Till Eulenspiegels lustige Streiche van Strauss
PLAATS EIN KOERIER
'T IS DE MANIER
nieuwe leidsche courant
7
dinsdag 5 november 1946
Wordt Donderdag door het Res.-
orkest uitgevoerd
Men kan de composities van alle landen
en tijdperken Verdeelen in twee groepen:
absolute en programmamuziek. Zooals de
naam reeds zegt liggen aan programma
muziek buitenmuzikale gegevens ten
grondslag. Programmamuziek vindt men ai
in de middeleeuwen; een bekend koor
werk, dat tot de programmamuziek gere
kend wordt, is „La bataille de Marignan"
van Jannequin. Kuhnau schreef „Biblische
Sonaten", die geïnspireerd zijn door onder
werpen uit den bijbel. Joh. Seb. Bach hul
digde de programmamuziek door een
„Capriccio über die Abreise eines Bruders"
en Beethoven liet zich verleiden toK het
componeeren van een orkestwerk „Wel
lingtons Sieg oder die Slacht bei Vit-
toria".
Ten tijde der Homantiek begon een
bloeiperiode der programmamuziek in het
symphonisch gedicht. De eerste symphonie,
waaraan een programma ten grondslag ligt,
was de Symphonie fantastique van Berlioz.
Liszt liet in zijn symphonische gedichten
den vorm der symphonie geheel los.
Richard Strauss schrijft zijn symphonische
gedichten wel vaak in klassieke vormen,
doch gaat verder dan zijn voorgangers in
het uitbeelden van buitenmuzikale ge
gevens. Zijn Till Eulenspiegel is in rondo-
vorm geschreven; hoe gedetailleerd de
componist de verschillende onderdeelen
van zijn programma behandelt zal uit on
derstaande analyse blijken.
Het stuk begint als een vertelling met
een inleiding van enkele maten op een ge
moedelijk thema, waarbij Strauss de woor
den „Es war einmal em Schelm" gedacht
heeft. Na deze inleiding volgt Het eigen
lijke Eulenspiegelthema, schalksch -en bru
taal, dat eerst tweemaal door de hoorns in
gezet wordt en daarna door andere instru
menten wordt overgenomen. Het is alsof
Tijl moed verzamelt voor zijn streken;
steeds intenser wordt het crescendo, wan
neer het fortissimo bereikt is kan hét spel
beginnen.
Dan wordt het gemoedelijke inleidings
thema omgevormd tot een vroolijk-spot-
tend motief, maar de scherpe dissonant in
de tweede maat laat doorschemeren, dat
Tijl zich innerlijk toch niet zoo geheel
gerust voelt. Enkele nieuwe motieven, die
op een latere ontwikkeling anticipeeren,
worden afgewisseld door het Uilenspiegel
motief, dat tenslotte fortissimo gehoord
wordt, ijl heeft een listig plan uitgebroed
en zijn besluit genomen.
Hij rijdt te paard midden door het
aardewerk, dat do marktvrouwen hebben
uitgestald en de reacties op deze streek
worden in het orkest natuurgetrouw
uitgebeeld. De rit door de crescendo-
passages der clarinetten, het breken van
het aardewerk door een ffff bekkenslag
en de woedende scheldpartij der vrou
wen door het geschetter der trompetten
en het motief der fagotten, alten en celli.
Door deze herrie heen klinkt het Eulen-
spiegelmotief, eerst triomfantelijk in het
strijkorkest, doch dan steeds meer ge
camoufleerd; na zijn streek vindt de
schelm het toch veiliger zich terug te
trekken.
Tijl houdt een preek op de markt; de
melodie vam dit deel is zoo beminnelijk
en van zoo'n ontwapenenden eenvoud,
dat niemand vermoedt welke schelm zich
achter den zoogenaamden priester ver
bergt. Maar de contrafagot, die het Eu-
lenspiegelmotief aanduidt, geeft een aan
wijzing en terwijl de preek verder gaat
wordt de clarinet onbescheiden en de
soloviool vertelt het geheim ronduit. Heel
gerust voelt Tijl zich echter niet, nu hij
met de kerk den draak gestoken heeft;
het dreigende geroffel van de pauken en
de tremoli der strijkers werpen een
schaduw van het onzalig einde van den
spitsboef vooruit.
