Gesticht JEndegeest" bestaat een halve eeuw
Studenten dienen kennis te nemen van musea
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
4
VRIJDAG 24 JANUARI 1947
Stadsnieuws
Een kleine „gemeente" met ruim
duizend inwoners
Wie het gesticht „Endegeest" bezoekt,
een rondwandeling door de ca. 50 gebou
wen en het daarbij behoorende grond-
complex van ca. 50 ha maakt, krijgt on
willekeurig den indruk, dat hij door een
kleine gemeente wandelt. Aan het hoofd
van die gemeente, welke een zielenaan
tal van ongeveer 1000 heeft, staat de ge
neesheer-directeur, "geassisteerd door zijn
secretaris, den administrateur. De ge
meenteraad, in den vorm van de Com
missie „Endegeest", vergadert eenmaal
per maand onder presidium van den Leid-
schen burgervader, jhr mr v. Kinschot.
En allen zoeken het heil van de kleine
bevolking, waar alles in een heel kalm
tempo gaat. Een 80 pet van de bevolking
werkt er 4 a 5 uren per dag en wie
daartoe niet in staat is, welnu, die houdt
z'n gemak.
Laat men echter niet meenen, dat deze
toestand de inwoners blijvend aan die
gemeente zou binden. Integendeel. Vroe
ger was het vaak zoo, dat wanneer men
eenmaal in een dergelijk gesticht was
opgenomen, men er het verdere gedeelte
van zijn leven sleet, maar deze gang van
zaken, gaat nu grootendeels niet meer op.
Waardoor dit komt, zoo vraagt men?
Wel, werd vroeger een zenuwzieke pa
tiënt zoo lang mogelijk thuis vastgehou
den en wanneer men er dan heelemaal
geen raad meer mee wist, naar een in
richting gebracht, thans wordt veel snel
ler ingegrepen. Dat daar de patiënt mee
is gediend, behoeft geen betoog.
De patiënt is in zoo'n gesticht in een
omgeving, waar hij niet opvalt, en men
niet den spot met hem drijft. Maar wel
wordt 'hij daar op de modernste medische
wijze behandeld. En met resultaat. Zoo-
spoedig als dit eenigszins mogelijk is, kan
de patiënt onverplicht weer wat gaan
werken in een of ander bedrijf van de
Stichting. Zachtjes aan wordt hij weer
klaar gemaakt voor de maatschappij,
waarin hij dan na verloop van een zeke
ren tijd, zijn beroep met eere kan uit
oefenen.
Maandag a.s. is het 50 jaar geleden,
dat deze inrichting tot stand kwam. Zoo
wel Leiden als Dordrecht hadden des
tijds plannen hiervoor beraamd. In het
belang van de universiteit, kreeg Leiden
de voorkeur. Op 10 April 1895 was het,
dat de gemeenteraad van Leiden met al-
gemeene stemmen besloot tot stichting
van een krankzinnigengesticht en 12 Juli
van dat jaar namen Gedep. Staten van
Zuid-Holland het besluit de helft van de
oprichtingskosten bij te dragen.
Wilde men eerst het gesticht bouwen
op het zgn. Raamland te Zoeterwoude,
later deed de
■['M gelegenheid zich
voor het land
goed „Ende
geest" aan te
koopen. En „En.
3 degeest" werd
I gekocht.
In het jaar
I 1897 kwam het
gesticht o. 1. v.
s den gemeente-
architect, ir H.
m 1 Paul klaar en
jBk hierin konden
an
klasse worden
ondergebracht.
Diverse uit-
breidingen kwa-
men in den loop
Dr C. P. J. STOTIJN, jaren tot
geneesheerdirecteur van stand. Zoo werd
„Endegeest". in 1903 het ge
sticht uitgebreid
met het sanatorium „Rhijngeest", waar
88 zenuwzieke patiënten, verdeeld over 3
klassen, kunnen worden verpleegd en in
1911 kwam er de afdeeling voor jeug
dige zwakzinnigen „Voorgeest"; verder
nog in 1917 het weide paviljoen voor
oude en bedlegerige patiënten; 1920, werk
plaatsen; 1923, broeder- en zusterhuis;
1925, nieuwe centrale keuken; 1928 TBC-
paviljoens en in 1935 het recreatiege
bouw. Ook thans is uitbreiding weer hard
noodig, maar of er vanwege den weder
opbouw voorloopig veel van zal komen,
valt te betwijfelen.
