Mtum Criteria dtmmm r
't Rumoer op Java nog steeds incidenteel
iDist <11
SOEKARNO
ïe «ene: 1 Aprü 1920—15 October 1941
DINSDAG 1« OCTOBER 1945
2e Serte: le Jaargang vanaf 7 Mei 1945, No. 138
Postrekening 5 8 9 3 6
Christel ij k-Nationaal Dagblad voor Leiden en Omstreken L$hnifiMlStidj 15 ofjeblflXtt
"mgn bfrl in le$tweti?
Abonnementsprijzen
ƒ0.26 per week
ƒ1.10 per maand
3.25 per kwartaal
Hoofdredacteur:
H. DIEMER
Redactie:
B. VAN DER ROS
Een afwijkend geluid uit de
S D.A.P.
Na de oorlogsverklaringen van het Indo
nesische volksleger en de ,,Oemal Islam" is
het, oppervlakkig beschouwd, vrij rustig
geworden op Java, alhoewel men des nachts
nog steeds schoten kan hooren, vooral in
Batavia, terwijl er zich ook overdag nog al
tijd personen op straat bevinden, die maar
al te gaarne van schietwapenen gebruik ma
ken. Overigens heeft het krachtiger optre
den der geallieerden wel indruk gemaakt.
In de afgeloopen dagen hebben vooral De-
pok (tusschen Batavia en Buitenzorg) en
Premier Schermerhorn (links) en de mi
nister voor den Wederopbouw, ir Ringers,
in gedachten verzonken over de afbraak-
politiek van Soekarno.
Garoet (60 K.M. van Bandoeng) van de na
tionalistische terreur geleden. In Depok zijn
een groot aantal bewoners gedood, huizen
beschadigd en leeggeroofd. In Garoet zijn
20 personen, w.o. drie Nederlanders gedood,
terWijl de Japanners thans de controle over
de stad hebben. Aan alle belijders van den
Islèm wordt verzocht niet naar hun werk
te gaan en de rood-witte vlag halfstok te
hijschen.
In een hoofdartikel schrijft het nationalis
tische blad ..Merdeka". dat diplomatie -noch
goéde wil tot eenig resultaat heeft geleid,
terwijl er geen aandacht is geschonken aan
den roep van het Ind. volk om het zenden
van Ned. troepen stop te zett.en. Het artikel
besluit met te zeggen, dat een strijd als deze
tegen de Nederlanders ,,een strijd is volgens
Gods wil".
STEMMEN IN ENGELAND.
De „Daily Telegraph" schrijft, dat het
volksleger het grootste deel van Java terro
riseert. waartegenover slechts zwakke Brit-
sche strijdkrachten staan. Het is duidelijk
dat zoo spoedig mogelijk Nederlandsche troe
pen geland moeten worden en getracht moet
worden het Ned. bestuur te herstellen. De
bestuursvormen in Indië zullen, volgens het
blad. wellicht gewijzigd dienen te worden
naar een democratischer regime, indien aan
bepaalde wettige aspiraties der Indonesiërs
voldaan wil worden. De „Manchester Guar
dian" zegt zeer duidelijk, dat, al is Neder
land klein en al heeft het alles verloren wat
het bezat, daarom zijn rechten nog niet moet
verliezen. Het is zijn eigen—voorrecht om na
een lange periode van niet onverlichte kolo
niale politiek, zijn inheemsche volkeren op
hun eigen vrije paden te zetten.
De „Times" schrijft als persoonlijken in
druk van de leden van Soekarno's kabinet,
dat, hoewel zij roepen om volledige onaf
hankelijkheid, zij op een onafhankelijkheid
onder internationale controle hopen, terwijl
zij tevens de een of andere nieuwe overeen
komst met de Nederlanders wel willen accep
teeren. Het blad bespreekt verder het tekort
DAT vandaag vóór vier jaar de Duitschers
ons blad verboden, omdat hun opvattingen
niet bepaald met de onze strookten.
DAT te Den Bosch op 75-jarigen leeftijd is
overleden de heer K. van Lanschot, lid der
bekende bankiersfirma.
DAT door de drie hoofd-magazijnen van
de H.A.R.K., respect, te A'dam, R'dam en
Roosendaal, maandelijks 500.000 stuks klee
ding worden uitgereikt welke als geschenk
van het buitenland werden ontvangen.
