Morgen begint de Boekenweek
Slag op de Javazee in Den Helder herdacht
Smokkelhandel remt opbouw van Nederland
't Verklaarde
Bevin: Geen grenscorrecties tegen wil en dank
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
VRIJDAG 28 FEBRUARI 1917
Het is Sn gemeenplaats geworden te
zeggen: „Een goed boek is een goed vriend".
En toch ïiigt daarin een diepere waarheid
dan we zoo oppervlakkig geneigd zijn aan
te nemen. Thomas Carlyle (17951881), de
groote Engelschman, die een geweldigen in
vloed heeft gehad op het denken en de
zeden van zijn tijd, zei eenmaal in een toe
spraak tot de studenten het volgende: „Ik
weet.iet of het voldoende tot u is doorge
drongen. dat er twee soorten van boeken
zijn: goede en slechte. Ik wil er u aan her
inneren, dat dit thans van het grootste be
lang is. Het toont de onwaarheid aan van
het denkbeeld, dat, wanneer een onwetend
mensch een of ander boek leest, Hij altijd
beter werk doet dan niets uit te voeren. Ik
twijfel daar sterk aan. Ik waag zelfs het te
ontkennen. Het zou veel veiliger zijn indien
hij heelemaal niets met boeken te doen had
dan met sommige er onder.
Er is een aantal, een groeiend aantal boe
ken, die hem beslist van geenerlei nut kun
nen zijn. Maar hij zal ook leeren dat er een
aantal boeken door hoogstaande, edele men
sdien zijn geschreven. Kortom, zooals ik
elders heb geschreven, ik meen dat boeken
zijn als de zielen der menschen verdeeld
in schapen en bokken. Sommige er van
kunnen van groot nut zijn om alle ge
slachten te onderwijzen. Andere gaan om
laag. lager en lager en ze doen al meer en
meer, al wilder en wilder kwaad".
Een wijs woord, dat ook in onzen tijd zijn
waarde heeft behouden. Als we denken aan
de propagandistische boeken der laatste
ren,1 zien we, hoeveel kwaad een boek ka*n
doen, maar ook, indien we onze gedachten
laten gaan over de ondergrondsche letter
kunde, wordt het ons meteen duidelijk,
welk groot nut zij gesticht hebben. Het
gekrookte riet en de rookende vlaswiek die
dreigden te breken of uit te dooven, hebben
zij weer opgericht en tot ontvlammen ge
bracht. Daaruit blijkt welk een waarae Doe
ken hebben, maar ook welk een groote ver
antwoordelijkheid schrijvers en uitgevers op
zich laden.
De boekenweek wil u doen zien, dat allen
die in den boekhandel en de uitgeverij
werkzaam zijn, hun taak ten volle beseffen.
Als bezige bijen brengen zij hun honing
weer in den korf van de Nederlandsche
stamgemeenschap. En al gebruiken we
tegenwoordig het gehate woord volksch
niet meer, zij hebben het begrip in beteren
zjn dan de Duitschers en Nederlandsch Na-
taonaal-Socialieten het opvatten, tot bloei en
wasdom gebracht.
De boekenweek begint morgen en duurt
tot 8 Maart.
„Ook dit jaar doet de commissie in het be
sef van het juist nu primaire belang der
letterkunde voor het evenwicht, de geeste
lijke hygiëne en de aesthetische, religieuse
en ethische behoeften van den hedendaag-
schen mensch, haar uiterste best om de be
langstelling voor het boek op alle mogelijke
wijzen te stimuleer en en te ontwikkelen".
Ze geeft daartoe een blad uït, getiteld: „Le
zende Menschen", welke naam verband
houdt met den tekst van het in het najaar
van 1946 verspreide raambiljet „Lezende
Menschen Gelukkige Menschen".
Verder geeft ze aan ieder, die in de ge
noemde week boeken koopt ter waarde van
ten minste f 2.50, een novelle als „Ge
schenk". Dit verhaal is het resultaat van
een prijsvraag onder de Nederlandsche
auteurs. En ik mag wel verklappen, dat het
een juweeltje van vertelkunst is. Het draagt
den titel van „De Ontmoeting". Het is een
oorlogsverhaal en nu moet men niet den
neus optrekken. Ik heb ongeveer alle na-
oorlogsche litteratuur gelezen en moet toe
stemmen dat er heel wat onder is dat in
gewone tijden onopgemerkt zou zijn geble
ven. Maar deze novelle vormt een uitzon
dering. Ze boeit van het begin tot het einde
en is zeer fijngevoeld en zielkundig uit
nemend verantwoord. Bovendien is er nog
een prijsvraag voor den lezer aan verbon
den, die mag raden, wie van twaalf met
name genoemde auteurs het verhaal heeft
geschreven. Voor de winnaars zijn belang
rijke prijzen beschikbaar gesteld.
