lUtfture $ethsct)eGToumnf
,,|k ben best tevreden" zegt min. Lieftinck
Soekarno door Sharir aan den dijk gezet
iDist <11
'S MINISTERS RIDE
I. serie: 1 April 1920—15 October 1941
WOENSDAG 14 NOVEMBER 1945
Se Serlet Te Jaargang vanaf 1 Mel 1945. No. 183
Abonnementsprijzen
/0.26 per week
1.10 per maand
3.25 per kwartaal
Hoofdredacteur:
H. DIEMER
Redactie:
B. VAN DER ROS
Christelijk-Nationaal Dagblad
Bureaux Redactie ea
Administratie:
HOOGEWOERD 103
Telefoon 22710
Postrekening 5 8 9 3 6
voor Leiden en Omstreken
„StdtthMBlldj U $1)
myo bert in
Wat met de geldsaneering
bereikt werd
DE NAUWE GRENZEN, die gedurende de
eerste weken van de geldvernieuwing
aan de geldhoeveel'heid en het geldge-
bruik moesten worden gesteld, zullen gelei
delijk aan verruimd dienen te worden om de
individueele vrijheid niet meer dan noodig is
te beknotten om het maatschappelijk ver
keer, voor zoover zich dit van geld bedient,
de onder de huidige omstandigheden toelaat
bare ruimte te geven, aldus sprak gister
avond minister Lieftinck voor radio Hilver
sum.
Geld saneeren en scheren kunnen allebei
pijnlijk zijn, echter met dit verschil, dat
het scheren telkens terug komt. Laten we
hopen, dat de operatie van minister Lief
tinck ons ten slotte dezelfde voldoening
zal schenken als den man, die juist van
zijn baard is verlost.
De zeer krappe toemeting van geld, waar
mede de vernieuwing van ons ruilmiddel
werd begonnen, vond voor een niet onbe
langrijk deel haar oorzaak in den geringen
voorraad bank- en muntbiljetten, waarover
de Regeering eind September beschikte. Ook
andere motieven golden daarnaast: wij moe
ten voortaan zooveel mogelijk van ons loo-
pende inkomen, gaan leven en derhalve mag
uit den ouden geldvoorraad slechts worden
geput om de noodzakelijke kasreserves aan
te leggen en om die aanschaffingen te doen,
die mogelijk zijn om de gaten, die de oorlog
en de bezetitng in onze duurzame goederen
voorraden hebben geslagen, weer eenigszins
blokkeering dienstbaar gemaakt aan een re
gistratie van het aanwezige geldbezit en was
het een machtig hulpmiddel tot de ontwape
ning van den zwarten handel
GIRALE REKENINGEN HEBBEN VELE
GOEDE KANTEN
De genoemde overwegingen gaven tevens
aanleiding tot het instellen van de z.g. „gi
rale" rekeningen, waarover alleen per over
schrijvingsopdracht kan worden beschikt.
Deze girale rekeningen verschaffen hst ver
keer een zeer bruikbaar middel om de nood
zakelijke betalingen te blijven verrichten,
ook zonder de beschikking-mver contant geld.
Velen staan tegenover deze betalingswijze
nog wat onwennig, maar vele anderen heb
ben door de ervaring geleerd, dat deze wijze
om betalingen te verrichten ook ontegenzeg
gelijk voordeelen heeft. Zij maakt het hou-
GEEN MAATREGEL TEGEN Ir C. STAP.
De minister van Landbouw, Visscherij en
Voedselvoorziening is na onderzoek van mee
ning, dat er geen aanleiding is tegen ir C.
Staf. hoofd van de directie-wan Grondgebruik
en Landbouwherstel van zijn ministerie,
eenigen maatregel op grond van het Zuive
ringsbesluit te nemen.
CHURCHILL EEREDOCTOR.
