Als de honger knaagt in Soekarno-land
In Ver. Staten loopen de prijzen sterk terug
Lambertus Zijl f een groot beeldhouwer 1
t Verklaarde
LAB0UR uitzicht
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
VRIJDAG 1» JANUARI 19IT
BU DROMMEN KOMEN ZE DE
DEMARCATIELIJN OVER
(Van onzen Indië-redacteur)
„Stop!", zegt de wacht, „wat komen jullie
doen?"
Acht verschrikte oogjes kijken onbegrij
pend den Nederlan-dschen militair aan. Wat
ze komen doen? Zou hij dan zóó dom zijn,
dat hij het niet aan hen kan zien hebben
zij daarvoor dien langen weg van de dessa
naar Bandoeng geloopen?
De oudste van het viertal geeft antwoord?: biedt,
„Rijst", zegt hij.
Rijst. Het wacht
woord. In drommen
komen ze daarvoor
de demarcatie-lijn
over. Rijst, honger:
de nood is tot het
uiterste gestegen.
Reeds maandenlang
hebben ze vrijwel
niets anders gegeten
dan wat cassave
Bladeren daarente
gen verorberden ze
in groote hoeveelhe
den. Gekookte blade
ren en gekookte
boomwortels daar
werd een papje van
gefabriceerd: dat -
was het hoofdvoed-
sel. Maar daar kar
een mensch niet van
leven
Zij begrijpen 't niet,
den toestand. Zij
zien soldaten mar
ch eeren, bij tiental
len, bij honderdtal
len. Goeddoorvoede
Inheemsche soldaten
die zingen en gek
scheren. Waarom
kunnen zij het niet
doen? Waarom schiet
er voor hén geen
bordje rijst over?
Uit wanhoop zijn ze gaan loopen. Kilome
ters ver. Want daarginder, heeft men hun
verteld, is er volop eten te krijgen. Bij de
Hollanders, die houden drie maal per dag
een uitdeeling.
Hollanders een nieuw woord voor hen.
Een nieuw begrip ook. Vanaf dat oogenblik
onverbrekelijk verbonden aan dat eene
woordje: rijst!
Nu hebben ze er voor het eerst één ont
moet. Een Hollander. Hij heeft bijna zoo'n
pakje aan als de soldaten in de dessa. Al
leen de kleur er van is anders. Hij heeft ook
een geweer, en hij spreekt hen aan in een
bekende taal.
Als de oudste het woordje „rijst" heeft
uitgesproken, zegt de soldaat: „Wachten".
En ze wachten. Waarop begrijpen ze oor
spronkelijk niet. Maar langzamerhand wordt
het hun duidelijker. Er komen hoe langer
hoe meer dessa-menschen. Jonge en oude en
allemaal worden gedreven door datzelfde
knagende gevoel: honger.
Gesproken wordt er onder hen bijna niet
Ze wachten geduldig, gelaten. En dan zien
ze plotseling een auto stoppen. Twee. mannen
komen er uit en één vrouw. Die is in het wit
gekleed en die heeft een kapje op het hoofd.
Ze draagt een band met een rood kruis op
den arm. Nu spreken ze met elkaar; wat ze
zeggen, is niet te begrijpen. Maar het gaat
over hen, dat kan niet anders.
„Toeroet", zegt dan een van de Hollanders,
„meegaan".
Ze gaan mee. Weer loopen. Waarheen?
Ze weten het eerst, wanneer ze een groote
loods zien, waarin een en al bedrijvigheid
heerscht. Hollanders, maar ook hun eigen
landgenooten, loopen heen en weer. Komen
met groote bakken aanzetten. Groote bakken
met.... rijst en visch.
In lange rijen gaan ze op den grond zitten.
Ze krijgen borden voor zich. En die vrouw
van zooeven gaat uitdeelen met een hou
ten lepel schept ze de rijst op de barden. De
man achter haar doet er telkens een gezou
ten visch je bij.
Dan mogen ze beginnen. Ze eten niet meer
ze schransen. Het is op, voordat ze het
weten. Maar een tweede bordje krijgen ze
niet meer.
„Vanavond", zegt de blanke vrouw, an
ders zouden jullie je ziek eten
Dót is het beeld, dat de „republiek" thans
Skeletten zonder kleerenziedaar het beeld, dat de
„republiek" thans biedt
Ellende en honger overal.