DAT op de heden te Montreal geopende
intern, luchtvaartconferentie, waaraan 24 lan
den deelnemen, ook Nederland present is.
DAT de Apeldoornsche politie Zondag niet
minder dan 5 meisjes uit de omgeving en een
uit een interneeringskamp te Leeuwarden
heeft aangehouden wegens landlooperijopen
bare schennis der eerbaarheid etc. als gevolg
van haar zucht naar omgang met buitenl.
militairen.
DAT de Rott. havenarbeiders zich opnieuw
met een. open brief tot den minister-president
hebben gewend, daar ze geen genoegen ne
men met de uitspraak van den Rijksbemid
delaar.
DAT tot geneesheer-directeur van het Gro-
ning^che diaconessenhuis is benoemd de arts
voor inwendige ziekten C. A. Graafland uit
Maastricht, die 24 Oct. te Leiden zal pro-
moveeren.
DAT de proc.-fiscaal van het Haagsche
Bijz. Gerechtshof, Zeestraat 57B te 's-Gra-
venhage, gaarne enkele exemplaren zou ont
vangen van het boek „Een half jaar Vrede
gerechtshof" van mr. J. H. Carp, daar zulks
in het belang der berechting noodzakelijk is.
DAT te Amsterdam een vergadering is ge
houden van het Werkcomité tot reorganisatie
aan daadwerkelijke uitvoering van de rede
voering van Koningin Wilihelmima.
Verder schrijft de „Times" nog, dat de En-
gelschen spoedig de houding van non-inter
ventie zullen laten varen, om den leiders der
opstandelingen te laten weten, dat de Brit
ten niet van plan zijn nog langer het leven
van Britsche en Britsch-Ind. troepen in ge
vaar te brengen door een toestand te laten
bestaan, dat de door de Jappen gekozen re
bellen onder den mantel van nationalisme
ongeregeldheden in de hand werken, ten
einde hun eigen opportunistische doeleinden
te bereiken en terloops nog de ontwapening
der Japanners te vertragen.
DE S.D.A.P. EN INDIE
„Soekarno is zeer beslist geen landverrader,
alleen een verrader van het koloniaal be
wind. Hij -was geen collaborateur, maar een
coöperator", aldus de heer L. M. Palar op een
vergadering van de S.D.A.P. te Amsterdam.
Spr. achtte het noodzakelijk om het conflict
tot eiken prijs te voorkomen, ook al zou de
regeering met Soekarno moeten onderhande
len. Ook de heer J. E. Stokvis achtte een on
derhandelen met Soekarno niet uitgesloten,
daar anders, mede door geall. invloed, de re
geering de zwakste partij wordt. Tevens werd
door beide sprekers het uitzenden van man
nen uit de „Perhirnpoenan Indonesia" zeer
gewenscht, om met de nationalisten te onder
handelen.
DOORTASTENDER OPTREDEN IN
BATAVIA
De controle van de geallieerden in Batavia
wordt scherper, nu bij gevechten Nederlan
ders zijn gedood. Op het vliegveld Tjililitan
bij Batavia werden twee Ned. soldaten dood
geschoten, terwijl de nationalisten een
vrachtauto met Ned. vrouwen, die. naar een
hospitaal vervoerd werden, beschoten, waar
door er één vrouw gedood en een andere
ernstig gewond werd. De „Seaforth Highlan
ders" houden dan ook thans alle Indonesi
sche personen en vrachtauto's aan, om op
wapens te onderzoeken. Ook de kampen zul
len spoedig door geallieerden worden be
waakt, terwijl Dr v. Mook in een- perscon
ferentie verklaarde, dat er geen sprake kan
zijn van besprekingen, voordat de geïnter
neerden veilig zijn, daar dezen op midden
Java bijna als gijzelaars zijn te beschouwen.
Brigadier M. D. Wingrove van het 15e leger
corps verklaarde nog, dat de huidige toe
stand niet meer troepen vereischt.
der sohaatsensport. zulks ter voorbereiding
van de op 27 Oct. aldaar te beleggen verga
dering van diverse ijsbonden.
DAT oud-minister Welter is gekozen tot
alg. voorz. der Kon. Ver. „Oost en West", als
opvolger van den heer P. J Gerke, die als
directeur van financiën naar Indië is ver
trokken.