Momenteel is het aantal patiënten:
mannenafd. 249; vrouwenafd. 294; „Voor
geest" 180; „Rhijngeest" 1ste kl. 11, 2e kl.
27, 3e kl. 42, in totaal dus 803 patiënten.
Het verplegend personeel bestaat uit 153
leden, geassisteerd door 268 personeels
leden.
Er zijn echter 27 verplegers(sters) va
catures. Wie komt ze innemen?
Maandag a.s. om 2.30 uur vindt er in
„Endegeest" een officieele herdenking
plaats en om 4.30 uur wordt een receptie
gehouden, 's Avonds 6 uur is er een
feestavond voor het personeel.
Op de herdenkingsplechtigheid zullen
ojn. jhr mr F. H. van Kinschot en de
geneesheer-directeur, dr C. P. J. Stotijn,
het woord voeren. Aan belangstelling
zal 'het dien dag stellig niet ontbreken.
Het echtpaar L. ZitmanBonsel
55 jaar getrouwd
Bruidegom was een bekende figuur in het
Chr. Vereenigingsleven.
Maandag a&. zal het vijf en vijftiig jaar
geleden zijn, dat het echtpaar L. Zitman
Bonsel itn het huwelijk trad. In het
sober ingerichte huisje aan de Verver
straat 22 zijn door verschillende bloe
misten prachtige bloemen en .planten ge
bracht en als men 'de kaartjes van de
goede gevers naast elkaar Legt, ziet men,
dat het bruidspaar een uitgebreiden ken
nissenkring heeft.
Wij vragen slechts: Welke geboren Lei-
denaar heeft dit nu eigenlijk niet? Het
is gelukkig niet zoo, dat elke Leidenaar
zich verhoovaardigt op zijn geboorte als
Leidenaar. maar dit neemt niet weg. dat
men er trotsch op is, en volkomen terecht.
Aan het verloop van een gesprek, of
de wijze, waarop men de dingen plegt te
zeggen, merkt men reeds, dat men met
een echten „Leienaar" te doen heeft, dan
altijd in den goeden zin des woords. Zoo
ook de familie Zitman; het echtpaar is
reeds op leeftij'd, maar in geuren en kleu
ren worden de diep gelegen feiten aan
de schijnbare vergetelheid ontrukt en bij
een heerlijk bakje koffie rijgen de minu
ten zich aaneen tot kwartiem.
De heer Zitman is in Leiden een po
pulair persoon, die- vooral, in het ver
eenigingsleven een belangrijke plaats
heeft ingenomen; wij noemen slechts het
feit, dat hij ruim dertig jaren aan de
Zondagsschool „De Graankorrel" is ver
bonden geweest, waar hij ook geruimen
tijd de functie van voorzitter heeft ver
vuild. En niemand zal zich den. Chr. Werk-
jnamsbond' zonder den heer Zitman kun
nen denken, dde vanaf d'e oprichting steeds
actief aan1 den. groei heeft medegewerkt,
totdat de Duitschers kwamen en de Bond
werd uitgeschakeld.
Zoo kan het echtpaar op zijn ouden
dag terugzien op een wel is waar moei
zaam, doch in vele opzichten rijk en ge
zegend leven, hetgeen ook hieruit blijkt,
dat het temidden van 12 kindieren, 28
kleinkinderen en 4 achterkleinkinderen
het heugelijk feest mag vieren.
Leidsche studenten gaan volgende
maand naar Tirol
En Oostenrijkers komen eenigen tijd in
ons land doorbrengen
In Tirol en de Steyermark zal van 10
tot 24 Februari a.s. gelegenheid zijn voor
twintig Nedehlandsche studenten om sa
men met twintig-Oostenrijkers te skiën.
Inü Tirol zullen de Nederlanders, waartoe
ook Leidsche studenten behooren, wor
den ondergebracht in hotel „Hochibrunn"
am Hahnenkamm te Kitzibüihel. In de
Steyertmark zal men vier dagen bij fami
lies in Graz blijven en daarna gaat men
voor tien dagen naar de Obersteyer-
mark.