Maar Sjahrir, de „premier", sluit een over
eenkomst met zijn bewonderaars in Britsch-
Indië tot het leveren van een ontzaglijke
hoeveelheid rijst aan dat land.
Republiek Indonesia", anno 1947....
Een Haagsche arts schreef
een boek
Maar hij had het veel heter in de pen
kunnen laten
Bij „Kosmos" in Amsterdam is onlangs een
boek verschenen, dat tot titel draagt .Niet
tevergeefs" en waarvan de Haagsche zenuw
arts dr Th. van Schelven de auteur is. In
het „Friesche Dagblad" maakt de hoofd
redacteur, H. Algra er de volgende op
merkingen over:
„Hij had het niet moeten doen. Onder ons
als gijzelaars in Gestel en Haaren waren en
kele bange typen. Een man, die zich wijdde
aan cabaret-kunst, was de allerbangste. Heel
spoedig volgde in de rangorde der angst op
hem dr Th. van Schelven, die vroeger voor
de radio de vraag stelde: „Wat maakt gij
van uw leven?" en de luisteraars een ant
woord wilde doen vinden.
Hij kon dat niet helpen, dat hij zoo bang
was. Maar hij had er niet over moeten
schrijven. Vooral niet, omdat hij zoo goei
schrijven kan, en nu suggereert, alsof de vele
anderen, evenals hij, in schichtige angst, in
bijna jammerende egocentrische vrees hun
dagen doorbrachten. Wij hebben wat anders
gezien. Wij hebben tientallen mannen gezien,
die waarlijk niet op bijzondere consideratie
van den vijand behoefden te rekenen, maar
die in moedig vertrouwen hun hoofd rechtop
en hun zinnen bij elkaar hielden en anderen
tot steun waren. Te roemen is niet oirbaar.
Maar met dankbaarheid mag worden gecon
stateerd, dat figuren als dr Th. van Schelven
uitzonderingen waren.
Daarom had hij dit boek niet moeten
schrijven"
Zaterdag een R'damsche haven
staking van 24 uur
E.V.C. wil een loonsverhooging van 10 pet.
De E.V.C. abeeft besloten Zaterdag in de
Rotterdamsohe haven in staking te gaan als
protest tegen het uitblijven van een defini
tieve loonregeling. De besprekingen hier
over duren reeds van Fehr. '46 af en de
E.V.C. is van oordeel, dat het uitblijven van
een resultaat neerkomt op het aanvaarden
van de eisohen der werkgevers door het
College van Rijksbemiddelaars.
Zaterdag zal in Odeon een vergaderng
worden belegd, waarop diverse wenschen
zullen worden besproken, o«a. een loons
verhooging van 10 pet.
Deze staking houdt, naar de E.V.C. mede
deelt, geen rechtstreeksch verband. met de
Antwerpsche staking.
DOOR MEER PRODUCTIE EN
MINDER KOOPKRACHT
Twee oorzaken zijn er aan te wijzen voor
de neerwaartsche tendens der Amerikaan-
sche prijzen, welke thans in vollen gang is
nl. aan de aanbodzijde de enorme Ameri
kaansche capaciteit voor massaproducten en
aan de verbruikerszijde ,de ongeneigdheid
van het publiek (in sommige gevallen het
niet in staat zijn) om de hooge prijzen te
betalen, die in de eerste na-oorlogsche pe
riode werden gevraagd. De eerste prijsver
lagingen vonden, zooals dikwijls het geval
is, voor luxe-artikelen plaats en hoewel som
mige prijzen verder zouden kunnen stijgen,
verwacht men algemeen in 1947 nog lagere
prijzen. Na de prijsverlaging voor bont, ju-
weelen, parfumerieën enz. in de laatste
maanden, is de daling in een tweeden sector
van den kleinhandel begonnen nl. voor
vrouwen- en kinderkleeding, waarvoor de
prijzen te hoog waren en een overproductie
bestond. Juist voor Kerstmis zijn in de wa
renhuizen in geheel Amerika uitverkoopen
begonnen. De koopers voelden nog weinig
neiging tot koopen bij een verlaging der prij
zen met 10 pet, doch kwamen te voorschijn
Den 13den Juni 1.1. was de beeldhouwer
Zijl 80 jaar geworden. Dat hij zijn zeldzame
vitaliteit nog lang moge behouden,
wenscihten toen zij, die zijn nobele werk
waardeerden. Vitaal was Zijl in hooge mate.
