„Stuur me toch alles over den bezettingstijd"
Geen amnestie, maar voorwaardelijke vrijheid
't Verklaarde
De rei*van B"-™ uitzicht
v. Mook c.s. content over Djocja-communiqué
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
3
WOENSDAG 15 JANUARI 1917
DAN WORDT HET TIENMAAL
MééR WAARD
Vandaag is het een kwarteeuw geleden,
dat prof. dr N. W. Posthumus als hoogleer
aar in de politieke en economische geschie
denis aan de Gemeentelijke Universiteit van
Amsterdam zijn inaugureele rede hield.
Togn -hij in 1908 op eervolle wijze promo
veerde op proefschrift Geschiedenis der
Leadsehe lakenindustrie in de middeleeu
wen", was hij reeds leeraar in de staathuis
houdkunde en het handelsrecht aan de
Openbare Handelsschool te Amsterdam. In
1913 werd hij hoogleeraar aan de Handels-
hoogesohool te Rotterdam en in 1922 hoog'
leeraar in de - juist tot stand gekomen eco
nomische faculteit van de Universiteit,
waaraan hij gestudeerd had.
Prof. Posthumus richtte in 1914 het Neder-
iandsche Economisoh-Historisch Archief" op
met het doel oude bedrijfsarchieven te ver
zamelen en publicaties op het gebied van
de economische geschiedenis in het licht te
geven. In Amsterdam stichtte hij de Econom-,
Histor. Bibliotheek, werd directeur van het
Nedieri. Instituut voor Prijsgeschiedenis,
directeur van het Intern. Instituut voor
sociale geschiedenis met een filiaal te Parijs
en een dag na onze bevrijding, op 8 Mei
1945, werd het Rijksinstituut voor Oorlogs
documentatie opgericht, waarvan professor
Posthumus de bezielende leider is.
En hoe hebt u de vóór den oorlog op
gerichte instellingen na de Duitsche bezet
ting teruggevonden? vroe? het Hbld" prof.
Posthumus
„Het Intern. Instituut Je Keizersgracht
met zijn naar schatting 200.000 boeken en
een ongelooflijke krantenverzameling
kranten vormen belangrijke historische
documenten zijn totaal leeggeplunderd.
Reeds in 1938, na München, zag ik de bui
opkomen en zond een belangrijk gedeelte
van de verzameling naar Engeland, o.a. het
unieke archief van Karl Marx, waar het in
Oxford een veilig onderdak vond. Na de
bevrijding is deze collectie, waarvoor de
Amerikanen bijzondere belangstelling toon
den, teruggekomen en dank zij de Com
missie-Generaal voor Nederl. Econ. belan
gen in Duitschland zijn in den zomer van
het vorige jaar twee schepen met 1600 kisten
boeken in de buurt van Hannover opge
spoord. Een tweede zending van 400 kisten
werd later nabij Klagenfurth gevonden en
thans is ons personeel druk in de weer om
het gebouw aan de Keizersgracht opnieuw
in te richten. Binnenkort openen we de
studiezaal. Twee dagen na den val van
Parijs roofden de Dudtschers déar ons filiaal
leeg; die verzameling is nog niet terecht.
De Econ.-Histor. Bibliotheek aan de Heeren-
gracht is intact gebleven evenals het Ned.
Econom.-Histor. Archief"
Wij vernemen dan, dat prof. Posthumus
reeds tijdens de bezetting, in 1943, den
grondslag voor het Rijksinstituut voor Oor
logsdocumentatie legde, bij de goed-Neder-
landsche autoriteiten onmiddellijk begrip
Vroor zijn plannen vond en zoo was het
mogelijk, dat reeds in de eerste Nederland-
sche Staatsoourant na de bevrijding, op 8 Mei
1945, de acte van oprichting van het Insti
tuut kon worden gepubliceerd.
„Wij werken nu op volle kracht", aldus
onze gastheer. „Ik heb het gevoel, dat wij
nu haast moeten maken met het opsporings
werk. U weet, dat wij kortgeleden twee ton
documenten, w.o. die archieven van dr Wim-
mer, in West-Duitschland hebben opge
spoord. Door tusschenkomst van het depar
tement van Justitie hebben wij inmiddels
nog een belangrijke aanvulling verworven.
