DE KEKSTBENGEL 1
Kerstmis 1946 in Engeland
HlMJm LEIDSCHE COURANT
4
VRIJDAG 20 DECEMBER MM
Het verhaal van den ouden J Penghoeloe
(Naverteld door onzen Indië-redacteur)
Driemaal klapte de oude man in zijn han- j
den ten teeken, dat hij zijn toespraak zou I
aanvangen. Het rumoer verstomde onmid
dellijk. De jonge Mohammedanen, allen
Soendaneezen. verzetten %nog even hun mat
jes. hurkten er op hun gemak op neer en
lujsterden toen in volle overgave naar het
geen de gTijze priester hun te vertellen had
„Ik ben de oudste van jullie." begon hij.
„ik ben dus ook de wijste. Luister daarom
goed naar mijn woorden; ik ben er zeker
van. dat je dr voordeel mee zult doen
Mijn verhaal begint op 't oogenblik. dat
op dien somberen morgen van den 8sten
Maart, nu dus ongeveer 4% jaar geleden,
de Japansche horden ons vredelievend land
binnentrokken, om overal waar zij kwamen
ellende en wanorde teweeg te brengen Ik
woonde toen in Bandoeng, vlak bij de
moskee op de Aloon-Aloon, en zag hoe zij
in hun vale uniformen, met hun klepperende
zonnedoeken op het achterhoofd, in drom
men de stad binnenkwamen
Ieder van ons weet, wat een tijd wij onder
den gelen overheerscher meemaakten Hoe
wij leden, hoe onze vrouwen - en kinderen
„Heb geduld, broeders." troostte ik hen.
„eens wordt het weer zooals vroeger, dat
Ae Gouverneur-Generaal in Batavia woont
•b van daaruit regeert tot heil van een
ieder, die in dit land geboren Is."
verneur-Generaai. weer in zijn witte paleis
te Batavia, van waaruit hij zal regeeren tot
heil van een ieder, die zoo gelukkig is. in
dit land geboren te zijn Onthoudt dit: eens
wortit het weer als vroeger., bidt daarvoor
en het zal zoo zijn
Weinig had ik toen kunnen vermoeden, dat
het meer dan drie lange jaren zou duren,
voordat de Japanner overwonnen zou zijn
Dat bericht kwam als uit den hemel geval
len De Tenno Heika, de Japansche Keizer,
de God van zijn volk. had zijn troepen op
dracht gegeven, den verderen strijd te sta
ken. Wat waren wij blij. broeders, dat het
eindelijk zoover was!
Doch ziet op 't oogenblik. dat wij reeds
een feestmaaltijd wilden aanrichten om
oeze gelukkige wending te vieren, gebeurde
er iets vreeselijks De Japansche gouverneur-
generaal op Java. die tot .lederen prijs
wilde verhinderen, dat de blanken op ons
prachtig eiland zouden terugkeeren, had kans
gezien om in alle haast een regeering te
vormen, die zijn duivelsche plannen verwe
zenlijken moest. Ergens in Batavia gebeurde
het: daar stelde de vijand, die den oorlog
reeds verloren had. Soekarno aan als heer-
scher over ons gebied
Voor de tweede maal in successie werden
wij overgeleverd aan bruut geweld, moesten
wij met leede oogen aanzien, hoe een wilde
massa een toestand in 't leven riep. welke
voor ons allen noodlottig zou zijn
Do oh nóg hadden wij de hoop niet opge
geven: nóg verwachtten wij ieder oogen
blik de Hollanders, die in staat zouden zijn
om rust en orde te herstellen, en het gezag
weer op zich te nemen
Hoe anders kwam het uit: eerst weken
daarna kwamen de overwinnaars van den
oorlog. Het waren niet de Nederlanders,
maar de Engelschen. die zoo weinig inzicht
in den toestand toonden, dat de ordelooze
republiek er eer van groeide.,..
Onder den druk der omstandigheden ver
huisde ik naar het Noordelijk deel van
Bandoeng, waar Ik in 't huls van den gewe
zen loerah uit mijn geboorteplaats een lief
derijk onderkomen vond.
Hoe blij ik hierover ook was. aan den
anderen kant vond ik het ontzettend om
te zien, op welke wijze de pemoeda's ramp
spoed en onheil brachten over onze stad.