Zijn 80ste verjaardag had den kunsthande
laar Nieuwenihuizen Segaar te Den Haag
reden gegeven, weer eens werken van hem
te laten zien; werk van meer dan 50 jaar
geLeden. maar ook plastiekjes, die hij pas
kort te voren had gemaakt en die toch even
zeker geboetseerd, even vast van vormen
waren als de oudere. Thans, nog geen zeven
maanden later, is de oude beeldhouwer,
zooals we reeds in een deel onzer editie
van gisteren meldden, gestorven.
Te Kralingen was hij geboren, doch in
zijn 10de jaar is hij naar Amsterdam ver
huisd. Daar kreeg hij teekenles van B. W.
Wierink, die er zooveel voor verdere studie
heeft klaargemaakt, en op de Quellinus-
school onderricht in het beeldhouwen. Ver
volgens heeft Zijl de Kunstnijverheidsschool
nog bezocht. Leerling-af, vond hij al spoedig
werk. Berlage had zijn Beurs ontworpen, de
plannen kwamen gereed, dra begon men te
bouwen. Zijl mocht meedoen. Zijn gestyleer-
de beelden van Gijsbrecht v. Aemstel en Jan
Pietersz. Coen hebben veel critiek moeten
hooren; men was aan zulk beeldhouwwerk
nog niet gewoon. Voor den sierkunstenaar
Lion Cachet maakte hij reliefs in de stoom
schepen „Melchior Treub" en „Grotius";
voor Berlage weer den St. Maarten aan
diens winukelpand in Den Haag en andere
beelden. Ook heeft hij er voor het gebouw
der Ned. Handelmaatschappij en aan de
stadhuizen te Waalwijk, Noord wij ker hout en
Middelburg gemaakt. De architecten gaven
toen den toon aan; het was de tijd der
„bouwbeeldhouwkunst". Zijl heeft zijn aan
deel ertoe bijgedragen.
Toch heeft men eigenlijk wel altijd kun
nen vragen of hij in zijn kleinie, vrije"
plastieken niet meer zichzelf was. Beeldjes
als „Meisje met bal", dat kindje met haar
wijd uitstaande rokje van 1894 en de „Drie
Kuikentjes" van een jaar later, maar ook
het moedelooze ezeltje en de „Klipspringer",
beide van 1944, zijn onvergetelijk voor wie
ze eenmaal hebben gezien.
Ziji's standbeeld voor Koningin Emma, dat
in Den Haag had behooren te staan, staat
op het Emmaplein te Amsterdam.
Te Bussum, waar hij woonde, zal men den
kunstenaar, die zijn taak heeft volbracht,
Zaterdag a.s. uitgeleide doen.
PIET ER KOOMEN.
Op 16 Jan. zal in de Gem. Universiteit
te A'dam een huldigingsplechtigheid worden
gehouden i.v.m. het zilveren jubileum van
prof. mr dr N. W. Posthumus.
toen de prijzen met 25 tot 50 pet werden
verlaagd.
De catalogi der groote mail-orderhuizen,
die thans worden verzonden, zijn aan de
prijsontwikkeling aangepast en vermelden
tal van koopjes. De verkoopen in de prijs
klasse van 15 tot 20 dollar zijn scherp terug-
geloopen, terwijl die in de categorie boven
20 dollar, bijna geheel zijn opgedroogd. Som
mige winkels zijn, ondanks hun groote liqui
diteit, met het reduceeren of uitstellen der
uitbreidingen begonnen.
De voedselsituatie is evenals de kleeding-
situatie uitstekend. Amerika is gezegend ge-
-weest met groote oogsten en er was een
groote productie van geconserveerde voe
dingsmiddelen. De tarweprijzen die begin
1946 2 dollar 20 per bushel bedroegen, zijn
teruggeloopen tot 2 dollar, hetgeen 25 $cent
lager is dan het hoogste niveau van 1946. Ka
toen is gedaald van 40 tot 32 $cent en huiden
van 35 tot 25 $cent. Al deze prijzen zijn na
tuurlijk nog hoog.