Om het contact van lezer en publiek tot
stand te brengen, vindt op 4 Maart een gala
avond plaats, „Het boek en de Muzen" ge
naamd. Zij zal plaats hebben jn het Con
certgebouw te Amsterdam. Reeds zijn 130
auteurs liitgenoodigd, met wie men op dezen
avond zal kunnen kennis maken.
Men kan dit initiatief niet genoeg prijzen.
Er wordt, zelfs door eenige honderden bur
gemeesters, ernstig geklaagd over den tra
gen gang van den Wederopbouw in stoffe-
lijken zin. En' zeker met recht. Maar hier
kan men voor een deel de schuld werpen op
het gebrek aan materialen. De boekhande
laren hebben stellig ook nog met dit gemis
aan materialen te kampen. Ze hebben zich
echter niet laten weerhouden den stouten
stap te wagen om een grootscheepsche actie
op touw te zetten yoor wederopbouw op
geestelijk gebied.
Wie aan de ontwikkeling van het volk ar
beidt, werkt aan de toekomst van de natte.
De schrikbarende onwetendheid van de jeugd
kan alleen met goed gevolg bestreden wor
den door gepast geestelijk voedsel. Velen
onder hen zijn „boekenheidenen" geworden.
Een nieuwe bekeeringskruistocht is noodig.
De boekhandelaarsvereeniging heeft de
taak van een modernen Willebrord en een
twintigste-eeuwschen Bonifacius op zich ge
nomen. Moge hun streven met evenveel
succes bekroond worden.
Dr F, C. Dominlcus.
Den Haag.
Regeering wil scheepvaart weer
vrij laten
Besprekingen tnsschen reeders en
particulieren.
Daar het vervoer te water na den oorlog
veel verminderd en er oleepkracht te over
is, is de Regeering van meening, dat het
niet meer noodzakelijk is de geheele bmneri-
landsche sleepvaart in handen te houden.
De Regeering is dan ook voornemens de
„Sleepvaartverordening binnen Nederland
1941" op te heffen en heeft de bij de sleep
vaart betrokken organisaties uitgenoodigd
maatregelen te beramen om de binnenland-
sche scheepvaart na de opheffing der rege
ling in goede banen te leiden. De reeders
willen geen regeling meer, doch wenschen
de oude vrijheid terug, terwijl de particu
lieren vreezen, dat, als men teruggaat naar
de oude toestanden, zij weer volkomen af
hankelijk zouden worden van de sleepagen-
ten. Begin Maart zal er nu op het dep. van
Verkeer een bespreking plaats vinden, waar
bij beide partijen hun standpunt uiteen
kunnen zetten. 9
NOORWEGEN CAPITULEERT VOOR
SPANJE
Met het oog op het vitale belang van den
handel met Spanje zal Noorwegen „capitu-
leeren voor de Spaansche eischen", aange
zien het anders zijn, markten zou verliezen
aan landen, dire niet aan een économiseren
boycott van Spanje deelnemen.
Gelijk op zoovele plaatsen in Nederland werci natuurlijk ook in Den Helder, onze marine-
basis, de slag in de Javazee van 27 Febr. 1942 herdacht. Kap. ter zee I. W. Reynlerse
legde een krans bij het gedenkteeken.
PLECHTIGHEID VOOR MONU
MENT OP HAVENPLEIN
Op het Havenplein te Den Helder heeft gis
termiddag ter herdenking van den slag op de
Javazee een kranslegging plaats gevonden voor
het monument „Voor hen die vielen".
Na de vlaggenparade, die 's-morgens werd
gehouden, wapperde van alle marineschepen,
-diensten en -instellingen en ook van- den
mast voor het monument de driekleur half
stok. Vóór de kranslegging, waarbij een klein
aantal militaire en burgerlijke autoriteiten
aanwezig was, hield de commandant der Ma
rine te Willemsoord, kapt. ter zee I. W. Rei-
nierse, een korte herdenkingsrede, waarin hij
de voorgeschiedenis, het verloop en de ge
volgen van den slag op de Javazee schetste.
