Schweitzer kan nog niet naar Europa komen
In contact met
de lezers
't Verklaarde
C ""-rc uitzicht
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
3
VRIJDAG 7 FEBRUARI 1947
LAMBARENE HEEFT HEM
NOG NOODIG
Bnike4e weken geledien werd profAlbert
Schweitzer 72 jaar. Ondtairks dezen, vrij hoo-
gen leeftijd is brij nog aan 't werk in Afrika
om zijn zieke negers, te genezen'van hun
kweten. Het is bijna onbegrijpelijk, hoe sterk
deze meneoh is en hoeveel kracht er van
hem udtgiaat op zijn medewerkers. Naast het
heelen van wonden brengt Schweitzer het
Christendom in zijn eenvoudi>gen, maar die
pen zin: God is liefde. Want de negers weten
het niet, d)at God liefde is Zij hebben vele
goden en booze geesten, die zij zonder uit
zondering moeten dienen en zij leven in een
voortdurende angstpsychose.
Zoo was het in die streken de gewoonte,
dat, waar de moeder stierf bij de geboorte
FROï ALBER, SCHWEITZER
van haar kinaje, net ievenae kind mee werd
begraven. De booze geest had de moeder be
zocht, dus zou ook stellig het kind zoeken.
Dan komt Sahweitzer en zegt: Laat de kin
dertjes maar hier in het ziekenhuis komen;
ik ben niet bang voor al jullie booze geesten,
want ik dien éémen goeden Geest! En hoewel
het nog niet geheel vertrouwende, laten de
negers de baby's leven en brengen ze onder
Schweitzer's hoede.
Hij liet in 1913 zijn wetenschap m den
steek en dacht zijn muziek op te geven om
zich ais het ware te gaan begraven in het
donkere Afrika, weg van alle beschaving en
cultuur. Scherp was de critiek van zijn
vrienden en naaste omgeving: de wereld had
hem moodiig, hij mocht zijn wetenschap niet
weggooien aan de negers, noch Europa zijn
muziek onthouden. Hij kon de groote man_
wordien voor de wereld en het intellect!
En Sahweitzer zelf? Was het hem zoo ge
makkelijk de gecultiveerde wereld te verla
ten, het geliefde Straatsburg, de academie en
de St. Nioola'ikerk vaarwel te zeggen, af
stand te doen van zijn orgel en muziek?
Neen, maar hij heeft het kunnen doen, omdat
hij zich geroepen voelde, omdat hij leefde
en leven moest volgens zijn ideaal: dit in
dlienst te stellen van de lijdende menschheid.
Albert Schweitzer is nóg in de hem zoo
dierbaar geworden omgeving. Aan den een en
kant verlangt hij naar rust, aan den anderen
kant, kan hij het ziekenhuis nog niet in den
Steek laten. De twee Zwitsersche artsen moe
ten volledig door hem worden ingewerkt,
opdat het werk tijdens zijn afwezigheid in
zijn geest voortgang vin de.
Dan is er nog het derde deel van zijn
cultuur-filosofie, dat hij af wil hebben, voor
bij Europa's vasteland betreedt.
Van tijd tot tijd komt het voor dat lezers
van ons rrratr üiy VFGsCïi 3eem.n Huar aan
leiding van mijf» artikelen in dit blad. Vaak
kan ik door een particulieren brief aan him
weet- en nieuwsgierigheid voldoen, maar
toch zijn er soms ook gevallen die van alge
meen belang zijn en daarom lijkt het mij
niet ongewenscht zoo nu en dan eens een
bespreking van deze vragen in de krant te
zetten. Ik mag wellicht hier tevens den
wensch uiten dat lezers, indien ze in ver
band met mijn stukken of ook buiten ver
band daarmee, iets willen vragen, dit zonder
eenigen schroom doen. Het is altijd aange
naam opmerkzaam gemaakt te worden op
taal- of geschiedkundige kwesties, waaraan
men zelf misschien anders niet zou gedacht
hebben.
Een lezer vraagt mij waarom men gegeten
zegt in plaats van geëten. Men zegt t°ch °°k
niet gegetst, gegeerd, gegeischt, gegacht en
gegerfd. Inderdaad ligt daarin iets raadsel
achtigs. De zaak zit zoo: Oudtijds had het
voorvoegsel g e perfectieve beteekenis d.w.z.
het diende om duidelijk te maken dat een
woord een verleden aangaf. Men verwachtte
dus bij een verleden deelwoord ge. Van het
werkwoord eten kreeg men derhalve geëten.