Churchill zal tijdens zijn bezoek aan Brus
sel op 16 November tot doctor honoris causa
der Brusselsohe universiteit worden be
noemd.
den van grootere bedragen aan contant geld
in huis of in de zak overbodig en schenkt
daardoor grooter veiligheid, zij vormt een
rem op het doen van lichtvaardige uitgaven,
die anders maar al te gemakkelijk door een
greep naar de beurs of de portefeuille plaats
vinden, zij maakt quiteering overbodig en
verschaft gemakkelijk bewijsstukken van een
verrichte betaling. Deze voordeelen zijn ech
ter afhankelijk van een vlotte afwikkeling
der overschrijvingen, en van het volstrekte
vertrouwen, dat aan het tegoed bij een bank
of giro-instelling dezelfde betalingsmogelijk
heden zijn verbonden als aan het geld, dat
men bij zich kan dragen. Aan dit laatste be
hoeft men geen oogenblik te twijfelen. Het
girale tegoed is even bruikbaar en de vrij
heid om daarover te beschikken, zal op de
zelfde wijze worden ontzien als aanvaard is
voor de nieuwe bank- en muntbiljetten.
De eenige vrijheidsbeperking, die ten aan
zien van de girale rekeningen nog bestaat,
betreft de opneming van die tegoeden in
contant geld Deze regeling is echter alleen
van toepassing op de girale tegoeden, die
door inlevering van oud geld zijn ontstaan.
Over nieuw geld, dat men bij een bank
brengt, kan men niet alleen vrij beschikken
door overschrijving, maar ook door het op
te nemen naar willekeur*
Dit geldt echter niet voor de stortingen bij
den postchèque- en girodienst. De moeilijk
heden die zich t.a.v. deze instelling voordoen,
zijn uitsluitend van technischen aard en zul
len zoo snel mogelijk worden ondervangen.
Bij de banken, die op dit soort werk veel
beter zijn ingesteld, waren de moeilijkheden
dan ook veel minder groot.
ZWARTE PRIJZEN LIEPEN SNEL TERUG
EN VELEN GINGEN WEER AAN
HET WERK.
Na hulde te hebben gebracht aan het bank
personeel, het personeel van de distributie
kantoren (uitreiking geldkaarten), de post
kantoren, den postchèque- en girodienst, den
belastingdienst en alle andere instanties die
aan de geldsaneering meewerkten, vestigde
spr. er de aandacht op, dat de bereikte resul
taten zeker niet gering zijn te achten Zoo is
het aanbod van arbeidskrachten terstond be
langrijk toegenomen, terwijl de zwarte han
del zware slagen kreeg, getuige de veel la
gere zwarte prijzen. Daar de zwarte handel
thans bezig is ook met nieuw geld weer gif
te brouwen, staat de uitvoering van andere
maatregelen voor de deur, doch de beste be
strijding van het euvel is zich niet meer met
zwart koopen in te laten.
(Zie vervolg pag. 2).
0e heeren vormen een „nieuw
kabinet"
Ondanks eenige oneenigheid bij de voor
bereidende besprekingen over het nieuw te
vormen „kabinet", waarbij de nationalisti
sche leiders Soekarno trachtten te bewegen
de nieuwe samenstelling niet te aanvaarden,
heeft Soekarno toch zijn toestemming aan
Soetan Sharir gegeven. Soekarno zelf zal
achter als president van de „republiek" prac-
tisch aan den dijk worden gezet, daar Sharir
verklaarde dat de nieuwe „regeering'' ver
antwoordelijk zal zijn aan het volk en niet
aan den president. Het „kabinet" is als volgt
samengesteld: Sharir. minister-president, Bin-
nenl. Zaken a.i., Buitenl. Zaken; Amir Sjari-
foedin, Binnenl. Veiligheid en Inlichtingen
a.a.: Soenario, Financiën; Dr Abdoel Karim,
Verbindingen: Dr Moelia, Opvoeding; Dr
Soewandi, Justitie; Dr Adjidarmo, Sociale
Zaken; Dr Damasatiawan, Gezondheid; Dr
Darmawan, Economie: Dr Poetoehena, Publ.
