SïitUM Cntedj* (Smjwu ssr
Gaan wij niet veel te ver over de brug?
IDist <11
LIEFDE VAN
EÉN KANT
Ie serie: 1 April 1920—15 October 1941
WOENSDAG 7 NOVEMBER 1945
Se Serie: le Jaargang vanaf 7 Mei 1945, No. 157
Postrekening 5 8 9 3 8
Christelijk-TSationaal Dagblad voor Leiden en Omstrek&è S/- V l$tflülU8SÜd) il fltjehkörtj
^myti bert io tegenopwt*
Abonnementsprijzen
ƒ0 26 per week
ƒ1.10 per maand
ƒ3.25 per kwartaal
Hoofdredacteur:
H. DIEMER
Redactie:
B. VAN DER ROS
Regeeringsverkiaring van vér
strekkende beteekenis
DE NED.-INDISCHE Regeer inig heeft,
naar reeds in het kort gemeld, heden
te Batavia een verklaring uitgegeven.
De tekst der verklaring luidt als volgt:
De loop der gebeurtenissen na de capitu
latie van Japan heeft ertoe geleid, dat groote
verwarring is ontstaan en dat omstandig
heden, die niet door de Regeering in het
leven zijn geroepen, haar tot dusverre heb
ben belet, de voornemens der staatkundige
hervorming van het Koninkrijk en van Ne-
derlandsch-Indië in hun hoofdlijnen verder
bekend te maken. Reeds op 27 Jan. 1942 werd
f
Regeeringsverkiaring laat me
koud, zegt Soekarno
„Ik ben er in het geheel niet van onder
den indruk" zei Soekarno naar aanleiding
van de verklaring van Van Mook. „Het
is slechts een herhaling van de oude be
kende verklaring van Koningin Wil'hel-
mina". Toen de ANP - Amèta - oorreen on -
dent Coniston hem speciaal de zinsnede
onder het oog bracht, waarin gezegd
wordt: „Indonesië zal, overeenkomstig de
toezegging van H.M. de Koningin, tot een
volledig deelgenootschap in het koninkrijk
worden geroepen", verklaarde Soekarno:
„Wij willen niets te maken hebben met
het Koninkrijk der Nederlanden" en hij
knikte ernstig.
een Rijksconferentie tot dit doel aangekon
digd, te houden na de bevrijding van alle
bezette Rijksgebieden. Op 6 December van
dat jaar werden de beginselen der gedachte
reorganisatie in een rede van H.M. de Konin
gin in groote lijnen vastgelegd. De voornaam
ste zinsneden dier rede waren:
,,Ik stel mij voor, zonder vooruit te loopen
op de adviezen der Rijksconferentie, dat zij
zich richten zullen op een Rijksverband,
\vaarin Nederland, Indonesië. Suriname en
Curagao tezamen deel zullen hebben, terwijl
ieder op zichzelf de eigen, inwendige aange
legenheden in zelfstandigheid en steunend
op eigen kracht, doch met den wil elkander
bij te staan, zullen* behartigen. Ik meen, dat
zulk een zelfstandigheid en samenwerking
aan het Rijk en zijn deelen de kracht kun
nen geven om hun verantwoordelijkheid naar
binnen en naar buiten ten volle te dragen.
Daarbij zal voor verschil van behandeling
©p grond van ras of landaard geen plaats
zijn, doch zullen slechts de persoonlijke be
kwaamheden der burgers en de behoeften
van de verschillende bevolkingsgroepen
den doorslag geven voor het beleid der re
geering".
