Duistere figuren die
Gomez'vraagi autonomie voor Curacao
Kurhausconcerten
VERMOGENS-
AANWAS
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
S
DONDERDAG IC MEI 19M
De aalgladde persman
A. Meyer Schwencke
(Van een onzer verslaggevers.)
Nog loopt Arie Meyer Schwencke, de man
die collaboreerde met de Duitschers, die de
Nederlandsche pers vlak na de bezetting
chanteerde en decimeerde, op vrije voeten.
De publicatie in ons blad van 8 Mei jJ. heeft
een stroom van brieven op onze redactie ge
richt, die voor het grootste deel alle uitingen
zijn van hevige verontwaardiging. Die epistels
komen uit de plaatsen waar de man woonde of
woont en bevatten waarnemingen, ervaringen
en veronderstellingen. Van één zijde bereikte
ons een verdediging van Meyer Schwencke, die
tracht aan te toonen, hoeveel illegale acticiteit
hij ontplooide.
Natuurlijk, zooals zelfs de verdachten in
Neurenberg gepoogd hebben veel tegen te
houden, zoo heeft Meyer Schwencke zijn
„huisjood", die altijd in zijn huis in Gorssel
verbleef; zoo heeft Meyer Schwencke de
Nederlandsche illegaliteit voor een klein deel
achter zich staan, omdat hij als Carla P. zoo-
Veel goeds deed, menschen uit de klauwen van
de Duitschers redde, illegale bladen stencilde
en verspreidde, goede gaven voor onderduikers
verzamelde, door de Duitschers gewantrouwd
werd, vervolgd zelfs, enfin; er is geen beter
Nederlander dan Meyer Schwencke en niet hij,
maar zij die hem aanvallen behooren eigenlijk
in de gevangenis te zitten.
Als dat dan ook maar gebeurde. Dan wisten
we tenminste waar we in dit bevrijde land aan
toe waren.
Want hoe zijn de feiten?
Er is één machtig woord, dat het leven van
dezen man zonder meer beheerscht: GELD.
Daarom draait bij hem alles; geld is macht en
Meyer Schwencke heeft het tot op den huidd-
gen dag daartoe met succes aangewend.
In ons eerste artikel hebben we geschreven
over de functies, die hij in verschillende
ondernemingen bekleedde, over zijn relaties
met Duitsche uitgevers, over het vertrouwen,
dat hij bij de Duitschers genoot. Maar er is
een oogenblik gekomen, dat het uit was met
de liefde. De Duitschers hebben hem uitge-
stooten en de N.S.B. royeerde hem. Dat ge
schiedde nadat hij een villa op Wassenaar en
de kweekerij Quatre Bras (niet zooals we aan
vankelijk schreven een landgoed) in Gorssel
had gekocht, nadat hij smeet met het geld. Hij
had zich n.l. op ruime wijze schadeloos gesteld
voor het werk dat hij voor de Duitschers ver
richtte. Het werd tenslotte den Duitschers te
gortig en zij zetten Meyer Schwencke aan
den dijk.
Met deze transacties waren dergehjke be
dragen gemoeid, dat ieder ander Nederlander
zonder meer voor het vuurpeloton gezet zou
zijn. Dat is corrupte aannemers b.v. over
komen. Maar Meyer Schwencke bleef op vrije
voeten en dat is één van de oorzaken voor
het diepe wantrouwen in dezen man. Latere
gebeurtenissen hebben dat wantrouwen nog
versterkt. Het is Meyer Schwencke inderdaad
gelukt één van de leidende figuren van ,,Het
Parool" te redden van den dood, door bij den
S.D. niets meer of minder dan diens dossier te
verduisteren. Wie den S.D. maar eenigermate
kent, weet dat er heel wat voor noodig was
er binnen te dringen, meer nog om er wat
weg te halen. Dossiers verduisteren van ter
dood veroordeelden nog wel behoort tot de
absolute onmogelijkheden. Toch gelukte het
Meyer Schwencke. Hij geeft thans toe S.D.-man
te zijn geweest; natuurlijk, zoo zegt hij, in op
dracht van de Nederlandsche illegaliteit, maar
dat neemt het verdachte karakter van zijn
optreden geenszins weg.