Tijl gaat op nieuwe avonturen uit; dit
maal heeft hij zijn zinnen gezet op een
jong meisje. Het Eulenspiegelthema is
omgevormd tot een warme, lyrische
melodie, die verraadt, dat er in den koe
len scepticus iets veranderd is. Maar Tijl
kan men nooit geheel vertrouwen. Ter
wijl de fluiten, clarinetten en de 1ste
violen zijn hartstochtelijke liefdesver
klaring afleggen, terwijl men in het drin
gende rhythme van de pauken het op
gewonden kloppen van zijn hart hoort,
duiden de hoorns met het oorspronkelijke
thema aan, dat de spotter in Tijl nog niet#
gestorven is. Het meisje vertrouwt hem*
dan ook niet heelemaal en Tijl loopt een
blauwtje Woedend keert hij terug, zijn
liefdesverklaring klinkt hem hoonend in
de ooren en nu is hij in de stemming om
zijn woede aan de geheele wereld te
koelen.
Dezen keer zullen professoren en ge
leerden het mikpunt van zijn spot wor
den. Tijl stelt zich aan hen voor als can-
didaat der wetenschap en geniet intens
als de geleerde heeren er in vliegen.
Na deze streek schijnt hij tot bezin
ning te komen en zich bezorgd te maken
over de consequenties van zijn streken.
Maar het volgende oogenblik blijkt hij
met zichzelf geheel verzoend te zijn; de
verschillende thema's worden gecombi
neerd, doorkruisen elkaar en dansen
wild dooreen.
Doch plotseling wordt Tijl een halt toe
geroepen. Rhythmisch gevarieerd, drei
gend en dreunend klinkt in het orkest
het thema van de preek die Tijl op de
markt hield: de gehoonde kerk laat niet
met zich spotten.
Tijl wordt ondervraagd (een dreigend-
leege quint in de blaasinstrumenten) en
antwoordt onverschillig met zijn eigen
motief (clarinet). Maar bij de derde vraag
der blazers, ondersteund door het gerof
fel der kleine trom, dat Tijl op weg naar
de galg zak begeleiden, wordt hij toch
benauwd en het gevarieerde Eulenspie-
gelmotief eindigt met een angstkreet.
De hoorns, fagotten, bazuinen en tuba
kondigen het doodvonnis aan. Het Eu
lenspiegelthema wordt naar hoogere oc
taven opgetrokken, een laatste snakken
naar adem in de trillers der fluiten, een
strekken van het ontzielde lichaam in de
lang aangehouden tonen der gestopte
hoorns en in de pizzicati der strijkers en
alles is voorbij
Het werk eindigt met een epiloog, die
inzet met het inleidingsthema.
Men kan over de muzikale uitbeelding
van buitenmuzikale gegevens denken hoe
men wil; zeker is echter, dat Strauss in
zijn realistiek te ver is gegaan. Bepaalde
passages uit zijn Till Eulenspiegel be
wijzen het, o.a. de scène met de profes
soren en geleerden. Strauss heeft ge
tracht uit te beelden, dat Tijl den profes
soren „ein paar ungeheuerliche Thesen
an den Kopf wirft", wil dan door vijf
voudige imitatie weergeven, „wie diese
Thesen sdch in den fünf Professoren-
köpfen spiegeln.
Wanneer men absoluut iets hooren wil
hoort men het ook. Maar het is toch
duidelijk, dat Strauss hier de grens van
het mogelijke overschreden heeft. Dat
de componist een andere meening is toe
gedaan bewijst o.a. zijn uitspraak, dat hij
in staat zou zijn een glas bier muzikaal
te karakteri9eeren. Maar gelukkig be
hoeft de tegenspraak, die de theorieën
van den componist kunnen wekken,
niets af te doen aan de waardeering, die
men voor een werk als „Till Eulenspie
gels lustige Streiche" kan hebben.
HENNIE SCHOUTEN.
