Qitxmt geihsd\t(sfourmtt
H.M. de Koningin opent de Staten-Generaal
Prinsjesdag door den mist omsluierd
tOist 01
Ie serie: 1 April 1920—15 October 1941
DINSDAG 20 NOVEMBER 1945
2e Serie: le Jsagang Tanaf T Mei 1945, No. 19$
Abonnementsprijzen
ƒ0.26 per week
1.10 per maand
ƒ3.25 per kwartaal
Hoofdredacteur:
H. DIEMER
Redactie:
B. VAN DER ROS
Christelijk-Nationaal Dagblad
Bureaux Redactie en
Administratie:
HOOGEWOERD 103
Telefoon 22 7 10
Postrekening 5 8 9
voor Leiden en Omstreken
„JtaahHBlift is pb'
myB feert ia te^ensp'
H.M. de Koningin heeft hedenmiddag te 1 uur in de aloude Ridderzaal Haar eerste
Troonrede gehouden na de bevrijding en daarmee de beide Kamers der Staten-
Generaal op plechtige wijze geopend. Zij sprak als volgt:
LEDEN DER STAT EN-GEN ERA AL,
GEVOELENS van diepe bewogenheid mengen zich met die van vreugde en erken
telijkheid nu ik na zes jaren van bittere scheiding weer in uw midden verschijn.
Leed en ontbering, nederlaag en ontreddering, maar ook offervaardigheid en helden
moed kenmerkten de donkere jaren der Duitsche furie.
In smart gedenken wij de tienduizenden Joodsche landgenooten, die werden ge
marteld en vermoord, de millioenen Nederlanders en Indonesiërs, wier Veiligheid
bedreigd, wier levenskracht verteerd en wier zedelijk oordeel werd aangetast.
Wij gedenken daarnaast het verzet tegen den vijand, dat sterke krachten wekte
en dat ons thans onze vrijheid als een recht doet aanvaarden.
Lijden en strijden werkten ook ten zegen. Wij werden ontvankelijker voor gees
telijke bezinning, meer bereid tot offers, dieper bewust van onze saamhoorigheid
en vaster besloten onze roeping als natie te verstaan.
Te midden der verwoesting liggen hier de krachten voor herstel en vernieuwing
en wij gorden ons tezamen aan om de verworvenheden te bewaren en de zwakheden
te overwinnen.
Te duur hebben wij onze vrijheid gekocht dan dat wij haar nu zouden misbruiken
of verspillen.
Daarbij denik i<k aan de duizenden die vie
len in den strijd om het Vaderland, hetzij in
onze krijgsmacht, op de koopvaardij of in het
verzet. Moge hun offer inspireerend werken
op hen, die gespaard bleven.
Met groote voldoening zie ik de succesvolle
krachtsinspanning, gericht op de noodvoor
ziening in de geteisterde gebieden en op het
herstel van verkeer en industrie. Wij zijn
dankbaar voor de redding van Walcheren en
van de Wieringermeer, dankbaar ter wilre
van deze getroffen landstreken, maar boven
al omdat zij het symbool zijn van herwonnen
kracht.
In mijn radiorede van 20 Maart 1941 riep lk
U allen op tot gezette overweging van her
zieningsplannen op staatkundig gebied, waar
bij met de veranderde omstandigheden en
met de opgedane ervaringen zou zijn te reke
nen.
Met groote vreugde constateer ik. dat deze
oproep grooten weerklank heeft gevonden.
De plannen van velen, gesmeed in den be
zettingstijd. breken zich thans een weg naar
hun verwerkelijking. Zij omvatten niet alleen
hervormingen van het staatkundig be?tël,
maar zijn ook gericht op een nieuwe vorm
geving van het maatschappelijke en cultu-
reele leven.
In deze worsteling worden de krachten ge
sterkt en gebundeld, welke thans den aanval
hebben ingezet tegen normloosheid en ont
wrichting.