Kapt. Reinierse legde daarop namens de
Kon. Marine een krans aan den voet van het
monument. Vervolgens werden kransen ge
legd door vertegenwoordigers van het Natio
naal Jongeren Verbond en de Vereeniging
„Onze Vloot" en door burgemeester G. Rit-
EEN VAN GOGH VAN f 35.000
VOOR 2000 NAAR BELGIE
Wie zich eens de (moeite getroost zelfs
maar oppervlakkig na te gaan, hoe Neerland's
opbouw wordt geremds door egoïistischen
smokkelhandel en dan speciaal die. van de
onmisbare deviezen, komt tot ontstellende
ontdekking. Het is zelfs voor een ingewijde
De hardrijder Marius Strijbis uit
Harenscarspel bracht gisteren te Amers
foort het onlangs door den K.N.S.B. inge
stelde Nederlandsche uurrecord op 30 K.M.
f6 Meter. Op de foto Strijbis tijdens zijn
recordpoging.
niet altijd eenvoudig zich uit de nuchtere cij
fers van ir\. beslag genomen smokkelgoederen
en van de vaak op zeer geraffineerde wijze
naar het buitenland gesmokkelde Ned. valuta,
vooral- naar Beligië, een juist beeld te vor
men van het nadeel, dat Nederland als staat
daarvan ondervindt. In één maand werden
aan de grensposten te Eindhoven, Tilburg,
Breda, Roosendaal, Terneuaen, Maastricht,
Sittard, Roermond en-Venlo o.m. in beslag
genomen 42.000; 102.000 Belg. frs.; 39.000
Fr. frs.; 300 Zwitsersche frs.; 14 pond ster
ling; 31 dollars en 27.000 Duitsche Marken.
Een A'damsohe kunsthandelaar probeerde
met een uitvoervergunning voor een schil
derij ter waarde van 2000, een van Gogh,
welke een werkelijke waarde vertegenwoor
digt van 36.000 naar België te smokkelen.
Ned. firma's zien hun vorderingen in het
buitenland vaak betaald doordat hun buiten-
landsche afnemer hun eenvoudig een aan-
geteökende enveloppe stuurt met Ned. bank
papier er in. En zoo wordt op allerlei wijzen
getracht het Ned. belang ondergeschikt te
maken aan een betrekkelijk gering eigen
voordeel.
Om dit tegen te gaan beginnen de recht
banken niet te onderschatten gevangenis- en
R.W.I.-straffen op te leggen, die in de toe
komst waarschijnlijk nog strenger zullen
worden. Reeds gaan stemmen op om de
smokkelaars uit de samenleving te ver
wijderen^
„Sloterdijk" met 53 gewonde
militairen te R'dam
Gisteravond te ca. 8 uur is bet stoomschip
„Sioterdiijk" met 53 gewonde en afgekeurde
militairen uit Indië aan de Lloydikade te
R'dam aangekomen. Te Hoek van Holland
waren zij reeds verwelkomd door de afd.
VI aardingen van de NTWTN, namens welke
aan ieder der militairen een bouque* bloe
men werd aangeboden. Vanochtend had de
debark a tie plaats.
meester, namens het gemeentebestuur van Deo
Helder.
Kapt. Reinierse liet één minuut stilte in
acht nemen, waarna de vlag werd gehescheo.
Onmiddellijk gevolgd door het sein om alle
vlaggen weer van top te laten wapperen. De
plechtigheid was hiermede geëindigd.
Kweekers wenschen vrijlating
van bloembollenteelt
Te Haarlem vergaderende bloembollen-
kweekers hebben gisteren besloten aan
Ministerraad en Parlement een motie te
zenden, waarin wordt aangedrongen, op een
spoedige liquidatie van alle belemmerende
maatregelen in het bloemibollen<vaik en ern
stige critiek wordt geleverd op den huidigen
gang van zaken.
Ter vergadering werd medegedeeld, dat de
bollenexport van f 50 mühoen door allerlei
drukkende lasten in feite terug is te bren
gen tot f 12 millioen.
EEN DOODE BIJ INSTORTING VAN
LIMBURGSCHE MERGELGROEVE.