Installatie mr F. W. M. v. Berckel
te Noordwijh
In ons bericht over de installatie van mr
F. W. M. v. Berckel als burgemeester van
Noordwij'k is tot onze spijt een fout geslo
pen. Deze plechtigheid vindt toch, zooals wij
aanvankelijk hebben gemeld, op Zaterdag 9
Nov. a.s. om 1 uur plaats.
De Japansche oorlogsmisdadiger, majoor
Kodera, die verdacht werd van medeplich
tigheid aan het vermoorden van het Fran-
sche garnizoen te Tonkin, heeft zich, na het
afleggen van een volledige bekentenis in
zijn cel opgehangen.
Mr. SCHOKKING
Mr F. M. A. Schokking werd
Alphens burgemeester
Vervolg van pag. 6)
Vervolgens nam burgemeester Schok
king het woord, die na dank gebracht te
hebben aan H. M. de Koningin voor zijn
benoeming in bijzondere mate' weth.
Sprey dankte voor zijn optreden als loco-
burgemeester, van welke taak hij zich op
zoo uitnemende
wijze heeft ge- r
kweten.
Spr. ging ver
volgens in op
verschillende
problemen,
welke samen
hangen met de
ontwikkeling
der gemeente
Alphen en
merkte op, dat
deze voor een
belangrijk ge
deelte thans
reeds een in-
dustriégemeen-
te is.
De verdere
ontwikkeling
der gemeente
als industriecentrum, behoort intusschen
met groote zorg te worden geleid en heb
ik het goed begrepen, aldus spr., dan
leeft er ook hier een uitgesproken aan
drang om doelbewust op verdere in-
dustrialiseering aan te sturen. Spr. stond
vervolgens stil bij de volkshuisvesting en
zeide tenslotte dat het zijn gewoonte was
den raad zooveel mogelijk in de gemeen
tere aangelegenheden te betrekken en
elke overtuiging de meest ruime denk
bare vrijheid te laten.
Burgemeester Schokking besloot met
den wensch uit te spreken dat deze dag
het begin zou zijn van een periode, waar
in allen zich van dag tot dag afhanke
lijk weten van God, Die slechts door Zijn
zegen verwezenlijking van alle wenschen
kan waar maken.
Na deze rede, voerde de heer A. J.
Dekker namens den Gemeenteraad het
woord, die o.m. zeide, dat de raadsleden
hier vrij mandaat hadden, omdat de blijd
schap over de benoeming algemeen en
ongeveinsd is en treffelijke? introductie,
zou den burgemeester bezwaarlijk kun
nen ten deel vallen. Deze dag is een-mijl
paal, waarbij in dank het hoofd
opgeheven mag worden tot den groot
sten Magistraat, aan wien alle ambtsdra
gers roeping en gezag ontleenen en uit
wien^ wonderlijke openbaring wij wijs
heid en krachten putten om ons daarvan
op de juiste wijize te bedienen. De weten
schap, dat hiermede ook het diepst ge
fundeerde levensbeginseel van mr Schok-
kimg is aangewezen, kan, aldus spr., ons
vertrouwen in uw komen tot ons slechts
vermeerderen en onze dankbaarheid voor
Hare Majesteit's benoeming slechts ver-
grooten en voor onze gemeente is dit een
dag, waarop welkomstwoord en hartelijke
handdruk, vlaggentooi en kinderzang, iets
willen vertolken van onze blijdschap, dat
een nieuwe Vader der burgeren intrek bij
ons neemt.
Dat allen, die hulp of goeden raad van
noode heeft, daarbij mogen profiteeren
van de uitnemende scholing, die de bur
gemeester in de ouderlijke woning reeds
genoten heeft, van zijn wetenschappe
lijke vorming en zijn waardevolle erva
ring, deels verworven in 's-Gravenzande,
deels i-n de buurtgemeente Hazerswoude.
ten tijde van onze diepste vernedering,
bemoedigt ons stellig niet in de geringste
mate.
Naast de nobele voortbrengselen van
geurige boter en goudgele kaas, gewon
nen door noesten vlijt van oude boeren
geslachten dreunt hier de hamerslag van
scheepswerf en gevarieerde industrie en
voorzien wij de raadhuizen van Dollard
tot 'Schelde van de formulieren-lawine.
