Bij dr van Mook in hotel „Vieux Doelen"
iDist 01
le eerie: 1 April 1920—15 October 1941
DONDERDAG 20 DECEMBER 1945
2e Serie: le Jaargang vanaf 7 Mel 1945, No. 194
Abonnementsprijzen
ƒ0.20 per week
1.10 per maand
ƒ3.25 per kwartaal
(bij bet. per kwit.
verh. m. adm.kosten)
Hoofdredacteur:
H. DIEMER
Redactie:
B. VAN DER ROS
Christelijk-Nationaal Dagblad
voor Leiden en Omstreken
Bureaux Redactie en
Administratie:
HOOGEWOERD 103
Telefoon 22 710
Postrekening 5 8 9 3 6
„StonlutóUtfr te abebUmï
rmyn bert tt» tejftngwd^
Een kwartier over hemzelf en
over Indië
(Van onzen speoialen verslaggever).
I>r. H. J. van Mook, luit. Gouv. Generaal.
De meeste Nederlanders hoonden voor
het eerst van hem. toen hij in Jmuari
1942 in die functie benoemd werd. Daar
na klonk d-ie naa.m steeds veelvulddger
door de radio; beluisterden wij de stem
van den man uit Londen, waar hij minis
ter van koloniën was geworden, U'it
Washington, waarheen hij reizen maakte
en uit Brisbane, waatr hij de organisatie
van de Nederlandsch Indische regeering
voorbereidde. Daarna riepen alle voor
pagina's dagelijks zijn naam uit, prijkte
dan zullen wij het ook met de Indische be
volking moeten kunnen vinden. De proble
men zijn, enkel met een geweldpolitiek, niet
op te lossen, al moet het noodige gebeuren
om de kwade elementen weer tot de orde
te brengen."
BRIEVEN UIT INDIë NIET- OBJECTIEF??
„Ik weet het. Ik hoor hier erger din
gen, dan ik ooit uit m'n rapporten in
Batavia las. Wat niet wegneemt en ik
zal dat ook heelemaal niet ontkennen
dat het erg is. Maar men moet zich in
Nederland wel hoeden voor overdrij
ving. Er zijn heel wat brieven met bele
venissen, die de schrijvers zelf niet mee
gemaakt, maar van ooggetuigen verno-
Dr H. J. van Mook (midden) met zijn secretaresse, mevrouw Stokdijk, zooals wij hem
gisteren in „Vieux Doelen" aantroffen, in gesprek met den heer Westerman van het
departement van Óyerzeesche Gebiedsdeelen.
hij in earicaturen en op fotopagina's en
nu ziet alios wat het verloop van zaken
in Zuid-Oost-Azië ter harte gaat met
spaï-.fiing naar. hem.op. Van wat hij doet
of niet doet hangt het leven van duT-
zen-den en dat van het Koninkrijk af.
Van de foto's kennen we hem: robust en
forsch en wie tegenover hem zit in een
kleine hotelkamer van het Haagsche „Vieux
Doelen" -met veel te groote meubelen, onder
gaat dien indruk van iets groots, logs,
«waars eveneens. Een domineerende per
soonlijkheid, die geboren schijnt om groote
dingen te moeten doen. Een man ook. die
z'n eigen weg volgt, die, net 24 uur in het
land. geen verklaringen aan de pers wil
geven, die ongenaakbaar is voor alle vragen,
totdat hij al zijn besprekingen gevoerd zal
hebben, maar die wel een kwartier praten
wil, als het maar niet over politieke vraag
stukken is.
Dat blijkt bij een zoo absoluut politieke
persoonlijkheid1 als dr. van Mook *ëen onmo
gelijkheid. Zoo moeten, na de eerste vragen
over het verblijf hier: een etmaal, waarin
de luit. G.G. niet anders gedaan heeft dgn
besprekingen voeren en vergaderingen bij
wonen. de vragen al over Iridië gaan, dat
ieder Nederlander juist nu zoo na aan het
hart ligt, waarover we, vooral uit officieele
monden veel te weinig hooren en waarover
dus verwarde berichten moeten ontstaan.
„Weet U, dat de Nederlanders zitten te
trappelen van ongeduld, als ze de berichten
uit Indië lezen en dat er een „sla d'r op"-
stemming ontstaat?"