Dc overheid heeft bij dit alles slechts een
beperkte taak en haar arbeid is alleen dan
vruchtbaar, wanneer zij de activiteit der bur
gers in kerk en gezin, zoowel als in andere
levensverbanden positief waardeert.
Met groote zorg vervult mij de ontwikke
ling der gebeurtenissen op Java. In gespan
nen medeleven volg ik het lot der tallooze
kinderen, vrouwen en mannen, beroofd, in
lijfsgevaar of nog onverlost in de dreiging
van de verdwaasde massa. Ik versta de ge
voelens van bitterheid in de harten van hen,
wien al dit onheil in onrecht is aangedaan.
Ik betreur diep het leed dat tot aan het her
stel der orde over Java's bevolking onver-
miidelijk zal komen.
En toch blijven wij pogen voor Nederlan
ders en Indonesiërs in dit thans geteisterde
land de toekomst te redden, de toekomst van
een Gemeenebest. gebouwd op de vrijwillig
aanvaarde saamhoorigheid der Rijksdeelen.
Geen wraakoefening staat ons voor oog en,
noch de vestiging eener koloniale overheer-
sching, doch wij houden ons er van overtU'gd,
dat slechts de gemeenschap onzer volkeren,
hier en overzee, een waarborg biedt voor
aller harmonische ontwikkeling, veiligheid
en blijvende welvaart. Daartoe de mogelijk
heid te scheppen is de groote krachtsinspan
ning waard, die te dien einde van ons volk
zal worden gevergd.
Moge het ons spoedig gegeven ziin de
grondgedachten, die ik reeds schetsmatig
ontwikkelde in mijn radiorede van 7 Decem
ber 1942, langs constitutioneelen weg tot volle
werkelijkheid te zien worden. Ik weet, dat
Nederland bereid is, onbaatzuchtig mede te
werken aan de totstandkoming van een nieu
wen status van ons Koninkrijk. Het spoedige
bijeenkomen van de Rijksconferentie blijf ik
daarom bevorderen.
Vol bewondering ben ik voor het groote
aandeel van Suriname en Curagao zoowel in
de oorlogvoering van het Koninkrijk, als in
de hulpverleen-ing aan Nederland. De natio
nale gevoelens van de bevolking van deze
gebiedsdeel en zijn in de afgeloopen jaren op
ondubbelzinnige wijze tot uitdrukking geko-
overal, waar zulks mogelijk is, met de meeste
kracht te bepleiten.'In Duitschland ving de
Nederlandsche militaire missie haar arbeid
aan, terwijl het eveneens tot tevredenheid
stemt, dat Nederland is vertegenwoordigd in
het Adviseerend Comity voor het Verre Oos
ten, dat te Washington zetelt.
Nederland dient in staat te zijn, in inter
nationaal verband naar vermogen bij te dra
gen tot de handhaving van de rechtsorde.
Daartoe zal met kracht worden gewerkt aan
den wederopbouw van de Koninklijke Ma
rine, welke in den oorlog zulke zware offers
bracht, terwijl de Koninklijke Landmacht op
doeltreffende wijze wordt georganiseei d.
Maatregelen zijn in voorbereiding ten einde
in het voorjaar van 194S een jaarklasse
dienstplichtigen in werkelijken dienst op te
roepen.
Ten behoeve van de ontwikkeling van de
militaire en van de burgerlijke luchtvaart
wordt een centrale dienst ingesteld, die alle
gemeenschappelijke belangen zal behartigen.
Het is mij een behoefte uiting te geven aan
het ernstig streven mijner regeering, om
Nederland te doen herleven als rechtsstaat,
waarin rechtszekerheid en vertrouwen in de
rechterlijke organen volledig zullen zijn her
steld.
Een snelle en rechtvaardige berechting van
de politieke delinquenten beschouwt de re
geering als een dringende zorg. Het ligt in
het voornemen om de bevoegdheden tot op
sporing en aanhouding op dit gebied weldra
toe te vertrouwen aan de normale politie-
organen.
