Vijfhonderd burgemeesters worden ongerust
't Verklaarde
uitzicht
Ons beroemd Delftsch blauw handhaaft zich
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
DONDERDAG 30 JANUARI 1MT
De spijker* op z'n kop
geslagen
Eén din® is wel overduidelijk, zoo schrijft
dr N. J. Hommes in het „Geref. Weekblad",
dat wij als Gereformeerden de periode van
de „kleine luyden" definitief voorbij zijn.
Een vrij groot quantum van onze men-
schen ontvangt geregeld injecties uit het bui
tenland en uit het internationale cultuur
leven.
Dat heeft mentaliteit en instelling van een
vrij groote bovenlaag onder ons gewijzigd.
Onze zakenmenschen zwerven bij duizenden
uit naar het buitenland. Zij zitten geregeld
in de internationale treinen. Zij boeken pas
sage in de vliegtuigen, die den Atlantischen
Oceaan oversteken. Zij spreken hun moderne
talen, hebben tal van internationale relaties.
Ook de Academisch gevormden onder ons
zijn uitgegroeid tot een belangrijke groep,
waaronder velen, door buitenlandsche studie,
congressen, reizen, vrij sterk internationaal
georiënteerd zijn. Dit vindt ook onmisken
baar zijn neerslag in ruimer aanvoelen en
breeder beoordeeling der dingen. Er is ook
hier gegroeid een ..belangrijk internationaal
contact, waarbij de dingen niet meer alleen
van 'n provincialen of nationalen uitkijktoren
bekeken worden. In de toekomst zal dit con
tact ongetwijfeld nog sterker worden. De
mogelijkheden en aantrekkelijkheden van
studie aan buitenlandsche universiteiten, bij
wonen van internationale congressen, dat
alles zal stellig groeien. De voorwaarden voor
verdergaande internationale penetratie on
der de academisch gevormden zullen zoo
steeds gunstiger worden.
Voorts beschikken wij over 'n behoorlijken
staf politici en leiders op sociaal terrein, die
ook tal van internationale betrekkingen heb
ben. Eindelijk is er ook onder de breede
kosmopolitische invloeden ook in onze Gere
formeerde kringen en vrijwel in alle lagen,
daar moet ook met innerlijke noodzakelijk
heid wijziging der Gereformeerde zede
komen. En het is onnoodig verontrustend om
deze wijziging bij voorbaat te qualificeeren
als verlies der Gereformeerde zede.
Het lijkt ons juister en billijker om deze
wijziging in de Gereformeerde zede te bena
deren als een belangrijk symptoom van een
algemeene cultuurcrisis in ons Gereformeerde
leven. Zien wij goed, dan was deze cultuur
crisis al geruimen tijd latent werkende. Zij
is tijdens den oorlog tijdelijk onderdrukt en
laat zich nu uit reactie acuut gevoelen.
En waarin bestaat zij? Hierin, dat wij met
al onze principieele theologische en politieke
weekbladen, een groot deel van ons volk en
met name de jongere generatie, cultureel
kwijt raken! Zij vraagt meer den reciteer-
wedstrijden en samenspraken. Zij vraagt èn
door haar meer algemeene ontwikkeling èn
door de beleving van de penetratie der mo
derne cultuurwereld verzadiging van haar
aesthetische behoeften.
Wij geven haar die niet. Wij geven ook
geen behoorlijke paedagogische voorlichting
in de wereld der schoonheid. Een behoorlijk
cultureel blad, waarin Evangelie on Cultuur
ernstig genomen worden, hebben wij niet.
Calvinisme en kunst is door iemand eens
spottend genoemd een kalf op vijf pooten.
Het Calvinisme wil dat niet zijn naar zijn
aard, maar feitelijk is het dit in menig op
zicht wel. Wij laten aan het gevoelsleven der
jongeren geen recht wedervaren en daarom
zoekt het eigen uitlaat.
Onze onmacht in de cultureeie opvoeding
is zóó groot, dat wij in eigen kring maar zel
den iets geven daC5 waarlijk ontroert. En als
er iets is, waaraan met name de onder zoo
hevige spanningen levende rijpere jeugd be
hoefte heeft, dan is het juist aesthetische
ontroering en beleving.
