leiden, Lisse, enz., stil bij de waarde
daling der kerkelijke papieren en 6chrijft
onder anderen;
„Bent u het eens met,uw synode inzake
de Partij van den Arbeid?" vroeg ik in de
verkiezingsdagen nog al eens aan Hervorm
den, „Och, dokter," was het antwoord vaak:
„ik begrijp onze dominees tegenwoordig niet
meer; ik geloof, dat ze de kerk heelemaal in
verwarring brengen," en deze zielen stem
den rustig CH. of A.R. en bleven-netjes in
hun Christelijken vakbond en betaalden wel
gemoed hun contributie voor de NCRV, alsof
geen Hervormde synode gesproken had.
„Bent u het eens met al die schorsingen
en afzettingen?" vraag ik nog wel eens aan
synodocraten (Hier zijn bedoeld diegepen
die bij de jongste scheuring in de Geref.
Kerken in deze kerken bleven of wel zich
niet vrij maakten. Red.) En het antwoord
luidt heel vaak: „ik vind het een schande; in
den grond is het, dat een paar professoren
elkaar het licht in de oog&iTTiek gunden; en
daar maken ze de kerk nu voor kapot".
„Maar doet u daar dan niets tegen!" Ant
woord: „Och, ik heb het al een paar keer
tegen de ouderlingen gezegd; dde waren het
ook -met alles niet eens; maar ja, om daar
nou de kerk voor uit te loopenEn of je
nu al een brief schrijft, ze leggen hem tóch
naast zich neer! Ik ben maar zpo gaan den
ken: als ik 's Zondags nog maar een goede
preek hoor, dan trek ik me van al dat gekijf
niets meer aan; en dan kunnen ze voor mijn
part verder op papier zetten wat ze willen."
Beroepiqpsperikelen.
In het weekblad „De Christelijk Histori
sche Nederlander" schrijft ds J. Hoekstra
over beroepingsperikèlen en vacaturewee. Hij
merkt o.a. op: „De meest smakelijke verha
len zouden zijn op te disschen van die reizen
van de broeders hoor-commissieleden. Avon
turen als er beleefd werden, neen, maar, de
belevenissen van de reis bleven veel meer
en veel langer bij dan de beluisterde pre
dikatie. Wij hoorden verhalen van hoorders,
die aankwamen net, toen de dienst was af-
geloopen en toen „moest de predikant nolens
volens weer even den kansel beklimmen ter
wille van de hoorders. Hij moest.... er
waren maar weinig vacatures, en dus maar
weinig kansen! Van de telefoon, zoo die er
al was, werd geen gebruik gemaakt, want
alles moest geheim blijven.'Wij hoorden ver
halen Van hoorders, die 's Zaterdagsavonds
na een wandeling him hotel niet weer kon
den vinden, wijl zij vergeten hadden 't adres
te vragen. Van hoorders, die in 't donker
't laatste uur van htm tocht te voet moesten
afleggen en bij de handwijzers een der broe
ders moesten optillen om met een aange
stoken lucifer de aangewezen richting af te
lezen."
„Luther, dat was een vent."
Wij lezen in „De Waarheidsvriend" een
antwoord van ds J. J. Timmèr op een aan
hem gestelde vraag wat dei leden van den
Gereformeerden Bond moeten doen, die
woonachtig zijn in gemeenten waar niet naar
Schrift en belijdenis wordt gepredikt. Ds
Timmer acht het vormen van een evange
lisatie overal verantwoord waar niet gepreekt
wordt naar Schrift en belijdenis.
„Ik zou nooit iemand durven adviseeren
om zich te begeven onder leugenleer. Waar
ik het echter niet mee eens ben, is dit:
evangeliseeren tegen hen, die met ons op den
grondslag van Schrift en belijdenis staan.
Dacht men soms, dat er ten tijde van de
Synode van Dordrecht na de uittreding van
de remonstranten óók geen schakeeringen
voorkwamen onder de gereformeerde predi
kers?
Ik zou wel eens willen vragen aan hen,
die maar enkele uitverkorene predikers er
kennen, hoe zij zich de oplossing van het
kerkelijk vraagstuk voorstellen. Wat voor
kerkoyde zouden ze samenstellen? Welke pre
dikanten zouden gehandhaafd blijven? Maar
enkelingen?
Water van de Theems opgezweept
tot record-hoogte
Engeland voerde zwaren strijd met den sterm
Een gierende Atlantische storm, vergezeld
van stortregens, heeft gisteren op Engeland
gebeukt en verschillende rivieren buiten hun
oevers doen treden. Schoorsteenen sneuvel
den en menige ge-pre-fabriceerde woning
stortte als een kaartenhuis in elkaar. Het was
ook geen wonder, want de wind had een
snelheid van 125 km per uur. Tengevolge van
overstrooming van de bassins van het water
leidingbedrijf zijn 1 millioen menschen van
water verstoken. Noodvoorraden water moes
ten naar deze wijken van Londen worden ge
bracht.
Bij Windsor, waar de Thames de hoogste
stand in 53 jaar bereikte, zijn 200 gezinnen
„dakloos geworden door overstrooming. Vele
voetgangers in Londen en Birmingham had
den met het oog op het gevaar van instor
tende huizen en vliegende dakpannen hun
luchtbeschermingshelm opgezet. Een vallende
schoorsteen doodde een bejaard echtpaar,
terwijl de dochter des bruizes onder het puin
werd bedolven.