Vervolgens memoreerde de heer Dekker
het landelijk schoon der gemeente en het
wijdvertakte onderwijs, dat een gunstige
reputatie geniet.
Spr. besloot met mr Schokking een har
telijk welkom toe te roepen en hem den
zegen des Aller hoogs ten toe te bidden.
De Gemeentesecretaris, de heer A.
Veenhuysen, sprak namens het geheele
gemeentepersoneel hartelijke woorden van
welkom en deze zegde gaarne de volle
medewerking toe naar de mate van de ons
ter beschikking staande krachten en
gaven, waarbij de verhouding tegenover
den Burgemeester wel niet voor alleni
dezelfde is, doch hierin overeenstemt, dat
ze een dienend karakter draagt.
Anderzijds dee/ï spr., mede uit naam
van allen, die in gemeentelijken dienst
zijn, een beroep op de welwillendheid en
goede zorgen van den burgemeester, waar
het betreft de behartiging van de onder
scheiden persoonlijke belangen.
De heer A. Tollenaar, die namens de
commissie van ontvangst uit de burgerij
sprak, zeide, dat de burgerij met belang
stelling de burgemeesterskeuze heeft afge
wacht, Immers, zonder chauvinisme mag
gezegd worden, dat zich, tusschen Ter
Aar en Boskoop, tusschen Zwammerdam
en Koudekerk, één van de belangrijke
gemeenten van onze provincie uitstrekt.
En deze gemeente is Alplhen aan den Rijn.
Wanneer spr. de burgerij als een défilé
mag laten voorbijgaan, dan vormt zidh
een stoet van trouwe en hardwerkende
boeren en tuinders; ondernemen de indut-
strieelen en plichtsgetrouwe, vakkundige
arbeiders en dan sluiten zich aan voor
uitstrevende middenstanders, bekwame
ambtenaren en employé' s; allen ook, die
Werken mogen in dienst van kerk en
onderwijs; opvoeding en volksgezondheid
en tenslotte-nog zooveleci meer.
Het kwam spr. voor, dat tegelijkertijd»
binnen het raam van deze begroeting, niet
gemist kan worden een woord van har
telijker danik en een uiting van hoog©
waardeering voor de eimnente wijze,
waarop weth. Spreij het burgemeesters
ambt tijdelijk heeft bekleed.
Dat de Kroon-mr Schokking heeft aan
gewezen het gezag in Alphen te mogen
uitoefenen, is voor de gemeentenaren
aanleiding, het volste vertrouwen in zijn
bekwaamheid uit te spreken en spr.
hoopte en vertrouwde dat de burgemees
ter zijn krachten niet alleen zou wij-den
aan den wederopbouw van wat materieel
werd geschonden, maar als burger
vader mee zou willen leiden en stu
wen, daar waar pogingen aangewend
worden ook de bevolking op te heffen
uit den crisis, waarin zij. vooral na den
•oorlog is geraakt
3pr. achtte zich tenslotte gelukkig de
verzekering te mogen geven, dat de bur
gemeester nooit tevergeefs een beroep op
de burgerij zou behoeven te doen en
zich gaarne zouden willen geven, waar
het gaat om de behartiging van het wel
zijn der gemeente.
Met de bede, dat God burgemeester
Schokking in zijn nieuwe gemeente tot
rijken zegen zou willen stellen, besloot
de heer Tollenaar zijn toespraak.
Keizer Hirohito's handen
beefden
Bij het afkondigen der nienwe Grondwet
Terwijl het document, waarvan hij
haar voorlas, in zijn trillende handen
beefde, kondigde keizer Hirohito van Ja
pan gisteren, midden in het door de eerste
atoombom verwoeste Hirosjima.de nieuwe
grondwet voor zijn rijk af.