Werken; Hadji Rasjidi, minister zonder por
tefeuille.
Dr Soenario heeft te Leiden economie ge
studeerd, Dr Abdoel Karim studeerde te
Delft, Dr Moelia, ook voor den oorlog be
kend als nationalist, promoveerde, te Am
sterdam, evenals Dr Adjidarmo; Dr Darma-
satiawan studeerde medicijnen tc-( Leiden,
Darmawan studeerde te Delft. Poetoehena,
die aan de Technische Hoogeschool te Ban
doeng studeerde, is de eenige Ambonnees in
het „kabinet", Rasjidi studeerde te Cairo.
De meeste leden zijn ruim veertig jaar oud.
Aan de besprekingen nam ook deel de 61-
jarige professor Hadji Salim, een wetenschap
pelijk uitlegger van de Koran. Hij is sterk
anti-Nederlandsch en anti-Japansch. doch ge
looft niet in den status van dominion en is
van meening, dat Ned.-Indië niet werkelijk
anafhankelijk kan zijn, zoolang Britsch-Indië,
Birma en andere gebieden dit ook niet zijn.
„NIEUWE REGEERING" WIL HET GEZAG
HERSTELLEN
Soetan Sharir heeft in een interview ver
klaard, dat de eerste taak van de nieuwe
„regeering" zou zijn het banditisme te on
derdrukken en de jeugd weer onder haar
gezag te krijgen. De verklaring van de Ned.
Ind. regeering noemde Sharir „onvoldoende".
Volgens Sharir staan de Nederlanders, die
de Japansche bezetting hebben ondergaan,
dichter bij de Indonesiërs dan de anderen,
terwijl hij over van Mook zeide, dat deze
voor den oorlog bekend stond als de meest
vooruitstrevende Nederlander in vooruitstre
vende kringen.
GEEN AUDIëNTIE MINISTER VAN
ONDERWIJS.
De audiëntie van den minister van Onder
wijs, Kunsten en Wetenschappen zal Donder
dag 15 November a.s. geen doorgang vinden.
INDIë-VLIEGTUIG TE KARACHI.
Het D.C. 4-toestel „Skymaster" is gister
middag 12 uur te Karachi aangekomen.
Zie ginds komt de stoombootOok de jeugd der getroffen gebieden zal met Sint
Nicolaas nog verrast worden, en wel door de Delftsche jeugd, die voor dit doel een
groote huis-aan-liuis-inzameling hield.
DAT volgens Bredero's bouwbedrijf te
Maarssen, van gelatine bevrijde fotoplaten
goed als vensterglas gebruikt kunnen worden,
daar de filmruit ongeveer 83 pet van het licht
doorlaat en een glasruit slechts 73 pet.
DAT Arnhem in het bezit is gekomen van
Duitscihe papieren, die precies vermelden wat
er werd weggesleept en waarheen.
DAT in „Arti et Amicitia" te A'dam eiken
middag om 2 uur rondleidingen met deskun
dige voorlichting worden gehouden op de
tentoonstelling van Amsterdamsohe bouwers.
DAT de vliegdienst A'dam—Enschedé zich
in een zeer groote belangstelling mag ver
heugen. zoodat nagenoeg alle machines ge
heel zijn bezet.
DAT gisteren te A'dam bij een auto-trans
port van NSB-ers. er 14 op straat vielen,
waardoor er 11 licht en 3 zwaar werden ge
wond.
DAT na vele vertooningen in Engeland
thans in 5000 Amerik. bioscopen een filmpje
van een kwartier draait met als titel „Bro
ken dykes", teneinde te laten zien hoe zwaar
Walcheren in dezen oorlog geteisterd werd.
DAT de 14-jarise Wmplank-passagier H.
Spiering te Rotterdam door een botsing met
een paal is gedood.
