Het gerestaureerde orgel in de Pieterskerk NIEUWE LEIDSCHE COURANT WOENSDAG 17 APRIL 1946 Instrument, waarop Leiden trotsch kan zijn Het orgel in de Pieterskerk, dat hedenavond voor het eerst na de restauratie weer in het openbaar wordt bespeeld, behoort tot de oudste Nederlandsche orgels. Het werd van 16391643 gebouwd door Germ er Galtusz met hulp van Hagerbeer en telde oorspron kelijk 35 sprekende stemmen, die verdeeld waren over drie manualen en pedaal. Het instrument had een helder, doorzichtig tim bre en er waren verschillende oude vul- stemmen als Nasard, Sesquialtera en Ter- tiaan op gedisponeerd, die er zich uitste kend toe leen en om een melodie te laten „uitkomen". In de 17de eeuw werd het pedaal niet in de eerste plaats als basklavier, doch veeleer als soloklavier beschouwd; het diende voornamelijk om er een kóraalmelo- die op voor te dragen, die dan op de manu alen werd omspeeld Dit verklaart waarom men op het pedaal geen enkele labiaalstem 16 aantrof. Helaas zijn de meeste van onze oude orgels in den loop der jaren niet intact gebleven. Met de tijden veranderen ook de opvattin gen over orgelspel en orgelbouw en het behoeft dus geen verwondering te wekken, dat bij een restauratie de dispositie in over eenstemming gebracht wordt met het gel dende klankideaal. Gelukkig heeft het Pie terskerkorgel bij restauraties lang niet zoo veel te lijden gehad als b.v. het orgel in de Groote Kerk te Zwolle, maar toch werden verschillende karakteristieke vulstemmen als Sesquialtera en Nasard verwijderd. Reeds lang werd de behoefte gevoeld het orgel weer met deze oude vulstemmen te verrijken. Bovendien verkeerde het instru ment in een dusdanigen toestand, dat een restauratie dringend noodzakelijk was. En het is van niet te onderschatten beteekenis. dat de voor een "restauratie noodzakelijke gelden beschikbaar werden gesteld en het orgel in de Pieterskerk thans mooier klinkt dan ooit tevoren. Dezer dagen hebben wij gelegenheid ge had het orgel te bezichtigen en te bespelen en het verheugt ons te mogen constateeren, dat de orgelbouwer van Leeuwen de herstel- werkzaamhecfen met eminent vakmanschap en groot enthousiasme heeft verricht. Deze herstelwerkzaamheden waren zeer omvangrijk. De oude windladen moesten gedemonteerd en vernieuwd worden, ver schillende registers werden op nevenladen geplaatst, teneinde het geluid stabieler te maken: de windladen van het eerste en derde manuaal werden in tweeën gedeeld en van afzonderlijke windkasten voorzien. Het windwerk werd verbeterd door bijplaat sing van regulateurs voor iedere windlade. Bij bezichtiging van het binnenwerk krijgt men den indruk van een nieuw gebouwd instrument, zoozeer is aan elk onderdeel aandacht besteed. De mechaniek is eveneens vernieuwd en de hinderlijke bijgeluiden onder het spelen zijn thans geheel verdwenen. Vroeger waren verschillende registerknoppen onder het spelen niet te bereiken. Om de Cornet van het rugpositief in of uit te schakelen moest de organist zich een halven slag op de orgel- bank omdraaien. Thans zijn alle registers binnen het bereik van den organist ge komen. Vóór de restauratie ontbraken op het posa- tief en het bovenwerk Cis en Dis en c3-f3; deze pijpen zijn thans bijgebouwd. Van zeer groote beteekenis is, dat het orgel, dat een hal ven toon te laag stond, thans op toon gebracht is; op concerten met solistische medewerking behoeft de organist de bege leidingen thans dus niet meer te