Maar in de uitspraak wordt dit gemakkelijk
tot ge ten. Nu zag men echter het voorvoeg
sel ge niet meer en verlangde dit toch als
functie-aanduiding. Men voegde dus ge toe en
zoo ontstond gegeten. Op het gebied van
aan- of toevoegingen is trouwens heel wat
meer gebeurd. Iedereen spreekt van een
Eldorado of van het Eldorado, maar men
vergeet daarbij dat el reeds een lidwoord is
en dus moest het woord geschreven worden:
el dorado het goudland). Wij gebruiken
het word lommer, maar bedenken daarbij
niet, als wij het woord lommer zeggen dat
we tweemaal hetzelfde woord bezigen, want
lommer is niets anders dan het Franscne
woord l'ombre de schaduw). Met „al"
hebben we ook oog e enige zonderlinge ver-
De laatste berichten, die wij dezer dagen
ontvingen, zeggen: „De dokter maakt het
goed, maar hij kaïn nog 'ndet komen
Wij begrijpen het: 72 jaar oud en 33 jaren
met* tussohernpoozen in Latmbarene gewerkt
aan de mooie, maar moeilijke taak, die hij
van God kreeg om in Afrika te vervullen.
Dan begrijpen we ook, dat Schweitzer een
verantwoordelijkheid draagt tegenover God
en het arme lijdende schepsel. De wereUd
roept hem ails het ware uit Afrika, wil van
zijp tafteroten genieten en over zijn weak
hoor en, verlangt hem te eeren en ziet uit
naar zijn wetenschappelijke pennenvrucht.
Maar SCh/wedtzers veranitwoordelijikheid houdt
hem nog op zijn post, hoewel hij zoo aan
rust en recreatie toe is. Neen. de dokter
kan nu nog niet komen....
REPUBLIKEINSCHE ACTIE TE BATAVIA.
In den sector van Batavia is gisteren een
republilkeinsohe bende, die bezig was met
het aanleggen van eenstelling binnen Neder-
landsdh gebied, na een hevig vuurgevecht
verdreven.
HANDELEND OPTREDEN TE
WACHTEN
We lezen in het R.-K. dagblad „De Maas
bode":
Voor den Kring Den Helder van de KVP
sprak de partijsecretaris, dr L. A. H. Albe-
ring te Alkmaar over de politiek van de
regeering en den invloed daarop van de
KVP. Spr verwees de bewering van Koos
Vorrink, dat de Regeering een socialistische
politiek voert, naar het rijk der fabelen,
wijzende op de programrede van min. Beel
en de Troonrede, waarin hoofdzakelijk pun
ten van het partijprogram der KVP zijn
verwerkt.
In het urgentieprogram van de KVP staat
nacTrukkelijk, wat de KVP wil t.a.v. Indo
nesië en de 17 punten, waarop de C.-G. tot
overeenstemming kwam, waren daarmee in
overeenstemming. Met de Toelichting van de
C.-G. en de regeeringstoelichting, die wegens
de onduidelijkheid van de 17 punten onont
beerlijk waren, vormden deze laatste een
drie-eenheid, waarvan prof. Romme de
regeeringstoelichting primair achtte. Aan de
hand van deze toelichting kon de KVP-
fractie concludeeren. dat de Rijkseenheid
en de vrijwillige samenwerking waren veilig
gesteld; zoo ook de onafhankelijkheid der
verschillende gebiedsdeelen, die boven zich
hadden het rijk met aan het hoofd daarvan
de Kroon.
Spr herinnerde er in dit verband aan,
dat de regeering op een vraag van Romme,
rAcht Elfstedentochten
Na Pim Muiier, die in 1890 alleen in, 12
uur 55 min. den toaht reed, werd op 2 Jan.