„Wallstreet Journal," schrijft o.a. dat de
vooruitzichten van een zeer goeden oogst
reeds de vrees voor surplussen hebben doen
ontstaan. Het vleeschaanbod per hoofd der
bevolking zal waarschijnlijk in 1947 het
hoogst in de geschiedenis zijn, terwijl een
enorme productie van geconserveerde levens
middelen wordt verwacht. Het cocicurrentie-
systeem zal dit jaar voor het eerst sinds
1940 kunnen werken, zoodat ieder zijn best
zal doen om te schakelen van een productie
tot eiken prijs tot een productie tegen den
laagsten kostprijs. Voor den consument be
looft 1947 het eerste gelukkige jaar te zijn,
doch voor den producent zullen tal van
moeilijkheden te voorschijn komen. De vraag
naar alle artikelen is echter nog enorm
^p-oot. Het moeilijkste probleem is de aan
passing van loon en en prijzen. De mogelijk
heid bestaat, dat nieuwe loonsverhoogingen
in de industrie zullen worden gevraagd. De
eerste teekenen van conflicten in de aanpas
singsperiode van loonen en prijzen worden
reeds zichtbaar. De meeste zakenleiders er
kennen deze problemen, doch allen hopen,
dat men ze kan overwinnen zonder dat van
een ernstige depressie gesproken moet wor
den.
Het geboortehuis van den R.K. Staatsman dr. Schaepman. huize „De Eeshof" te Tubbergen,
wordt ingericht als kindervacantie-oord. Het huis bezit een fraaie omgeving.
Wij kennen den heer R. W. Meekins, een
Brit uit Lancashire, persoonlijk niet, maar
het moet een geestig man zijn. Hij heeft
namelijk een organisatie op touw gezet voor
een petitie aan den Koning van Engeland.
Als de koning er iets voor voelt moet hij aan
de regeering van Labour gaan vragen, of de
heer en er maar liever niet mee uit willen
scheiden. Een plebisciet is veel mooier, want
dan kan het Engelsche volk zijn critiek ook
eens individueel spuien en tevens op
Labour afreageeren, dat het met de ham
and eggs bij het ontbijt minder gunstig gaat.
De petitie moet vóór 23 Januari a.s. worden
ingediend, want op dien datum zal Churchill
de Labour-regeering op een portie critiek
tracteeren in het Lagerhuis. Meekins meent
het ernstig, want hij heeft voor zijn doel een
staf van vijf personen aangesteld en volgens
hem is er hij alle „burgers, boeren en bui
tenlui" mijnwerkers, straatvegers en
zelfs politiemannen groote lust aanwezig.
Labour een poot uit te rukken. Nu is het
een feit, dat een bobby op de London bridge
mij in Augustus j.l. verzekerde, dat het met
zijn broodpositie slecht gesteld was en in het
algemeen de zaken in Engeland zich „very
badly" ontwikkelden. Ook in Labour-kringen
zelf bleek men met critiek niet zuinig te
zijn. Churchill verweet Attlee in het Lager
huis, dat de voedselpositie in het eerste
vredesjaar slechts was dan tijdens het laatste
oorlogsjaar, hetgeen Attlee gedeeltelijk toe
gaf. Maar hij kaatste den bal terug en be
weerde, dat de voedselsituatie voor de groote
massa toch altijd nog gunstiger was dan
vroeger in vredestijd onder conservatieve
regeeringen. Objectief beschouwd, kan men
niet zeggen, dat de heeren Attlee en Bevin
aan de politieke trapeze nu bepaaldelijk een
socialistischen reuzenzwaai hebben gemaaxt.