Het geheele plan is gebaseerd op uit
wisseling, waarbij de bedoeling voorzit,
dat degenen, die naar Oostenrijk gaan,
verplicht zijn gedurende twee weken in
den .a.s zomer gastvrijheid aan één der
aan de skikampen deelnemende Oosten
rijkers te bieden.
Het ligt voorts in het voornemen om
in genoemde kampen een skicursus te
organiseeren, waaraan ieder gratis kan
deelnemen.
Dit prijzenswaardig initiatief gaat uit
van het Ned. Bureau voor Buitenland-
sche studentenbetrekkingen, aldus ver
neemt de Nieuwe Leidsche Cou
rant
Canad. studenten komen
naar Leiden
Tegenbezoek van Nederlanders in flen
zomer van volgend jaar.
Naar de Nieuwe Leidsche Cou
rant verneemt, zullen im de komende
zomermaanden van dit jaar vijftig Cana-
deesche studenten gedurende drie maan
den de gasten zijn van Nederlandsche stu
denten, w.o. ook die van de Leidsche
Universiteit.
Iedere maand zullen zij van gastheer
verwisselen. Zij, die als gastheer wen-
sohen op te treden, kunnen zich vervoe
gen op het bureau van de International
Student Service in het Prytaneum, Ra
penburg.
Nader vernemen wij, dat de gasthee-
ren van 1947 prioriteit zullen genieten bij
de uitzending van Ned. studenten naar
Canada in den zomer van 1948.
Een van de vele fraaie gebouwen van „Endegeest", nl. het Kasteel, waar ojn. de geneesheer
directeur zetelt. Aan dit kasteel is nog een heele historie verbonden, waarop wij nog
nader hopen terug te komen.
Initiatief, dat zeker hun aandacht
ten volle waard is
Hoewel in minder grooten getale dan
vorig jaar, hebben in de afgeloopen maan
den weer vele jongeren hun intrede in
de Civitas Academica gedaan. Het is ook
min of meer bekend, dat een groot ge
deelte van den dag voor hen wordt ge
vuld met colleges, practica en studie, ter
wijl daarnaast vele gezelligheidsvereeni-
gingen, disputen en confessioneele ver-
eenigingen er voor zorgen, dat geen stu
dent over verveling behoeft te klagen.
Het ligt "u in de bedoeling om de aan
dacht van de studenten ook te ves
tigen op het vele interessante en belang
wekkende, dat in de Leidsche Universi
taire en Rijksmusea wordt gevonden.
Het is te betreuren, wanneer men den
studententijd zou laten voorbijgaan zonder
te weten aan welke onschatbare waarden
onze centra van kunst- en historische
voorwerpen in den breedsten zin van het
woord rijk zijn.
De musea zijn op bepaalde dagen en
uren voor het publiek toegankelijk, met
dien verstande, dat men zichzelf de waar
de van het voorwerp moet bijbrengen door
middel van een tekst, welke in een gids
staat vermeld. Deskundige voorlichting is
in dit opzicht toch wel gewenscht.
Men heeft thans aan diverse musea en
verschuilende instituten voor H. Onderwijs
besloten den studenten een betere gele
genheid te bieden met deze gebouwen en
hun rijken inhoud kennis te maken.
De musea van Oudheden, Volkenkunde
en Natuurwetenschappelijke Historie kun
nen echter aan dit initiatief nog niet me
dewerken wegens reorganisatie en ver
bouwing.
De Hortus is den tweeden Maandag van
Morgen geen voetbal noch
korfbal
Alle voor morgen vastgestelde voetbal
en korfbalwedstrijden zijn afgelast.
Na informatie op het Acad. Zieken
huis bleek, dat de toestand van de slacht
offers van het ongeluk bij de Koningtinne-
laan, bevredigend is.
Distributievaria
Morgen is aan de beurt voor het af
halen van levensmiddelen-, tabaks- en
versnaperingen kaarten de letter K,
vanaf Ki t/m Kn.
Voor schoenenbonnen de letters W, X.'
IJ en Z. Deze uitreiking vindt plaats
plaats in het Stadhuis, ingang Breestraat,
naast het bordes.
De kantoren zijn geopend van 8.30
11.45
Inlevering voor detaillisten, enz.:
Zaterdagmorgen: 910.30 uur, hande
laren iin petroleum en keukengerei (elke
week), handelaren in brandstoffen voor
het eerst morgen en vervolgens om de 14
dagen.