Dit is een andere artist van de fabriek, wiens taak het is de mooie figuren op het aardewerk
te schilderen. (Zie art. onderaan.)
Op deze wijze worden de vazen en ander
aardewerk uit de veredelde klei gefor
meerd. (Zie art. onderaan.)
Zoo gaan onze menschen naar de Mattheus-
passion, maar zonder eenige opvoeding en
voorlichting op musicologisch gebied.
Zoo gaan ze naar het theater, maar wij
zwijgen in alle talen over Shakespeare, Von
del enz.
Cultureel zonder leiding, cultureel struis
vogelpolitiek voerend, terwijl de uitkijktoren
onzer menschen steeds meer internationaal
wordt. Zoo is onze situatie. Onderwijl zoekt
de jongere generatie eigen wegen naar „Mu
sis Sacrum" en „Pulchri Studio".
Onze menschen gaan naar de woord- en
uitbeeldingskunstenares Charlotte Kohier,
maar we zwijgen er over in alle talen.
Zoo demonstreert zich allerwege de cul-
turcrisis in ons Gereformeerde leven. We
weten met elkaar niet wat we moeten en dat
terwijl we een strijd op leven en dood tege
moet gaan met allerlei anti-christelijke cul
tuur. Waarlijk hier is wel bezinning noodig.
De cultuurcrisis onder ons is acuut als on
der Israël, toen er geen richters waren. Een
ieder doet wat goed is in eigen oogen. Lei
ding in cultureeie vragen is er niet of ter
nauwernood.
Zoo gaan onze menschen naar de film, ter
wijl wij het filmprobleem blijven doodzwij
gen. Wij hebben geen enkel blad, 'waarin wij
paedagogische voorlichting geven over een
waarlijk goede en cultureel verantwoorde
film. Het begint eenigszins te dagen door de
Ghr. Filmactie.
Rusland onderteekende gisteren
de vredesverdragen
Met Italië, Bulgarije, Hongarije, Roemenië
en Finland.
Molotof heeft gisteren de vredesverdragen
met Italië, Bulgarije, Finland, Hongarije en
Roemenië namens de So wjet-Unie ge teekend.
Op 10 Februari zullen de verdragen,
tijdens een officieele plechtigheid, ook te
Parijs worden onderteekend door den Sow-
jet-ambassadeur in Frankrijk, Bogomolof.
massa van ons Gereformeerde volk, mede
dank zij den oorlog, een feeling gegroeid
voor het buitenland en het heeft de laatste
jaren noodgedwongen in al zijn lagen veel
buitenlandsche ervaring opgedaan. De laatste
oorlog heeft met geweld duizenden van onze
jongemannen als met een ruk uit dorpisme
en provincialisme weggehaald. Duizenden
van onze jongens uit eenvoudig milieu heb
ben door tewerkstelling op de Duitsche sla-
venplantages, geheel onverwacht de ervaring
van het buitenlandsche leven opgedaan. Ze
hebben daar op eigen beenen moeten\ staan.
Ze hebben daar geleerd onder vaak moei
lijke verhoudingen, uit eigen oogen te zien.
Ze zijn daar in aanraking geweest met ge
heel andere levensverhoudingen, gewoonten
en vormen. Ze hebben geheel onverwacht
een internationaal bad moeten nemen en
daardoor een leven leeren kennen, dat zoo
geheel anders was dan hun vroeger bestaan,
dat omsloten was door hun arbeid, de J.V.
en de muziekvereeniging Concordia.
Een acute penetratie van het buitenland
valt hier te constateeren. Evenzoo is het ge
steld met onze jonge menschen, die thans in
'skonings uniform in Indië dienen. Ook deze
jonge menschen doen ervaringen op in een
geheel ander werelddeel, waardoor hun men
taliteit, hun doen en laten radicaal worden
gewijzigd.
Ook waar door Gods genade het geloof be
houden blijft, ondergaan zij toch een inner
lijke metamorphose. Een acute losweeking
van vroegere gewoonten en levensvormen
doorleven zij.
Zij leeren de wereld in geheel nieuwe ver
banden kennen. Het gaan naar Indië betee-
kende voor velen een abrupt uitgaan uit land
en maagschap. Een „Abrahamietisch avon
tuur" zou men het kunnen noemen. Den
neerslag hiervan vindt men door brieven* en
correspondentie in de gezinnen. Zoo onder
gaan wij als Gereformeerden in bijna alle
lagen en geledingen, de penetratie van het
internationale leven.
