Jan Greshoff over zijn verblijf in Afrika
't Stadje Holland-Michigan bestaat een eeuw
Verklaarde
uitzicht
Prof. Romme zal géén plezierreisje maken
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
WOENSDAG 8 JANUARI 1911
VEEL BELANGSTELLING
VOOR ONS AAN DE KAAP
(Van een onzer verslaggevers).
De kachel brandt hard in huize Stols in
Den Haag, waar de didhiter Jan Greshoff,
bruin verbrand door de Zuidelijke zon, na
terugkeer in het vaderland z'n verblijf nam.
Er is één gedicht dat hem een plaats ge
geven heeft in de bundels Nederlandsohe
verzetspoëzie. Een gedicht dat Den Doolaard
op een donkeren dag in den bezettingstijd
voor Radio-Oranje voordroeg en sindsdien
in de herinnering is blijven hangen:
„Ik sla de trom en dreun de droomers wakker
Wie slaapt verraadt z'n vrouw, z'n vriend,
z'n makker".
En tóch, is dat geen verzetsgedicht in den
waren zin van het woord, „want", zegt
Greshoff, „het is al van 1936".
Een mededeeling die te meer de plaats
van den dichter in het Nederlandsohe verzet
bepaalt. Op dat moment onderkendehij dus
al het beest, dat ook Nederland zou be
springen.
Z'n ballingschap was van dat inzicht een
gevolg.
„In 1938, toen we, juist na München in
Parijs waren, besloten m'n vrouw en ik
Europa te verlaten. We zagen van de toe
komst niets goeds komen. We hadden twee
studeerecide kinderen. In Curasao zouden ze
niet kunnen afstudeeren. Dus trokken we
naar Kaapstad. Nadien woonden we nog in
Batavia en New York. Nu zijn we terug voor
enkele maanden. Doel: familiebezoek en het
bezorgen van de uitgaaf van m'n verzamel
de werken bij Querido".
Wat Zuid-Afrika betreft: de heer Gres
hoff had het er buitengewoon prettig. Wat
hem er steeds trof was de groote belangstel
ling voor de Nederlandsohe literatuur. Dat
komt misschien omdat de twee inillioen zie
len die er de Westersche bevolking uitma
ken zélf een zoo verbluffende litteraire ont
wikkeling te zien hebben gegeven. Hij is
enthousiast ove^ de Zuidafrikaansche dich
ters van den laatsten tijd: N. P. van Wijk
Louw, „de grootste levende dichter in het
Nederlandsohe taalgebied naar mijn over
tuiging", zegt Greshoff, Elisabeth Eybers,
D. J. Opperman, W. E. G. Louw en N. Uys
Krieger, de eenige bohémien in Zuid-Afrika,
maar zeer begaafd.
„Wij hier kennen niets van hen, maar U
moet daartegenover eens zien hoe de Neder
landsohe dichter A. Roland Holst in Zuid-
Afrika ingehaald is tijdens zijn 'bezoek, dat
nog voortduurt."
Er komt een dossier met knipsels aan te
pas. Alle uit dagbladen en tijdschriften. In
de allerkleinste plaatsen waar hij lezingen
hield waren de zalen nog afgeladen....
,;Hoe we die wederzijdsche banden aan
halen kunnen?"
„Door een soepeler boekenpolitiêk van de
Nederlandsche uitgevers, die nu een good
will voor het Nederlandsohe boek aan de
Kaap kunnen kweeken door, hoe gering van
omvang hun oplagen ook zijn, uit te voeren
en door in Amsterdam een leerstoel voor
het Zuid-Afrikaansch te vestigen, die voor
de cultureele banden tuss-chen de beide vol
ken van de grootste beteekenis zou zijn."
„En wat mijzelf aangaat? Ik heb twee
drieduizend aphorismen geschreven en
voorts Nederlandsche boeken in het buiten
land helpen uitgeven. Dat was brood-noodig.
Boeken van Nederlandsohe en Vlaamsche
schrijvers. In Kaapstad eerst, in Batavia
later en in New-York bij Querido-New York
in de laatste jaren van den oorlog. Het gekke
daarbij was, dat wij geen idee hadden van
wat er in Nederland gebeurde. Later moch
ten wij ervaren dat er tot 1942 toch nog uit
gegeven was. Van dat alles weet ik weinig.
Gen. Diirst Britt sprak vanuit
Batavia
„Wij hopen dat Prins Bernhard naar Indië
zal komen".
Tijdens de radio-toespraak, welke gen.-
maj. H. J. J. W. Dürst Britt, commandant
der 7 Dec.-divisie, dezer dagen in het pro
gramma voor de Ned. Strijdkrachten heeft
gehouden, sprak hij o.m. de hoop uit, dat
Z. K. H. Prins Berhard dit jaar de gelegen
heid zou hebben alle troepen in Ned.-Indië
te bezoeken.