trans- poneeren. Al deze herstelwerkzaamheden, hoe nood zakelijk ook, hebben echter geen beslissen- den invloed op de kwaliteit van het geluid. Aan et geluid is intusschen ook bijzondere aandacht besteed. De meeste pijpen waren in den loop der jaren verknopid; deze zijn thans stuk voor stuk onder handen genomen. Bovendien werden alle registers opnieuw ge ïnterneerd, hetgeen een groote verbetering van den klank heeft teweeggebracht: vooral de tongwerken hebben bij deze herintonatie veel gewonnen. En tenslotte werden enkele stemmen, die bij vroegere restauraties wa ren verwijderd, opnieuw geplaatst en werd de dispositie uitgebreid met nieuwe stem men. Het orgel, dat voor de restauratie 39, thans 43 sprekende stemmen telt, biedt nu vele mogelijkheden. Er is een rijke verscheiden heid van combinaties voor het solospel en het volle werk, dat vroeger wel erg ijl aan deed, is thans kernachtig en stoer. Het zou nog imposanter geworden zijn, wanneer de dispositie met enkele tongwerken verrijkt had kunnen worden. Maar deze wensch kon niet in vervulling gaan, omdat tongwerken in ons land niet gebouwd worden en het nog niet mogelijk is deze stemmen uit het buitenland te betrekken! Intusschen heeft de Ned. Hervormde Kerk te Leiden thans een orgel, waarop het met reden trotsch mag zijn. Wij vtenschen zoo wel het kerkbestuur en de gemeenteleden WIJDINGSAVOND HOOGLANDSCHE KERK Het kerkkoor en het Jongenskoor van „Ex Animo" zullen morgen aan den voor avond van den Goeden Vrijdag hun mede-< werking verleen en aan den Wijdingsdienst in de Hooglandsche kerk, waar ds D. J. Vossers het woord zal voeren. De begelei dende muziek wordt verzorgd door een strijk ensemble o.l.v. Annie de Haan. Uitge voerd worden koren uit de Mattheus Pas sion van Joh. S. Bach. De dienst zal aan vangen om 8 uur-. Het kerkkoor „Ex Animo" heeft van de N.C.R.V. een uitnoodiging ontvangen Paasch- liederen voor de radio te zingen. De Uit zending zal plaats vinden op den Tweeden Paaschdag van 17.1017.30 en van 1818.15 uur over Hilversum II. Concert Marekerk. jjenri Welbooren (bas-bariton) en Piet Ui terlinden (orgel) gaven gisteravond in de Marekerk een concert, dat geheel in het teeken stond van Passie en Paschen. Een vrij talrijk publiek heeft dezen wijdingsavond bijgewoond en met stille aandacht geluisterd naar het met zorg samengestelde programma. Het bevatte een tiental liederen, waarvan de keus meer gerechtvaardigd leek door het bizondere karakter van dezen avond dan dooi de innerlijke kunstwaarde. Henri Welboren heeft ze voorgedragen met eenvoud, soberheid en stijlbegrip. Hij be schikt over prachtige stemmiddelen, waar van de schoonheid wel zeer in het licht trad bij de laatste liederen van Löwe en Grander, dde met veel expressie gezongen werden. We kennen Piet Uiterlinden als een uit stekend organist, maar we hooren hem liever op zijn eigen orgel en in een ander pro gramma. De Pièce hérodque van César Franck komt op dit orgel niet tot zijn recht. De Koraalbewerkingen van Flor Peeters, Max Reger en Brahms hebben ongetwijfeld ver diensten en zijn dikwijls interessant uit har monisch oogpunt, maar ze blijven toch bene den de geniale koraalbewerkingen van Bach. Intusschen konden we genieten van de sobere en stijlvolle vertolking, die Uiterlinden van deze werken gaf, een vertolking, die uit muntte door eenvoud en die alle uiterliike effect vermeed. AD. INT. als den organist Leo Mens en den orgel bouwer G. van Leeuwen