In de mergel-exploitatie te RoothMar
graten (L.) is gisteren een deel van een
groeve ingestort. Van de twee mergelwer-
kers, die door het afvallend gesteente wer
den bedolven was de 34-j. F. v. Proemeien,
die precies een week getrouwd was, op slag
gedood, terwijl de 21-j. J. Eseers een ern
stige bekkenbreuk opliep en naar het zie
kenhuis te Maastricht werd overgebracht.
Een vrachtauto, die men bezig was op te.
laden, werd geheel vernield.
Benoemd tot burgemeester van Sliedrecht
J. H. Winkler, thans burgemeester van
Bergambacht en Ammerstol en C. J. van
Bommel van Nieuwenhoorn.
^Het machtige Amerika^ J
Amerika, als maohtspyramide, fungeert
daarom nog niet als wereldgeweten voor
deze, h<et moet erkend, totaal verpolitiekte
Europeesche staten. Men zou kunnen wijzen
op het instituut der Ver. Naiües, waarin de
moreele opeet zich moet gaan realiseeren,
dat in een on gelijken machtsstrijd;, degene,
döe het spel dreigt te verliezen, toch nog
een houvast heeft, de mogelijkheid, dat er
nog een andere beslissing mogelijk is, dan
die van kanonnen en atoombommen alleen,.
Maar, aooals het in een bepaald soort „rea
liteit" i*? ligt. lijkt het er nog steeds op. otf
een hypermachtsomtwikkeling tevens de norm
is voor het recht. Wat in een oorlog „wirv-
nen" beteekent, wordt door de uiterst inge
wikkelde. samengestelde structuur der
wereldihuishouding echter al weer problema
tiek. Amerika, als machtspyramide. kan
niet buiten Europa, zooals Europa het niet
'meer zonder Amerika af kan. De enorme
machtsontwikkeling, de 9chier grenoenlooze
productiecapaciteit van Amerika, noopt tot
expansie en er ontstaat in Europa een af
hankelijke clientèle. Maar het feit, dat
Amerika ook groote crisissen, een massale
werkloosheid gekend heeft, wijst er weer
op, dat de Ver. Staten aan die enorme pro
ductiecapaciteit en machtsontwikkeling „ar*
sksh" niet voldoende hebben. Twee berich
ten vestigden er weer eens de aandacht op,
hoe deze macht moet worden veilig gesteld
door een krachtige defensie, zooals die in
een wetsontwerp wordt aangeduid als ..natio
nale instelling", een. eenheidsvorming van
Leger, Marine en Luchtmacht en het andere
bericht, dat. hoewel op de begrooting be
zuinigd wordt, er toch maar weinig afgaat
vain de 1200 millioen dollar voor leger en
vloot. Het merkwaardige is. dat het Ameri
kaansche leger en de vloot als het ware uit
den grond gesrtampt zijn. Amerika werd,
tijdens den oorlog. bovendien, de wapen-
leverancier van landen als Engeland, Rus
land, China en vele andere. Voor Amerika
is Europa de clnëntèle, maar het heeft daar
geen annexatie noodig. Het Amerikaansch
expansionisme heeft den,Grooten Oceaan
tot object en beweegt zich in de richting van
Noord- en Zuidpool I Het Amerikaan scho
plan betreffende het beheer over de Ja pan
ache mandaateilanden staat ruu weer in het
centrum der politieke belangstelling. Het
betreffende ontwerp, dat wel gecirculeerd
had onder de Leden van den, Veiligheidsi aad,
doah niet formeel behandeld was. moet de
goedkeuring, van den Veiligheidsraad incas-
seeren, want dit gebied, waarover,het gaat,
is strategisch. Volgens het rapport van
president Truman over de VN.. moeten
door dit ontwerp de veiUghekfabelargen van
Amerika beschermd worden, maar tevens
verplicht het tot de „politieke, economische,
sociale en paedagogische opheffing van da
bewoners van deze gebieden". De Ameri
kaan zal als bestuursautoriteit de „inter
nationale verantwoordelijkheid" dragen over
dit trust-gebied, zooals het Handvest der
Ver. Naties, zulks bedoelt. Doen we da
franje er af. dan komt het hierop neer. dat
deze voormalige Japanöche mandaatserilan
den worden ingeschakeld in het Amerikaan-
sohe defensie-stelsel. De Ru®, die eerst voor
deze Amerikaansche voogdij niets voelde^
terwijl bovendien de zaak pas formeel aao
de orde zou komen. aLs Japan een vredes
verdrag wordt opgelegd, heeft nu plotseling
zijn fiat aan hert Yankee-plan gegeven, zij
het met eenige restricties. In een nota heeft
de Rus er zijn instemming mee betuigd en
zelfs verklaard, dat Amerika er volkomen
toe gerechtigd was, aangezien de Ameri
kaansche strijdkxachten een beslissende rod
in de overwinning op Japan vervulden en
groote re offers hebban gebracht dan de
andere geallieerden. In den Veiligheidsraad
is nu een aanvang gemaakt met de behan
deling. Hoewel de Sowjet-Unie aocoord gaat
met het Amerikaaneoh beheer over de man
daat-eilanden heeft Gromyko toch eenige
restricties te berde gebracht, welke hierop
neerkomen, diat de eindbeslissing over het
mandaat bij den Veiligheidsraad dient te
blijven en niet bij den huldigen beheerder.