1900 de eerste officieele Elfstedentocht
gehouden,. M. Hoekstra uit Warga werd
winnaar in 13 uur 50 min. Er waren 22
deelnemers, van wie er 9 de finish be
reikten. In 1912 en 1917 was het Coen de
Konin-g, die den eersten prijs verwei#
En pas n 1029 werd de vierde tocht ge
houden. K. Leemburg uit Leeuwarden
zegevierde uit een veld van 13 wedstrijd
rijders en 100 toeristen. 1933 zag twee
winnaars, A. de Vries en S. Castelein in
9 uur en 5 min., doch ap 30 Jan. 1940 be
reikte een peleton van vijf rijders als
eerste de finish en wel Piet Keijzer, die
toen direct beroemd was, Ad erna, v. d.
Duin, Jongert en Westra. Het jaar daar
op werd Adema winnaar en de laatste
tocht werd op 22 Jan. 1942 gehouden, toen
S. de Groot in 8 u. 44 min. den tocht
won. Van de 1100 wedstrijdrijders bereik
te 847 de eindstreep en van de 4000 toe
risten 3673. En morgen?
Vi
smeltingen. Dit woord is namelijk het Ara
bische lidwoord en wanneer we dus spreken
van de alkoof, de algebra, de alcohol, de
alchimie dan zijn we weer aan het herhalen,
zonder dat ons dit in het °°g valt. Zelfs het
woord abrikoos valt onder dezelfde groep, al
is de 1 dan ook thans verdwenen.
Het Vlaamsche gebruik van noom voor oom
en nonkel voor mor oncle hoort in dezelfde
groep thuis.
Wie met de dialecten eenigszins op de
hoogte is, weet dat men op het platteland
hier en daar nog van lodderein spreekt, als
men eau de cologne bedoelt. Ook hier^ heeft
men weer een versmelting. Het woord is
namelijk verbasterd uit eau-de-reine (ko
ninginnewater) en de 1 er voor is weer het
samengegroeide lidwoord. De adder heette
vroeger „nadre" (thans in het Hoogduitsch
nog Natter). Hier is dus een stuk afgevallen.
Als men bedenkt dat een Vlaming en een
Zeeuw nog steeds spreken van den ond
de hond) begrijpt men hoe licht zoo iets kon
gebeuren Een der vaste grapjes in cabarets
in Frankrijk is dat men een Belg die Fransch
spreekt, laat zeggen voor in Nederland: en
Nollande in plaats van en Hollande zonder
verbinding. De Belg en ook de Nederlander
maken namelijk vaak de fout dat ze de niet-
stomme H van Hollande wel stom maken in
de uitspraak en dus een verbinding tot stand
brengen. Zoo spreekt men in het Zuiden van
ons land, ondanks de schrijfwijze arren, nog
steeds van .narren" voor in een groote slee
over de sneeuw rijden. Om nu weer op ge
geten terug te komen, wijs ik op het woord
gelooven, dat als verleden deelwoord geloofd
heeft, maar dat in dialect vaak nog wordt
uitgesproken gegloofd, (evenals in het Duitsch
geglaubt). Nu zou nog de vraag kunnen rij
zen, waarom men dan niet b.v. gegevenaard
en zooals mijn lezer reeds aangaf, gegeerd
zegt. Dit zit vrij zeker in het feit dat deze
twee woorden en de boven aangehaalde min
der gebruikt Ivorden. Hoe meer iets wordt
gebezigd, des te meer slijt het af, ook in de
taal.
Een tweede vraag die mij werd gedaan,
was: „Waarom heeft men te hands verknoeid
tot thans?" Ter toelichting diene dat te
hand(s) eigenlijk beteekent: wat vlak bij de
banden ligt, dus wat dichtbij is, ook op het
gebied van den tyd. Zoo kon te hands de
BANKEN EN COLLABORATIE
We lezen in „De Bedrijf spost", orgaan
der Federatie van Ned. Bedrijven"ter
bestrijding van de economische dicta
tuur en bevordering van het particulier
initiatief:
,Js het U nooit opgevallen, dat men
onder de duizenden gevallen, welke van
collaboratie „ontdekt" zijn, nooit een
grootbank is geweest? Het inwisselen van
rijksmarken tegen Nederlandsch geld en
het uitbetalen van bedragen aan perso
nen en zaken, die voor den vijand werken,
was dit geen collaboratie? Het opnemen
van schatkistbiljetten gaf dit den vijand
geen gelegenheid alles te financieren?