Maar, dat de conservatieven na de groote
nederlaag in 1945, na van den eersten schrik
bekomen te zijn, weer naar revanche hun
keren, zal een ieder duidelijk zijn. De pij
len, die Churchill op zijn boog heeft, zijn
niet gering in aantal en hij heeft een zeld
zaam flair „het" te zeggen. „Het loslaten
van Indië en het oorlog voeren met de
Joden om Palestina aan de Arabieren te
geven, is »ilk een ongerijmdheid van ge
dachten en daden als zelden is voorgekomen
in de geschiedenis der menschheid". Nu be
hoeft men niet tot het uiterste te vervallen
en gaan beweren, dat het Imperium wankelt,
doordat de pijlers door- het zeewater zijn
aangevreten, maar voor het „Britannia rules
the waves" kan men, vooral na den 2den
wereldoorlog met even veel recht „America
ruleslezen en dan bestaat er altijd nog
de atoombom! Wij hebben nu in volgorde:
Amerika, Rusland, Engeland. Het Britsche
Imperium draagt bovendien een gordel v*an
conflicten, Egypte, Palestina, Britsch-Indië
etc.^ die in den wedloop om den voorrang
belemmerend werkt. Labour tracht in de
binnenlandsche politiek het socialistisch pro
gram geleidelijk en voorzichtig te verwezen
lijken, stopt af en toe een genationaliseerd
bedrijf in de brandkast der conservatieven
en wuift, steeds haar kiezers toe met de
„politiek van herstel". Behalve de critiek
van „rechts'», is er die van de rpeer links
georiënteerde, de z.g. „dissidente" Labour-
led en, die een meer democratisch en con
structief socialisme begeeren, hetwelk alleen
in staat is de eindstrijd tusschen de ideolo
gieën van Amerika en Sowjet-Rusiand te
voorkomen. Het feit, dat zooals wy reeds
vroeger hebben vermeld Engeland en
Amerika in beginsel overeengekomen zijn de
militaire uitrusting in bepaalde opzichten te
standaardiseeren op de basis van de Ame
rikaansche kalibers en modellen, deze banden
militair te land, ter zee en in de lucht dus
gaan samenwerken, is hun grootste verwijt aan
het adres van Labour. Attlee heeft den aan
val der dissidente leden der Labour-party
gepareerd, met de opmerking dat de regee
ring liever de oogen richt op de „Ver. Na
ties" en geen heil ziet in het vormen van
groepen tusschen het Amerikanisme en het
Russische communisme in. Er zit een grap
pig tegenstrijdig element in Attlee's verweer,
dat in groote trekken hierop neerkomt:
Labour zit in een eigen stoel, maar een ge
makkelijke, Amerikaansche, kapitalistische
rugleuning is er wel aan. De wereldeconomie
maakt een samengaan van Engeland met
Amerika noodzakelijk. De Amerikaansche
democratie en vrijheid boeit Labour en het
regiem der So wj et-ideologie niet, maar
daarom behoeft er nog geen botsing uit
voort te komen. Hoewel de linksche, opstan
dige Labourleden tot nog toe het vertrou
wen in de regeering niet hebben geschokt,
speculeeren zij er op, Bevin, die voor buiten-
landsche zaken verantwoordelijk is, in het
voorjaar de grootste crisis in zijn carrière te
bezorgen. Volgens een z.g. „opinie-onder
zoek" over de buitenlandsche politiek, dat
in de „News Chronicle" werd gepubliceerd,
bleek het percentage van hen, die vóór
Bevin's buitenlandsche politiek hun stem
uitbrachten, sinds November 1946 sterk ge
daald te zijn. Van twee zijden dreigt Labour
dus gevaar: van de linksche „dissidenten"
in de eigen partij en van de „conservatieven",
hoewel deze als oppositiepartij toch onlangs
nog bij monde van Crookshank de buiten
landsche politiek der regeering heeft ge
steund. Krijgen de Republikeinen in Ame
rika de macht in handen, dan zal zulks ie
Britsche politiek sterk beïnvloeden. De En
gelsche conservatieven droomen reeds van
andere mogelijkheden en in dit verband aij
zen wij er nog op, dat Anthony Eden, voor
malig minister van buitenlandsche zaken
weer nieuwe activiteit ontplooit.
De blokkade van Hanoi
opgeheven
Nadat Hanoi, de hoofdstad van de repu
bliek Vietnam drie weken lang van alle
communicatie was afgesneden, werd giste
ren de blokkade weer opgeheven, en ver-
waoht men, dat ook de verbinding met de
havenstad Haifong (op 100 km afstand) bin
nen een paar dagen zal zijn hersteld. Daar
door wordt de critieke voedselpositie der stad
aanzienlek verlicht. De eerste groep zwaar
gewonde Fransche soldaten Is per vliegtuig
uit Indo-Ohina in Cairo aangekomen. Te
Nam-dingh werden 15 burgers, die in een
bankgebouw reeds vanaf 19 December om
singeld waren, bevrijd.