Bij het ongedaan maken van onrecht, tij
dens de bezetting gepleegd, is voor den Raad
voor het Rechtsherstel een belangrijke func
tie weggelegd. De regeering heeft het zich tot
een taak gesteld, om hetgeen in strijd met
onze rechtsopvattingen aan den bezetter her
innert, uit onze wetgeving te verwijderen en
door nationale voorschriften te vervangen.
Gestreefd wordt naar een snelle voltooiing
van de noodzakelijke zuivering van de over
heidsorganen.
De regeering zal een Staatscommissie in
stellen tot voorbereiding van een wijziging
van de Grondwet, welke zonder twijfel van
de eerder genoemde voorbereidende studies,
waartoe de bezettingstijd ve'.en opwekte, zal
profiteeren. De arbeid dezer commissie zal
voor de onderwerpen, welke de verhoudng
tot de Overzeesche Gebiedsdeel en raken, ver
band moeten houden met dien der reeds ge
noemde Rijksconferentie.
De herziening van de financieele verhou
ding tusschen het Rijk en de Gemeenten
heeft de bijzondere aandacht der reseering.
Herstel van de financieele zelfstandigheid der
gemeenten als einddoel, staat hierbij voor
oogen. Het vraagstuk der gemeentelijke in
deeling heeft mede haar aandacht.
(Zie verder pag. 2).
Als extra-vieeschbon 165 en 259
aangewezen
men en zullen zonder twijfel op de aanstaan
de Rij ksconferentie als een kracht ten goede
meewerken.
Ten aanzien van onze betrekkingen met
het buitenland valt in de eerste plaats met
groote waardeering te gewagen van den
steun, dien wij. na de bevrijding uit verschil
lende landen in onzen tijdelijken nood onder
vonden. De roof, gedurende de bezetting op
ons volk gepleegd, heeft een afhankelijkheid
op velerlei gebied ten gevolge gehad, die
voorloopig onze internationale handelsbetrek
kingen sterk beïnvloed. Moge de eendrach
tige vredesinspanning van ons volk dit tij
weldra doen keeren.
Met de verbonden landen zijn de betrek
kingen hartelijk, in weerwil van de moeilijke
problemen die gezamenlijk moeten worden
opgelost en waaromtrent, naast veel over
eenstemmend inzicht, ook verschil van mee
ning mogelijk is.
De totstandkoming van de Vereenigde Na
ties wettigt de verwachting, dat deze nieuwe
_poging tot vrede door organisatie en over
leg ook in moeilijke omstandigheden met
kracht zal worden volgehouden. Ook al zijn
niet al onze wenschen ten aanzien van deze
organisatie bevredigd, toch zal mijn regee
ring met kracht haar medewerking verleenen
aan de voorbereiding en werking vain alle
organen der Vereenigde Naties.
Met betrekking tot den geslagen vijand
spant de regeering zich in, onze belangen
Voor de periode van 18 November tot en
met 1 December a.s. zijn voor de reeds ge
melde extra hoeveelheid van 100 gram
vleesch (zonder been) aangewezen de bonnen
165 en 259 der bonkaarten 512.
MINISTER VAN KLEFFENS MOET
RUST HOUDEN.
Naar wij vernemen, moet ds minister van
Buitenlandsche Zaken, op medisch adivies,
gedurende enkele weken de vervulling zijner
ambtsbezigheden onderbreken. De minister
zonder portefeuille, mr J. H van Roy en. zal
gedurende de afwezigheid van mr Van Klef-
fens diens functie waarnemen.
Indië-vliegtuig verliet gisteren
al weer Batavia
Met 25 passagiers aan boord.
Het Indië-vliegtuig is gisterochtend om 7
uur plaatselijken tijd weer uit Batavia ver
trokken voor de terugreis naar Nederland.
Het toestel zal vliegen via Penang en heeft
25 passagiers aan boord namelijk de dames:
M. A. Munck Nortier, J. Glaser, T. Steen,
H. W. van de Poll, P. Vos. D. Bijl, H. de
Jonge, P. Peters, K. Schade en M. Mijn-
arends. Voorts maken veertien mannelijke
passagiers de reis mede, t.w. P. Leendertz,
E. A. Glaser, P. Mijnarends, L. J. A. M. Wage
naar, H. Garschagen, J. Denouter Hinloopen,
M. de Lange, C. A. Driessen, H. Martin, P,
Vos, B. Lugten, C. M. Slotboom en W. E.