Steeds dieper is het besef doorgedrongen,
dat alleen op deze beginselen van gelijk
waardigheid en samenwerking het Konink
rijk kan worden gebouwd. Daarbij is de
vorm .van deelgenootschap naar voren geko
men, die nieuw is in de geschiedenis, doch
die inderdaad aan het onder de bezetting
gegroeide nationaal bewustzijn volle bevre
diging kan schenken. In de ontstane verwar
ring heeft echter dit zelfbewustzijn niet al
leen den weg gekozen van de uitroeping,
met medewerking van de Japansche mili
taire overheid van de republiek Indone
sië, maar is bovendien tegen de Nederlan
den een zoodanige propaganda en tegen an
dersdenkenden een zoodanige terreur ont
ketend, dat een bekendmaking geen nut zou
hebben gehad en niet in overeenstemming
te brengen viel met de waardigheid der re
geering. Zoolang duizenden weerlooze Ne
derlanders, die de zwaarste verdrukking
door den vijand doorstaan hadden, in gevaar
verkeerden en door bedreigingen een vrije
bespreking onmogelijk werd gemaakt, was
ook ieder begin van gemeenschappelijke re
constructie uitgesloten.
Nu door de hulp van onze bondgenooten
het gevaar voor de bevrijde geïnterneerden
verminderd is en eenige verbetering inge
treden schijnt te zijn ten aanzien van de
vrijheid van spreken en van contact, is het
©ogenblik gekomen om het programma der
regeering op de rede van H. M. de Koningin
Van 6 December 1942 gebaseerd, nader uit
te werken. De regeering gaat uit van de er
kenning van het rechtmatig streven der In
donesiërs naar een nationaal bestaan en, van
de overtuiging, dat dit streyen door een
goede samenwerking tusschen Indonesiërs
c-n Nederlanders, langs den weg van een
wettige evolutie, te verwezenlijken is.
DAT de H.T.M. wegens stroomgebrek niet
kan voldoen aan het verzoek om voor kerk-
igangers des Zondags trams te laten rijden.
DAT de boekenactie van het Roode Kruis
te R'dam 50.000 boeken heeft bijeengebracht.
DAT 225.000 Amerik. boeken voor den
handel hier te lande zijn gearriveerd.
DAT in Engeland 17.000 boeken zijn aan
gekocht, die riet voor den handel maar voor
diverse Nederl. bibliotheken zijn bestemd.
DAT Koningin Wilhelmina gisteren bij
Koning George en Koningin Elisabeth op
Buckingham Palace heeft geluncht.
DAT Prinses Juliana gisteren te A'dam de
tentoonstelling „Kunst in Vrijheid" in het
Rijksmuseum heeft bezocht.
DAT -ondanks de véle ruïnes in Arnhem
weer een verkeershuis is geopend ter bevor
dering van het toerisme.
DAT bij Nijmegen een Eng. verlofgangerstrein
©P een losse locomotief is gebotst, waardoor
een machinist en een Duitsche conducteur
werden gedood, terwijl vier andere leden van
het personeel werden gewond, w.o. de con
ducteur Van Helvoprt uit Den Haag.
DAT van de 512 boerderijen, die de Wierin-
germeer vóór 17 April 1945 telde, er slechts
20 vrijwel onbeschadigd zijn gebleven, 40 heel
wat averij hebben opgeloopen, terwijl alle
andere door de inundaties totaal zijn
vernield.
r AT aan de vele verzoeken, om zich als
boer in de Wieringermeer te mogen vestigen,
niet kan worden voldaan, daar alle voor
malige bewoners vóór gaan en alleen enkele
bedrijven van de vier N.S.B.-boeren, die
deze polder telde, op een nieuwen eigenaar
wachten.
DAT nog niet kan worden nagegaan, wat
©r van de 1000 a 1100 woningen terecht zal
Doelstelling is daarbij de spoedige ont
wikkeling van Indonesië tot deelgenoot in
een Koninkrijk, dat zoodanig geconstrueerd
is, dat het nationaal zelfrespect van alle
daaraan deelnemende volkeren wordt ge
waarborgd. Daartoe zal in dit land op wet
tige wijze de centrale regeering zoodanig
gereconstrueerd moeten worden, dat zij uit
een volksvertegenwoordiging op democrati-
schen grondslag bestaat, in belangrijke
meerderheid samengesteld uit Indonesiërs
en een Raad van ministers onder den gou
verneur-generaal als vertegenwoordiger van
de Kroon.