Er werd gemoord en geplunderd; huizen
werden in brand gestoken, menschen ont
voerden wij stonden machteloos
Toen kwam. als ingrijpende maatregel
de order uit, dat alle Soendaneezen. Java
nen. Madoereezen en Sumatranen Noord-
Ba ndoeng dienden te verlaten en in 't Zui
den van de stad een toevlucht moesten zoe
ken Ik bleef, ondanks alle waarschuwin
gen van booze jonge landgenooten, die mij
voorspelden, dat de Nederlanders mij zou
den onthoofden....
Nooit heb ik spijt gehad van mijn be
sluit integendeel: de blanken behandel
den mij uiterst voorkomend en stelden alles
in het werk, om mij 't leven zoo aangenaam
mogelijk te maken
lederen morgen ging ik er op uit. om te
vernemen wat voor maatregelen er zouden
worden getroffen En zoo vernam ik dan
op een dag, dat Zuid-Bandoeng, waar onze
landgenooten opgepropt leefden, gezuiverd
zou worden Eerst schrok ik. toen ik dacht
aan alle onsehuldigen. die op deze wijze
zouden ondergaan. In mijn verdriet begaf
ik mij naar den Hollandschen commandant,
dien ik smeekte. bloedvergieten te voor
komen. Hij beloofde het en willigde mijn
verzoek gaarne in. om voor een paar uur de
bevolking in het Zuiden op te zoeken, ten
einde haar te waarschuwen voor hetgeen
gebeuren ging
Met hoop in het hart ging ik op weg.
doch nauwelijks was ik de spoorlijn over.
welke Noord en Zuid scheidde, of jonge
landgenooten dwongen mij te kndelen Zij
vroegen, wat ik in mijn 9child voerde Op
mijn antwoord, dat ik hun penghoeloe. hun
priester was. keken zij mij minachtend aan
Hoe bespotten en vernederden zij mij: ik.
die gekomen was om hen te helpen.
Een van de jongelieden zeide tot zijn
kameraden: „Geloof hem niet; hij is een
vijand, een ITica-hond: ik kèn hem'v
Ik moest onverrichter zake terugkeeren
en v/as niet in staat de goeden onder mijn
menschen persoonlijk te waarschuwen voor
't leed. dat over hen zou komen
De aanval werd, nadat het ultimatum was
afgeslagen, den volgenden morgen ingezet,
voordat de zon was opgekomen Haast on
middellijk trokken de jeugdige terroristen,
tezamen met hun kameraden van de T.R 1..
terug, doch niet voordat zij geheele kam
pongs en geheele wijken in brand hadden
gestoken. Het was een verschrikkelijk gezicht
en diep tn mijn hart bloedde het over de
misdaden, die mijn eigen landgenooten had
den gepleegd
Spoedig waren Noora en Zuid weer èén En
daarmee was de eerste stoot gegeven tot de
innige samenwerking, die er voor den oor
log steeds tusschen blank en bruin had be
staan Rust en orde keerden terug- Men
schen gingen weer aan den arbeid, de hand
aan den ploeg en wij dankten Allah voor zijn
zegen
£k, jonge landgenooten, werd door de Hot-
landers tot hoofdpriester van het ressort
Bandoeng benoemd. Ik kan jullie verzekeren,
dat ik op dien morgen van mijn installatie
van ontroering haast niet spreken kon En
al was het dpn niet aan den toewan besar.
dat ik mijn 'dank kon uitbrengen ik be-
•uigde den Hollandschen commandant mijn
vreugde over het feit. dat het onder zijn
beheer weer vrede was geworden in Ban
doeng
Dit, geloovigen. .s netgeen ;k Jullie te
vertellen had en waarvoor ik jullie uit alle
streken van ons Soendaland bij mij heb la
ten komen Hier is de taak. die Ik jullie
meegeef: Keer terug naar jullie dessa's en
roep alle inwoners dooi middel* van den
tong-tong bij elkaar. Vertel hun namens mij,
dat het weer rustig is in Bancjeng Zeg hun.
dat het ook bij hen weer zoo kan worden
wanneer zij slechts één ding doen: breken
met alles wat onwaardig is.