Door schriftelijk en mondeling contact kar-
teeren wij nu de gebeurtenissen tijdens de
Februari-, de Mei- en de spoorwegstaking,
onderzoeken ook bepaalde gevallen als die
te Putten, hebben vóór de terechtstelling
enkele keeren met Mussert gesproken, zul
len nu ook Rauter ontmoeten, hebben de
samenstelling in voorbereiding van een eere
lij st van gefusilleerden, tot nu toe 14.000
ons bekende gevallen, welke zoo mogelijk
met alle bijzonderheden uitgegeven zal
worden. Veel is nog in handen der illegali
teit. Men doet niet gemakkelijk afstand van
dit materiaal. Laat men het toch vooral bij
ons brengen. Het krijgt dan wel tienmaal
grootere waarde! Wij doen alles om de be
langstelling van het publiek te wekken. Wij
verzamelen nu nog, straks gaan wij ordenen
en dan, in rustiger tijd, zullen wij weten
schappelijke resultaten publiceeren
Als de
PROF Dr N. W. POSTHUMUS
KAPPEN VAN VRUCHTBOOMEN GEEN
REDEN TOT ONRUST
Op vragen van den heer Droesen (K.V.P.)
over het rooien van vruchtboomen, ant
woordde de minister van Landbouw, dat
inderdaad voor meubelhout vruchtboomen
worden gekapt, maar dat hem niets bleek
van het schaden van fruitteelt- of pachters-
belangen. Maatregelen zijn niet noodig.
tijd den historicus voldoenden afstand heeft
gegeven om objectief te kunnen beoordee-
len, zal blijken van welk een onschatbare
waarde onze arbeid is geweest. En er zit
ook een moreele kant aan: over een halve
eeuw zal men eerst goed onze houding in
de wereld van thans kunnen waardeer en!"
VORDERINGEN OP HET RIJK OVER 1946.
Alle vorderingen over 1946 tl.v. de depar
tementen moeten ultimo Mei as. en alle
schuldvorderingen tl.v. de Staatsbedrijven
moeten uiterlijk 15 Maart worden ingezonden.
Een motorsterrit uit het Zuiden
naar Baarn
Als het Prinselijk gezin vermeerderd is.
Behalve den grooten „Oranjetocht", 'n wan
deltocht en een estafette, zal op den dag van
de blijde gebeurtenis in het Prinselijk Gezin
ook een motorrit naar Baarn worden gehou
den. Deze tocht, die den naam „Oranjester-
rit" krijgt, is uitgeschreven door de Kon. Mo
torwielrijders Vereen, in het Zuiden en be
gint in Den Bosch. Alle motorrijders uit het
Zuiden des lands kunnen aan den rit deel
nemen. Het doel er van is een handteeke-
ning te plaatsen in de felicitatie-registers,
terwijl Prins Bemhard persoonlijk zal mede
werken aan een herinnering.
WUJ MEGEEREN
DOOQ U, OVEB OZONDEQ O,
EEN CAUSERIE OVER DE
MOGELIJKHEDEN
Mr. J. D. van den Berg, plaatsvervangend
hoofd van de afdeeling Juridische en Aige-
meene zaken van het Directoraat-Generaal
vóór Bijzondere Rechtspleging heeft gisteren
in een radio-causerie gesproken over voor
waardelijke invrijheidsstelling en vervroegd
ontslag uit de interneering. Hij onderscheidde
drie dingen, die men niet moet verwarren:
Voorwaardelijke buitenvervolgingstelling
door of vanwege den procureur-fiscaal. Ge
schiedt voor de eigenlijke berechting en
heeft tot doel deze te voorkomen.
Voorwaardelijke invr ijheidsstelling van door
een Bijzonder Gerechtshof tot gevangenis
straf veroordeelden. Kan geschieden nadat
tweederden van den straftijd en tevens ten
minste negen maanden daarvan zijn verstre
ken.
Voorwaardelijke of onvoorwaardelijke in
vr ij'heidsstelling van door een Tribunaal tot
interneering veroordeelden (geïnterneerden).
Scheepvaart ondervindt steeds
minder hinder
Slechts de zeilvaart nog door 't ijs belemmerd.
In de groote rivieren en de Waddenzee is
de ijstoestand over het algemeen van dien
aard, dat de scheepvaart er niet ernstig meer
door gehinderd wordit. Ameland is echter
nog niet te bereiken. In vele gevallen, w.o.
de Waddenzee, de Bergsche Maas, de Nieuwe
Waterweg, is de ijsberichtgeving stopgezet.
Ook in het Hollandsch Diep ondervindt de
vaart geen belemmering. De ijsgang wordt
in de rivieren overheersoht door getij en
wind en behalve voor zeilschepen is een vrij
regelmatige vaart, vooral in het Weeten en
in het Zuiden reeds goed mogelijk. Enkele
vaarwegen, zooals bij Gorcum, het Merwede-
kanaal zijn slechts door sterke motorschepen
te bevaren, doch ook hier, zal de dooi het
weldra van de vorst gewonnen hebben. Op
het Usselmeer kan eveneens alleen door
sterke schepen worden gevaren. In het Noor
den, in het bijzonder in Groningen, zijn de
kanalen en vaarten n-og grootend eels ge
sloten.