DAT soldeerbouten en kleine transforma
toren thans in ruime mate verkrijgbaar zijn,
waarom het Rijksbureau voor Metalen den
verkoop en aflevering heeft vrijgegeven.
DAT een commissie is ingesteld ter bestu
deering van de centralisatie der gasvoorzie-
ning, waarvan tot voorzitter is benoemd
prof. dr. ir. F. K. Th. van Iterson en tot
secretaris ir J. J. Derksen.
DAT van af heden geen voorloopige ver
gunningen van het M. G. meer vereischt zijn
voor kunstenaars, doch dat optreden, expo-
seeren, publiceeren, enz. alleen ontzegd kan
worden op grond van uitspraken door eere
raden.
DAT het transport van Canadeesche paar
den tot aan de invoerhaven in Nederland door
Canada wordt verzorgd en dus geen Ned. per
soneel naar Canada behoeft te worden gezon
den om de paarden aft te halen, gelijk be
paalde geruchten te verstaan geven.
DAT vandaag te Groningen toch nog de
tradiitioneele Serenade zou plaats hebben,
welke het studentencorps te Groningen voor
den oorlog steeds heeft gehouden ter ge
legenheid van de rectoraatsoVerdraeht.
DAT hard wordt gewerkt aan het herstel
van de spoorverbinding door de Langstraat
en waarschijnlijk op 22 Oct. de trein tus
schen Roosendaal en Lage Zwaluwe weer
gaat rijden.
DAT de Am. marine-commandant in Euro
pa, adm. H. Kent Hewitt, vandaag per vlieg
tuig in Nederland arriveert om Woensdag de
Winkelsluiting wordt 1 Nov.
wat gewijzigd
Beperkt aantal zaken
ook des Zondags geopend.
Met ingang van 1 Nov. zal de bestaande
regeling inzake de verplichte openstelling en
sluiting van winkels gewijzigd worden in
dien zin, dat met de plaatselijke toestanden
en behoeften zooveel mogelijk rekening wordt
gehouden. Er zal naar worden gestreefd dat
het deel van het publiek, dat in het arbeids
proces is ingeschakeld, de gelegenheid be
houdt zooveel mogelijk in het middaguur en
des Zaterdagsmiddags zijn inkoopen te doen.
Des Zondags zullen alleen de visch-, fruit
en bakkerswinkels gedurende ten hoogste
vier uren voor het publiek geopend mogen
zijn. Het geven van voorschriften is opge
dragen aan de gemeenteraden.
ZOON VAN DR. COLIJN IN KAMP OP
SUMATRA OVERLEDEN.
Op 52-jarigen leeftijd is in een kamp op
Sumatra overleden dr. A. Colijn, zoon
van dr. H. Colijn.
Dr. Colijn was inzonderheid bekend door
zijn exploraties op Nieuw-Guinea.
Vorige maand hadden we gemeld, dat de
oudste zoon van dr. H. Colijn uit een Ja-
pansch kamp op Java is bevrijd.
Visschersvloot te Ymuiden vaart
niet uit
Omdat de heer en niet genoeg te.... rookcn
r krijgen!
In de visschershaven te IJmuiden liggen
thans bijna 20 treilers, d.i. de geheele in Ne
derland aanwezige treilervloot, welker op
varenden niet bereid zijn naar zee te gaan,
zoolang de rantsoenen niet worden
verhoogd. Ook hier is de E.V.B. weer in het
geding, terwijl ze in een vergadering mee
deelde, dat men ook wil trachten de vis-
schers van Katwijk en Scheveningen bij het
conflict te betrekken. De regeering wenscht
niet te onderhandelen, zoolang de schepen
niet uitvaren. Verstrekking van koffie en
thee is in het vooruitzicht gesteld, maar
extra tabak of sigaretten zullen niet worden
verstrekt.
Dr. AUGUST BORMS TER DOOD
VEROORDEELD.
Gisteren heeft de Brusselsche Krijgsraad
den Vlaamschen activist dr. August Borms
ter dood veroordeeld.
Amsterdamsche havens en Donderdag de ha
vens van Rotterdam te bezichtigen.
DAT er in Temeuzen hard wordt gewerkt
aan de voorbereidingen voor den aanleg van
een vliegveld, waardoor Zeeuwsch-Vlaande
ren althans door de lucht uit zijn isolement
zal worden verlost.