Zou misschien de veronderstelling te
gewaagd zijn dat de grootbanken met
rust gelaten worden.als zij de geld-
saneering en de maatregelen van Lief-
tinck gehoorzaam ten uitvoer brengen?
Waarom wordt er anders door de banken
niet krachtiger opgetreden tegen den
maatregel van Lieftinck den handel in
Amerikaansche effecten nog steeds te
verbieden alhoewel aan te nemen is, dat
alle groote banken overtuigd zijn van de
noodzakelijkheid dezen handel ten spoe
digste te hervatten.
Weet een der lezers van de J3edrijfs-
post" ons nader in te lichten?"
of de Kroon als souverein gezag van deze
eenheid in het accoord erkend werd, ant
woordde, dat het althans de bedoeling is,
dat zulks erin staat en dat dit een open
vra'ag was Romme noemde deze zaak een
vitaal belang, waarop de KVP zich nadruk
kelijk vastlegde.
Met zeer veel klem protesteerde dr Albe-
ring voorts tegen de misleiding door de anti-
Linggadjati-menschen, w.o. oud-min. Weiter
en gen. Bajetto, die in hun pamflet de daad
werkelijke Rijkseenheid in twijfel trekken.
Onze fractie, aldus spr, handhaafde de Ko
ninklijke rede en zou nooit het ..naakte"
Linggadjati accepteeren, zooals de PvdA,
die zich reeds op de 17 punten voor ver
klaarde.
Als ooit de KVP de leiding heeft gehad,
aldus spr., dan was dat bij de Indische de
batten; de motie-Romme werd mede-onder
teekend door de PvdA, ofschoon velen dezer
partij ertegen waren. En toch spreekt men
van een socialistische overwinning. Er was
geen sprake van leiding van de PvdA.
De KVP zal tegen die katholieken, dia
politiek bedrijven, waarmee het landsbelang
gemoeid is, handelend optreden: want de
namen van degenen, die zich achter deze
anti-Linggadjati-menschen stellen, zijn de
namen ook van hen, die tegen de vermo
gensheffing ineens zijn. tegen de bedrijfs
organisatie en de belastingpolitik van de
Regeering.
Bij de hierop volgende discussie werd
o.m. de vraag gesteld, of het niet beter was.
dat de anti-Linggadjati-menschen een Kath.
conservatieve dwergpartij stichtten, doch dr
Albering zou dit betreuren, daar dit ver
lies van christelijken invloed beteekenen
zou. De KVP zal echter haar standpunt
handhaven; het is zelfs mogelijk, dat zij,
ter handhaving van de partijtucht, tot
royeering zou overgaan.
Wat de geïnterneerden betreft, heeft spr
den indruk, dat de C.-G. te dien aanzien
bepaalde instructies heeft; in overeenstem
ming met de motie-Romme, zal het accoord
niet onderteekend worden, vóór waarborg
gegeven is, dat de geïnterneerden spoedig
worden vrijgelaten.
Dorpsgenoot met bijl den schedel
ingeslagen
Levenslang tegen moordenaar uit Oosterhout
geëischt
In een zaak mét gesloten deuren heeft de
O. v. J. te Breda levenslang geëisdht tegen
den 27-jr grondwerker W. v. W. uit Ooster
hout, die op 31 Juli j.l. zijn 33-jr dorpsge
noot^!. H. met een stompen bijl den schedel
zou hebben ingeslagen en het slachtoffer, dat
nog leefde, daarna in een sloot zou hebben
geworpen.
beteekenis krijgep van „nu". En hoe dit tot
thans is geworden? Waarschijnlijk doordat
de h in verschillende dialecten (en niet
leen in Nederlandsche!) in de uitspraak
wordt weggelaten. Het ligt dus in de rede
om voor „te hands" „thans" tè gaan zeggen.
Hetzelfde verschijnsel deed zich bij althans
(al te hands) voor.
De derde vraag was: „Waarom spreekt
men van behept met wanneer iemand een
hebbelijkheid heeft?"
Voor ons taalgevoel is behept stellig met
hebben verwant zoodat men soms beheod
gespeld ziet. Sedert de 17de eeuw echter is
de spelling al die mef pt. Men meent dat op
den vorm behept twee woorden van invloed
zijn geweest 1. het middelnederlandsche be-
heept (gekweld door opgescheept met). Dit
kwam in de 17de eeuw (Hooft) voor als be-
hipt met of in; 2 een 17de eeuwsch woord
beheft (verstrikt overvallen door den dood).