Door deze regeering zullen de inwendige
aangelegenheden van het land moeten wor
den bestuurd, terwijl daarbeneden door een
doelmatige decentralisatie de regionale en
locale belangen zullen moeten worden behar
tigd.
Het kiesrecht zal een onderwerp van
nader overleg zijn, doch behoort op vrije
vorming van de openbare meening en ver
tegenwoordiging van de burgerij in haar be
langrijkste geledingen te berusten.
Indonesië zal overeenkomstig de toezeg
ging van H.M. de Koningin tot een volledig
deelgenootschap in het Koninkrijk worden
geroepen, welks organisatie dus uit de
Rijksdeel en zal worden opgebouwd. De vorm
aan deze grondgedachte te geven zal door
het overleg in de rondetafelconferentie en
de behandeling van haar voorstellen door de
wetgevende organen van het Koninkrijk
moeten worden bepaald.
Ook vraagstukken als die van een eigen
vlag voor Indonesië, naast die van het
Koninkrijk, zullen moeten worden beslist op
grond van de voorstellen der rondetafelcon
ferentie. De inschakeling van Indonesiërs en
andere burgers van niet-Neder landschèn
landaard in de diensten van het Koninkrijk,
kan aanstonds systematisch worden uitge
breid.
Regelingen en instellingen, welke nog be
rusten op, of gevoeld' worden als rasdiscri-
minatie, zullen verdwijnen of worden her
vormd.
Zoo zal de "scheiding worden opgeheven
tusschen een Nederlandsch en Indonesisch
bestuur evenals de gescheiden strafrecht
spraak. In alle publieke diensten zal de fei
telijke opneming van burgers van niet-Ne-
derlandsohen landaard met kracht worden
doorgevoerd tot in de hoogste rangen, even
als de onderlinge samenwerking op den voet
van gelijkwaardigheid. Ook in het bedrijfs
leven zal door Indonesiërs en andere bur
gers van niet-Nederlandsche herkomst hun
plaats behooren te worden gevonden in de
stafbetrekkingen en de leiding.
Het onderwijs zal op zoodanigen voet die
nen te worden hervormd, dat zoo spoedig
mogelijk een einde aan het analphabetisme
komen, daar de drie dorpen, t.w. Wiermger-
werf, Middenmeer en Slootdorp, nog onder
water staan en eerst omstreeks Kerstmis ook
deze laagste punten geheel droog zullen zijn
gelegd.
DAT alle tegen den gemeente-secretaris
van Woerden, den heer D. Beyer, ingediende
klachten zijn weerlegd en zijn -„staking" is
opgeheven.
DAT de geall. levensmiddelenzendingen
ook nog 2 millioen blikken, 800.000 kisten,
15.000 houten vaten en 20.000 ijzeren vaten in
ons land brachten, die door de bemoeiingen
van_,het Aan- en Verkoopbureau van Akker
bouwproducten ter beschikking van de Ned.
industrie zijn gesteld.
DAT weer postverkeer mogelijk is met
„displaced persons", in de Br. bezettingszone
in Duitschland, doch men niet dient te
schrijven, alvorens men zelf een brief met
het juiste adres van den betrokkene heeft
ontvangen.
DAT in Den Helder 1800 woningen door
de Duitschers zijn afgebroken en een terrein
van 32V2 ha met puin bezaaid, terwijl er
1909 woningen door bombardementen geheel
of gedeeltelijk werden verwoest.
DAT de Canadeezen weer 24 ziekenhuizen
in ons land hebben vrijgegeven, waardoor er
voor 10.000 patiënten bedden vrijkomen, ter
wijl zij tevens hebben gezorgd, dat de door
de Duitschers geroofde medische instrumen
ten, verbandmiddelen enz. zijn teruggekomen.