Maak hun duidelijk, dat de Nederlanders,
wanneer die bij hen komen, ontvangen moe
ten worden met den eerbied, die hun toe
komt Want overal waar de Hollanders zijn.
daar keert 't geluk terug en rust en veilig
heid
Overdenk vanavond broeders, voordat Jullie
je slaapmatten opzoeken, nog eens wat ik.
de wijste van jullie allemaal, verteld heb-
Ga dan nu in vrede"
dacht aan rappe voetjes, die
Het was Kerstmis en nei „Mooi is het. hè?' Een tiaar huis renden om moeder
was koud Het sneeuwde rivog stemmetje naast naar met een denneboompje te
ndet. maar een vochtige mist zei het en een gezichtje verrassen Ze zag steeds weer
hing tusschen de huizenrijen keek. op instemming wach- twee stralende oogen naar
schijnsel van de helverlichte tend, naar haar op Een ar- moeder opkijken Het viel
etalages verbrak echter dit moedig klein jongetje ^Ik haar niet eens op. dat hij niet
grijze waas en deed de ge- zou vel groot willen zijnden winkel was binnenge
zichten der voorbijgangers Hij wachtte blijkbaar op aan- gaan om het boompje te koo-
helder oplichten Een vrouw moediging Ze lachte: „Nu, en pen. Hij leek wel héél weinig
slenterde van etalage tot dan ..Dan zou ik bloe- op haar Kerstengel, maar hij
etalage. Ze huiverde en trok mist willen worden... een had haar het geluk gebracht
den zwaren bontmantel vas- mooi beroep... dan zou ik En stralend murmelde ze
ter om zich heen Kerstmis allemaal dennetakken m mijn voor zich uit; de kerstbengel!
Een bitter lachje speelde om etalage zetten!" ,Hou je daar Het warme gelukkige gevoel
haar mond Wat had ze zich dan zóó van?" Ze vroeg net verliet haar niet meer
vroeger daar toch allemaal een beetje verwonderd. „Ja. in de Wagenstraat stonden
van voorgesteld. Met Kerst- óók wei, maar dan zou ik twee jochies in een volks
mis moest het komen Wat? mijn moeder er eentje cadeau lunchroom Eén er van had
Ze wist het zelf niet precies kunnen doenHij keek aan zijn blauwverkleumde
Ze droomde van den Kerst- peinzend voor zich uit en er voetjes veel te groote afge-
engel, die tot haar zou ko- kwam een haast ouwelijke trapte schoentjes, maar nt)
men en haar het wonder zou trek in het kindergezicht. „Ik glunderde: ..Zeg kijk es. heb
brengen. Het geluk, dat bij zou het nti ook wel kunnen ik d'r eventjes beet gehad!
haar zou blijven en haar hart als ik maar.een gulden Een hèéle gulden!' Ze gie-
warm zou maken Veel was had...." En twee oogen chelder. en porden elkaar
er gekomen Vóór Kerstmis zagen haar uitnoodigend aan van plezier! Het vriendje
en né Kerstmis. Het geluk Plotseling voelde zij haar keek bewonderend naar zijn
echter en het verwachte hart bonzen onder dezen blik makker Die stak een groe-
groote wonder bleef uit. Nóg een Nóg een, die graag zelig handje over de toon-
Thans was deze wensch uit wilde geven l Ze voelde ziefc bank „Juffrouwtwee
haar kinderjaren veranderd wonderlijk verbonden mei broodjes met knakworst
Ze verwachtte niets meer. dit smoezelige ventje No-g Hij schrok er haast zelf
Veel liever wilde ze zelf voor ze er zelfs erg in aad van Het klonk ook zóó im-
l iven ZéL' iemand gelukk:? wist ze haar taschje geopend posanti Maar het was toch
maken en was een gulden verhuisd zeker zijn goed recht! Wie
Maar wien? naar een kleverig iongens- beweerde, dat hij het niet
Voor een etalage met handje kon betalen? Hij voelde be-
Kerstgroen bleef ze staan Hij zei niet eens dank je hagelijk de veilige bescher-
Dikke witbestrooide denne- wel Als een pijl uit een boog ming van den gulden
takken, met roode en witte schoot hij weg. .De veel te Dien avond waren drie har-
kaarsen en linten, kransen groote schoenen klepperden ten gelukkig
met klokjes versierd, het lag op de straatsteen en En zij?
er allemaal. Zij had het niet meer koud. Edith Witzleb.