Bohm.
Gisteren kwam de machine om 11.35 G.M.T.
te Rangoon aan en zal vandaag een tusschen -
landing te Allahabad maken. Vermoedelijk
komt de ..Skymaster" morgen te Caïro aan
en overmorgen te Amsterdam.
DAT te Batavia Zaterdag op 68-jarigen
leeftijd is overleden jhr G. G. Buttinga
Wichers, pres.direct. der Javasche Bank.
DAT te Utrecht de Nat. Cie tegen het Al-
koholisme o.l.v. mr H. de Bie is bijeen ge
weest, waar o.a. besloten werd de mógelijk
heid van oprichting van een wetensch. bu
reau en meer alkoholvrije restaurants te
onderzoeken.
DAT te A'dam de eerste groote lading be
vroren vleesch is aangevoerd en wel met het
6-s. Port Sydney, komend uit Engeland.
DAT de P.O.D. te Schiedam, Burg. Knap-
pertlaan 140, gaarne inlichtingen ontvangt
over den 53-jarigen boekhouder en rechtsk.
adviseur H. A v. Antwerpen aldaar, met
name van hen, die destijds poogden van Van
Antwerpen een doktersattest te krijgen om
voor Duitschland te worden afgekeurd.
DAT het 2000 ton metende Ned. s.s. Am-
stel der N.V. Houtvaart (Vinke en Co.) uit
R'dam op weg naar Zweden bij Fehmarn
op een mijn is geloopen en gezonken, doch
de geheele bemanning in Trelleborg behou
den aan land is gegaan
DAT gisteren 150 Ned. klokken, die met
het m.s. „Mr. Harm Smeenge" uit Hamburg
zijn teruggekeerd, in Harlingen. aan wal zijn
gezet, terwijl binnenkort het m.s. ,,Pro
Patria" met een zending van 100 klokken zal
arriveeren.
DAT Donderdag a.s. in de Germ concert
eaal te Haarlem het 700-jarig bestaan van
deze stad zal warden herdacht, terwijl
Vrijdagmiddag prof. v. d. Leeuw een histori
sche tentoonstelling in het Frans Halsmuseum
»al openen.
DAT de quarantaine wegens kinderverlam
ming in de kazerne te Weert is opgeheven
en het 4e bataljon thans gereed staat ora
naar Indië te vertrekken.
DAT te Etten binnenkort 20 betonnen nood
woningen worden gebouwd, ter voorziening
in het door den oorlog ontstane woningtekort.
DAT mgr P. H. F Roosmalen, apostolisch
vicaris van Suriname, binnenkort naar 'zijn
missiegebied zal terugkeeren.
44
GEDELEGEERDEN
GEEN PEN
EN
Toen de gedelegeerden van 44 vereenig
de naties zich Vrijdag j.l. in Westminster
vereenigden rond de conferentietafel om
het handvest te teekenen dat de Unesco
(United Nations Educational, Scientific
and Cultural Organisation) in werking
zou doen treden, zochten zij tevergeefs
naar pen en inkt. Miss Allen Wilkinson,
de Engelsche minister van Onderwijs, pre
sidente van de conferentie, leende haas
tig een gewonen penhouder en twee
fleschjes inkt van het Instituut van ci-
viel-ingenieurs, dat in hetzelfde gebouw
zijn zetel heeft. Het handvest kreeg zijn
handteekeningen
DAT m.i.v. Donderdag de Ned. Spoorwegen
een nachtautodienst voor reizigersvervoer
instellen tusschen Raamsd-onkveer en 's Her
togen bosoh, waarbij ook Vlijmen, Drunen,
Waalwijk, Capelle en Waspik worden aan
gedaan.