Meyer Schwencke woonde n.l. in dien tijd,
zooals ook nu nog, in Gorssel. Zijn verblijf
déar werd door de bewoners wéldra met wan
trouwen gadegeslagen. Zij hadden er alle
redenen voor. Er waren geruchten doorge
drongen uit dé Kaag, waar men begin 1940
waarnam, hoe uit Meyer Schwencke's tuin
seinen werden gegeven aan Duitsche vlieg
tuigen; waar men indertijd het bordje „Ver
boden voor Joden", zwart geteerd, voor Meyer
Schwencke's huis zette, wat den Kagenaars
dank zij Meyer's stappen bij van Genechten,
eenige dagen lang een uitgaansverbod na acht
uur bezorgde. Van een dergelijken gast was
ONDERWIJZERS KUNNEN UITBETALING
VAN INVASIEVOORSCHOTTEN
VERWACHTEN.
De minister van Onderwijs c.a. heeft op
desbetreffende vragen van den heer Van
Bochove medegedeeld, dat met spoed wordt
gewerkt aan wijziging van een algemeenen
maatregel van bestuur om de invasievoor
schotten voor het onderwijzend personeel
zoo spoedig mogelijk te kunnen doen ge
schieden, Reeds gedane uitbetalingen zijn
voorbarig geschied.
men niet erg gediend, vooral niet omdat hij
over dingen beschikte, die geen fatsoenlijk
mensch meer bezitten kon: chocolade om de
kinderen uit de buurt te tracteeren, benzine
voor zijn auto eerst, zijn motor tot het bittere
eind van den oorlog. Voorts om de gasten die
zijn huis frequenteerden: hooge Duitsche
pieten, die er kind in huis waren, om zijn
schoonvader Hannessen, die met Duitsch accent
sprak en op ongelegen momenten bij groepjes
pratende Gorsselaars kwam staan.
Meyer Schwencke liet uiteraard niets na om
het vertrouwen van zijn dorpsgenooten te
winnen, haar hoé. Hij vertelde wijd en zijd aan
iedereen, die het maar weten wilde, dat hij
voor „de ondergrondsche" werkte, dat hij zoo
veel contacten had met de illegale wereld en
hij verzamelde, Duitschers of geen Duitschers
in zijn huis, voedsel voor de onderduikers. En
dat in een land, waarin iedereen, die maar
iets met den illegalen strijd te maken had, tot
het uiterste voorzichtig moest zijn en ieder
woord den dood beteekenen kon!
Doch geenszins voor Meyer Schwencke. Die
kon het uitroepen door heel Gorssel, die kon
het den S.D. zelf iheedeelen desnoods, maar
hij bleef buiten schot.
Waarom?
Waarover binnenkort nog meer.
Een huwelijksreis in hooger
sferen
Van den Haagschen ballonvaarder
J. Boesman.
De Ned. taal is weer eens een woord
rijker: huwelijks-ballon-bootje. Dat heeft
zij te danken aan den bekenden ballon
vaarder, den heer J. Boesman, die gemeend
heeft zijn huwelijksreis nu het toch zoo
moeilijk is om over de grenzen te komen
niet beter te kunnen doorbrengen dan in
hooger sferen. Dies zal hij met zijn bruid
mej. N. Visscher, Zaterdagavond om half
acht met den ballon „Rambaldo" (die tus-
schen twee haakjes nog uit Frankrijk moet
komen) van het Malieveld te Den Haag
opstijgen.
De ballon zal om vijf uur 's middags ge
vuld worden, waarna tusschen zes en half
acht een paar proef opstijgingen zullen plaats
vinden.
Rest ons nog te vermelden, dat de stich
ting „Ned. Volksherstel" van deze gelegen
heids-hu welijksvlucht de derde in 's we
relds geschiedenis! gebruik zal maken om
uit den ballon strooibiljetten te laten werpen,
waardoor de Hagenaars nog eens extra aan
de prijsvraag van bedoelde organisatie her
innerd zullen worden.
(Een enkel blad publiceerde dit bericht
reeds, ofschoon in strijd met de afspraak.)
Nu de Residentie langzaam maar zeker haar oude aanzien begint terug te krijgen, is
ook de oude schaapherder weer opgedoken. Men ziet hem hier op het Malieveld.
West-lndië en zijn status binnen
het Koninkrijk
(Van onzen West-Inddsc/hen correspondent
dr Joh. Hartog).
Dr Moises F. da Costa Gomez, lid van de
Staten van Curasao en van de komende
Rijksconferentie, heeft in een serie lezingen
den status van Curasao binnen het kader van
het nieuwe Nederlandsche koninkrijk be
sproken en aan het einde een ontwerp-
grondwet voor Curasao ter bespreking aan
geboden. Da Costa Gomez sprak niet als
Statenlid en evenmin als leider van de R.K.
Fractie in de Staten, dodh als particulier. Dr
da Costa Gomez studeerde te Nijmegen en
promoveerde te Amsterdam in het koloniaal
recht. Voor zijn lezingen was groote belang
stelling, al werden zij van overheidswege
genegeerd.
