Een vernietigend vonnis over Jhr de Oeer
Waarom er nog een nieuw Kabinet kwam
Fiere houding van Koningin Wilhelmina
Hitiers betrekking met Eva Braun al oud
NIEUWE LETOSCHE COURANT
2
MAANDAG 6 MEI 1MB
Vertrouwen van Koningin en
Regeering beschaamd
De nota van prof.-. Gerbrandy, over het
regeeringsblad in Londen uitgeoefend, houdt
zich uitvoerig bezig met de houding, die de
ex-premier de Geer in Londen en later, bij zijn
terugkeer naar Nederland in Lissabon, heeft
aangenomen.
Prof. Gerbrandy schrijft, dat reeds in de
dagen van strijd van 10 'tot 14 Mei 1940, de
heer de Geer een groote gehechtheid aan huis
aan den dag legde. Terwijl alle ministers over
nachten ter plaatse aan het Bezuidenhout
waar het kabinet vergaderde, ging de heer de
Geer geregeld naar huis en zelfs, toen de toe
stand uiterst critiek was, bleek hij niet bereid
den nacht buitenshuis door te brengen.
Dat de regeering HM. de Koningin advi
seerde naar Engeland te gaan is geenszins te
danken aan het krachtig optreden van den
heer de Geer. Het communiqué, na het ver
trek van Koningin en regeering uitgegeven, dat
vooral nadruk legde op het doorvechten van
Nederland, had niet de instemming van den
toenmaligen premier.
In Londen verloor de heer de Geer meer en
meer aan vertrouwen. Het niet kunnen instem
men met het bovengenoemde communiqué, de
eerste radiorede van den premier, die hij zon
der haar iemand te laten lezen, uitsprak en
die, daar zij in de richting van een compromis
ging, een allermiserabelsten indruk maakte en
zijn critiek op het besluit de saldi van Ne
derlanders in het buitenland te blokkeeren,
maakten de positie van den heer de Geer
langzamerhand onhoudbaar.
Driemaal kwam hij in de vergadering van
den Ministerraad met een of anderen opzet
gericht op het'vinden van contact met den
vijand. Als voorbeeld wordt afgedrukt een
eigenhandig door hem geschreven en getee-
kend voorstel, dat is bewaard gebleven. Het
luidt als volgt:
Naar aanleiding van het beroep, door den
Führer van het Duitsche rijk in zijn Rijks
dagrede van 19 Juli jX gedaan op redelijk
Jhr DE GEER
en gezond verstand ter beëindiging var
den oorlog, verzoekt de Nederlandsche re
geering te mogen vernemen, op welker
grondslag (met name wat de positie van
Nederland betreft) de Führer zich voor
stelt, dat op dit oogenblik vruchtbare be
sprekingen ter bevordering van den vrede
zouden kunnen worden geopend.
(w.g.) de Geer'
In zijn eerste onderhoud met mr. Churchil
had hij al gesuggereerd een soort vrede var
Amiens. De reactie laat zich denken.
De ongerustheid van HM. de Koningin
steeg. Tegen het einde van Augustus 1940
vroeg de heer cle Geer ontslag, zonder dat dez<
aanvraag betiteld kon worden als „vrijwillig"
In de daarop gevolgde kabinetsformatie doox
Prof Gerbrandy, is de heer de Geer opzette
lijk niet gevraagd, hoewel hij onomwonden te
kennen saf, dat hij gaarne minister van Finan
ciën wilde blijven. Na zijn aftreden leefde de
heer de Geer vrij teruggetrokken in Boxmoor
buiten Londen tot aan zijn vertrek naar Lis
sabon.