DAT de doodgewaande neomist, pater An-
seLmus uit Ossendrecht, die in. Mei 1944 te
Rome door de Duitsche S.S. werd gear
resteerd. doch in Juni reeds wist te ontsnap
pen, Zondag j.l. weer m Ossendrecht de mis
opdroeg.
DAT aan Dr. B. A. Prinsen, directeur van
den Gem. Geneeskundigen en Gezondheids
dienst te Hilversum, op grond van het Zuive
ringsbesluit, ontslag uit zijn functie is ver
leend.
DAT de gevraagde loonsverhoogng voor ar
beiders in de binnenbeurtvaart op 19 Nov. is
ingegaan.
DAT ingaande 1 Jan. 1946 werkgevers ver
plicht zijn de in den loop van 1946 ingehou
den loonbelasting af te dragen uiterlijk op
den lOden dag, volgende op het kwartaal,
waarin de inhouding is geschied.
DAT naar eerst thans bekend is, de in Aug.
1944 gepleegde moord op den directeur van
de Zuivelfabriek te Gemert, de heer Winter-
mans, het werk is geweest van twee leden
van den S.D. te 's Hertogenbosch. Michel Rot-
schopf en Carl Cremer, die beiden in R'dam
gevangen zitten.
DAT de wnd. hoofdcommissaris van Politie
te Arnhem verzoekt te worden bekend ge
maakt met de(n) eigenaar(es) van een kist
tafelzilver en een mand met linnengoed, ge
merkt H.S.K., welke goederen door de Duit-
schers te Nunspeet werden achtergelaten.
DAT op Woensdag 21 Nov. te 13 uur op de
begraafplaats Rusthof" te Amersfoort de
plechtige bijzetting zal plaats hebben van
32 in"1943 gefusilleerde leden van den orde
dienst en den inlichtingendienst.
DAT Zaterdag a.s. in het American-hotel
te A'dam een nationale postzegeltentoonstel
ling wordt geopend, welke expositie is ge
organiseerd door de jeugdafdeeling van de
yereeniging „De Philatelist",
NA ENKELE stroeve ontmoetingen met
het vorige parlement, da* door de re
geering maar nauwelijks op zijn grond
wettelijke waarde werd geschat en voo*
welks forum het kabinet slechts trad, toen
de nood om Indië bijzonder hoog gestegem
was, zijn dan nu vandaag de Staten-Gene-
raal in hun bijzondere gedaante in functie
getreden.
Bij den aanvang van dit ietwat verlak
parlementaire jaar mocht de Troonrede niet
ontbreken. Zij gaat ditmaal niet van de ge
bruikelijke begrooting vergezeld, doch de
rede zelf bericht ons, dat ook deze traditio-
neele metgezellin haar nu spoedig zal vol
gen. Althans zoo lezen we, binnenkort zal
een overzicht van 's lands financiën (samen
met ingrijpende belastingplannen) aan de
volksvertegenwoordiging worden aangebo
den.
Symbool van stuurmanskunst en kracht,
twee eischen, die meer dan ooit aan het
huidige regeeringsbeleid worden gesteld.
Met de troonrede is de regeering al meer
in het parlementaire spoor gekomen. Dit
heeft lang moeten duren. Eerst was daa*
de wel breed opgezette rede van minister
Sehermerhorn, een inaugureel betoog, dat
een program inluidde, waaraan verschillende
kabinetten genoeg zouden hebben. Daarop
hebben wij het geruimen tijd moeten stellen
met de ongewone figuur van de misschien
wel democratische, doch stellig niet-parle-
mentair-democratisohe „praatjes op de brug,"
Deze brug werd achtereenvolgens door de
ministers beklommen, die dan soms uiterst
belangrijke mededeelingen deden, en ver
strekkende plannen aankondigden, maar we
derom® onder een resonnans eener volksver
tegenwoordiging.