Na de prestaties der verschillende bri
gades bij de zuiveringsacties over den ge-
heelen Archipel te hebben besproken, waar
bij gen.-ma j. Dürst Britt ten overvloede op
merkte, dat de republikeinen $ich in 't ge
heel niet houden aan de wapenstilstandsover-
eenkomst, eindigde hij met de geruchten te
gen te spreken, volgens welke de troepen dit
jaar naar huis zouden worden gestuurd: „Zij
zullen ook in 1947 voortgaan met de uitvoe
ring van hun taak het brengen van recht
en veiligheid in. Indië".
Ik kom dat nu inhalen. En dan gaan we
weer terug. Weer naar .Zuid-Afrika. Schrij
ven kan. ik immers overal? Bovendien: daar
zijn de kinderen. Een zoon die afstudeert en
één die lector aaci de Universiteit van Kaap
stad is. Hij schreef Fransche gedichten in
Zuid-Afrika, die, in New York uitgegeven,
door een Duitschen refugié gedrukt wer
den...."
Het beste bewijs, dat 'Greshoff en zijn
familie in dezen oorlog cosmopo lieten wer
den.
Waterkranen opengezet tegen
bevriezing
In een deel van Noord-Holland kwamen
daardoor de watertorens leeg
Doordat vele inwoners van midden Noord-
Holland uit angst voor een bevroren water
leiding de kranen hebben laten loopen,
kwamen de watertorens in dit gebied geheel
leeg en waren de aangeslotenen eenige uren
van water verstoken. Het is gebleken, dat
in de vorstdagen het waterverbruik 's nachts
ongeveer verdubbelde. Het publiek wordt
met klem verzocht, niet onnoodig water te
verspillen, daar dit tevens een verkwisting
van de toch al schaarsche kolen beteekent.
<0>NIM«(D>M])§CIH1IE OTTOEKS.
Dat is Jan Greshoff (rechts), die zijn
collega A. Roland Holst aan boord van
de „Oranjefontein" begroette, op het
oogenblik, dat Roland Holst aan de
Kaap arriveerde. (Zie art. hierboven).
WAnT, ZOMOEQ DEZE MANNEG HEEFT MEDERlAND 6EEM TWANOSTOF MEER i
TULPEN HOUDEN ONZE
GEDACHTEN LEVENDIG
Binnenkort wordt in Nederland verwacht
de heer Williard C. Wichers, dir. van het Ned.
Informatiebureau in Holland (Staat Michigan,
Ver. Staten). Hij komt besprekingen voeren
i.v.m. het a.s. eeuwfeest van Holland-Michi
gan. Het zal midden Februari namelijk 100
jaren geleden zijn, dat een kleine groep land
verhuizers onder leiding van ds A. C. van
Raalte Nederland verliet en zich in Amerika
vestigde op de plek, waar nu Holland ligt,
een stad van thans 65.000 inwoners, waarvan
de bevolking voor 85 pet van Ned. afstam
ming is.
De eerste Ned. kolonisten, die spoedig het
Amerikaansohe burgerschap verwierven, had
den een zwaren strijd tegen honger en ziekte
te doorstaan, waarin hun stoere aard en
godsdienstige zin hun de overwinning brach
ten. De plaats Holland draagt in vele opzich
ten een eenigszins Ned. karakter. Verschil
lende- gebouwen zijn er in Nederlandschen
stijl gebouwd. Beroemd is er het jaarlijksche
tulpenfeest met optochten in Ned. costuums,
oude Ned. spelen en dansen. Millioenen tul-®
pen worden dan langs de straten geplant.
Gedurende het tulpenfeest bezoeken hon
derdduizenden Amerikanen Holland. De
plaate bezit ook een Ned. museum. Werke
lijke belangstelling voor het Nederlandsche
volk heeft men in Holland weinig gehad.
Wel zijn er sentimenten en gehechtheid aan
de streek in Nederland, waar hun voorouders
woonden, o.a. Zeeland. In het begin van den
oorlog in Europa en na de bevrijding van
Nederland hebben zij groote „relief"-zendin
gen naar hier gezonden.
In Februari zal in hoofdzaak een kerkelijke
herdenking gehouden worden. In Mei zal het
tulpenfeest op bijzondere wijze gevierd wor
den en in Augustus volgt de eigenlijke vie
ring van het eeuwfeest. Bij deze gelegenhe
den worden uit alle deelen van Amerika wel
een millioen bezoekers verwacht.