DAT de justitiedienst dei Rotterd. politie,
die tijdens den oorlog was gecentraliseerd,
met ingang van morgen weer in zijn ouden
vorm wordt hersteld, vv rc- >or op de be
langrijkste zeven bureau:-; en afd recherche
gevestigd wordt o.l.v en v>fdinspecteur.
DAT nu Duitschland u len is, ons
land zal deelnemen aan internat, confe
rentie voor walv e 20 Nov. te
Londen wordt gelv-
D AT voor deze d e Ned a, i nd
•öft aanzienlijke hoeveelheid deviezen kan
bezorgen, het volgend jaar om te beginnen
één tankschip wordt omgebouwd tot fa-
brieksschip, waaraan tien vangschepen wor
den toegevoegd.
DAT waar de overheid streeft naar een
rentepeil van maximaal 3 pet, diverse parti
culiere spaarbanken van plan zijn, per 1 Jan.
a.s. de aan inleggers te vergoeden rente te
verlagen.
DAT de schade aan het Ned. film- en bio
scoopbedrijf tijdens de Buitsohe bezetitng op
f 12 millioen wordt geraamd, waarvan f 2
millioen door het weghalen der apparatuur.
DAT 26 bioscopen werden verwoest en 6
zwaar beschadigd, waardoor het aantal zit
plaatsen in ons land met 10 pet verminderde.
DAT het motorvisschersvaartuig Arnemui-
den 9 in De Deurlo op een mijn is geloopen,
tengevolge waarvan alle vier opvarenden ver
dronken.
DAT het Bijz. Gerechtshof te A'dam tegen
een 32-jarigen Haarlemschen chauffeur we
gens het arresteeren van goede Nederlanders
ed., de doodstraf heeft geëischt.
DAT Arnhems tijdelijke gemeenteraad gis
teren voor het eerst bijeen is geweest en tot
wethouders zijn gekozen J. Bronkhorst en J.
E. S. Holthuis (beiden SDAP), H. M. A.
Klompe (RK) en W. Tak (CH).
DAT de politie te Ede een aantal 17e eeuw-
sche familiepapieren, betrekking hebbende
op het voormalige huis „Tollenbung", heeft
opgespoord en er gaarne nadere bijzonder
heden over verneemt,
DAT reeds onderhandelingen gaande zijn
om te bewerkstelligen, dat de te geringe
winstmarge der sigarenwinkeliers wordt
verhoogd.
DAT de laatste 500 mannen, vrouwen en
kinderen van de 1500 in Zwitserland ver
blijvende Nederlanders, thans per trein zijn
«orepatrieetrd.
DAT bewoners van Oosterbeek een adres
hebben gericht aan den minister van Open
bare Werken, waarin wordt geprotesteerd
tegen het sloopen van bouwwerken zonder
voorkennis der eigenaren.
DAT te Nijmegen een drieling is geboren,
waarvan de namen zijn Beatrix, Irene en
Margriet.
DAT te Nijmegen is aanbesteed de bouw
van 15 noodwinkels en een café-restaurant
aan de Bisschop Hamerstraat, waarbij de
laagste inschrijver was de fa Meyer uit
Nijmegen voor f 198.000.
Dat de heer A. Cracao te Vlissingen van
de treeplank van zijn auto viel en gedood
werd.
DAT zes inwoners van Koudekerke op
heeterdaad werden betrapt, toen zij bezig
waren den ringdijk rond Vlissingen door
te steken, waardoor de buitenwijken van
deze stad weer gedeeltelijk onder water
zouden komen.
DAT i.v.m. de arrestatie van bovenge
noemde arbeiders een 100-tal dijkwerkers in
staking gingen.
DAT de heer H. M. v. Bemmelen, eere
voorzitter der Kon. Ned. Ver „Onze Vloot"
in een concentratiekamp op Java is over
leden.
DAT de ombouw van de Amerik. „oil
barges" (landingsbooten) om het tekort aan
scheepsruimte voor de binnenvaart aan te
vullen, thans om practische redenen word',
stopgezet.