Kern van Da Costa Gomez' betoog is, dat
Oost-Indië zich binnen het Koninkrijk min
of meer als dominion zal ontwikkelen, een
feit dat tijdens de lezingen al eenigszins be
waarheid werd door de republikeinsche
Op 5 Juni beginnen de
Verschillende buitenl. dirigenten
naar Sc.heveningen
Scheveningen herleeft en met Scheve
ningen de Kurhausconcerten. De Mij „Zee
bad Scheveningen" heeft wederom, zooals
dat ruim 30 jaar de gewoonte was, belang
rijke contracten met het Residentieorkest
afgesloten. Vanaf 5 Juni, op welken dag de
huisdirigent van het Kurhaus, Ignaz Neu-
mark, een feestelijk openingsconcert zal
geven, zullen er wekelijks 5/ concerten in
het weder opgebouwde Kurhaus worden
gegeven, n.l. op Maandag (Volksconcerten),
Woensdag- Vrijdag- en Zondagavond en
Zondagmiddag nog een matinée. Als diri
genten zijn geëngageerd Ernest Ansermet.
Adrian Boult, Otto Klemperer, Eric Leins-
dorf. Karei Mengelberg, Charles Münch, Ig
naz Neumark, Jan Out, Albert van Raalte,
Frits Schuurman en Sam Swaap, terwijl
daarnaast weer verschillende solisten hun
medewerking hebben toegezegd. Deze so
listen zullen echter, zooals de heer Zijlstra
op een persconferentie mededeelde, de be
kende „trekpaarden" zijn i.v.m. de com
mercieele aangelegenheid van deze concert
organisatie. Dit commercieele element lijkt
o.i. bij de Mij „Zeebad" wel wat zwaar te
wegen, daar ook gestreefd wordt naar een
ininimum aan noviteiten op muziekgebied.
We kennen zeker de financieele moeilijk
heden van deze Mij, doch vragen ons toch
af, of het artistieke peil hierdoor niet in
het gedrang komt. Als we hooren, dat uit
commercieele overwegingen bezwaar is ge
maakt tegen de uitvoering van Bruckner-
symphonieën, de meesterlijke werken,
waarvan we reeds zoolang verstoken zijn
geweest, dan is dit uit cultureel en alge
meen artistiek oogpunt wel betreurenswaar
dig. Niettemin belooft het Scheveningsche
concertenseizoen weer veel. Als nieuwe
werken zullen composities van Honneger.
Messiaen, Roussel, Strawinsky, Martinu,
Fauré en Debussy worden uitgevoerd, ter
wijl Eric Leinsdorf uit Cleveland enkele
nieuwe Amerik. scheppingen zal introdu-
ceeren. In Juni en Juli zal het Rott. Philh.
Orkest 12 concerten overnemen. Daarnaast
zullen als bijzondere attracties optreden de
A'damsche opera, Het A'damsche ballet,
Chaja Goldstein, Cilli Wang, Indradev, Ge
orgette Hagedoorn en Tooneelgezelschap-
pen, terwijl er ook nog een jazzconcours
op het programma staat. Tenslotte zal de
Scheveningsche Koerier tweemaal per week
verschijnen. Het behoeft (Jus geen betoog,
dat hier een „elck wat wils"-programma is
samengesteld, dat weer veel kunstliefheb
bers dezen zomer naar Scheveningen zal
trekken om in onze eerste Ned. badplaats
te doen genieten van „K(onzert) U(nd
R(ulie)".
structuur die aan de onbezette deélen van
Java en Madoera zal worden toegekend en
de Indonesische federatie in den traint van
Viet Nam. West-lndië en met name Cu
rasao zal zich als deel van den eenheids
staat Nederland ontwikkelen, zij het een zeer
sterk gedecentraliseerde eenheidsstaat, waar
bij Curasao volledige autonomie voor in
terne aangelegenheden zal hebben, eigen
grondwetten voor elk der vier gebiedsdeelen
en een overkappende koninkrijksgrondwet
(dus wel te onderscheiden van de huidige
Rijksgrondwet). Wat Curasao betreft schenkt
deze door dr da Costa Gomez ont
worpen grondwet autonomie aan alle zes
eilanden, zelfs in die mate, dat als een der
eilanden armlastig zou worden, het uit de
gemeenschappelijke kas geholpen moet wor
den zonder te groote controle. Dit gaat dus
verder dan die gemeenten in Europeesch Ne
derland. Een ander typeerend feit, ontleend
aan de Noordamerikaansche constitutie, is
dat het Hof van Appèl en Cassatie te Cu
rasao uiteindelijk de interpretatie van de
Curasaosche grondwet vaststelt. Dit is dus
een sterke afwijking van het Nederlandsche
stelsel. Overigens werden in de Curasaosche
ontwerp-grondwet clausules opgenomen
waardoor het verband met Europeesch Ne
derland blijft bewaard: strikte samenwerking
met Europeesch Nederland binnen het ko-
ninfcrijksverband, maar baas in eigen huis.