DAT op initiatief van prof. Meroier uit
Bern, Vrijdag j.l. in A'dam een vrachtauto
met 25.000 vel papier, kantoorbenoodigd-
heden, medische instrumenten, chemische
stoffen, enz. is aangekomen uit Zwitserland,
bestemd voor de Gem. Universiteit.
DAT er dezer dagen een gesprek is aan
gevangen tusschen leden van de hoofdbe
sturen van de C.H.U. en de C.D.U.
DAT nogmaals de aandacht gevestigd wordt
0t> de verplichting tot aangifte by het Ned.
Molotov tegen geheimhouding
van atoombom-procédé
Molotow heeft in een door radio-Moskou
uitgezonden rede gezegd, dat het procédé
van den atoombom niet geheim gehouden
behoorde te worden. Maar ook Rusland be
schikt over atoomenergie, aldus Molotow.
Senator Ball stelde den Amerikaanschen
Senaat voor slechts de militaire toepassing
van de atoomenergie geheim te houden, doch
de geleerden vrij te laten in hun onder
zoekingen.
Schuschnigg contra Seys Inquart
De vroegere kanselier van Oostenrijk, dr
Söhusohnigg, is in Neurenberg aangekomen.
Men gelooft, dat hij als getuige in het proces-
Seyss Inquart zal optreden, die hem opvolgde
na de Duitsche bezetting van Oostenrijk.
Het was gisteren, ter gelegenheid van
den verjaardag der Octoberrevolutie feest in
Moskou, aldus Tass. Versperringsballons en
afweergeschut zijn verdiwenen. Moskou was
's avonds weer verlicht.
Spoorwegen bestellen 500 auto
bus-chassis in Engeland
Crossley Motors heeft een order der
Nederlandsche Spoorwegen ontvangen voor
500 autobus-chassis met Dieselmotor. De af
levering van deze chassis zal in 1946 be
ginnen. De waarde van de bestelling beloopt
ongeveer 900.000.
WORDT TSJECHO-SLOWAKIJE DOOR DE
RUSSEN ONTRUIMD?
Sowjet-troepen zijn volgens radio Moskou
bezig Tsjecho-Slowakije te ontruimen in ver
band met die demobilisatie van het Russische
leger. Met drie weken hoopt men klaar
te zijn.
KNUD CHRISTENSEN FORMATEUR IN
DENEMARKEN.
Koning Christiaan van Denemarken be
lastte oud-minister Knud Christensen met de
vorming van een nieuw -kabinet.
komt en dat het voor de landskinderen open
stelt iederen vorm van opleiding, waaraan de
maatschappij behoefte heeft.
Daarbij zal, ter verbreeding van den
grondslag, uitwisseling met Nederland en
het buitenland worden bevorderd, terwijl
aan de ontwikkeling van de Indonesische
cultuur volle aandacht zal blijven gewijd.
(Zie vervolg pag. 2).
Beheersinstituut van bezittingen, die voor
heen aan een vijandelijken staat, vijandelijke
onderdanen, N.S.B.-era of politieke gevan
genen behoorden.
DAT de Zeeuwsdhe confectiefabriek, de
Vega-tricotagefabriek en de vitaminen-
fabrieken van Philips-v. Houten, door ge
brek aan arbeidskrachten, uit Walcheren
zullen verdwijnen.
DAT er van de 15 loodsbooten van den
Rijksloodsdienst te A'dam nog maar 5 over
zijn, terwijl vele leden van de bemanning
tijdens de bezetting naar Engeland zijn ont
komen.
DAT deblokkeering van gelden bij geboorte
ook kan plaats hebben binnen een periode
van 3 maanden voor den vermoedelijken
datum van bevalling.
DAT is ingesteld een .Besluit herstelgron-
den 1945", ten einde een doelmatig herstel
van landbouw-, tuinbouw- en bosohgronden
te bevorderen.