DAT de te Londen vervaardigde Ned. film
„Vrij en Onverveerd" van 16 Nov. af in
„Tuschinsky" te A'dam zal draaien ten bate
van „Volksherstel", welke voorstellingen
vergezeld gaan met ritten van de zilvertram.
DAT de N.S.K.K.-er M. A. Koelemeyer
uit Haarlem ontsnapt is uit het Kruithuis
te Halfweg en thans, zooals hij naar den
procureur-generaal schreef, aan zijn ver
dediging werkt, na beëindiging waarvan hij
zich zal melden.
IN ZIJN GISTERAVOND gerouden radio
rede over de resultaten der geldsanee
ring heeft minister Lieftinck zich vol
daan getoond.
Z. Exc. wees op de toegenomen ar-
beidslust, op den gebreidelden zwarten han
del en op de matige hoeveelheid bankpapier
die tot dusver in omloop is gebracht. Dit
zijn inderdaad positieve resultaten, welke
ongetwijfeld de aandacht verdienen.
Natuurlijk kan men nog niet spreken van,
een definitief welslagen der geldsanee
ring, daar de tijd, welke verstreken is sedert
de geldinlevering, nog te kort is om het uit
eindelijk resultaat van de groote operatie
reeds te kunnen vaststellen.
Inzake den zwarten handel moeten wij
met den minister tot -ons leedwezen vast
stellen, dat deze helaas nog niet uitgeroeid
is. Integendeel, deze gifhandel begint den
kop weer op te steken met alle gevaren
daaraan voor het prijspeil en de rechtvaar
dige yerdeeling der beschikbare goederen
verbonden. Krasse maatregelen tegen de gif
handelaren, welke in het vooruitzicht zijn
gesteld, kunnen remmend werken, maar d e
voornaamste factor is o.i. dat net
publiek zijn volle medewerking verleent en
daaraan ontbreekt het nog te veel. Terecht
heeft prof. Lieftinck met nadruk opgeroepen
tot een algemeene koopersstaking op de
zwarte markt. Wij vreezen echter, dat de
goederentoewijzing eerst grooter zal moeten
zijn, alvorens dit kwaad overwonnen kan
worden.
Ook ten aanzien van de geldcirculatie
past eenige reserve. Immers de minister
heeft gewezeh op de buitengewoon moei
lijke budgetpositie van ons land. Het tekort
op de a.s. staatsbegrooting zal, naar men
meent, ontstellend groot zijn en het z ij n
juist die ongedekte staatsuit
gaven, welke de gevaren voor
muntbederf niet denkbeeldig
maken. Hoe eerder een sluitende staatsbe
grooting kan worden verkregen, hoe beter
voor de geldsaneering.
Blijkens de mededeeling van den minister
«lis er thans een hoeveelheid bankpapier in
omloop van bijna f 900 millioen, terwijl het
bedrag, op girale rekeningen geplaatst, ge
schat wordt op ongeveer het dubbele, bij
elkaar een circulatie van ruim 2\2 milliard.
Het volksinkomen raamt prof Lieftinck op
f 5 milliard, zoodat de verhouding circulatie-
volksinkomen 1 2 bedraagt, hetgeen naar
vooroorlogsche opvatting normaal is te noe
men. Deze verhouding wil de regeering
klaarblijkelijk ongeveer handhaven. Naar
het ons voorkomt is deze verhouding echter
vrij krap genomen in het licht der na-oorlog-
sche omstandigheden.
Het ligt in de bedoeling om binnen afzien-
baren tijd de girale saldi vrij te geven. Het
is een tegenvaller, dat hiermede nu nog geen
aanvang is gemaakt. De grootste moeilijk
heid wordt den banken veroorzaakt door de
houders der kleinere girale saldi, die soms
zeer geringe bedragen (wij hoorden van een
overschrijving ad vijftig cents) laten giree-
ren. Een groote verbetering zou
hit al geweest zijn als girale be
dragen tot een maximum bedrag
thans zouden zijn vrijgegeven.