De oorlog wordt erin afgezworen en
Japan zal steeds eerbied voor de funda-
mënteele menschenrechten hebben
De keizer las met heldere stem. Tevo
ren was hij bij de graven van zijn voor
vaderen geweest, om daar mededeelmg
van de afkondiging te doen. Ten bewijze
van de afzwering van het militarisme,
droeg hij een eenvoudig costuum. Foto's
van het keizerlijk paar in burger werden
op ruime schaal verspreid Er was feest
in Japan- Extra rantsoenen voor de be
volking en amnestie voor 300 000 schen-
ners van de wetten en politieke delin
quenten onderstreepten de beteekenis
van den dag.
Senor Gabriel Gonzalez Videla de nieuw
gekozen president van Chili, is te San
tiago als zoodanig beëedigd.
Te koop gevraagd
Een mandola. Aanbiedin
gen na 6 uur Seringen-
straat 55A.
Damesrijbroek of dames-
rijcostuum, maat 44. Br. No.
4642 Bureau Blad.
k Contant flink orgel en
prima piano. Brieven omschr.
merk, reg. en prijs KI. 't
Hart, Damstr. 50, Maassluis.
Een tfzeren kruiser met
beslist goede motor, liefst
„Holland-kruiser". Br. met
opgaaf van prijs e° model
No. 4645 Bureau Blad.
Te koop
Eiken Liberty-stoel, wollen
handgew. divankleed, ver
chroomd stalen thee wagen en
schemerlampje, te zamen
f165. Santhorstlaan 31 (2x
bellen). Wassenaar, na 6 u.
BJYT.W.-motor, 350 c.c„ met
handschakeling, in prima
staat, wegens vertrek naar
Indië. Te bevr. Donderdag-
nam. De Sitterlaan 69.
Aangeboden Mechelsche
eetkamer, slaapkamer, schil
derijen. enz., diverse meube
len, tevens 2-pers. kano.
Wegeqs omstandigheden. Te
zien Woensdagmiddag tus
schen 2 en 5 uur Hooge-
woerd 158A.
Verpleegstersschorten en
japonnen in goeden staat.
Vaarkade 6, Leiden.
Motorrjjwiel aangeboden.
Lichte motor in prima staat
en beste banden. Lage Rijn
dijk 23, Leiden.
Perzische tapijten, 1.30x1.70.
Weinig gebruikt. Verdam
straat 58.
Een toonbank met drie
laden, 2.90M.x56 cM., een
kruideniersladenkast 14 laden
1.50 Mjc42 cM., een choco
ladekastje, scheppers en glas
deksels. Piet Heinstraat 30,
Noordwijk aan Zee.
Zeer mooie pathéfoon met
nog 20 dubbel bespeelbare
platen, 40 nummers, f25.
Engelsche en Hollandsche
muziek- en zangplaten vanaf
75 cent, koffergramofoons
vanaf f 25. Motoren,N veeren,
reparatie vakkundig.Jan
Vossensteeg 41.
O Een meisjesmantel, leeftijd
1315 jaar, in zeer goeden
staat. Tevens koffergramo-
foon. Te bezichtigen na 7 uur
Plantage 14, Leiden.
1 Paar br. dameskap
laarzen, in zeer g. st., m. 37.
Oosterkerkstraat 14.
Te ruil
Goed onderhouden divan
met veeren, in ruil voor
2-pers. Engelsch ledikant, of
te koop. Br. No. 4650 aan het
Bureau van dit Blad.
Een wit chames mouw
schort voor 6 theedoeken en
2 handdoeken. G. Rietkerk,
Tasmanstraat 74.
Zw. lage damesschoenen
m. 40 of schoenenbon, voor
jongensgabardinejas, leeftijd
15 k 17 jaar, eventueele bij
bet. Balistr. 39, Oegstgeest.
Te huur gevraagd
Spoed! Gevraagd behoor
lijk gem. zitkamer, twee
slaapkamers met of gebruik
van keuken, in Leiden of
Oegstgeest. Genegen goeden
prijs te betalen met bijzon
dere belooning. Br. No. 4628
Bureau van dit Blad.
Student zoekt in Leiden
een gestoff. zit-slaapkamer,
met volledig pension. Brieven
No. 4649 Bureau Blad.
TToningruil
Benedenhuis je, kamer,
keuken, slaapkamer en tuin
voor grooter huis. Tevens
dameswintermantel te koop.