DIEVEN LIETEN 5000 LITER SPIJSOLIE
WEGSTROOMEN
Uit een, tank van een cihem. fabriek on
der de gemeente Ambt-Delden tapten die
ven een hoeveelheid spijsolie af. Blijkbaar
door een overhaast vertrek werd de kraan
van de tank niet voldoende gesloten, zoodat
X 5000 Liter olie wegstroomde.
Kan geschieden telkens, nadat een geïnter
neerde gedurende een jaar geïnterneerd Is
geweest.
Daar het niet in de bedoeling van den
minister ligt amnestie te bevorderen kreeg
deze laatste vervroegde Invrijheidsstelling
een bijzonder accent. Thans wordt voor de
eerste maal advies over alle geïnterneerden
uitgebracht, waarbij de gevallen van hen,
die vóór 1 Januari 1948 vrij zouden komen,
het eerst worden bezien. Een enorme opeen-
hooping van dossiers is van deze maatregelen
het gevolg en verzoeken om. voorrang zijn
nutteloos, aldus mr van den Berg.
Hadden bewakers niet beter
op moeten letten?
Vraagt jnkvr. Wttewaall van Stoetwegen
den minister.
Het ontsnappen van 23 S.S.-ers op den weg
tusschen Hoensbroek en den Helder was
voor jnkvr. Wttewaall v. Stoetwegen (C .H.U.)
aanleiding den minister van Justitie te vra
gen of de bewakers van de vervoerde groep
niet ernstig nalatig waren, niet alleen door
in een café krachten te gaan verzamelen en
hun gevangenen practisch alleen te laten,
maar ook door de S.S.-ers niet mee te nemen
in het café om hun gelegenheid te geven
zich te warmen, waar de tocht zoo ver en
de koude zoo fel was. Zij vraagt een onder
zoek.
De psychologische analyse van het individu
is voor een groot deel óók van toepassing op
de collectiviteit, die van den staat. En er
schuilt helaas een diepe waarheid in de uit
spraak van den Griekschen wijsgeer, „dat
elke vriendschap om zich zelve is na te
streven, maar het begin van het voordeel
heeft genomen". En onder dit begrip „voor
deel" mag men dan ook verstaan, het be
dacht zijn op eigen veiligheid. Al kan men
vlak vóór de conferentie van Londen, die
slechts een verkermingsterrein vormt voor die
van Moskou, spreken van een gemeenschap
pelijke psychologische resultante voor wat het
Duitsche vraagstuk betreft, toch is die resul
tante samengesteld uit componenten, die ten
opzichte van elkaar weer verschillend ge
richt zijn. Binnen het raam van het collec
tief saamhoorige bevinden zich elkaar weer
strevende krachten. De politieke proefbal
lons, die twee maanden vóór .de conferentie
van Moskou worden opgelaten, duiden toch
weer op zich afsplitsende allianties, geboren
uit noodzaak van economisch zelfbehoud, uit
politieken angst? van het „safety first". Op
zijn zachtst uitgedrukt, Fransche onzekerheid
kan men stellen tegenover de Amerikaansch-
Britsche meerwaarde. Maar de politieke ten
denties en mogelijkheden zijn vele. En in het
licht der analyse wordt de reis van den
socialist Leon Blum, wiens interim-kabinet
slechts duurt, totdat na de verkiezing van
een president der Fransche republiek, een
constitutioneele regeering zal zijn gevormd,
meer begrijpelijk. Blum is met een vliegtuig,
dat de Engelsche regeering ter beschikking
had gesteld, naar zijn socialistische collega
Attlee gevlogen en met als derde, den Brit-
schen gezant te Parijs, Duff Cooper, zal te
Londen in een „onder-onsje" over economi
sche en politieke vraagstukken gesproken
worden. Behalve dan het feit, dat het econo
misch en industrieel verarmde Frankrijk
kolen noodig heeft uit het Roergebied en
daarbij opnieuw Attlee's steun zal vragen,
ligt er een diepere oorzaak voor dit bezoek
aan Londen, waar Frankrijk vreest, dat de
gebeurtenissen van na 1918 zich zullen her
halen. Amerika en Engeland repareeren de
Duitsche banden, pompen die op, teneinde
den Duitschen industriëlen wagen weer op
gang te brengen. Dit weer mobiel maken van
den Duitschen wagen is noodzakelijk, om de
herstel-betalingen te kunnen realise eren.