DAT voor de brei-, tricot-, kousen- en sok-
kenindustrie een nieuwe loonregeling is ont
worpen, welke over het algemeen een loons-
verhooging van twee cent per uur te zien
geeft.
DAT er een nieuwe loon- en bemannings
regeling voor vijf takken van de binnen
scheepvaart is tot stand gekomen, waarin
o.m. een tijdelijke toeslag van f 1 per man
en per dag voor de vaart in Duitschlar.d
wordt gegeven.
DAT op Zaterdagmiddag 3 Nov. in de
Groote Kerk te Naarden een uitvoering
wordt gegeven van Handels „Messias",
onder auspiciën van het „Entertainment
Committee Hilversum."
DAT te A'dam een monument zal worden
onthuld ter nagedachtenis aan de op 15 April
1942 te Amersfoort door de Duitschers ge
fusilleerde zeven revolutionair-socialisten.
DAT de tentoonstelling van het Ned. ille
gale boek te Brussel op 15 Oct. zal worden
geopend in de Kon. bibliotheek aan het
Museumplein aldaar.
DAT aan Mart J. Leersen door de Teylers-
stichting te Haarlem een prijs is toegekend
voor die iinaending van een bundel muziek
stukken, geschreven in elk der 10 toomige-
slachtan van den derdien graad.
DAT ter behartiging der belangen van de
studenten een Nederlandsche Studentenraad
is opgericht, waarvan het secretariaat voor-
loopig is gevestigd in de sociëteit „Minerva"
te Leiden.
Bij de dagelijksche berichten over de on
regelmatigheden in Indonesië staat steeds
één man op den voorgrond: Soekarno. Ve
len kennen zijn naam, zijn zelfs vertrouwd
met zijn naam, maar meer ook niet. Wie is
eigenlijk Soekarno en welke beteekenis
heeft hij bij de huidige verwikkelingen? La
ten we trachten hem eens van dichterbij
te bezien.
Soekarno studeerde aan de Technische
hoogeschool te Bandoeng, waar hij den in
genieursgraad behaalde. Met eenige Indo
nesiërs vormde hij een politieke partij, de
„Partai Nasional Indonesia" (P.N.I.)welke
zich ten doel stelde met revolutionaire
middelen de onafhankelijkheid te verkrijgen
en daartoe ten nauwste samenwerkte met
communistische organisaties in Europa. De
manier waarop zij propaganda voerde was
van dien aard. dat Soekarno al gauw in de
gevangenis terecht kwam, waaruit hij in
1931 werd ontslagen. Na zijn ontslag werd
zijn politieke propaganda weer zoodanig,
dat het gouvernement besloot hem te ver
bannen naar Flores en later naar Sumatra
(Padang), waar Soekarno in den ochtend
van den 17en Maart 194$ gewekt werd door
het geronk van Japansche vrachtauto's.
Gedurende 4 maanden heeft hij te Fort de
Koek voor de Japannérs gewerkt, waarna
hij in Juli 1942 in Batavia arriveerde en een
willig werktuig werd in handen der Japan
ners. Een korte levensschets, welke echter
voldoende licht werpt op de figuur van hem.
die gedurende de Japansche bezetting een
opportunist bleek te zijn en zich graag door
de Japanners liet gebruiken.
Het geheele streven van Soekarno is erop
gericht een geheel vrij en onafhankelijk In
donesië te krijgen. Om dit doel te bereiken
waren en zijn bij hem alle middelen geoor
loofd. terwijl hij als geen ander het ..klavier
der volksconscientie" wist te bespelen. Dat
zijn streven aanhang vindt achten we alles
zins begrijpelijk. Immers, een groot deel der
Indonesiërs maakt zich slechts zorgen over
twee dingen: het wil meer rijst en wil gelijk
heid in levensstandaard van blank en bruin.