De heer Gerbrandy beschrijft dan, hoe. op
grond van de vèrdiensten en bekwaamheden
van den heer de Geer. gezocht werd naar ee"
vorm. zijn activiteit dienstbaar te maken aan
het vaderland. Dit was te meer gewenscht
zoo schrijft de heer Gerbrandy. omdat de heer
dfe Geer neiging vertoonde, naar Zwitserland
te willen reizen, waartegen de ministerraad
ernstig bezwaar had. Men vond tenslotte de
oplossing, door den heer de Geer te belasten
met een financieel onderzoek in Nederlandsch-
Indië. De heer de Geer aarzelde aanvankelijk
voorbereidingen voor zijn reis te treffen, doch
het feit, dat twee kinderen van herruin Ihdië
woonden, deed hem tenslotte besluiten te gaan
In Lissabon ontving hij van den Minister
van Koloniën zijn opdracht.
Al spoedig kwamen berichten uit Lissabon
die twijfel deden rijzen of de heeF de Geer
zijn woord zou houden Met het oog hierop heb
ik. ongerust gewórden, reeds vrij spoedig een
ontwerpradioredevoering gereed gemaakt
welke zou kunnen dienen, indien de heer de
Geer zijn woord zou breken, afzwenken naar
Zwitserland of erger nog naar Nederland en
aldus zijn vroeaere ambtgenoten in den steek
zou laten, eerlijk gezegd bedriegen, aldus Prof
Gerbrandy.
In Februarit 1941 kwam plotseling de Boston
zender in Amerika met het voor de regeering
in Londen afschuwelijke nieuws, dat de heei
de Geer, oud-minister-president, naar Neder
land was teruggekeerd. Gewaarschuwd door
den heer Pelt, leider van den regeeringsvoor-
lichtingsdienst, heb ik terstond mijn November
ontwerp-radiorede met dezen besproken en
na overleg met enkele terstond bereikbare
ambtgenooten den heer Pelt gemachtigd dit
ontwerp, voor zoover noodig gewijzigd, voor
de microfoon als regeeringsverklaring te doen
uitgaan. Daar zuks nog precies op tijd kon ge
schieden, hield de Nederlandsche regeering de
positie zeer behoorlijk in de hand en was het
nadeel tegenover het buitenland tot een mini
mum gereduceerd. Het Nederlandsche volk
heeft voorts een zeer gezonde reactie ge
toond door de daad van den heer de Geer als
desertie, zoo niet erger, te brandmerken.
De derde episode, die met den heer de Geer
verband houdt, is de publicatie van zijn bro
chure „De synthese in den oorlog", welke aan
H.M. de Koningin vooraf werd toegezonden
met de mededeeling, dat hij deze brochure
slechts zou publiceeren. indien H.M. de Konin
gin geen bezwaar maakte. Het spreekt vanzelf,
dat den heer de Geer geen antwoord werd ge
geven. Dit ware bovendien niet uitvoerbaar
geweest daar de publicatie spoedig na toezen
ding van den tekst volgde Ik heb ernstig
overwogen, of het gewenscht was op deze
brochureschrijver^ van den heer de Geer te
reageeren. Mijn persoonlijke meening was, dat
het raadzaam was zulks te doen. Ik had daar
toe een ontwerp-radiorede gereed gemaakt.
Na gehouden bespreking heb ik op grond
van de in het overleg naar voren gebrachte
overweging, dat te veel aandacht schenken aan
den heer de Geer een schaduwzijde had, van
de uitzending afgezien.
HELLFRICH WILDE DE JAPANNERS
AANVALLEN.
Vóór den Japanschen aanval op Pearl
Harbour, aldus prof. Gerbrandy, was er de
Nederlandsche regeering alles aan gelegen,
den Japanners geen politiek wapen in han
den te geven, dat de schuld voor het ont
ketenen van den oorlog in den Pacific op
Nederland of Nederlandsch-Indië zou kun
nen werpen.
Dit moet vermeld worden, omdat in de
laatste dagen vóór het uitbreken van den
oorlog in den Pacific onze commandant
zeemacht Nederlandsch-Indië, Admiraal
Belfrich, aldaar oris dringend één en ander
maal verzocht tot den aanval te mogen
overgaan met Nederlandsche onderzee
booten tegen de Japansche invasievloot
voor het te laat was. Zij waren overtuigd,
dat, militair gesproken, de wensch van
admiraal Helfrich niet ongerechtvaardigd
was, maar Nederland kon" de verantwoor
delijkheid voor dit doen uitbreken van den
strijd, gezien haar positie, niet dragen.