4b oetuigde den Hollandschen commandant
dank voor 't feit. dat het onder zijn bestuur
weer vrede was geworden tn Bandoeng."
echter ls er zoo een verbetering in de af
levering gekomen, dat de prijzen, weer naar
een normale hoogte zijn teruggeloopen
niet overal, maar toch op velerlei gebied.
Men ziet nu ook weer eenvoudige vróuwen
voor de toonbanken staan, die zich vroeger
dergelijke uitgaven bijna niet konden per-
mitteeren Oh ja. er komen nog teleurstel
lingen genoeg voor In een warenhuis be
streden twee vrouwen elkaar onder tranen
het laatste' drlewielertje Tenslotte kwam de
verkoopex er aan te pas en zeide. dat het al
verkocht was en alleen nog maar tot deco
ratie op de toonbank diende
Opdat alle kinderen en ouders ook wer
kelijk Kerstmis als familiefeest kunnen
vieren en de bezettingstroepen ln Duitsch-
land niet buiten gesloten zullen zijn. heeft
het ministerie van Oorlog het zoo gearran
geerd. dat de families de mannen ln Duitsch^
land met Kerstmis mogen bezoeken. De
ouderdomsgrens der kinderen, die mee mo
gen ls zelfs van 8 op 6 gebracht Of enkele
kinderen niet ook sombere indrukken mee
naar huis zullen nemen.?
Bij diens bezoek aan zijn geboorteplaats}
Tjibabat, bij Bandoeng, riep de Moham- I
medaansche hoofdpriester van dat
res
sort, hadji Boeroei, die op 7 Sept. van
dit jaar als zoodanig was benoemd, hon- I
derden jonge Soendaneezen bij zich, om
hun te vertellen, wkt feitelijk hun taak I
was.... I
ln uiterste wanhoop alles accepteerden, wat
de overweldiger hun oplegde Hoe wij voor
hem, haast zonder belooning, zonder voed
sel en zonder kleeren, moesten werken Hoe
de gezondsten onder ons in zijn verderfelijk
leger werden opgenomen én op welke wijze
zij onder zijn brute terreur moesten boeten
voor de kleinste misdaden
Dagelijks kreeg ik tientallen geiooVigen bij
mij op bezoek jonge en oude Soendanee
zen, die mij om raad en kracht kwamen
vragen. Ik troostte hen zoo goed ik kon Ik
zei tot hen. Wees geduldig menschen, heb
vertrouwen in de toekomst, Binnenkort,
waarschijnlijk reeds vóór de mais bloeit, zul
len de Japanners uit ons welvarend land
verdreven zijn Dan komen onze vrienden de
Hollanders, terug. Die zullen ons weer het
geluk schenken, dat altijd ons deel is ge
weest Dan woont de toewan besat de Gou-
„Het oogenblik van mijn installatie tot hoofdpriester van het ressort Bandoeng. Ik kan jullie
wel verzekeren, dat ik diep geroerd was door al de huldeblijken, die ik zoowel van mijn
landgenooten als van de Hollanders mocht ontvangen
Dit jaar hebben de Engelschen zich voor
genomen, Kerstmis zoo vooroorlogs moge
lijk te vieren. In de groote Londensche win
kelstraten verdringen de menschen zich om
de zaken binnen te komen en stevenen di
rect op de toonbanken af Thans kent men
geen aarzelen, geen wikken en wegen geen
vergelijken met andere étalages; iedereen is
van meening. ^at men moet toetasten Alle
zaken waarschuwen de Kerstinkoopen vroeg
tijdig te doen. daar met de Kerstdagen alles
uitverkocht zal zijn Inderdaad verdwijnen
de goederen dikwijls en soms komen .e na
enkele dagen weer te voorschijnmet
een flinke prijs verhooging.