Dit geldt niet alleen van de „manslidmaten"
onder ons. Ook onze vrouwen en meisjes on
dergaan deze penetratie. Het jonge meisje,
dat op de catechisatie afscheid neemt van den
do miné omdat zij voor enkele maanden of
voor langer naar het buitenland gaat, word»
een steeds meer voorkomende figuur.
Wat gaat uit dit alles groeien? Al wat
conservatief gestemd is zal geneigd zijn pes
simistisch te oordeelen en te spreken van
acute verwereldlijking. Ik las in het afgeloo-
pen jaar hier en daar vrij sombere artike
len 'over het verlies der Gereformeerde zede
onder ons. Nu is dat altijd min of meer een
vloeibaar en rekbaar begrip, gemakkelijker
te hanteeren dan klaar te omschrijven.
Voor het bewustzijn van velen beteekent hel
negatief dat dans, spel en comedie contra
bande zijn. We laten deze negatieve kant-
teekening thans rusten.
We kunnen aannemen dat er een Gere
formeerde zede is, waaronder we dan ver
staan een algemeen als juist aanvaarde le
venshouding, zij het dan hier en daar met
lichte schommelingen aan den omtrek.
De tijden veranderen en wij met hen, zegt
een oud spreekwoord. Dit geldt wel bizonder
van de zede die zoo nauw betrokken is op
een bepaalden tijd. Waar onze tijd zich ken
merkt door een zeer sterke penetratie van
OVER DEN TRAGEN GANG
BIJ WEDEROPBOUW
Ruim 500 vertegenwoordigers van ge
meentebesturen hebben gisteren In de te
Nijmegen gehouden vergadering van de
Ver. van Ned. Gemeenten, waarin zooals in
een deel der vorige editie reeds isv remeld,
burgemeester Oud tegen de centralisatie van
den wederopbouw heeft geprotesteerd, een
resolutie aangenomen, waarin een toene
mende ongerustheid wordt uitgesproken om
trent den gang van zaken bij herstel en we
deropbouw. De onbevredigende ontwikke
ling wqrdt vooral toegeschreven aan de ge
centraliseerde organisatie, welke leidt tot
verstarring en bureaucratie. Zij dringen er
op aan, dat de gemeenten wederomk de
plaats zullen krijgen., welke zij steeds bij
den bouw van stad en dorp hebben gehad.
Verder wenschen zij een spoedige wettelijke
regeling voor de financiering van den we
deropbouw van publiekrechtelijke lichamen
en voor de toekenning van schadevergoe
ding aan de oorlogsgetroffenen, waarbij van
het principe moet worden uitgegaan, dat de
oorlogsschaden worden aanvaard als een
nationale last. Bij de bevoorrading van ma
terialen moeten de noodgebieden voorrang
hebben, aldus de resolutie, evenals zulks t
geval dient te zijn bij de verdeeling der te
bouwen woningen. Voorts wordt de hoop
uitgesproken, dat de burgemeesters bij de
te nemen maatregelen zullen worden inge
schakeld. De resolutie zal door een depu
tatie aan min. Beel worden aangeboden.
Doodstraf tegen aartsverrader
H. Boersma geëischt
Was o.m, in pen Haag schrik van Joden
en illegalen
Tegen den voormaligen commissaris van
politie te Tilburg, H. Boersma. die bij het
uitbreken van den oorlog officier was In
het Ned. leger, dodh dit geen beletsel vond
om onmiddellijk na de capitulatie als „Ober-
sturmführer" bij de Waffen SS den eed van
trouw op Hitier af te leggen, werd gisteren
voor het Bossche B.G. de doodstraf geëischt.
Boersma, die eind 1940 de functie van ver
bindingsofficier tusschen den hoofdcommis
saris in Den Haag en de Duitsche autoritei
ten vervulde en zich in allerlei functies be
ijverde om Joden, illegale werkers en onder
duikers op te sporen, hoorde den eisch van
den adv.-fisc., mr Houtoen onbewogen aan.