De door de Kroon te benoemen Gouverneur
zou in enkele omschreven gevallen alleen
zijn vetorecht behouden, maar verder als de
High Commissioner in Britsche dominions
een representatieve figuur worden. Uitvoer
der wordt het door het volk bij algemeen
kiesrecht gekozen Hoofd van het Algemeen
Bestuur, bijgestaan door verantwoordelijke
departementshoofden. De Alge meen e Volks
vertegenwoordiging van 15 personen (5 voor
Aruba, 5 voor Curasao, 2 voor Bonaire en
één voor elk der Bovenwindend behartigt
de zaïken van het geheele gebiedsdeel en
wordt door dr da Costa" Gomez gezien als
niet-politiék lichaam, dat door getrapte ver
kiezing gekozen wordt door de eilandelijke
volksvertegenwoordigingen, die elk door ai-
gemeen kiesrecht tot stand komien en prac-
tisch vólkomen zeggingschap op het eigen
eiland hebben.
NEDERLANDSCHE ROMAN-PRIJSVRAAG.
Door den uitgever J. Philip Kruseman te
's-Gravenhage wordt een Ned. romanprijs
vraag uitgeschreven, met het doel in het bui
tenland belangstelling voor de Ned. littera
tuur te wekken. Als hoofdprijs wordt een be
drag van minstens f 10.000 beschikbaar ge
steld. De jury bestaat uit Kitty H. R. de Jos-
selin de Jong, Antoon Coolen, prof. Anton
van Duinkerken, Victor E. V. Vriesland en
prof. dr Jan Walch.
De hoofdindruk, welke men krijgt bij dó
lezing van de Memorie van Antwoord over
1de vermogensaamwasbelasting, is wel deze,
dat de minister, ondanks de aangebrachte
wijzigingen, op de voornaamste punten zijn
meening heeft gehandhaafd.
De gulden -is-gulden -theoriewelker toe
passing de oorzaak is van het scheppen van
enorme schijnwinsten, welke straks grooten-
daels wegbeïast zullen worden, wil de minis
ter niet prijsgeven, ondanks de bezwaren,
die hieraan verbonden zijn voor het bedrijfs
leven en de onbillijkheden, welke dienten
gevolge onvermijdelijk ontstaan. In de Me
morie van Antwoord wordt in dit verband
opgemerkt, dat tengevolge van de goederen-
sdhaarschte de liquide middelen voor aan
vullingen thans niet gebruikt kunnen wor
den, en wanneer zulks t.z.t. mogelijk wordt,
dienen de aankoopen uit binnenlandsche be
sparingen of uit oredietverleening door het
buitenland te worden gefinancierd.
Het komt ons voor, dat doorvoering van
dit standpunt neerkomt op 'het wegzuigen
van een deel van het bedrijfskapitaal met
als logisch gevolg een rem op de expansie
van het bedrijfsleven.
Onbillijke werking van de gulden-is-gul
den-theorie zien wij ook in het feit, dat de
bepaling van den vermogensaanwas een
„moment-opname" wordt, waarbij de op ze
ker oogenblik bestaande aanwas in guldens
wordt belast. De lagere guldenkoers zal zich
echter geleidelijk in de waardeering van alle
vermogensbestanddeelen demonstreeren, en
nu treft het 'bijv., dat effecten, die ter beurze
genoteerd worden, snel op de daling der
koopkracht van de munteenheid reageeren,
terwijl bijv. onroerende goederen door de
tot dusver ongewijzigde huurprijzen en de
hoogere exploitatiekosten eerst te zijner tijd
de gevolgen daarvan zullen weerspiegelen.
Voor den witten aanwas is de progressie
ingevoerd, waarbij het opmerkelijk is, dat
aanwas boven die f 100.000 met 70 pet. wordt
belast, welk percentage de 90 pet. van den
onoirbaren aanwas vrij dicht nadert. Voor
lichamen blijft de onoirbare aanwas op 50
pet. belast.
De minister wil de term „op onoirbare
wijze verkregen aanwas" veranderen in „op
onoirbare en ongerechtvaardigde wijze ver
kregen aanwas". Tot een nadere definitie
van het begrip „onoirbaar" laat de minister
zich niet verleiden, en dit wordt aan de
scheidsgerechten overgelaten.