van harte geluk met deze restauratie. Tot slot nog de dispositie van het orgel. Hoofdwerk Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Roerfluit 4', Nasard 2 2/3', Super octaaf 2', Woudfluit 2', Quint 1 1/3', Cornet 5 sterk, Mixtuur 5 sterk, Scherp 5 sterk, Trompet 8'. Ho ofdwerk Praestant 16', Octaaf 8', Roerfluit 8', Baarpijp 8', Octaaf 4', Gedekte fluit 4', Octaaf 2', Mixtuur 3-4 sterk, Dul- ciaan 16', Trompet 8'. Bovenwerk Praestant 8', Wijd Gedekt 8', Quintadena 8', Viola di gamba 8', Octaaf 4', Nachthoorn 4', Gemshoorn 2', Flageolet 1', Sesquialtera 2 sterk, Cymbel 4 sterk, Schal mei 8', Vox humana 8'. Pedaal Praestant 32', Praestant 16', Sub bas 16', Octaafbas 8', Bourdon 8', Octaaf 4' Ruischpijp 4 sterk, Bazuin 16', Trombone 8'. Verder de gebruikelijke koppelingen. HENNIE SCHOUTEN. DE STADSAUTOBUSRINGLIJN GAAT WEER RIJDEN. Naar wij van de zijde van de directie van de N.V. „Ektax" vernemen, kan zij dank zij de bemoeiingen van het gemeentebestuur met ingang van 1 Mei a.s. de stadsautobus- ringlijn weer hervatten. Dienstregeling en tarieven zullen per advertentie nader wor den bekend gemaakt. BUSDIENST ALPHEN—LEIDEN In afwijking van het eerder gepubliceerde zullen de NB.-busdiensten Alphen a/d Rijn —Leiden op Tweeden Paaschdag niet geheel als op werkdagen worden uitgevoerd. Men raadplege daarom de dienstregelingen op de stations. DISTRIBUTIEVARIA. Morgen zijn zij, wier naam begint met de letter B. t/m Boender aan de beurt voor het afhalen van levensmiddelen- en brand- stoffenkaarten. Het kantoor in „De Burcht" is geopend van 8.4012 en van 14.10—16 uur. Schoenenbonnen afhalen voor de let ters S. vanaf Setten tot einde en T t/m Tims. Het prachtige orgel in de in gebruik Pieterskerk, dat hedenavond wordt genomen. (Exclusieve opname Nieuwe Leidsche Crt.) Oud-kringleider Bergers voor het Tribunaal Als hij alles geweten hadhad hij bedankt voor de N.S.B. In de gisteren gehouden zitting' van het Tribunaal kwam verder aan de orde de zaak tegen den 63-jarigen A. G. Ber gers, winkelier in schoenen, te Leiden, die beschuldïigd werd als Nederlander lid te zijn geweest van de N.S.B., en de functie van kringleider en onder-kringleider te hebben bekleed en zich tegen de Nederl, belangen te hebben gedragen. Verdachte erkende de feiten, maar voerde aan dat hij de functie van kring- en onder- kringleider maar kort vervuld heeft, omdal zijn geweten hem n'iiet met rust liet." Pres.: En U bent lid der Beweging ge bleven? Verd.: Ja, daar had ik mijn redenen voor. Had ik echter geweten, dat de Regeering in Febr. 1941 het lidmaatschap had verboden, dan had hij niet langer actief deelgenomen. De Pres. vond het vreemd, dat verdachte niet geweten had, wat de wachtdienst be- teekende, waarvoor zijn zoon geteekend had. De verdediger van verdachte, mr F. C. Donders, zeide, dat verdachte behoorde tot de categorie idealisten van de N.S.B., die zich, gezien de ellendige sociale en maat schappelijke verhouding aangemeld hadden en de maatregelen na 1940 zagen zij als begeleidende oorlogsverschijnselen. Verdachte moest nu 1940 echter in con flict komen, want hij was een eerlijk, fat soenlijk en hoogstaand man. Hij verstrekte onjuiste inlichtingen aan de Duitschers, en werd dan ook in 1941 er uit gewerkt. Dit zegt, volgens pleiter, reeds voldoende. Diverse verklaringen in de dossiers zijn zeer gunstig voor den verdachte en het on derzoek heeft uitgewezen, dat hij nooit op onverantwoordelijke