Daarnaast had ook nog in 't middelneder-
landsch behaften (arresteeren) overeenko
mende met het Duitsche verhaften.
De vierde vraag luidde: Al de woorden met
on- duiden het tegengestelde van het grorid-
woord aan. (Intusschen zal de vrager »na
mijn artikel over „bevestigend en ontken
nend" wel van deze meening zijn teruggeko
men). Maar wat is nu het verschil tusschen
guur en onguur?
In het oudnederlandsch beteekent guur ook
„onvriendelijk, stuursch, norsch". Het is een
jongere vorm naast onguur. Dit laatste woord
beduidt: „afschuwelijk, akelig, barbaarsch".
Hierop wijst ook het Duitsche Ungeheuer
(monster). We hebben dus hier te doen met
woorden die stellig niet als ontkenning en
bevestiging naast elkaar dienen te worden
beschouwd.
Ten slotte nog de vraag waarom het ver
leden deelwoord van erven geërfd is en ver
werven verworven. Hetoudere deelwoord
van erven was eveneens georven of geürven
(thans nog in dialect). Maar het werkwoord
werd zwak, zooals met vele is geschied. Men
vergelijke bidden gebeden (in vele stre
ken gebid); kerven (gekerfd en gekorven):
jagen (joeg en jaagde), stooten (stiet en
taling en hedendaagsche Vlaamsche poëzie
„bakte".
Den Haag. Dr. F. C. DOMINICUS,
Italië wordt gestuwd door een emotioneele
politiek; het schrijft zich zelf een politieke
heldenrol voor en leeft zich daar in uit, zich
verbeeldende, dat het dan ook de figuur i s, die
het zich voorstelt, maar die heldenrol staat
toch vrij los van de realiteit. Zoo'n typisch
vormgever van een emotioneele polftiek was
de Duce, wiens daverende knalpot men hooren
kon tot in de uithoeken van Europa, maar de
„expansie"-motor strandde reeds in Abessynië.
Het is ook moeilijk in de politiek zich zelve
remmen aan te zetten, te zijn wie men is, en
vooral geen heldenrol te willen spelen. Wie dit
ambieert, krijgt iets "tragisch over zich, omdat
het los staan van de realiteit, leidt tot désillu-
sie, verscheurdheid en vernietiging. Men vindt
dit typisch „Italiaansche", verscheurde en
„explosieve" ook terug bij de anarchisten.
Men vindt het bij de socialistische partijen,
waarover straks. Het leidde tot de débacle van
een ,As"-politiek zonder wielen. Het remeteer"
de in het verliezen van den oorlog, waarvoor
de rekening in den vorm van een zwaar be
lastend vredesverdrag op 10 Februari zal wor
den gepresenteerd. De verscheurdheid van dra
matische crisissen zijn er altijd in de socialis
tische partij geweest. Reeds vanaf het congres
van 1892 te Genua, ontvouwde zich het twee
ledig karakter der Italiaansche socialistische
beweging. Altijd bleef er een sterke oppositie
tegen de parlementaire methode, waaruit zich
het revolutionnaire syndicalisme ontwikkelde
éeri afscheidde. Na den eersten wereldoorlog, op
het congres te Livorno in 1921, kwam het tot
afscheiding van het communisme. Thans heeft
men een geheel links, revolutionnair staande
groep, een communistisch gezind centrum
onder Nenni en een rechtervleugel, meer re
formistisch, onder Saragat. De politiek van
de Sowjet-Unie heeft de communistische groe
peering in Italië natuurlijk sterk in de hand
gewerkt. De vier groote politieke partijen zijn*
die der Christen-democraten, republikeinen,
communisten en socialisten, die onderling zeer
verdeeld zijn. De crisissen, die zich telkens
afspeelden, werden in de eerste plaats veroor
zaakt door het feit, dat geen der partijen de
verantwoordelijkheid voor de onderteekening
van het vredesverdrag op zich wilde nemen.