Zondag 7 December 1941 viel de beslis
sing na den Japanschen aanval op Pearl
Harbour.
In den gevel van het Weeshuis aan de Hooglandsche Kerkgracht werd Zaterdag een
gedenksteen onthuld, bij welke plechtigheid ook prof. mr S. R.
Cleveringa het woord voerde.
Terwijl de oorlog op z'n
eind liep
Over de kabinetsformatie in het begin van
1945 schrijft de heer Gerbrandy, dat recon
structie van het kabinet noodig was, door
ziekte, afwezigheid en genomen ontslag (de
heeren Burger, ALbarda en van den Tem
pel). Te Veel posten \yaren onbezet en de
toestand was uiterst bedenkelijk. Over toet
ontslag van den heer Burger geeft de heer
Gerbrandy de reeds bekende verklaring van
de zonder overleg gehouden radiorede, die
het beleid van 4 jaren van het kabinet door
kruiste. De heeren Albarda' en van den Tem
pel waren het niet eens met de door den
premier in dezen gevolgde gedragslijn.
De opdracht, die H. M. de Koningin den
heer Gerbrandy gaf, luidde:
„Vorm een in wezen nieuw kabinet door
opname van door U, uit hiet Zuiden van
Nederland te kiezen frissche figuren, houd
door het handhaven van de figuren, die het
beleid tegenover het buitenland dragen, de
gedachte van een reconstructie levend, zorg
dat het nieuwe kabinet een echt team vormt".
Men kan volhouden, dat het advies, door
mij steeds gegeven, nl. dat een reconstructie
de ware oplossing ware, toch niet veel ver
schilde van de uiteindelijke opdracht, het
feit. dat een ontslagaanvrage van het ge-
Tijdens de moeilijke periode
in Londen
Het is een heel bijzondere tijd geweest
voor het Londensche kabinet, zoo schrijft
prof. Gebrandy aan ^het slot van zijn rap
port. Dit memorandum spreekt niet over het
aandeel, dat H. M. de Koningin in dezen ar
beid heeft gehad. De Koningin is onschend
baar. Maar h»et zij toch even gereleveerd,
hoe de krachtsinspanning der Regeering haar
uitdrukking heeft gevonden in Koninklijke
daden: Haar vluchten over den Atlantischen
Oceaan, Haar redevoering voor het Ameri-
kaansche Congres en Haar samenspreking
met President Roosevelt. De persoonlijke
radioredevoeringen der Koningin, die zoo
vele lichtpunten hebben gevormd voor de
bevolking onder de bezetting, werden door
Hare Majesteit voorbereid onder een nauw
gezette kennisneming, tot zelfs van de
kleinste bijzonderheden, uit de rapporten,
welke vertelden van wat er leefde onder het
Nederlandsche volk en van waf de naakte
waarheid was over die wereld van terreur,
welke in Nederland heerschte. De wijze van
aanwezigheid der Koningin in Engeland, de
fierheid, waarmede zij het standpunt van
elke afwijzing van eenig akkoord met den
overweldiger demonstreerde, zijn een asset
/oor de positie van het Koninkrijk geweest,
tie niet in woorden is weer te geven en hebben
een diepen indruk in groot-Brittannië en de
wereld achtergelaten. Prinses Juliana heeft
meerdere malen tot Nederland, tot de Rijks
genoot en en tot de Britsche en Amerikaan-
sche volken over de radio gesproken. Ik
mag niet nalaten tevens te herinneren, dat
Z.K.H. Prins Bernhard zich steeds beschik
baar heeft gesteld en met medewerking van
het geallieerd hoofdkwartier sinds Augustus
1944 het bevel heeft gevoerd over de Bin-
nenlandsche Strijdkrachten en deze taak,
naar ik van die zijde mocht vernemen, op
zeer gewaardeerde wijze heeft vervuld.