„Met d'r opslaan alleen bereikt men na
tuurlijk niets. Het zou trouwens niet mee
vallen mét zooveel millioen menschen. Maar
men moet in Nederland begrijpen, dat daar
ginds na 3% jaar Japansche bezetting zeer
veel veranderd is. De Japansche bezetting
heeft gruwelijk op het leven van de men
schen daar ingegrepen en wij hebben hen
niet kunnen beschermen. Dat vooral is erg
belangrijk en heeft groote veranderingen in
de verhouding gebracht. Daarbij komt, dat
een bezetting toch al groote wijzigingen in
het leven van een volk teweeg brengt. Gaat
U maar na. wat in dat opzicht in Nederland
onder de Duitschers is gebeurd. Er geschie
den in Indië een hoop dingen, die ernstig
bestreden zullen en moeten worden, maar
willen ,wij het Koninkrijk bij elkaar houden,
men hebben. U weet hoe dat in een oor
logstijd gaat. Voor dergelijke stemmin
gen moet men op zijn hoede zijn."
„Kunnen de kampen niet sneller ontruimd
worden?"
„Dat is het nu juist. Wij staan hier voor
groote moeilijkheden, omdat het niet moge
lijk is, geïnterneerden elders onder te bren
gen. We "hebben er geen ruimte voor. Ze
moeten dus in de kampen blijven tot ze ver
trekken kunnen."
„Men schrijft in Nederland veel van de
ellende in Indië toe aan de houding van de
Engelsehen. Daardoor ontstaat een sterke
anti-Engelsche stemming. Acht U dat ge
rechtvaardigd?"
„In geen enkel opzicht. De Engelschen op
Java zitten voor geweldige „moeilijkheden,
omdat zij eigenlijk werk maften doen. dat
niet tot nun taak al£ geallieerden behoort."
PUTTEN—BEKASSI IS GEEN
VERGELIJKING.
„Hier vergelijkt men het geval Bekassi,
met wat in Putten gebeurde. Acht U dat
juist?"
„De vergelijking met Putten gaat niet op.
omdat daar veel menschen vermoord zijn.
Dat is in Bekassi niet gebeurd. Er zijn alleen
huizen in brand gestoken. Persoonlijk zou
ik het anders gedaan hebben, maar het ge
beurde in* een halven oorlogstoestand."
„Kunt U zich vrij door Batavia bewegen?"
„Ik ga, overdag althans, altijd ongewapend
door Batavia, in m'n auto, die iedereen er
kent. Alleen als ik wat verder ga, naar
Priok b.v. neem ik wat meer voorzorgsmaat
regelen, maar, hoewel er in Batavia wel ge
schoten wordt en je ook niet in de achter
buurten moet komen, kan ik me er vrij be
wegen Ik woon er op het paleis, waarop
nog altijd de Nederlandsche vlag staat, en
ik heb 'daar ook de gezinnen van m'n staf
geconcentreerd. Naar Bandoeng kun je
alleen maar per vliegtuig komen."
„Zijn de berichten over het mislukken van
den rijstoogst-op Java ook overdreven?"
„Het Japansohe wanbeheer heeft de kans
op een voedseltekort doen ontstaan. Wij zul
len rijst moeten aanvoeren uit Birma en
Siam. Voor transportmoeilijkheden was de
Moet 't Staatsbestel op jenever
loopen?
Hoogere ambtenaren kregen toewijzing
voor 3 Liter.
(Van onzen Parlementsredacteur).
Pas hebben we de kolen gehad en de
sigaren en nu komt weer een wonderlijk
bericht ons verrassen. Aan een der departe
menten en misschien ook aan andere
zijn aan hoogere ambtenaren zg. voor repre
sentatieve doeleinden, toewijzingen voor 3
liter jenever verstrekt.
In welk een wereld leven we toch En
wat denken de ambtenaren wel Dat het
Nederlandsche volk al deze dingen neemt
Dan is dat een vergissing.
We zullen er maar niet te breed over uit
weiden. Laat echter de Regeering aan al der
gelijke onbehoorlijkheden, die vermoedelijk
uit de Duitsche periode stammen, met be
kwamen spoed een eind maken. Zij onder-
zoeke ook eens of het praatje juistheid be
vat. dat personeel van het Rijkskolenbureaux
extra-kolen ontvangt, bij wijze van „loon
in natura", terwijl verschillende kantoren
deze maand nog in de kou zaten. Uit den
aard .'der zaak wordt de zwarte handel voor
dezulken een toevlucht.
Vanmorgen werd ons medegedeeld, dat het
personeel, ook kantoorpersoneel, van de
Haagsche Gasfabriek extra kolen ontvangt.