Vergelijken wij nu de troonrede van van
daag met de grootsche inaugureele rede van
minister Sehermerhorn, en met de soms wat
overmoedige praatjes op de brug, dan treft
ons een prijzenswaardige beperking en een
even lofwaardige bezinning. Het programma
is versmald, het is ook concreter geworden,
en het heeft gelukkig ingeboet aan vage
bespiegelingen over vernieuwing. Ondanks
haar voor een troonrede wel bijzondere,
doch thans eenigszins begrijpelijke lengte,
is zij sober is zij zelfs van een soberheid,
waardoor een enkele sprong naar buiteit
te scherper en soms ook te pijnlijker treft.
Wat bijvoorbeeld te denken van de als ter
loops gemaakte opmerking, dat reorganisa
tie van het onderwijs in voorbereiding is
en dat gestreefd zal worden naar co-ordina-
tie van de vrije jeugdvorming? Over de radio
werd niets gezegd. Deze zal toch niet vallen
onder de co-ordinatie van het kunstleven,
welke ook al in het uitzicht is gesteld?
Sober, voor veler besef misschien iets te sober,
is de troonrede in haar karakteriseering vari
de voorbije jaren. Na wat voorbijging wordt
het heden geschetst als de vrucht van lijden
en strijden. In het verzet van gisteren wordt
gezien op de vrijheid van heden.
Bezien wij nu enkele onderdeelen der rede
wat nader, dan doen na de reeks van „praat
jes op de brug" tal van voornemens zich aap
ons voor als oude bekenden. Toch zijn ver
schillende gedachten ditmaal in vaster vorm
gegoten. Deze grootere vastheid kwam uiter
aard niet toe aan het Indische vraagstuk.
Niettemin moet hier treffen, hoe de nood
zaak van herstel der orde op Java uitdruk
kelijk wordt gesteld, al zal zulks niet afdoet!
aan de onbaatzuchtigheid, waarmede Neder
land wil medewerken aan het totstandkomen
van een nieuwen status van het koninkrijk.
Internationaal en nationaal zoo is het stre
ven, moet ons land een rechtstaat worden.
Binnen de grenzen zal dit onder meer hierin
uitkomen, dat opsporing en aanhouding van
politieke delinquenten weldra weer aan do
normale politie-organen zullen worden toe
vertrouwd.
Geen verrassing zal baren de aankondi
ging eener grondwetsherziening. Reeds da
verhouding tot Indië geeft de noodzakelijk
heid hiervan aan.. De financieele lasten van.
het rijk zijn bijzonder groot, zoodat al even
min behoeft te verwonderen de financieele
zelfstandigheid der gemeenten, welke do
regeering als wensch stelt. Bij de op komst-
zijnde gemeentelijke begrootingen kan men
met deze uitingen rekening houden. Aan
dacht verdient de attentie welke de regeering
wil wijden aan de gemeentelijke indeeling.
Het sociale program, dat zoo dicht op de
sombere financieele paragraaf volgt, is bij
uitstek sober. Een uizondering vormt de in
grijpende mededeeling, dat de regeering da
sociale verzekering wil doen uitgroeien tot
een volksverzekering voor den ouden dag.
Reeds te Londen gemaakte studies vormen
hiervan den grondslag. Typeerend weer in.
het huidig staatsbestel, waarin de ambtenaar
zulk een belangrijke plaats inneemt, we
denken nu alleen maar aan het Departement
van Financiën met zijn heirkracht van be
lastinggaarders is de klem, die tot den
ambtenaar uitgaat, om zijn werk te zien als
dienst aan de volksgemeenschap.
De Troonrede ziet dit alles zoowel als een
taak alsook als een probleem. Wij begrijpen
het. Voor het korte parlementaire jaar, dat
voor ons ligt, is het programma nog omvang
rijk genoeg- Wij wachten waakzaam de
plannen der regeering in hun uitwerking af.
Het parlementaire jaar is begonnen. De
regeering kwam „over de brug"
Mist en vrij koud, zegt De Bilt.
Tot morgenavond is de verwachting: Vrij
wel den geheelen dag nvstig of nevelig weer*
ui&t weinig wind. Vxjj koud.