Het i^ reeds gebleken, dat de organisatoren
dezer ''herdenking Ned. deelneming zeer op
prijs stellen. Uit Ned. oogpunt heeft deelne
ming aan dit feest groote waarde als een
manifestatie van de historische en vriend
schappelijke verbondenheid tusschen Neder-
WONING VAN BURGEMEESTERESSE TE
MIDDELBEERS AFGEBRAND
Maandagavond is de woning van de bur-
gemeesteresse van Middelbeers (Brabant),
mevr. J. Smulders, geheel in viammen op
gegaan. De brand werd ontdekt door de
juist passeerende brandweer, doch door de
strenge vorst bevroor de motor van deze
brandspuit.
land en de Ned .Am er. volksgroepen in Michi
gan en in geheel Amerika. Tevens biedt een
doelmatig ingerichte deelneming een bijzon
der gunstige gelegenheid om ook een zeer
groot deel van het Amer. publiek in aanra
king te brengen- met Ned. cultureele en eco
nomische prestaties. Met betrekking tot de
N.ed. deelneming zal veel afhangen van het
geen van particuliere zijde gebeurt. Het cen
trale punit der voorbereiding in Nederland
ligt bi,i de directie voorlichting buitenland
van het dep. van Buitenlandsche Zaken.
MONTGOMERY BEZOCHT DE SOWJET
MILITAIRE ACADEMIE
Tijdens zijn bezoek aan Moskou, bezocht
maarschalk Montgomery de Worosjilofacade-
mie, waar stafofficieren voor het Russische
leger worden opgeleid.
Later op den dag was hij de gast van het
leger aan een lunch in het Alexander Tol-
stoi-huis, waar hij den nadruk legde op goede
betrekkingen tusschen Rusland en Engeland.
De Britsche bevelhebber in Griekenland,
luit.-gen. K. N. Crawford, is aangewezen als
plaatsvervanger van Montgomery.
In de internationale politiek is Amerika
zooveel als het schatrijke familielid', waar
aller oogen op gevestigd zijn. De Amerikaan
sohe dollarkoning is toonaangevend en de
Europeesche staten, Rusland dan uitgezon
derd, en die welke in den oorlog verslagen
werden, richten zich veelal naar het Ame
rikaansohe voorbeeld. De ideologische op
vattingen van door diverse .ismen" beïn
vloede regeeringen zijn vaak niet meer dan
een etiket. In werkelijkheid richt men zich
in veel, financieel, economisch, industrieel
en of handelsgebied, naar de Amerikaansche
ideeën. Er zit een geweldige betoovering in
het begrip van een „onafhankelijk, vrij en
democratisch Amerika." Het zijn de
dwingende head-lines van de Amerikaamsche
bladen, die ook Europa onder hun hypnoti-
seerende werking brengen. In Amerika wordt
alles en gros behandeld. Alles in zooveel
vierkante kilometers en cijfers uitgedrukt.
Het is ook het land van de enquêtes, waar
bij op handige wijze het volk in de politiek
wordt betrokken. Als een Amerika an sch
tijdschrift aan het volk de vraag voorlegt:
„Zijn uw mogelijkheden om te slagen beter
of minder dan die welke uw vader had",
komt de echte Amerikaansohe aard in be
weging en natuurlijk is slechts 10 van
de Amerikanen van meening, dat die moge
lijkheden thans niet zoo goed zijn. Toen de
oorlog nog in Europa woedde en Amerika
nog in een ernstige depressie gedompeld
was, vond het Amerikaansohe volk de om
standigheden even goed gunstig en bleef
men vertrouwen op een betere en vreed
zame wereld. In alle uitspraken van Ameri
kaansohe zijde dient men zich steeds te
realiseeren, dat er een speciaal Amerikaan-
sche levensvisie en mentaliteit in verwerkt
is. Zulks dient men ook te overwegen bij
de lyriek, die zoowel democraten als repu
blikeinen in den senaat en in het Huis van
Afgevaardigden voor him aanhangers uit
storten. en dient dit in 'het oog te houden
als Harold E. Stassen, de „coming man" van
de republikeinen zijn campagne voor het
presidentschap gaat baseeren op een pro-
'gram, dat hij niet „de oprechte Haarlem
mer olie", maar „het ware liberalisme"
noemt. Dit alles geldt ook voor een Truman,
van wien beweerd wordt, dat hij voor de
komende presidentiele ambtsperiode de
laatste democratische president zal zijn ge
weest. Precies geteld, in een boodschap van
6500 woorden, heeft Truman aan het nieu
we congres de stand van zaken van de Unie
uiteengezet, waarover wij in ons buiten-
landsoh nieuws reeds een en ander hebben
verteld. Truman laat een vuurpijl op, die
boven in den democratisehen nachthemel
uiteenspat in gouden vonken, waar men ge
fascineerd naar staat te kijken. Luiister: „wij