Dit deel der Indonesiërs denkt nu dat Soe
karno meer rijst kan geven en de gelijkheid
be w erkstel li ge n
Doch al achten we dit alles begrijpelijk,
dan nog blijft bij ons de vraag, of een man
met antecedenten als Soekarno ook door meer
ontwikkelde Indonesiërs gesteund kan wor
den. Een collaborateur, die een onafhanke
lijk Indonesië zelfs nog wel uit de vuile Ja
pansche handen, waaraan het bloed van zijn
landgenooten kleeft, wilde aanvaarden. Na
tuurlijk willen we Soekarno niet zien als de
personificatie van de geheel nationalistische
beweging, maar we houden ons wel de vrij
heid voor. om hem, ondanks de bewering dat
Soekarno zijn vaderland Indonesië niet heeft
verraden, als verrader te zien. Of is het sa
mengaan met een vijand, die een deel van
de bevolking heeft uitgehongerd, of ver
moord en geheele landstreken heeft ver
woest. soms geen verraad? Onderhandelen,
met Soekarno, zooals de Britsche luit.-gen.
•Ohristison deed. achten we dan ook niet al
leen ongewenscht, maar zelfs uitgesloten. En
gelukkig neemt ook onze Regeering dit
standpunt in.
Om een onafhankelijk en gelijkberechtigd
Indonesië te verkrijgen staan wel andere
wegen open dan die, welke Soekarno bewan
delde. De radioredé van onze Koningin op
7 December 1942 heeft de poorten tot deze
wegen geopend. Deze rede sprak zeer duide
lijk van een Rijksverband, waarin Nederland,
Indonesië. Suriname en Curagao samen deel
zullen hebben, terwijl zij ieder op zichzelf
de eigen inwendige aangelegenheden in zelf
standigheid en steunend op eigen kracht,
doch met den wil elkander bij te staan, zul
len behartigen. Zelfstandigheid en samen
werking zijn dus de twee fundamenten waar
op het nieuwe Indonesië zal worden opge
trokken. Groeide reeds in de laatste twintig
jaar het inzicht, dat vooreerst de van uit
Nederland gegeven leiding zich tot de hoofd
lijnen van het beleid moet bepalen en aan
het inzicht der plaatselijke, beter georiën
teerde,' Indonesische regeering veel moet
worden overgelaten, thans is het ook voor
Nederland van belang de politiek der souve-
reiniteit te laten varen om niet door een
heilloos .autarkistisch" streven binnen het
Rijksverband alle kansen te verspelen en een
nieuwen oorlog te ontketenen.
Eerst in een hartelijke verhouding tusschen
een democratisch Nederland en een depiocra-
tisch Indonesië in Rijksverband kan er ook
voor Indonesië een schoone toekomst liggen.
Hiertoe bidden wij Gods zegen af, opdat ook
het werk der zending dan voortgang moge
vinden.
Weer bonnen voor petroleum
aangewezen
Doch daarna zal het nog wel even duren
Van 17 October t/m 20 November a.s.
wordt op de bonnen A, B, C en D 781 der
bonkaarten 511 drie liter petroleum beschik
baar gesteld. Het is in verband met de be
voorrading van den handel mogelijk, dat de
petroleum niet onmiddellijk overal verkrijg
baar zal zijn. Voor-inlevering der bonnen
mag evenwel niet plaats hebbeen. Men moet
er rekening mede houden, dat waarschijnlijk
niet spoedig weer voor de geheele bevolking
een bon voor petroleum zal worden aange
wezen.
Eerste hoogovens te IJmuiden
weer in gebruik
De eerste van de drie hoogovens in IJmui
den is vanmorgen in bedrijf gesteld. Dit kon
geschieden, doordat verleden week de eerste
lading erts is aangekomen. Deze week wordt
een tweede lading verwacht.
Kille echtend, nldus De Bilt.
Tot morgenavond wordt verwacht: In den
ochtend over groote deelen van het land
nevel of mist. Overdag licht tot half bewolkt,
droog weer, matige temperatuur, weinig
wind, behoudens in het Z.W. des lands, waar
later matige wind tusschen Oost en Zuid
verwacht wordt.
ZON EN MAAN.
Zon op 7.08 en onder 17.42; Maan op 16.45
en onder 1.20. Op 21 Oct. Volle maan en 27
pet. Laatste kwartier.
Het toch al zwaar belaste Kabinet ziet zich door de gebeurtenissen in Indië een taak
op de schouders gelegd, welke haast boven menschelijk mag heeten. Men ziet hier van
links naar rechts de heeren Lieftinck, Ringers, Mansholt en Kolfschoten midden tus
schen de paperassen.