Zelfs toen ziin verdediger, mr Nijst uit Eind
hoven, verzocht dezen eisch in vrijheids
straf te veranderen, verroerde de aartsver
rader, zooals mr Houben hem kwalificeerde,
geen spier. Uitspraak over 14 dagen.
ZIJN A.S. SCHOONVADER DOOD
GESCHOTEN.
De adsp. agent van politie J. H. B., die
op 11 Aug. van het vorig jaar te Kerkrade
de vader van zijn meisje doodschoot, stond
gisteren voor de Maastrichter rechtbank
terecht. De zaak werd teruggewezen, ten
einde B. aan een psychologisch onderzoek te
onderwerpen.
MR. VAN KLEFFENS TEEKENT
VERDRAGEN.
In New-York teekende mr van Kleffens
gisteren namens de i Nederlandsche Regee
ring de reglementen van de Internationale
Organisatie van uitgeweken personen (IH.O.)
en die der voorloopige regelingen, die zijn
getroffen, voor de IR.O. haar werk begint. In
Februari wordt de eerste conferentie over
de uitgeweken personen in Genève gehou
den. Deze verdragen moet Nederland nog
ratificeeren.
IN BERLIJN STIERVEN 55 PERSONEN
VAN KOUDE.
In Berlijn vroor het in den afgeloopen
nacht 24 graden. Er zijn reeds 55 menschen
van de koude omgekomen. Meer dan 20.000
personen dienden zich, wegens bevroren
-ledematen, onder medische behandeling te
stellen
I Stalin en.... ontrouw
VJ
Huwelijken, hebben óók voor de wet, een
bindende, moreele beteekenis. De wetgever
heeft het uitdrukkelijk vastgesteld. ..dat
echtgenooten elkander wederkeerig getrouw
heid, hulp en bijstand verschuldigd zijn." Wie
zich daar niet aan houdt, handelt dus feite
lijk in wettelijken zin, onzedelijk. Mensche-
lijke ervaring zal er toe hebben genoopt, dit
alles in woorden in de wet vast te leggen,
hoewel het niet noodig moest zijn. Immers
de geestelijke beteekenis van de huwelijks
binding is het voornaamste. Maar vele dier
bindingen zijn slechts „belangen-huwelijken"
en niet voor niets, geldt het gezegde: als het
geld op is, gaat de liefde het venster uit".
Niet de belangen van de individuen zijn pri
mair, maar het zedelijk begrip der „getrouw
heid", dat een bovenpersoonlijke beteekenis
krijgt. Wat voor de individuen geldt, is óók
van toepassing op de staten, die in wetten,
overeenkomsten, verdragen, pacten, een on
derlinge binding hebben vastgelegd en óók
daar is de getrouwheid een eerste vereischte.
.Enigeland is niet trouw", verweet Radio
Moskou aan den bondgenoot, doelende op het
verdrag tusschen Engeland en Rusland van
1942. In alle toonaarden wordt dit Engeland
en ook Amerika steeds weer door de Sowjets
verweten, beangst, dat er eenblok tegen de
Sowjet-Unie gevormd wordt. In het Britsch
Russische alliantie-verdrag komt o.a. voor,
dat beide partijen elkaar zullen helpen, „bij
stand verschuldigd zijn", bij een aanval van
Duitsche zijde of de andere voormalige vij
andelijke staten. Volgens het verdrag zou
echter dit artikel slechts van kracht blij/en
tot op het oogenblik, waarop beide partij on
zich zouden verbinden met andere staten,
teneinde gemeenschappelijk actie te voeren
tegen eventueele aanvallers. Nu heeft de En-
gelsche minister, Be vin, zich in een radio
rede uitgelaten in dien zin, dat Engeland zich
met niemand verbindt, voorzoover zulks niet
valt binnen het kadèr der* verplichtingen, vol
gens het Handvest der Ver. Naties. De Rus
sen gingen op hun achterste pooten staan,
zagen in die woorden van^Bevin verbreking
van trouw en beriepen zich er op, dat in het
Fransch-Russisch alliantie-verdrag van 1944,
niet zoo'n bepaling voorkwam, volgens welke
de wederzijdsche militaire steun vervangen
moet worden door een stelsel van algemeene
veiligheid. Bevin verdedigde zich onmiddel
lijk, door de mededeeling, dat Engeland het