wijze is te werk ge gaan. Integendeel, verdachte is positief goed werkzaam geweest, heeft nimmer iemand verraden, bij gevaar gewaarschuwd, enz. enz. Bovendien heeft hij geen enkel voor deel van zijn lidmaatschap getrokken. Mr Donders wilde deze zaak als een „licht geval" behandeld zien. Verdachte, nog het woord krijgend, bracht er ontroerd uit: „Wat ik in mijn leven ge daan heb, deed ik voor mijn eigen volk." Als laatste verdachte werd voorgeleid J G. J. de Reus uit Voorschoten, bouwvak arbeider van beroep, die ten laste werd ge legd zijn lidmaatschap van de N.S.B. en als magazijnchef bij de firma Van Dop te Voor schoten te hebben medegewerkt aan bun kerbouw, epz. Verdachte erkende de ten laste legging en voerde aan, dat hij zich uit vrees voor ont slag, bij de N.S.B. had aangesloten. Pres.: Ik geef u gelegenheid om uw ver dediging te voeren. Verd.: We zullen het zoo maar laten. De uitspraak in alle zaken werd bepaald op 26 April a.s. In het verslag van gisteren van de zaak tegen P. C. v. d. Most van Speijk stond ver meld, dat de verdediger mr H. O. Theun- nissen gezegd zou hebben, dat de Theologie groote bevolkingsgroepen in Nederland heeft medegesleept. Dit moet echter zijn: Ideologie. LUSTRUM CHINEESCHE STUDENTEN ORGANISATIE. Tor gelegenheid van het zevende lustrum der Chin-eesche Studentenorganisatie „Chong Hwa Hud" in Nederland, hield het bestuur dezer dagen ,4n den Vergulden Turk" een receptie, waarbij o.m. aanwezig waren de Cbineesche ambassadeur, dx Tung Ling en leden van de ambassade. Tijdens een maaltijd werd het woordi ge voerd door prof. mr R. D. KoHewijn, prof. dar J. P. B. de Jo&selin de Jong (voor de Ver. NederlandIndonesië), de heeren Ballikdoedin (namens de „Perhampoenan In donesia"), Y. S. Li (die Central Union of Chinese students in Great Britain and Ire land), Cohen Tervaert (Int. student service). A. P. Makatita (Verbond van Indon. bur gers), J. A. P. Grevers (VerCenigde facul teiten), E. Looho (Indon. christen jongeren) en de voorz. van de Chung Hwa Hui, de heer Tjan Tjoe Som. Na den maaltijd heb ben de Chineesche ambassadeur en de voor zitter van de Chung Hwa Hui lezingen ge houden. Dr Tung Ling sprak over de ont wikkeling van den diplomatieken dienst van China. De heer Tjan Tjoe Som gaf een overzicht van het doen en laten van die Chung Hwa Hui in den bezettingstijd. De lustrumviering werd Dinsdag besloten met onderlinge sportwedstrijden en een in tiemer) avond. REGISTRATIE VAN BOUWVAKARBEIDERS Er wordt nogmaals de aandacht op ge vestigd, dat van 1630 April een algeheele registratie van de bouwvakair headers plaats vindt. Voor wat de gemeente Leiden betreft, kunnen de bouwvakarbeiders zich onder anderen melden aan de hiernagenoemde adressen: Algemeene Ned. Bouwarbeiders- bond, Driftstraat 80; R.K. Bouwvakarbei dersbond, Gebouw Prediker, Janvossensteeg 17; Ned. Chr. Bouwvakarbeidersbónd, Ge bouw voor Chr.-Sociale Belangen, Oude Singel 236; De aanmelding kan geschieden iederen werkdag van 79 uur 's avonds (Geb. Prediker met uitzondering van Don derdag) en des Zaterdags van 36 n.m. Bovendien is de aanmelding voor alle bouwvakarbeiders opengesteld bij het Gew. Arbeidsbureau, Doezastr. 