Zelfs goedmoedige menschen kunnen op den
duur deze dingen moeilijk verdragen
Mussert teekent toch nog cassatie
aan
Mocht men langzamerhand gaan veron
derstellen, dat-Mussert geen gebruik zou
maken van-'net hem verleende recht om
cassatie aan te teekenen, hij heeft het dan
toch nog gedaan. Gisteren, d.w.z. op den
voorlaatsten-dag, waarop zulks nog moge
lijk was. is ter griffie van het Bijzonder
Gerechtshof te 's-Gravenhage een verzoek
als hier bedoeld van hem ontvangen.
luit. G.G. niet bevreesd, daar de afstanden
klein zijn."
„Hoe is de situatie in Soerabaja? Is de
haven erg vernield?"
„De haven is zwaar getroffen door geal
lieerde bombardementen. Bovendien hebben
de Japanners de jaarlijksche baggerwerk-
zaamheden steeds verwaarloosd, zoodat er
heel wat gebeuren moet om de haven weer
bruikbaar te maken. Bij de laatste gevech
ten is zij niet zoo beschadigd als men den
ken zou."
i NOG TOEKOMST VOOR JONGE
NEDERLANDERS?
Het kwartier was bijna om.
De laatste vraag had betrekking op de
toekomst der Nederlanders in Indië. ,,U hebt
gezegd, voor uw vertrek uit Batavia, dat
Indië nooit meer het oude Indië zou wor
den. Zullen er naar Uw rneening toch nog
menschen uit Nederland noodig zijn?"
„Een aantal. Ongetwijfeld. Maar Indië zal
zelf ook veel goede krachten leveren voor
allerlei bedrijven."
„En de technici voor de plantages?
„Zij zullen ten deele ook uit Nederland
kunnen komen, maar Indië leidt ze zelf ook
op b.v. aan de Landbouw Hooge School, die
tijdens den oorlog geopend is."
Een niet zeer ruim perspectief voor den
Nederlandschen ondernemingsgeest.
Geschetst door dezen man mogen wij het
zeker zóó interpreteeren als hij het in Bata
via uitdrukte: Het oude Indië komt niet
terug, ook voor Nederland niet!
Nog een snapshot van Van Mook, thans
in gesprek met minister Logemann
op diens departement.
DAT volgens de directie der Kon. Petr.
Mij de oliepositie in Ned.-Indië chaotisch
is en de zaken daar flank overhoop liggen.
DAT als in Nederland ieder jaar 70.009
woningen worden gebouwd, we pas over 10
jaar het huisvestingsprobleem zoo ongeveer
hebben opgelost.
DAT de wètenschappel. assistenten van de
Kon. Bibliotheek te Den Haag den ganschen
dag hun overjassen, dassen en handschoenen
moeten aanhouden, daar dat groote holle kille
gebouw krachtens een departementale order
slechts tot 55 gr. mag worden verwarmd.
DAT tot consul-generaal der Nederlanden
te Calcutta is benoemd A. M. L. Winkelman.
DAT door sommige particuliere openb.
leesbibliotheken nog steeds anti-Joodsche
boeken worden uitgeleend.
DAT door het afgaan van een geweer in
de Van Hornekazerne te Weert de 27-jarige
F. G. de Wit uit Tilburg, vader van 4 kinde
ren, werd gedood.
DAT deze moderne kazerne is bestemd voor
het opleiden van officieren der Kon. Land
macht en maj. Saholte het commando voert
over die kaderschool.
DAT te Utrecht is gearresteerd de houthan
delaar en leverancier der S.S.-Bauleitüng A.
C. Ederveen uit Vught.
DAT de stichting „Haarlem's Bloei" de van
4 t.m. 10 Aug. a.s. te houden feesten i.v.m.
het 700-jarig bestaan van deze stad zal voor
beraden.
DAT de historische tentoonstelling im het
Frans Halsmuseum te Haarlem tot het jaar
einde geopend blijft, met inbegrip van de
Kerstdagen.
DAT de P.O.D. te Schiedam den heer (dien)
Hollander, die vermoedelijk in Maart 1941
als controleur werkzaam was op de zg. „Rin-
getjesfabriek" te R'dam, oproept om als ge
tuige te worden gehoord.
DAT die zelfde P.O.D. gaarne informaties
ontvangt over J. B. Greeven, alias „Oom
Joop", over diens gedragingen als blokoudste
in Buohenwald van April '41Febr. '42.
DAT schippers, gelijk ieder ander, aanvra
gen voor schoenen en textiel kunnen indie
nen, met dien verstande, dat ~zij voor schoen-
aanvragen si edits in een bepaald aantal
plaatsen terecht kunnen, w.o. de meeste
groote steden.
DAT Arnold Meyer, de man van „Zwart
Front", zoo af en toe weer eens van zich
doet hooren door het zenden van brochures
aan dagbladen en Kamerleden.