Maar het moet de vrees van iederen Fransch-
man zijn, dat ooit weder die „gemobiliseerde"
wagen de grens van Frankrijk zal overschrij
den! Vandaar, dat Frankrijk zal aandringen
op qen afscheiding van Rijn- en Ruhrgebied,
langdurige militaire bezetting en uiterst
scherpe economische controle. De controverse
zit nu hierin, dat de Duitsche wagen wel
weer moet kunnen rijden, maar nimmer
in staat mag zijn tot een snelheidsrecord. Als
Amerika en Engeland in hun gemeenschap
pelijke zone kapitalen in vee teer en, zullen zij
die ook moeten verdedigen, waaruit voort
vloeit, dat er een tijd kan aanbreken, waar
op zij hun debiteur moeten ontzien. Frank
rijk heeft zeker direct belang bij een verwil
dering der tegenstelling Amerika—Rusland
en direct belang mede bij een eensgezinde
houding jegens Duitschland, want altijd is
Frankrijk het kind van de rekening ge
weest. Ook is een dictatuur van uiterst rechts
of links in Frankrijk voor de rust in Europa
niet gewenscht en met deze wetenschap voor
oogen, zou Engeland geneigd kunnen zijn,
een nauwere alliantie met Frankrijk te vor
men, die de tegenstelling, AmerikaRusland
zou temperen. Engeland komt dan iets losser
van Amerika te staan. Aan den anderen
kant is als een proefballon te beschouwen,
dat ook de Russen zouden voelen voor een
economische fusie van hun zone met de
Britsch—Amerikaansche, maar de voor
waarde, dat de Sowjets dan herstelbetalin
gen eischen uit de productie in alle zones,
geheel in strijd met het Amerikaansche en
Britsche belang. Van dezen Russischen eisch
zou echter eventueel worden afgezien. Over
de aangelegenheid of ook Duitsche deskun
digen op de conferentie hun stem mogen
doen hooren, is niets naders bekend, maar
het standpunt van Blum zal zeker niet het
zelfde zijn als dat van Robert Murphy, poli
tiek adviseur van den Amerikaanschen mi
litairen gouverneur, die het onbescheiden
Duitsche verzoek in gunstigen zin overwogen
zou hebben. De vernieuwing van de politieke
structuur in Europa en het vestigen van een
duurzamen vrede zijn noodzakelijk en niets
zou zóó noodlottig zijn, als dat door een
economisch belangen-verschil verleid, de
bondgenooten toch weer verschillende rich
tingen zouden inslaan. In de nota der Neder-
landsche regeering wordt het duidelijk ge
zegd, dat een veiligheidsstelsel voor Europa
slechts aan zijn doel kan beantwoorden, in
dien de vier daarbij betrokken groote mo
gendheden eensgezind optreden.
KORTE VERGADERING EERSTE KAMER.
De Eerste Kamer hield gisteravond een
korte vergadering, waarin is goedgekeurd!
het wetsontwerp tot verleniging van den
termijn voor de indiening van reChtsherstel-
verzoeken, die thans niet meer in de wet
genoemd wordft.
De taak der ministeries van O. K. en W.
en Landbouw met betrekking tot de natuur
bescherming werd voorts vastgesteld; en de
veewet gewijzigd.
SLECHTS NOG AANVULLENDE
BESPREKINGEN NOODIG
Uit Batavia meldt ANP-Aneta, dat de
Commissie-Generaal, onmiddellijk na den
terugkeer van het republikeinscbe kabinet
uit Djocjakarta, het contact met de delega-
tie-Sjahrir weer zal opnemen en wel in de
eerste plaats om de bezwaren, welke aan
republikeinsohe zijde over de interpretatie
van Linggadjati bestaan, weg te nemen.
In dit verband noemt het ANP het opmer
kenswaardig, dat in officieele Nederlandsche
kringen het communiqué van het republi-
keinsdhe kabinet opgenomen in ons blad
van gisteren vrij gunstig ontvangen is.
Zij zijn van meening, dat hoofdzakelijk
bezwaren worden aangevoerd tegen de Re-
geeringsverklaring van min. Jonkman. De
daarin gegeven uiteenzetting over de positie
Guinea hebben aan Inheemsdhe zijde be
denkingen gewekt.
Ned.-Ind. Regeeringskringen zijn echter
van meening, dat de redactie van het offi
cieele republikeinsche communiqué zich zeer
wel leent tot een soepele oplossing, waarin
onder bindende interpretatieve stukken de of
ficieele co r respond ent ie met de Ned. dele
gatie wordt genoemd. Dit wijst den weg, al
dus bedoelde' personen, waarlangs men tot
een voor beide partijen aanvaardbare en
bindende regeling kan komen.
Zoodoende is men over de nieuwe bespre
kingen aan Ned. zijde tamelijk optimistisch
gestemd. Het is, zoo verklaart men, geens
zins noodzakelijk, dat een geheel nieuwe
reeks van besprekingen geopend behoeven
te worden. Slechts eenige aanvullende ge-
daohtenwisselingen zullen noodig zijn om de
bovenbedoelde kwesties tot een bevredigen-
van de Kroon en het voorbehoud van Nieuw- de oplossing te brengen.