DAT broeder en zuster Sehrier uit Goes,
die op 11 Maart j.l. een Duitsclien soldaat
vermoordden, door de Middelburgsche recht
bank veroordeeld werden tot resp. 5 en 7
jaren gevangenisstraf, terwijl J. Vermeulen
uit Middelburg, die een ouden boer ver
moordde, 15 jaar kreeg.
DAT de havenmonding van Vlissingen thans
weer schepen van 20 voet kan doorlaten, ter
wijl er voor het eerst sinds 5 jaar weer ge
baggerd wordt.
DAT Vlissingen momenteel weer ruim 15000
inwoners telt, terwijl er thans 1850 huizen
bewoonbaar zijn gemaakt.
DAT er in het vissoherijoonfliot te Umui-
den voorloopig overeenstemming is bereikt,
waardoor tot 15 Febr 1946 op de Engelsche
voorwaaiden zal worden gevaren.
DAT op 10 Nov om 11.30 uur in „Arti et
Amicitiae" te A'dam door prof. dr H. T.
Zwiers een tentoonstelling wordt geopend van
een plannenstudie voor stede- en woning
bouw.
HET is niet gemakkelijk lijn te ontdekken,
in de Indische politiek onzer regeering.
Nauwelijks heeft zij den heer van Mook
gedesavoueerd, toen deze met Soekarno een
bespreking zou hebben gevoerd (later werd
ter verduidelijking uit Indië geseind, dat
Soekarno „alleen maar bij de bespreking aan
wezig was geweest", mogelijk zonder er aan
deel te hebben), of nu legt dezelfde dr van
Mook een breede en zeer principieele ver
klaring af, waarmede de Nederlandsche
regeering volkomen accoord gaat. Het kómt
ons voor, dat ook op dit punt een „regee
ringsverkiaring" wen schel ijk is en zulks dan
niet in een stadium, waarin b.v. het parle
ment nog wat mag napraten.
De hierbij afgedrukte uitvoerige regee
ringsverkiaring biedt na vroegere uitspraken
der regeering geen nieuwe gezichtspunten.
Dezelfde gedachten waren reeds neergelegd
in de bekende rede der Koningin en zijn ook
terug te vinden in de rede, welke minister
Logemann laatstelijk heeft gehouden in de
Tweede Kamer. Wij moeten derhalve aan
nemen, dat de regeering het noodzakelijk
heeft geoordeeld, deze gedachten nogmaals
naar voren te brengen.
De regeering heeft er groote waarde aan
gehecht, de verklaring uitdrukkelijk het eerst
in Batavia bekend te maken, hetgeen accen
tueert! dat zij zich niet in de laatste plaat9
tot de volken in Indië wilde richten. Zal de
verklaring dan dienstig kunnen zijn om de
sfeer aldaar op te klaren? Wij hopen het, al
kunnen de fundamenteele gedachten der ver
klaring reeds geruimen tijd niet meer langs
de nationalisten zijn heengegaan Of is de ver
klaring allicht ook bestemd voor de groote
geallieerden, vooral nu doo-r het even uiteen
gaan der wegen van regeering en dr van
Mook in zekere Engelsche kringen een gevoel
van wrevel schijnt te ontstaan?
Op zichzelf was er, dunkt ons hier (zij
het ook bij de gebrekkige gegevens, waar
mede ons volk het tot op heden moet doen)
voor het afleggen van deze verklaring op
dit moment nog geen dringende reden. De
liefde komt thans nog t e uitdrukkelijk van,
één kant. Dé verklaring opent perspec
tieven, welke zeer verstrekkend zijn en in
derdaad een belangrijke toekomst in de
ontwikkeling van ons Koninkrijk schijnen
aan te kondigen. Maar de ontwikkeling is
thans wel zeer gederailleerd, de stemming,
welke er een. moest zijn van vertrouwen, is
Revolver journalistiek
in Batavia
Dr van Mook heeft, voordat hij de ver
klaring der Ned.-Indische Regeering uit
gaf, medegedeeld, dat hij tot publicatie
gedwongen was, omdat eenige correspon
denten op onwettige wijze den Neder-
landsdhen tekst in handen gekregen en
gepubliceerd hadden.