Van Amerfkaansche zijde is er met nadruk
op gewezen, dat de eilanden onontbeerlijk
zijn als strategisch geheel voor de veilig
heid der Ver. Staten. Amerika is vast be
sloten, te voorkomen, dat ooit weer dit ge
bied gebruikt zal kunnen worden voor een
aanval op de Ver. Staten of, zoo werd er,
voorzichtigheidshalve bijgevoegd, op eenig
ander land. dat tot de Ver. Naties behoort.
Hoewel alles nog niet in kannen en kruiken
is, zal Amerika zeker dit mandaat toege
wezen krijgen. De Amerikaansche pers put
zich uit in gissingen, waaraan deze gewij
zigde Russische tactiek te danken is. juist
waar men aanvankelijk van die zijde, de
grootste tegenkanting duchtte. Wanneer van
twee vijanden, de één plotseling een opmer
kelijk vriendelijk gebaar maakt, verhoogt
dit eerst even de achterdocht. Zal de Rus
te Moskou er concessies voor in de pLaata
vragen? Of is men juist soepeler geworden
door het machtsvertoon van Amerika?
De discussies over het plan zullen op
7 Maart worden hervat.
OVER MOSKOU-CONFER.
NIET OPTIMISTISCH
De aanspraken, die verschillende Euro
peesche landen, waaronder Nederland
laten gelden op Duitsch grondgebied, wa
ren gisteren voor Bevin in het Lagerhuis
aanleiding zich te verzetten tegen eventueele
verplaatsing van personen, indien tot over
dracht van grondgeboed. besloten wordit.
„En Indien overdracht impliceertdait
activa uit onze zóne verdwijnen, moeten er
financieele voorzieningen getroffen worden.
De overdracht .kan niet tegen wil en dank
geschieden", reide Bevin.
Ten aanzien van de conferentie van Mos
kou was de Britsche minister nriet zeer op
timistisch gestemd. Ik stel me niet voor,
zoo' zeide hij, daarheen te gaan om een ver
drag te sluiten. Wij dienen er die noodige
stappen te ondernemen, om het volgepd sta
dium in die richttng te bereiken. Verhoo
ging van de lasten der belastingbetalers mag
echter in geen geval het gevolg zijn van
Moskou.
voor een gedecentr aliseerd
democratisch en welvarend Durtsahland. in
staat om in 194® te beginnen met het terug
betalen aan Engeland van hetgeen het Brit
sche Rijk he voorschoot Bevin was er niet
zeker van, of de Duitschers-de gevolgen van
hun nederlagen en don waanzin van den
oorlog als politiek middel inzien. On het in
toom te houden is een overeenstemming tu®-
schen de vier groot^* mogendheden noodig»
Hij kondigde voorts het sluiten van een
vernieuwd verdrag van bondgenootschap
met Rusland, het terugtrekken van 45.000
man uit Italië en ondeihandeLingen over dn
verzachting van de Italiaansohe herstelbe
talingen jegens Engeland aan
De betrekkingen met Amerika zijn zee*
hartelijk en de regeering duldt niet, dat een
wig tusschen haar en de V S wordt gedre
ven.
Ieder die tegenstand jegens Duitsch land od!
Japan bood; moet In de toekomsttevreden
zijn. Daarom dienen wij de kwestie ven de
raadpleging over de vredesverdragen te be
spreken.
Maar laat het land geen te groote verwach
tingen van Moskou hebben, zoo besloot de
minister. Onze moeilijkheden zijn zeer groot»