In Engeland behooren bij het Kerstfeest
veel dingen, welke met het religieuze feest
niets te maken hebben Een soort Vasten
avond is hieraan verbonden Knalbonbons
hooren nu eenmaal op een Engelsche
Kersttafel thuis en zelfs ds> oudste groot
papa moet een papieren muts op hebben
Voor het Kerstmaal bestaan speciale voor
schriften en het deed de huisvrouw m al
die oorlogsjaren veel verdriet, dat zij zich
niet aan die regels kon houden De minis
ter van Voedselvoorziening- heeft zich thans
dan ook niet karig getoond en de voornaam
ste ingrediënten beschikbaar gesteld ,Er zijn
rozijnen en gedroogde vruchten voor de
traditioneele Kerstpudding. gevogelte
vooral kalkoen is ingevoerd en kost tegen
den vastgestelden prijs drie pond. „onder
de toonbank" zeven Menschen. die het ge-
1944 - KERSTMIS - 1946
Kerstmis 1944. Donker feest van vrede
op aarde Soldatenlaarzen gaan door
stille straten. Een menschenrij staat m 't
gelid voor een halve-liter-portie vloei
baar eten. Een V-2 jankt omhoog, de
winterlucht in. Een vrouwenhand han
teert een zaag. een boom valt. Verma
gerde stedelingen loopen naast fietsen
met aaarop uit de omliggende tuinbouw
streken voor grol geld gekocht eten.
Schuwe jongensoogen kijken van achter
een gordijn naar een glimmenden stalen
helm. Een leege stoel bij de tafel: razzia.
Mosquito's jagen over de stad. Ontplof
fingen volgen Menschen sterven. Geen
brandstol, geen eten. Kou, ziekte, angst.
Wil om te leven. Eensgezindheid: 1944
jaar geleden werd de Zoon des Vredes
geboren.
Kerstmis 194b. Etalage-verlichting toont
velerlei. Een vrouwenhand bereidt eten:
lekkerder en beter dan op een anderen
dag. Heldere jongensoogen staren een
glinster enden KLM-vogel na. Is men
dankbaar voor wat er nu, na twee jaar
weer is? Is de eensgezindheid van toen
er nog? Uit een cafédeur huilt een
saxophoon een schlager de avondlucht in.
1946 jaar geleden werd de Zoon des
Vredes geboren
J. van Hofwegen.
heele jaar niets anders drinken dan bier
en whisky, zullen als vóór den oorlog
met ware doodsverachting aan den
feestdisch hun Europeesche, Empire- en
Afrikaansche wijnen verwerken Want de
Engelschman zit aan zijn tradities vast en
doet. wat „men" doet. al valt dit soms ook
moeilijk
Het koopen van geschenken is nog altijd
een probleem, daar alle kleedmgstukken
nog zwaar gerantsoeneerd zijn en de
„vrije dingen" óf nog 'niet bestaan, öi nog
heel schaars voorradig zijn Alles, wat niet
onder de prijscontrole valt, ls heej duur.
Ieder neemt dit echter met een schouderop
halen op den koop toe Gelukkig ls er mo
menteel meer geld onder het volk dan vóór
den oorlog en met Kerstmis zit niemand op
den penning Geschat wordt, dat deze „Kerst
inkoopen" ongeveer het vier- tot vijfvoudige
zullen bedragen van vóór den oorlog
Een ieder ls echter tevreden gestemd dat
dit Jaar de kinderen er tenminste niet zoo
armzalig van af zullen komen als in den
oorlog De meeste speelgoedfabrieken toch
waren tijdens de oorlogsjaren omgeschakeld
op wapenleveringen, ook de bekende firma's
als Hornby en Meccano Weliswaar brengen
laatstgenoemde nog niet hun mooie electri-
sche treinen en constructie-bouwdoozen op
de markt. De kleinere firma's konden zich
oogenschijnlijk veel vlugger omschakelen en
men kan weer van alles koopen Vooral de
kwaliteit is beter Vorig jaar gold nog de
vaste prijs van 25 shilling en het speelgoed
zat wat ruw in elkaar, dat men z;cb bijna
schaamde, zooiets voor een klein vriendje
mee te brengen. Metaal mocht n?ei worden
verwerkt en in het gunstigste geval kon men
lompe houten paardjes of wagentjes koopen,
welke op het punt stonden uit elkaar te val
len en waarvan de verf nauwelijks het ruwe
hout bedekte Verder zag men niets anders
dan boeken op de geschenken-tafels Nu
echter ts er weer een aardige keus. vooral
in beweegbaar materiaal: opdraaibare auto-
tjes. beesten, poppen, enz Dit alles is nog
niet gemakkelijk te krijgen; men moet van
de verkoopers in vertrouwen te weten ko
men, wanneer het te koop is en dan geldt
het steeds' „Slechts één voor eiken klant".
Het meest verheugende bijna is. dat het
speelgoed weer zelfs goedkooper is gewor
den In het ,afgeloopen jaar werd maar al
te vaak de maximumprijs bereikt Thanj