HANDELSSCHEEPVAART EN MARINE.
Prof. Gerbrandy deelt in zijn verslag
mee, d^t in Mei 1945 de hoéft onzer handels
vloot in geallieerden dienst was onderge
gaan. Om de Nederlandsche behoeften aan
goederenvervoer voor wederopbouw en her
stel tot gelding te brengen, trad de regeering
toe JoX de internationale scheepvaartpool
Dat de Koninklijke Marine zoo goed
samenwerkte met de Britsche is vooral aan
het beleid van luit.-admiraal Furstner te
danken.
Een zaak heeft de oorlog met ontstellende
duidelijkheid geleerd: een kortwieken van
dit wapen, gelijk helaas voor 1940 geschied
was, zal voor de toekomst niet slechts een
ramp maar een misdaad zijn.
heele kabinet was voorafgegaan en de
nuance, die in de vernieuwingsgedachte lag,
maakten het verschil practisoh beduidend.
Ik heb ffcet een bezwaard hart deze op
dracht, welke naar luid van door mij ge
voerde voorbesprekingen tot een in het
Noorden des lands onbegrepen kabinetsfor
matie zou leiden, aanvaard, omdat ik mij, na
raadpleging van ambtgenooten, niet verant
woord achtte als kapitein het schip, ondanks
hiet nieuwe van de bemanning, in den steek
te laten, aldus de schrijver.
De samenwerking in dit kabinet was voor
treffelijk. Dat de samenstelling in twee
phasen geschiedde, kwam, omdat de heer
Gerbrandy besprekingen moest voeren met
generaal Eisenhower en men het .niet wen-
schelijk vond, dat hij als demissionair mi
nister-president in diens hoofdkwartier zou
verschijnen.
De heer Gerbrandy verklaart met nadruk,
dat er ondanks tegenstellingen en verschil
van meening in Londen steeds een groede
en hartelijke saimenwerking was.
HET HERSTEL VAN HET GEZANT
SCHAP BIJ HET VATIC AAN.
De overwegingen, welke de Nederland
sche regeering in Londen er toe brachten
het herstel van het gezantschap bij den
Paus te bevorderen, ondanks de vroegere
afwijzende houding van het parlement, zijn
in het kort de volgende:
Het Vaticaan was een waarnemingspost
van gnoot belang op diplomatiek gebied;
Versctoeidenen onzer bon dgenooten on
derhielden normale betrekkingen met het
Vaticaan; gelijkheid van politiek in dezen
zin was gewenscht;
De versterking van de diplomatieke re
laties tusschen het Vaticaan en Japan in
1942 maakten het te meer gewenscht, dat
de daarvoor in aanmerking komende geal
lieerden, die tegen Japan levensbelangen
hadden te verdedigen, in de representatie
op het Vaticaan niet ontbraken.
De houding van de R-K geestelijkheid en
van het R-K volksdeel in Nederland, voor
wie destijds het verwerpen van de voor
het gezantschap op de begrooting aange
vraagde gelden toch een teleurstelling had
beteekend, verdiende in de behandeling
van deze zaak ernstige overweging
Van Pro testa n tsche zijde in Nederland
wist men, dat het herstel meer toegejuicht
dan becritiseerö zou worden.
Even buiten Neurenberg is 15.000 ton
Duitsche munitie in de lucht gevlogen.
Een
meisje van 16 en
man van 39
Een correspondent van de NkC. heefteen
kort bezoek aan Garmisch-Partenkirchen ge
bracht, om de zuster van Eva Braun, Hitiers
vrouw, op te sporen. Dit is mij vrij snel, met
behulp van een Duitschen politie-agent ge
lukt, zoo schrijft hij aan zijn blad. De man
had er echter geen notie van, dat de mevrouw,
die ik bezocht, de schoonzuster van zijn vroe-
geren Führer was, m.a.w. algemeene bekend
heid scheen zij in Garmisch niet te genieten.