DAT onder den suggestieven titel „Indië
in nood Geen uur te verliezen" een voor
treffelijk vlugschrift is verschenen van de
hand van Ir. H. van Swaay. Stadhouderslaan
16 te Den Haag. hetwelk met groote klaar
heid de noodzakelijkheid van een groot-
scheepsohe nationale en internationale voor
lichting bepleit.
DAT de bekende Haagsche N.S.B.-reclame-
adviseur Arend Meier weer op vrije voeten
is gesteld.
DAT het voorontwerp „Wet op de bedrijf
schappen" thans tegen betaling verkrijgbaar
is bij de Rijksuitgeverij, Fluiweelen Burgwal
I 18, 's-Gravenhage.
DAT te IJmuiden een studiecommissie
voor den export van visch is geaormd.
DAT D. Hannema op grond van het Zuive
ringsbesluit 1945 is geschorst als directeur
van Museum Boymans te R'dam.
DAT tot directeur van het Frans Halsmu
seum te Haarlem is benoemd H. P. Baars,
wetensch. assistent aan het Rijksmuseum te
A'dam.
DAT gistermiddag de heer M. A. Reinalda
is geïnstalleerd als burgemeester van Haar
lem.
DAT uit een magazijn in de Kalverstra at
te A'dam o.e. vijf bontmantels ter gezamen
lijke waarde van f8500 zijn gestolen.
DAT gisteren op het Eeregrafhof te Haar
lem de 13 mannen, die op 5 Febr. 1943 op
de Soesterbergscheneide zijn gefuusilleerd,
werden herdacht.
DAT de C.C.D, bij een verzamelaar van
eieren te 's-Gravenhage een kist met 525
eieren aantrof, waarvan er 411 konden wor
den weggegooid.
DAT de R'damsohe werkcie tot verbrei
ding van de natuurbeschermingsgedaohte in
Mei en Juni 1946 te R'dam een tentoonstel
ling zal organiseeren, w.o. men inlichting kan
verkrijgen op Aleide van Spangensingel 9,
R'dam.
DAT het in de bedoeling ligt de „Stichting
voor den landbouw" in de toekomst om te
zetten in een 'bedrijfsorganisatie, welke alle
bodembewerkers en bedrijfsgenooten in den
landbouw zal omvatten.
DAT de Holl. Maatschappij van Landbouw,
die tijdens de bezetting werd ontbonden.,
gisteren te A'dam, haar 153ste algemeene
vergadering heeft gehouden.
Dr van Mook 26 December
naar Londen
Met de ministers Schermerhorn en
Logemann.
Dr. H. J. van Mook zal^op 26 Dec. naar
Londen vertrekken, teneinde besprekingen
te voeren met Attlee en andere vertegen
woordigers der Engelsche regeering.
Dit bezoek kan men gevoeglijk beschou
wen als een vervolg op de conferentie te
Singapore en de besprekingen te Den Haag.
Eerst na deze besprekingen, die hopelijk po
sitief zullen zijn, zal van Mook met de nieuw
ontworpen plannen naar Batavia terugkee-
ren
Aan de besprekingen in Londen zal ook
worden deelgenomen door de ministers
Schermerhorn en Logemann en vermoedelijk
door minister van Royen. Zaterdag a.s. zal
dr. van Mook delegaties ontvangen van en
kele Ind. en Chineesche organisaties.
Met Indië 16 spoed gewenscht
Aldus het Amerik. dep. van Buitenl. Zakem
Uitdrukking gevend aan de „toenemende
bezorgdheid van de Amerik. regeering over
de recente ontwikkeling in Indië, heeft het
departement van Buitenl. Zaken gisteren
o.m. verklaard, dat de Ver. Staten ernstig
hopen, dat alle partijen in Ned Indië de
noodzaak zullen inzien van een spoedig her
vatten der besprekingen. Tevens is het de
eenige wensoh der Ver. Staten, dat spoedig
een onderlinge regeling tot stand komt. die
door een wederzijdsehe toenadering op bree-
dere basis en de. wil, geschillen te beslechte»
met vreedzame middelen kan worden be
reikt.
Extremisme of onverantwoordelijke daden
kunnen slechts tot een rampzalige situatie
leiden. De Ver. Staten, die erkennen, dat in
de eerste plaats de verantwoordelijkheid
voor het bereiken van een overeenkomst bij
de Ned. autoriteiten ligt als vertegenwoordi
gers van het territoriale gezag, leggen er den
nadruk op, dat zij er niet over denken het
geallieerde mandaat t.o.v Indië uit te brei
den voor zaken, die buiten de aansprake
lijkheden voor 'het ontwapenen der Japan
ners en het bevrijden der krijgsgevangenen,
uit te breiden.