In de week van 20 t/m 25 Jan. a.s. kun
nen op de bekende zittingsdagen aan
vraagformulieren voor transportbanden
worden afgehaald door melkboeren, sla
gers, vischventers en overig eigen ver-
elke maand van 2 tot 4 uur voor studen
ten beschikbaar gesteld, het Kamerlingh
Onnes Laboratorium den eersten Zater
dag van elke maand van 9 tot 4 uur, het
Museum van Geologie den laatsten Vrij
dag van elke maand om 2 uur, terwijl het
Prentenkabinet op 27 Jan. a.s. van 5 tot
6 uur zijn deuren voor dit doel openstelt.
Een belangrijke samenkomst
Wij herinneren onze lezers er aan, dat
morgenmiddag in „In den Vergulden
Turk" te Leiden een vergadering wordt
gehouden van de Anti-Rev. Hulp-Cen
trale Ledden, ter bespreking van den
huidigen politieken toestand.
Vooraf is aan de kiesvereeni-gingen een
schema gezonden, hetgeen in de verga
deringen der onderscheiden kiesvereeni-
gingen is bespraken. De opmerkingen en
vragen, waartoe dit schema aanleiding
gaf, zullen nu aan de orde gesteld worr
den op de vergadering^ van a.s. Zater
dag. De beide A.R.-Kamerleden Ghr. v.
d. Heuvel en mr dr E. P. Verkerk zullen
de diverse opmerkingen beantwoorden.
Hef belooft een interessante bijeen
komst te worden en alle leden van de
kiesjvereeniigingen in en om Leiden zijn
van harte welkom, doch in ieder geval
worden de bestuursleden der kiesver-
eenigdmgen in de Statencentrale Ledden
hier verwacht.
Studentencongres der lage landen
te Gent
Ter bevestiging van de wetenschap-
pelijke en vriendschapsbanden.
Van 2326 Maart a.s. zal in Gent (Bel
gië) 'een groot Studentencongres der
Lage Landen worden gehouden. Deze
conferenties hebben, aldus een officieele
verklaring van een der organisatoren,
ten doel de Ned. cultuur op universitair
gebied te bevestigen. Van groot belang
is ook, dat de banden, zoowel op weten
schappelijk als op vriendschappelijk ge
bied, door de bijeenkomsten zullen wor
den versterkt.
Inlichtingen voor dit congres zijn ver
krijgbaar op het Prytaneum.
LEIDSCHE AMATEUR FOTOGRAFEN
VEREENIGING
Dezer dagen hield de L.A.F.V. weder
om haar 2-wekelijkschen clubavond. In 'n
kort openingswoord herinnerde de voor
zitter, de heer Groenendijk, aan de éta
lage-tentoonstelling van het werk der le
den, welke thans bij drie bekende foto
handelaren gehouden wordt. Spr. kon tot
zijn voldoening mededeelen, dat zich in
middels tien nieuwe leden opgaven, die
in de eerstvolgende vergadering worden
geballotteerd. Vervolgens werd de heer
Gompelman gecomplimenteerd met het
behalen van den eersten prijs in klasse A
van den „Focus"-wedstrijd.
Daarna kreeg de heer Kroon het woord
over het onderwerp: „Met de kleuren
film de natuur in".
De voorzitter zegde den heer Kroon
dank voor zijn gevoelige wijze v&n uit
leggen, waarin zijn liefde tot de natuur
zoo treffend tot uiting komt.
Na de pauze besprak de secretaris, de
heer van der Mark, in het kort een col
lectie foto's, welke door den Zwitserschen
Foto-Bond ter beschikking waren gesteld.
SPEELTUIN VER. „DE DEMPING"
Bovengenoemde Speeltuin vereen iging
hield voor haar kinderen in het Wijkge-
bouw Levendaal 103 een zeer goed ge
slaagden goochel en filmdag in de geheel
gevulde zaal. De goocheltoeren van den
heer v. Duuren brachten de kinderen in
verrukking. Ook de vroolijke kinderfilms
vonden veel instemming bij de jeugd.
Het bestuur van de buurtver. „Hooge-
woerd" toonde door haar aanwezigheid
belangstelling voor het speeltuinwerk.