Criterium blijft, dat het onderscheid in het
tarief zijn grond vindt in gevoelens van ge-
kernkt rechtsbewustzijn, maar de erva
ring zal moeten leeren wat wel en wat niet
door den beugel kan. Het is duidelijk, dat
het begrip „onoirbaar ien ongerechtvaardigd"
op deze wijze erg elastisch kan worden.
Zooals te verwachten was, is de tweede
peildatum op 31 Dec. bepaald. Ook voor
effecten geldt deze datum, maar de waar
deering van de stukken en daarop komt
het aan zal later geregeld worden; thans
niet meer door den minister, doch bij de
wet.
Besparingen uit inkomen tijdens de oor
logsjaren blijven tot een maximum van
f 10.000 vrij, voor zoover zij uit normalen
arbeid zijn verkregen. Wij betreuren het, dat
besparingen uit vermogensvruohten buiten
deze vrijstelling blijven.
Interessant is de toezegging van den mi-
nister, dat overwogen zal worden het toe
staan van een zekeren aftrek voor inwo
nende kindieren, die in het bedrijf van een
ouder hébben gewerkt, zonder daarvoor loon
te hébben ontvangen. Mocht het hiertoe ko
men, dan beteekent zulks, vooral voor ze
kere gezinnen ten plattelande, ongetwijfeld
een billijke verbetering.
Het spijt ons te moeten constateeren, dat
de groote categorie effectenbezitters zulke
geringe concessie van den minister heeft
ontvangen wel wordt de aftrek van de
waarde der fondsen per 1 Mei 1940 wegens
gedrukt koerspeil van 5 tot 10 pet. verhoogd,
maar aan den anderen kant heeft de minis
ter den 10 pet. afslag op de eindkoersen van
aandeel en en winstbewijzen teruggenomen.
Een „plafond" voor den aanwas, gelijk bij
onroerende goederen, wordt voor effecten
niet vastgesteld. Terwijl roerend goed als
meubelen, schilderijen, antiquiteiten, goud
en edelgesteenten, mits tijdens den oorlog
niet van eigenaar veranderd, geheel onbe
last blijven, moet de effectenbezitter „bloe
den". Hij dankt dit aan het feit, dat zijn be
zit aan de beurs gewaardeerd wordt, in te
genstelling met bovengenoemde waarden en
hypothecaire en andere schuldvorderingen.
Hier wringt iets dat, wordt het ontwerp
onveranderd tot wet verheven, aanleiding
zal geven tot gerechtvaardigde grieven.
In dit verband wijzen wij op het feit, dat
de 10 pet aftrek op de koersen per Mei 1940
naar duidelijk aan dc hand der koersen be
wezen is, veel te laag blijft, de beurs was op
1 Mei 1940 diep onder oen indruk van den
uitgebroken oorlog, hetgeen een groote
koersdaling voor binnen- en buitenlandsche
fondsen tengevolge had.
Veel juister ware hef geweest, den waar-
deeringsdatum voor effecten op 1 Mei 1939 te
bepalen, en de minister heeft ons in zijn Me
morie van Antwoord van de juistheid van
zijn standpunt niet kunnen overtuigen.
Tenslotte vestigen wij nog de aandacht op
de volgende zinsnede uit de Memorie van
Antwoord: De minister erkent tenvolle het
zeer groote belang van een volledige sanee
ring van het overheidsbudget. Hij wil ge
tuigenis afleggen van zijn voortdurend stre
ven om niet strikt verantwoorde uitgaven
te voorkomen.
Men weet, dat wij herhaaldelijk opgemerkt
hebben, dat van dezen bezuinigingswil zoo
weinig is te bespeuren, gezien de buiten
alle proporties gezwollen staatsuitgaven. De
bankiers en de andere financieele specialis
ten hebben in hun open brief aan de Re
geering hetzelfde standpunt ingenomen,
o.m. opmerkende, dat. „het noodzakelijk is,
dat ingrijpende maatregelen op het gebied
van het geheele overheidsbeleid worden ge
nomen, daar anders de resultaten der geld-
saneering en der heffingen grootendeels ver
loren zullen gaan".
SJAHRIR HEEFT SOEKARNO NIET
ONTMOET
Uit Soerakarta te Batavia teruggekeerd,
verklaarde Sjahrir, dat hij gedurende zijn
reis naar Midden-Java Soekarno niet had
ontmoet.
Sjahrir heeft nog medegedeeld, dat hij be
reid is te allen tijde de onderhandelingen met
dr Van Mook te hervatten.