De toestand in Italië, politiek, economisch is
zeer ongunstig en het vredesverdrag werpt
bovendien nog een lasso om den Italiaanschen
nek. Wij hebben weinig gehoord van het con
crete resultaat van De Gasperi's reis naar de
Ver. Staten, al weten wij dan, dat er van
Amerikaansche zijde verschillende toezeggin
gen gedaan zijn, in den vorm van leeningen,
waarvoor als contra-prestatie de Amerikaan
wel geëischt zal hebben, dat het Italiaansche
communisme niet te hard van stapel moet loo-
pen. Merkwaardig en voor de Gasperi hoogst
onpleizierig, was de voltrekking van de scheu
ring in de socialistische partij, juist toen hij
den Amerikaan aan zijn jasje trok, in de hoop,
dat een dollar er uit zou rollen. Men weet,
dat de vele verwikkelingen er tenslotte toe
leidden, dat de Gasperi zijn ontslag aanbood.
De socialistische rechtervleugel van Saragat
voelde er niets voor tot een nieuwe regeering
toe te treden en zoo werd de Gasperi's chris-
telijk-democratische partij genoodzaakt met
de" linksche socialisten van Nenni en de com
munisten in zee te gaan ...Een Huis. dat tegen
zich zelf verdeeld is, vergaat" en dit geldt
zeker voor het nieuwe kabinet, de Gasperi,
dat overigens niet veel van de. vorige creaties
van de Gasperi verschilt. Het kan weer niet
anders dan een aarzelende, weifelende, ver
scheurde, zeer zeker geen constructieve poli
tiek zijn, die dit derde kabinet de Gasperi kan
voeren. De principieele tegenstellingen tus
schen Christen-democraten en de partij van
Nenni plus de communisten, zijn daartoe veel
te groot. In het kabinet zitten ook twee onaf
hankelijke ministers, w.o. de bekende graaf
Sforza, die als minister van buitenlandsche
zaken, op 10 Februari het vredesverdrag moet
onderteekenen. Deze 73-jarige heeft een be
langrijke diplomatieke carrière achter den
rug. Hij weet althans wat er op „buitenland
sche zaken" te koop is, gezant geweest zijnde
te Peking en Belgrado, een rol gespeeld heb
bende bij de tot standkoming van het verdrag
van Rapallo. Openlijk tegen het regime van
Mussolini in het krfjt tredende, werd hij in
1927 verbannen en nam deel aan de anti-fascis
tische beweging. In ieder geval is hij een der
weinige representatieve figuren, in staat het
aanzien van Italië in het oog der groote mo
gendheden wat te vergrooten. Want de Brit-
sche en Amerikaansche troepen houden wel
van macaroni, maar zonder communistische
saus!
Naar geleid, overgang van zieken
geldv naar invaliditeitsrente
Naar uit zijn memorie van antwoord aan
de Eerste Kamer blijkt, gaan de gedachten
van minister Drees, wat betreft de toekom
stige uitvoeringsorganisatie van de sociale
verzekering, voorloopig in de richting van
uitvoering der ziekte- en ongevallen verze
kering door zgn. verplichte vakbedrijfsver-
eenigingen, en uitvoering van de overige
takken van verzekering, met name van de
langloopende verzekeringen, door één lan
delijk orgaan met vertakkingen over de
peripheric. In dit laatste orgaan zal naast de
maatschappelijke organisaties ook het over-
heidselement vertegenwoordigd zijn.
In hetzelfde stuk erkent de minister de
wenschelijkheid om bij de reorganisatie van
de sociale verzekering te streven naar een
meer geleidelijken overgang van de ziektea-
gelduitkeering naai; de invaliditeitsrente.
HANS FALLADA OVERLEDEN
Op 45-jar if en. leeftijd is gisteren te Berlijn
overleden de bekende Duitsche schrijver van
het boek „Kleiner Mann was nun?". Hans
Fallada, wiens werkelijke naam was Rudolf
Ditzen. In zijn laatste werk ,.In Namen des
Deutschen Volkes" beschreef Fallada een
gewonen „kleinen man", die in zijn strijd
tegen het Hitlerdom onbarmhartig vermozeld
werd.
OOK IN ONS LAND WELDRA VOLOP
TENNISBALLEN
Niet alleen in Engeland.— waar de fabrie
ken volop draaien doch ook in Nederland
zullen dezen zomer volop tennisballen ver
krijgbaar rijn. In den k>op van Maart rullen
bijv. de Rupaxballen van Vredestein voor
den verkoop worden vrijgegeven.