Anna Paulownastraat 58.
Personeel gevr.
Een nette huln in de huis
houding of werkster, voor
heele of h3lve dagen, zelfst.
kunn. werken. Aanm. liefst
78 u. n.m. mevr. Lorenzen,
W de Zwijgerlaan 29. Oegst
geest.
Dringend gevraagd nette
juffrouw, die tegen kost, in
woning en kleine vergoeding
huishouding van' twee men-
schen. waar huisvrouw ont
breekt. wil waarnemen.
Tevens waschmachine
n'euwe tondeuze te koop. Br.
No. 4648. Bureau Blad.
Naaister gevraagd voor
één dag in de maand.
Soembastr 14. Oegstgeest.
Kapster. Gevraagd een
orima kracht. Maison v. d.
Vlist. Botermarkt 3.
Hulp in de huishouding
gevraagd, die zelfst. kan wer
ken en koken. Zich aanmel
den tusschen II12 of 46
uur. Steen schuur 3.
Huishoudster gevraagd.
Nette alleenst. juffr. op leef
tijd bij ouden heer, voor
kost- en inwoning met mooie
slaapk, P.G Goed humeur.
Leiden. Br. No. 4653 Bur. BI.
Personeel aangeb.
Er biedt zich aan een goed
chauffeur, onversch. welke
werkzaamheden. Br. No. 4641
Bureau van dit Blad.
M.T.S.-er (b.b. en w.b.)
met ruim 10 jaar ervaring in
overheidsdienst, zoekt werk
voor de avonduren. Br. No.
4644 Bureau van dit Blad:
Thuiswerk gevraagd door
een handig jong echtpaar,
voor bijverdienste. Br. No
4654 Bureau van dit Blad.
Bouwkundig teekenaar
heeft nog avonduren ter be
schikking voor het uitvoeren
van teekenwerk. Br. No. 4652
Bureau van dit Blad.
Monteur, 22 jaar, vraagt
werk, onverschillig wat. Br
No. 4651 Bureau Blad.
Breiwerk gevraagd, baby-
kleeren, jumpers, enz. voor
condities. Br. No. 4647 aan
het Bureau van dit Blad.
Officieele publicaties
De Districtsraad voor het
CorLsumenitencrediet maakt
bekend, dat inlichtingen
over het Consumentencre-
diet dagelijks te bekomen
zijn bij het Bureau van
den Districtsraad, Nieuw-
steeg 4-8. Bovendien wordt
zitting gehouden op Dins
dags- en Donderdags-
avonds van 79 uur.
Tevens worden door de
gezamenlijke vakorganisa
ties inlichtingen gegeven
op Maandags-, Woensdaigs-
en Vrijdagsavonds van 7
9 u-jr op het Stadthuis,
Kamer 135 ingang Bree
straat.
Diversen
Gevonden een paar wollen
handschoenen in spreekcel
Zeemanlaan. Tegen adv.-
kosten terug te bk. jFruchten
Seringenstraat 57A.
Contact-avond I.O.G.T.
Leiden, 9 Nov. 's avonds half
8 uur V C.F.-huis Gerecht 10.
Muziek, spreker, causerie m.
lichtbeelden „Mooi Neder
land" door den heer J. A.
Christiaanse. Toegang vrij.
Bij beschikking van den
Heer Kantonrechter te
Leiden van 30 October 1946
is aan George Joseph van
Zonneveld, bloembollen-
reiziger, wonende te Sas-
senheim, Hoofdstraat 87,
geboren te Sassenheim op
8 Maart 1926. beperkte
handlichting verleend, met
bepaling, dat deze zal
strekken tot de algeheele
ontvangst, de uitgave vaö
en de beschikking over
zijne inkomsten, zoomede
tot het zelfstandig uitoefe
nen van de kweekerij en
den handel in bloembollen
in den ruimstein zin en om,
ter uitoefening dier rech
ten, alle verbintenissen
aan te gaan, zulks met in
achtneming van de beper
kingen ais bedoeld in ax-
rikel 484' van het Burger
lijk Wetboek.
D. HOUTZAGERS,
Notaris, Sassenheim.