moeten ervoor zorgen, dat Amerika econo
misch, sociaal en politiek gezond is." Wat
Amerika doet of nalaat te doen, raakt niet
alleen de Amerikanen, maar millioenen over
de geheele wereld. „Amerika" zegt hij, „zal
niet terugkeer en tot isolationisme"; de
Amerika arische politiek zal dezelfde zijn bij
de a.s. conferentie in Moskou over de Duit-
sohe en Oostenrijksche verdragen en bij
toekomstige 'conferenties over het Japan-
sche verdrag. Maar Josef Martin, de 'eerste
repufolikeinsche voorzitter van het Arneri-
kaansche „Huis van Afgevaardigden" sinds
1932, zegt dan weer, dat de door den oorlog
getroffen landen niet te veel voor hun her
stel moeten rekenen op de Vereenigde Sta
ten. Als Truman betoogt, met het oog op
Rusland, dat de voornaamste zorg moet zijn
de bevordering van. collectieve veiligheid',
houde men in het oog dat de zorg voor de
individueele, veiligheid toch nog iets be
langrijker is. Als Truman zich uit in dien
zin, dat de Duitscihers en de Japanners niet
in twijfel en vrees gelaten mogen worden
over hun toekomst, herinner e men zich de
depressie, waaronder xtal van staten die aan
gevallen werden, thans nog lijden en de
economische onzekerheid van een Frankrijk
en b.v. ons eigen land. Wij willen gaarne
gélooven, dat Truman het meent, als hij
doelt pp het Amerikaansche initiatief om
de atoom-energie onder doeltreffende inter
nationale contröle te stellen. Maar hij haast
zich eraan toe te voegen, dat er voldoende
waarborgen moeten zijn, dat geen natie in
staat zal wezen, deze kracht voor militaire
doeleinden te gebruiken. En zelfs Truman
spreekt hier dan voor „de schaduw van de
vrees". Het matglas verdwijnt en de hel
dere spiegelruit komt ervoor in de plaats,
als hij het andere Amerikaansohe beeld
laat zien. Dit beeld is de wereldmacht, de
taaie sterke Amerikaansohe kracht, voor
wier voeding een verhevigd, geintensiveerd
militair apparaat noodzakelijk is. Want ook
deze woorden van Truman vergeten wij
niet: „dat wij leven in een wereld, waarin
sterkte aan de zijde van vredelievende
naties nog steeds het grootste afschrikwek
kende middel is voor aggressie". Ik zie Statin
al grijnslachen.9
NAAR INDIE OM TE HOOREN
WAT MEN HEM ZEGT
„Ik ga naar Indië om te luisteren, te luiste
ren en nog eens te luisteren naar hetgeen
men mij daar te zeggen heeft", aldus ving
prof. Romme gisteravond zijn radiorede aan.
In de eerste plaats zou spreker gaarne we
ten wat men hem te vertellen had over het
heden, doch vooral over de toekomst; na
tuurlijk ook om eenige informaties te geven
hoe het verloop van de kwestie-Linggadjata
hier geweest is.
Prof. Romme legde er den .nadruk op, dat
Linggadjati zijns inziens dan altijd een
voldongen feit is, opgetrokken op basis van
dat veel dieper ingrijpende voldongen feit:
de Koninklijke rede, tot stand gebracht on
der de verantwoordelijkheid der Regeering
Gerbrandy en Van Mook.
Het gaat nu niet meer over de vraag „voor
of tegen Linggadjati", doch over de vraag:
voor of tegen den opbouw op basis van Ling
gadjati. En dat dit het geval is, blijkt wel
duidelijk uit de afbrokkeling van den verzets
kring tegen het ontwerp-overeenkomst. Nog
zoo'n paar redevoeringen van prof. Ger
brandy, en ik denk zoo vervolgde prof.
Romme dat deze afbrokkeling een veel
duidelijker feit zal zijn.
Twee wenschen bleek spreker nog te heb
ben: ten eerste hoopte hij zoodanige contac
ten te leggen, dat hij voor de Rijksconferen-
tiè zoo goed mogelijk voorbereid zou zijn, en
ten tweede zou hij niets liever willen dan
met onze jongens in contact te komen., vooral
met den troep zelf".
Vandaag is prof. Romme dan zijn groote
luisterreis aangevangen
Naar het Amerikaansche ministerie van
buitenlandsche zaken heeft bekend gemaakt,
zijn nota's aan de Sowjet-Unie en Ch.na ge
zonden, met het doel een einde te maken
aan den „abnormalen toestand in den Mand-
sjoerijsche havenstad Dairen. Amerika dringt
aan op een onmiddellijke toepassing der be
palingen van de Chineesch-Sowjet-Russische
overeenkomst van 14 Augustus 1945, welke
bepaalt, dat de haven onder Chineesch be
heer voor den internationalen handel zal
worden opengesteld. Ook hoopt men, dat
spoedig overeenstemming zal worden bere kt
over de hervatting van het verkeer op den
Chineeschen Tsjangtsjoen-spoorweg