DE LUCHTREIS F4/V DE
PE(ÏA
SUS
Door G TH ROTMAb
30. Maar opeens klonk buiten een vrese
lijk lawaai en op 't zelfde ogenblik kwamen
de leeuwen binnenstormenAch, ach. nooit
van z'n leven had koning Lippielappi zó ge
lopen! Hij rende de woestijn in, gevolgd
door meneer Untermeier en z'n leeuwen. Hij
schreeuwde, ja, brulde letterlijk van angst,
tot eindelijk een der leeuwen hem te pak
ken kreeg. Sidderend viel de arme man op
zijn knieën...»
Intussen had meneer Van Emmen Pieter
gevonden. De arme jongen lag In een hoek.
aan een dikke ketting, die met hangsloten
vastgemaakt was. Gelukkig hing de sleutel
vlak bij aan de wand en nu was de stakker
gauw bevrijd. Hij was totaal uitgeput van
de doorgestane angst en kon bijna geen
woord uitbrengen.
Gfertrud Braun is de weduwe van luitenant-
generaal van de Waffen-SS Fegelein. Het ia
misschien bekend, dat deze de verbindings
officier van Himmler bij Hitler was Eenige
dagen voor de capitulatie van Berlijn is Fege
lein er op betrapt, dat hij in burgerkleeding
uit de rijkskanselarij trachtte te ontkomen.
Hitier heeft toen niet geaarzeld ook zijn zwa
ger in spe onmiddellijk ter dood te laten bren
gen. Fr au Fegelein. wie, wat belangrijke kwes
ties aangaat, door den Amerikaanschen gehei
men dienst een spreekverbod is opgelegd, ver
telde mij, dat Hitier en Eva Braun elkaar ze
ventien jaar hebben gekend. Aangezien Eva
Braun 33 jaar was toen zij met Hitier zelf
moord pleegde, beteekent zulks, dat zij als
16-jarig meisje in contact kwam met den 39-
jarigen Hitier. Dat was dus in 1928, vijf jaar
voordat Hitier rijkskanselier werd Zij was
toen assistente bij den partijfotograaf Hoff
mann. Uiteraard was ik belangstellend of er
een nakomelingschap bestond Mrj werd met
nadruk verzekerd, dat Eva Braun geen kinde
ren had. De kinderen, waarmee zij op een foto
staat afgebeeld de foto in kwestie is o m.
in de Engelsche pers gejoubliceerd zijn de
kinderen van haar boezemvriendin, mevr.
Schneider.
Hitler en Eva Braun zijn tijdens den oorlog
veel samen geweest. Mevr Fegelein meende,
dat haar zuster meer dan eens had voorgesteld
tot een huwelijk over te gaan. doch Hitiers
antwoord was steeds, dat hij geen tijd had om
getrouwd te zijn. Haar zijn de gevonden hu-
welijksacten voorgelegd en daar mevr. Fege
lein de handteekening van haar zuster als echt
heeft erkend, kan wel worden aangenomen dat
Hitier op het laatste oogenblik toch is ge
zwicht. Eva Braun. die, ^zooaïs mij werd ver
teld. door Hitler in dit opzicht volkomen vrij
was gelaten is op 4 Maart 1945 uit eigen be
weging van München naar Berlijn vertrokken.
Hitier vértoefde daar sedert 18 Januari van
hetzelfde jaar. omdat hij, persoonlijk het win
teroffensief in de Ardennen heeft geleid.
Van een foto, die in de kamer stond, bleek
mij, dat Eva Braun een mooie vrouw is ge
weest en er in werkelijkheid heel wat voor-
deeliger heeft uitgezien dan het beeld, dat men
zich van haar moest vormen op grond van de
talrijke niet zeer gelukkige perscliehé'a.