Het departement hoopt tenslotte op een
vreedzame regeling, welke zoowel een er
kenning beteekent van de natuurlijke aspi
raties van het Ned. volk als van de wette
lijke rechten en belangen van Nederland.
De verklaring werd aan de Ned. autoriteiten
overhandigd voordat zij is uitgegeven.
Thans ook het Ned.-Ind. leger
in actie
Het opperbevel van het Ned.-Indische
leger maakt bekend, dat de kampong
Pasar Minggoe bij Batavia, dezer
dagen door het Ned.-Indische leger
gezuiverd en bezet is. Bijzonder
heden van de actie zijn nog niet be
schikbaar k
GEVECHTEN OP JAVA NEMEN TOE.
Na het vertrek van Van Mook zijn de
schietpartijen in Batavia gestadig toegeno
men. Er gaat geen dag voorbij, zonder dat
er een moord wordt gepleegd. In het gebied
van Tanah Tinggi werden door de nationa
listen handgranaten geworpen op 'n brigade
geallieerde luchtlandingstroepen. Twee mor
tiergranaten, die uit ,,'s Lands Plantentuin"
te Buitenzorg werden afgevuurd, troffen o.a.
de marktpoort van de Chineesche wijk en
een huis, waar een Chineesch meisje werd
gedood. De laatste 24 uur zijn er in Sema-
rang nog 5 gevallen van brandstichting voor
gekomen, waarschijnlijk als represaille tegen
de Britsche maatregelen. De zuivering van
Bandoeng verloopt geheel volgens de plan
nen, langzaam maar zeker. Vermoedelijk is
het radiostation Bandoeng door de geallieer
den bezet.
SOEKARNO EN SHARIR TE SOERAKARTA
Op hun reis door Java zijn de beide „lei
ders" te Soerakarta aangekomen, waar zij
werden verwelkomd door den Soesoehoenan.
Op een volksvergadering aldaar wees Sharif
erop, dat ieder deel van het land onderdeel
is van „Groot-Indonesia" en dat „niemand
voor zichzelf vecht, maar dat allen moeten
vechten voor de geheele natie". N. a. v. de
aanwezigheid van enkele buitenlandsche dag
bladcorrespondenten merkte Soekarno opi
„De Nederlanders trachten de wereld te ver
tellen, dat wij nog niet rijp zijn voor de on
afhankelijkheid en slechts vrouwen en kin
deren kunnen dooden. De correspondenten
zien met eigen oogen, dat wij hèel goed in
slaat zijn, dit land te besturen." Heel lako-
niek besloot Soekarno met „alles gaat goed
in Indonesia". Voor de nationalistische radio-
Bandoeng heeft Soetomo nog enkele ophit
sende, ant^Nederlandsehe uitspraken gedaan.
Brigade „Prinses Irene" wordt
24 Dec. opgeheven
Bij K.B. ..is bepaald, dat de Kon. Ned.
Brigade „Prinses Irene" met ingang van,
24 Dec. a.s. is opgeheven. De naam der bri
gade zal echter, om de traditie te bewaren.,
worden gedragen door een infanteriekorps,
dat deel uitmaakt van de vredessamenstel
ling van de Kon Landmacht. Dit korps zal
later het vaandel der brigade overnemen.
Posities der Indië-vliegtuigen
Gisteren werd gerrfeld. dat de NL 301,
gezagvoerder Hakkenberg van Gaesbeek, om
00.13 GMT uit Cairo vertrokken was naar
Sheiba. Vermoedelijke aankomst te Sheiba
04.55 GMT. j
De NL 305. gezagvoerder Brinkhuis, is op
18 Dec uit -Batavia vertrokken om 22.25
GMTT direct door naar Rangoon. Zaterdag
a.s. vermoedelijke aankomst op Schiphol,
met aan boord 29 passagiers en 321 kg. post.
PARLEM. COMMISSIE VOOR ONDERZOEK
VOOR DE KAMPEN?
Het Kamerlid Kortenhorst. dat gisteren in
de Kamer scherpe errtiek oefende, op „ten
hemel schreiende toestanden" ia de intemee-
rings-kampen, heeft den minister van Justitie
het denkbeeld aan de hand gedaan om een
commissie uit de Kamer verlof te geven de
N.S.B.-kampen t>e bezoeken en. te onder
zoeken.
Rustig u'eer, aldus de Bilt
Tot morgenavond wordt verwacht: Plaat
selijke mist, overigens licht tot half bewolkt,
geen regen, vrij koud, zwakke, later matige
Zuidelijke wind.