SCHUMANN EN COLIN HERKOZEN IN
HET BESTUUR VAN DE MJt.P.
Maurice Schumann en Andxé Colin zijn
herkozen als resp. algemeen voorzitter en
algemeen secretaris van de Fransche Repu-
blikeinsche Volkspartij (M.R.P.)
Berlijners kunnep de tanden
weer laten zien
Een aantal Berlijners zal binnenkort de
tanden weer kunnen laten zien, want de
politie heeft 300.000 gebitten uit den zwar
ten handel verbeurd verklaard. Over
600.000 andere „valsohe" gebitten wordt
nojg geprocedeerd.
V er houding Frankrijk-B ulgarije
steeds meer gespannen
Nadat de Fransche regeering vorige week
reeds haar gezant ste Sofia had teruggeroe
pen heeft zij thans ook besik>ten de com-
mercieele betrekkingen met ddt door Rus
land gecontroleerde Land te verbreken.
Bovendien is aan 2 Bul-ga axsche journalisten
te Parijs verzocht het land te verlaten, ter
wijl de perskaarten van andere Bulgaren niet
worden vernieuwd.
Al deze dingen zijn een gevolg van de
incidenten, die zich begin Maart in Sofia
voordeden, toen daar leden der Fransche
legatie ruw behandeld werden door Bul-
gaarsche land weersolda ten en een correspon
dente van het Fransche persbureau AP P.
uit Bulgarije werd gezet.
MILITAIRE OVEREENKOMST TE BATAVIA
De Nederlandsche en republikeinsche le
gercommandanten hebben te Batavia een mi
litaire overeenkomst gesloten ter oplossing
van de bestaande moeilijkheden. Het betref
fen hier uitsluitend technische kwesties bij
het plaatselijk vaststellen van de demarca
tielijnen, welke in de verschillende ge
vechtszones niet duidelijk waren, en waar
voor thans een centrale beslissing is geno
men.
VOOR ZVz MILLIOEN VOOR DE DUITSCHE
WEERMACHT UITGEVOERD.
Het Tribunaal te Utrecht adviseerde heden
tegen W. Splinter uit Loosdrecht, die han
gars, söbuillliooipgraven en camouflagewerken
voor de Duitsche weermacht maakte tot een
bedrag van f 2\'2 millioen. en daarbij een
winst maakte varï f 484.000, interneering van
zes maanden, eindig-end 6 Juli 1947. Tegen
zijn compagnon, J. M. A. v. Blarkom uit
Loosdrecht, die 'een winst maakte van
f 128.000, werd eveneens 6 maanden geadvi
seerd. In beide gevallen werd het vermogen
verbeurd verklaard.
IN 1949 RECHTSTREEKSCH TELEFOON
VERKEER MET DENEMARKEN
..De rechtstreeksche telegTaaf- en telefoon
kabel, welke van het Deensche eiland Römö
(het Zuidelijkste Deensche eiland van de
Noord-Friesohe eilanden) naar de Nederland-
sche kust zal worden gelegd^ zal eerst in
1949 in gebruik kunnen worden genomen.
Deze kabel zal Denemarken zoowel als Ne
derland op ca. 19 millioen kronen komen te
staan. Door den nieuwen kabel zal Denemar
ken in verbinding staan met Nederland, En
geland en Frankrijk.
Helaas, het kerkelijk besef is in sommige
kringen geheel en al weg. Men leeft in gezel
schapskringen en bekommert zich totaal niet
meer om de kerk. Eén dier mannen heeft
eens gezegd: „Die Luther, dat was een vent,
die in één nacht 95 stellingen om een kerk
bouwde. En toch geloof ik, dat hij een Chris
ten was."
Als men zoo redeneert, wat verwachting
ia er dan nog van de kerk?
Neen, dien kant moet hét ook niet uit."
„Onze arbeidersmassa, met name de ste
delijke, kent niet méér de goede verhou
ding tusschen werken en vrij-zijn," aldus
schrijft het blad „In de Waagschaal" en het
vervolgt aldus: „De strijd om den achturen-
dag is gevoerd om een andere besteding van
den vrijbn tijd mogelijk te maken, dan door
duizenden nu gezocht wordt. Op zichzelf is
het geen wonder, dat de zinvolle besteding
niet gelijken tred hield met dé verruiming van
de mogelijkheden. Maar nu de ruimte er is,
moet de goede vulling gezocht worden. Onze
arbeidersklasse, weer met name de stede
lijke, kent niet meer de goede verhouding
tusschen werkplaats en tvoning. Deze laatste
is niet de levensomgeving, vdn waaruit men
aan het werk gaat en waarheen men daarna
als tot een krachtcentrum terugkeert. Het
is toch niet meer dan een onderdak.
Onze arbeidersmassa kent niet meer de
verbondenheid met de medemenschen op het
het terrein van den dagelijkschen omgang in
buurt, wijk en gemeente, noch die met de
natuur, waarvan zij zich eigenlijk de dage-
lijksche gast moest voelen.
En ten slotte leeft de arbeiders te midden
van een woelende en stuwende wereld, die
hem van zich dreigt te vervreemden door
technische ontwikkelingen, die óf over hem
heen loopen óf door hem, zooals door ieder
ander, in het oog gezien moeten kunnen
worden door kennis, door een volgen ervan,
zij het op grooten afstand.
Hier liggen enorme taken."