Hef bestuur is samengesteld al's volgt:
lè voorz. A. C. Ponstein, Levendaal 170,
2e voorz. W. F. Uiterdijk, Haverstraat 92,
le secr. W. F. Nieuwenburg, Levendaal
116, 2e secr. P. v. Leeuwen, Rijnstraat 30,
le penm. N J. Vavier, Levendaal 165,
2e penm. Mevr. LeemansTaverne, Le
vendaal 122, comm. de heer Jagerman,
Hoogewoerd 8.
HERMAN THOLEN C.S. VOOR
„K. EN O."
Onder auspiciën van de Sociaal-Cultu-
reele Stichting K. en O., trad gister
avond voor een bijna geheel gevulde
Stadsgehoorzaal op het gezelschap van
Herman Tholen. Herman Tholen had aan
gekondigd, dat hij met een geheel nieuw
programma zou komen.
Over het begin van dit nieuwe pro
gramma kunnen wij niet erg roemen. Het
was gewild en smakeloos. Gelukkig voor
de talrijke aanwezigen kwam 'hier in den
loop van den avond verandering in. Het
schetsje „50 jaar geleden" werd een
PUZZLE VAN DE WEEK
Horizontaal: 1 Raamscherm, 3 Couranten-
jongen, 5 Plaats in Gelderland, 8 Scheeps
keuken, 9 Loofboom, 10 Bevel, 12 Dorp op
het Zuiderzee-eiland Wieringen, 16 Ongeveer
(afk.)> 17 Vreemde munt (afk.), 18 Stad in
de Belgische provincie Henegouwen, 19 Ver
beterde wereldtaal, 20 Stadsdeel, 22 Daaren
boven, 23 Dakbedekking, 24 Grappenmaker.
26 Melkschaap, 27 Telwoord, 29 De onbeken
de (afk.), 30 Afstandsmaat (afk.), 31 Alge
meen bekend nieuws en telegraafagentschap,
34 Azijnaaltje, 36 Vaas, 38 Oplosser van
raadsels, 41 Groente, 42 Op die manier, 43
Vruchtennat.
Verticaal: 1 Inwendig deel van een visch,
2 Manl. zoogdier, 3 Houthakkersbijl, 4 Stad
in het Russ. gouvt. Mohilew, 6 Deel van
het circus, 7 Inwoner van een der Russ.
randstaten, 9 Stipt (Fr.), 11 Korte poos, 13
Voormalig wereldlijk keizer van Japan, 14
Uit kristallen opgebouwd steentje, 16 Esch-
doorn. 17 Levendig, 18 kleine rivier met
twintig watervallen in Frankrijk, ontspringt
in het Juragebergte, 21 Inhoudsmaat, 25 Berg
in het noordoostelijk deel van het eiland
Teneriffe, 28 Glazuur, 31 Steekwapen van
sommige insecten, 32 Foudraal, 33 Glazen
buisje, 35 Slap, onsamenhangend, 37 Wereld
deel (afk.), 39 Kleedingstuk, 40 Voedsel.
de puzzle van vorige
De oplossing van
week.
Horizontaal: 1 arena, 5 warwinkel, 7 P.G.,
8 eng, 10 Ob, 12 slot, 14 eere, 16 de, 17 deken,
18 er, 19 oker, 21 stee, 22 mok, 25 set, 26 ven,
28 enkel, 29 dag, 30 vel, 32 aas, 34 orde, 37
anti, 40 na, 41 Erato, 42 kind, 44 Eist, 45 le,
47 Inn, 48 O.T., 49 rationeel, 51 sober.
Verticaal: 1 arg, 2 eind, 3 N.N., 4 ako, 5
wasdom,. 6 loeren, 7 plek, 8 eters, 9 geest, 11
foree, 13 ode, 15 ent, 20 beker, 23 opa, 24 keg,
26 vla, 27 era, 29 donker, 30 Verdi, 31 laten,
33 sintel, 35 rail. 36 den. 38 nol, 39 tast, 43
snob, 46 ets, 48 oer, 50 Io.
le prijs: mej. J. W. de Rave, Heerensingel
35, Leiden: 2e prijs: J. v. d. Brink, Witte
Roozenstraat 62; 3e prijs: A. Kiel, Gerrit
Doustraat 87, Leiden.
Oplossingen moeten uiterlijk Donderdag
morgen op on? bureau zijn per briefkaart
met in linkerbovenhoek-adreszfjde de ver
melding: „Puazle-oiplossing",