2 A en wel iederen dag van 912, van 1417 en van 19—21 uur. Voor de Zaterdagen (20 en 27 April) zijn deze tijden van 91 uur des morgens en van 79 uur des avonds. Nieuwe commissaris der Koningin in Overijsel Tot commissaris van de Koningin, in de Provincie Overijsel is thans benoemd ir H. J. De Ridder van der Schueren. Het be richt uit De Tijd, dat prof. mr de Quay benoemd zou worden tot commissaris der Koningin in Noord Brabant, is, naar de Nieuwe Leidsche Courant van bevoegde zijde wordt medegedeeld, volko men uit de lucht gegrepen. Prof. de Boer over de Civitas Het achtste congres van Natuurphilo- sophische en Technologische Faculteiten in Nederland werd Maandagavond in den Schouwburg geopend door den praeses der Leidsche Natuurphilosophen, den heer P. H. E. Meyer. In zijn inleidend woord op de rede van prof. dr H. J. Lam, verklaarde de praeses der Natuurphilosophische en Tech nologische Faculteiten in Nederland, de heer Becking, dat Leiden dit jaar gedeeltelijk toe vallig, gedeeltelijk wegens erkende verdien sten in den bezettingstijd dezen keer het cen trum der Natuur-philosophen was. Hierop hield prof. dr H. J. Lam een rede over: „Evolutie." Prof. dr P. A. H. de Boer heeft gisteravond in den „Schouwburg" het woord gevoerd voor de Natuur-Philosofische studenten over de „Civitas Academia". -Is het mogelijk, zoo ving spr zijn rede aan, om het ideaal van een universitas na te stre ven? In iedere universitaire plaats zijn hier voor plannen gemaakt, omdat men de groote verscheidenheid goed aanvoelde, eenerzijds door verschil in studie, anderzijds door ver storing van samenleving, welke op de spe cialisatie van de zeer uiteenloopende vakken moest volgen. Bovendien komt hier nog bij de Departementale besturing der universiteit en dit alles met elkaar maakt dat men moei- liik aan een universitas kan gelooven. Toch blijken deze uitzichten niet zoo somber, want het verleden heeft bewezen, dat er, ondanks vele verschillen, een band is, die samenbindt. Hierdoor zijn natuurlijk niet alle problemen ineens opgelost, maar de hoofdzaak is er; men heeft de liefde voor de universitas ontdekt en dit dwong tot een nauwe samenwerking. Allereerst in de ver zetsactie, daarna in de voorbereidende werkzaamheden voor de heropening van de universiteit. Men heeft gedacht over een universiteit met een groote mate van zelfbestuur, dan een Studium Generalum voor de algemeene vorming, vervolgens over de grondslagen van de universiteit, welke men verstevigd wilde zien. vooral in den zin van het trouw zijn aan -de beste waarden, die ons volk heeft opgebracht. En, zoo vervolgde spr., bijna vanzelfsprekend begon men in die richting te werken. De resultaten, die behaald wer den, waren alleszins bevredigend. Commis sies werden gevormd, o.m. voor het Studium Generalum. een contactgroep, welke den Se naat, met den rector-magnificus en de studenten verbond, terwijl het is gekomen tot ingebruikneming van een Civitashuis. Dit alles bij elkaar genomen, opent groote perspectieven voor de toekomst. Tenslotte ging prof. De Boer iets dieper in op de civitas-gedachte. STAATKUNDIG GEREF. PARTIJ De afd. Leiden van de SGP. kwam gister avond onder presidium van den voorz., den heer A. v. Egmond, in het kerkgebouw der Geref. Gemeente, in vergadering bijeen. De voorz. heette in zijn openingswoord in het bijzonder welkom den oud-voorz., den heer C. H. Overduin. Het bespreken van de propaganda-actie voor de a.s. verkiezingen, nam het grootste gedeelte van den avond in beslag. Besloten werd deze goed op te zet ten en na een oproep van den voorz., gaven vele leden zich op om mede te werken en werd met groote offervaardigheid gegeven. FUSIE IN KLEERMAKERSKRINGEN. De Ned. Chr. Bond in