Interessant was de aankondiging, dat ter
voorziening van „de linnenkast" een cre-
dietstelsel met afbetaling zal worden gecre-
eerd, teneinde onvermogenden in staat te
stellen de te fourneeren goederen aan te
koopen. Aan de organisatie, die voor de uit
voering' van dit systeem moet worden opge
zet, wordt thans hard gewerkt. Wij zijn be
langstellend te vernemen, welke instantie het
plan financiert en hoe men de terugbetaling
van het crediet denkt te regelen. Men dient
bij dit laatste rekening te houden met het
feit, dat het loonpeil in vele gevallen w e i-
nig speling toelaat ter afdoening van
oude verplichtingen.
Terzake van de komende vermogensaan-
washeffing deelde prof Lieftinck mede, dat
betaling ervan zal kunnen geschieden in ge
blokkeerd geld. in effecten en andere waar
den. Wij achten de financiering dezer zware
heffing een netelig vraagstuk. Zal de Staat
bezitter worden van groote pakketten effec
ten e.d.? Wat moet hiermede gebeuren?
Met genoegen hebben wij vernomen, dat
eerlang een 3 pet staatsleening, waarvoor de
figuur van een inschrijving op een bijzonder
grootboek is gekozen, voor de belegging van
geblokkeerd geld zal worden gelanceerd.
Hoe eerder de geblokkeerde saldi een be
stemming krijgen, hoe beter. De inschrijvin
gen zijn niet overdraagbaar, maar kunnen
gebruikt worden voor betaling van diverse
belastingen.
Verder komen er spaarcertificaten, welke
overdraagbaar zijn en voor een maximum
bedrag van f 300 kunnen worden verworven.
De hervatting van het kapitaalverkeer
heeft in het algemeen de bijzondere aandacht
van den minister en Z. Exc. verklaarde, dat
de effectenregistratie al veel te lang op zich
heeft laten wachten. Wat daarvan de oor
zaak is, heeft prof Lieftinck niet medege
deeld.
Wij betreuren het ten zeerste, dat dit nood
zakelijk onderdeel der financieele saneering
zulk een langdurige vertraging ondervindt,
daar het van het allergrootst belang moet
worden geacht, wanneer het hart van het
financieel verkeer stimuleerend werkzaam
kan zijn.
De minister heeft medegedeeld, dat een
hervatting der inlevering van
coupon- en dividendbladen zij-
nerzijds geen bezwaar ontmoet
en wij achten dit gelukkig, daar de voorbe
reidende werkzaamheden der effectenregi
stratie aldus bespoedigd worden.
Binnenkort kan men een beperkten beurs
handel verwachten, Van een vrijen handel
zal echter geen sprake zijn en wij meenen,
dat het effectenverxeer aan vergunningen zal
worden gebonden.
WONINGRUIMTE IN AMERIKA
OP DEN BON?
In een brief aan de burgemeesters van alle
steden met een bevolking van meer dan
25.000 zielen spreekt de „National Housing
Administrator" Blandfort de verwachting
uit, dat de woningschaarschte, welke zorg
wekkend is in de Vereenigde Staten, nog
nijpender wordt met den terugkeer van de
oorlogsstrijders. Aangedrongen wordt op dis
tributie der woningruimte.
W/einig verandering, aldus de Bilt
Tot morgenavond wordt verwacht; Meest
zwaar bewolkt, met nu én dan eenige regen,
plaatselijk vermengd met wat natte sneeuw.
Matige, Oostelijke wind. Zelfde temperatuur.
ZON EN MAAN
Morgen; Zon op 8.00 en onder 16.49; Maan
op 15.31 en onder 1.41.
Op 19 Nov. Volle Maan; 26 Nov. Laatste
Kwartier; 4 Dec. Nieuwe Maan en 12 Dec*
Derate Kwartier.