nu wel bij uitstek vertroebeld, en ook de
goede trouw, waarvan de verklaring regel
na regel spreekt, wordt nu nog door toege
spitst wantrouwen bejegend. Is in deze
sfeer een spoedige rondetafelconferentie mo
gelijk? Is het niet typeerend dat de regee
ring voor het o-rganiseeren van zulk een,
conferentie wijst op de noodzakelijkheid,
dat heel het volk zich vrij van terreur kan
uitspreken?
Intusschen wordt in deze verklaring zelf,
evenals in andere uitspraken en toezeggin
gen der regeering, op de besprekingen der
rondetafelconferentie tamelijk sterk vooruit-
geloopen, zooa,ls het in het algemeen onjuist
was en is dat de regeering tot belangrijke
formuleeringen kwam, terwijl zij het ken
nelijk niet noodig oordeelde, en oordeelt,
de volksvertegenwoordiging bij deze belang
rijkste zaken van ons Rijksbestel in te lich
ten en te raadplegen. Dit ware wenschelijk
geweest, waarbij de regeering had kunnen
doen uitkomen, waarom zij zich niet sterker
heeft verzet tegen buitenlandsche inmen
ging in de politieke ontwikkeling binnen ons
eigen Rijksbestel.
D i t overleg ware des te doeltreffender
geweest, wijl onze volksvertegenwoordiging
wel in Staat zou zijn geweest, onze regee-
ring e n tegenover het buitenland e n tegen
over de nationalisten, op zeer essentieole
punten, van haar beleid hartelijk steun te
verleenen.
Inmiddels kwam reeds het bericht, dat
Soekarno de regeeringsverkiaring aan zijn
laars lapt. We nemen aan, dat de geallieer
den van onzen goeden wil thans voldoende
overtuigd zijn.
In zooverre is de verklaring met haaf
uitwerking verhelderend geweest.
Batavierlijn weer in dienst
Gelijk gemeld, zal de Batavier-lijn tusschen
Rotterdam en Londen met ingang van 9 Nov.
a.s. weer in bedrijf worden gesteld. Nader
vernemen wij dat de booten vertrekken 9,
15, 21 Nov. en zoo vervolgens elke zes dagen,
uit Rotterdam (Jobshaven), terwijl ze in
den Rotterdamschen haven aankomen op 7,
13. 19 November enz.
CHURCHILL DANKT DE KONINGIN.
De heer Churchill schreef H.M. de Koningin
een brief, waarin hij Haar dankt voor het
prachtige geschenk, dat Zij hem namens de
Nederlandsche regeering en het Nederland
sche volk heeft aangeboden. In dit schrijven
verklaart de voormalige Britsohe premier
gelukkig te zijn met het geschenk en dank
baar voor het feit, dat hij iets voor Neder
land heeft kunnen doen.
Toenemende wind, aldus de Bilt
Tot morgenavond wordt verwacht: Naar
West omloopende en geleidelijk toenemende
wind. zwaar bewolkt, later eenige regen in
het Noorden van het land,, in het Zuiden nog
geen regen van beteekenis, zelfde tempera
tuur.
ZON EN MAAN.
Morgen: Zon op 7.47 en onder 17.
Maan op 11.12 en onder 19.04.
Op 13 Nov. Eerste Kwartier; 19 Nov. Volle
Maan en 26 Nov. Laatste Kwartier,
Nog moet men een vergunning voor het „Spergebied" hebben om het Haagsche Ge
meentemuseum te mogen betreden, doch thans is de mogelijkheid er in elk geval,
daar hier e«n zanddam de vesting verloste uit haar isolement.