de kleedingindus- trie heeft op een te Utrecht gehouden ver gadering besloten een fusie aan te gaan met den Ned. Chr. Textielarbeidersbond „Uni- tas". Tot eere-voorzitter van „Unitas" is benoefnd het Tweede Kamerlid H. Amelink, oud-secretaris van het C.N.V. en meer dan 45 jaar lid van „Unitas". DE „NIEUWSBLAD"-DIRECTEUREN WEER OP VRIJE VOETEN. De op 12 April aan de Ohrispijnlaan te Rotterdam ingesloten gewezen directeuren van het Rotterdamsch Nieuwsblad, mr Kars en Evers zijn, naar de Nieuwe Leid sche Crt. verneemt, op 15 April, op last van den procureur-fiscaal, mr J. Zaayer, uit hun voorloopige bewaring ontslagen. In verband met de bestaande verdenkingen van collaboratie wordt het onderzoek door de ".RA. te Rotterdam voortgezet. Met Pasclien rijden 89 extra- treinen Nachtposttreinen gaan 6 Mei weer rijden Met de inwcrkingtrcdin.8 van de nieuwe dienstregeling op 6 Mei a.s zal ook ae iccbt- streeksche verbinding tusschen Amsterdam- Parijs weer worden hersteld, terwijl ook de nachtposttreinen weer gaan rijden. De trein naar Parijs vertrekt om 7 uur 's morgens van de hoofdstad en is om 20.10 te Parijs, waar om 9.30 uur 's morgens een trein in omge keerde richting vertrekt, die om 22.50 uur te Amsterdam aankomt. Met de a.s. feestdagen zullen de N.S. 89 extra-treinen, voornamelijk op Zaterdag en Maandag inleggen. Waar bevinden zich onze zeeschepen? Gaasterland, 15 v. R'dam te Leith; Frans Hals, v. Curagao n. Londen, 19 in de Downs verw1.; Adm. de Ruyter, 15 v. Penrijn te Teignemouth; Noordwijk, 16 (voorm.) van Greenock te A'dam; Dordrecht, 18 of 19 v. Antwerpenv te R'dam verw.; Van Ruysdael, 11 te Calcutta voor R'dam; Express, 15 van Southampton te Gravesend v. R'dam; Al- dabi, 14 v. Soerabaja te Townsville; Boisse- vain, v. A'dam n. Batavia, 14 (vm.) van Trincomali; Gerard Dou, v. R'dam n. San Francisco, 17 te Londen; Kota Gedeh (uijtr.), 14 van Suez; Vulcanus, 15/4 van Malta te Alexandrië; Hercules, 15 v. Alexandrië n. Istanboel; Iris, 15 v. La Palice n. A'dam; Aruba, 9 v. Callao n. Valparaiso; Odysseus, 15 v. Bilbao te Oporto. Wat de Radio morgen brengt Het programma van Hilversum I (301 m). A.VJt.O. 700 Nieuws; 7.115 Gymn.; 7.30 Gram.: 8.00 Nieuws; 8.15 Gram.; 915 Mor genwijding; 9.30 Gram.; 10.35 Viool 11.00 Voor de jeugd; 11.15 Guus van Opstal; 12.00 Gram.; 12.30 Orgel; 13.00 Nieuws; 13.15 Ma- lando- 14.00 Voor de vrouw; 14.30 Kamer muziek; 15.20 Confetti; 17.00 .Kaleidoscoop: 17 30 Les gars de Paris; 18.00 Nieuws; 18.15 The Stars; 18.45 Sport; 19.05 Harpkwartet; 19 30 Voor Ned. Strijdkr. 20.00 Nieuws; 20 05 Prot. Unie, verk. rede; 20.25 Gram.; 21.00 Harp; 21.15 Radio philh. ork.; 21.45 Lijdens meditatie- 22.00 Gram.; 22.40 Kamerkoor; 23.00 Nieuws: 23.15 Gram. Het programma van Hilversum n (415 m). KR O. 7.00 Nieuws; 7.15 Gymn.; 7.45 Mor gengebed; 8.00 Nieuws; 8 20 Gram.; N.CJl.V. 10 00 Gram.; 10.15 Morgenwijding; KRO. 11 00 Ziekenbezoek; 11.45 Solisten; 12.15 Voor dracht; 12.30 Joan Lancé: 13.00 Nieuws; 13.15 Continental Quintet; 13.45 Vraaggesprek; N C.R.V 14.00 Melodia; 14.40 Voor de vrouw; 15.00 Gram en zang; 16.00 Bijbellezing; 17.00 Voor de jeugd; 17.35 Piano; 18.15 Mandoli- nata; 19.00 Nieuws: 19.30 P. v. d. Arbeid, verk. rede; 20.00 Nieuws; 20.05 R.V.D.; 20.20 Apollo: 21 00 Lijdensmeditatie; 21.20 Koor en orgel- 22.00 Nieuws: 22.15 Lezing; 22.30 So listen; 23.15 Gram.; 23.50 Schriftlezing.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1946 | | pagina 3