verdrag met Rusland geenszins wenschte op
te zeggen en zelfs bereid was den tijdsduur
van 20 tot 50 jaar te verlengen. Bevin's
boodschap aan Stalin begon met de minzame
opmerking .zeer voldaan te zijn over de
vriendelijke ontvangst aan maarschalk Mont
gomery in Moskou bereid". Stalin even
diplomatiek beleefd antwoordde dat het
hem nu duidelijk was dat Bevin en hij het
zelfde standpunt ten aanzien van het Britsch
Russische verdrag innamen. Geen wolkje
meer aan den politieken hemel, want Bevin
was blij met deze „openhartige en nuttige"
verklaring. Intusschen, reisde Blum, die toen
nog de Fransche premier was, naar Londen
voor een aparte bondgenootschap Engeland—
Frankrijk. Intusschen, slingerde Churchill's
„Vereenigde Staten comité" zijn lasso om de
westelijke landen van Europa. Intusschen,
protesteerden Engeland en Amerika tegen
de, door Rusland beïnvloede, communistische
verkiezingsterreur in Polen. Intusschen. ne
men de meeningsverschillen tusschen Rusland
en de Westelijke Geallieerden, met Engeland
als aanvoerder, speciaal ten aanzien van het
op te stellen Duitsche vredesvenirag steeds
scherper vormen aan. Intusschen, heeft na
het bezoek van Montgomery aan Moskou, de
Britsche chef van den legerstaf voorgesteld,
een studie-uitwisseling van officieren te doen
plaats vinden, waar Stalin niets voor voelde.
.Men zou denken", zei hy. dat wij door een
dergelijke uitwisseling op een nieuwen oorlog
aansturen. Dit Stalin'sche sarcasme was on
getwijfeld gericht tegen de nauwe, militaire
samenwerking van Amerika en Engeland. De
moeilijke economische situatie, waarin Enge
land momenteel, volgens een officieel „wit
boek" verkeert, maakt het noodzakelijk, dat
Engeland voorloopig - zeker het politiek-
economische aanh an® wagentje van Amerika
blijft. Dit alles, doet Radio-Moskou, Albion
van „ontrouw" beschuldigen. Gezien de ge
laden psychische, politieke atmosfeer, wor
den al die verdragen óók zoo problematiek.
Het Westen staart teveel naar de drukletters
van dit alphabet, maarom Hermann
Keyserling te «ateeren, men vergeet teveel
den zin. Zijn nationale en sociale tegen
stellingen, rassen-vijandschap per verdrag te
corrigeeren? En het is de zwaarste opgave,
in den natuurlijken, politieken vijand....
den mensch te blij ven zien.
EN VERSTERKT ZELFS DE
DEVIEZENPOSITIE
Het beroemde Delftscfcj blauw, is thans,
meer nog dan ooit tevoren, een waardevol
Nederlandsch product. Immers, evenals alle
Nederlandsche producten helpt het onze de-
viezenkas te spekken.
Het is een merkwaardig bedrijf, merkwaar
dig om de historie. De eenige pottebakkerij,
welke thans nog het „blauw" maakt is „De
Porceleyne Fles". Deze bakkerij dateert uit
1665, toen zij echter een der dertig Delftsch a
pottebakkerij en was, waar dit aardewerk
met de hand werd beschilderd.
Na 1800 kwamen de Engelschen met be
drukt aardewerk op de markt en de concur
rentie werd hierdoor zoo hevig, dat op „De
Porceleyne Fles" na. alle pottebakkerij en .n
Delft verdwenen. De eenige overgeblevene
nam het Engelse procédé over.
In 1877 werd de Delftsche hoogleeraar,
Adolf Le Comte, artistiek adviseur en deze
voerde met groot succes het bescbilderen-
met-de-hand weer in: het oude procédé dus,
dat thans nog, zij het gemoderniseerd, wordt
gevolgd.
De eenige werkelijke verandering in den
loop der jaren is, dat vroeger geel of bruin
aardewerk werd gemaakt; dat met een on
doorzichtig wit email werd bedekt, terwijl
thans een witbakkende klei wordt gebruikt,
die van een doorzichtig glazuur wordt voor
zien.
En hier ziet men het product kant en klaar om tot ver over de grenzen onzen roem
hoog te houden.
