JUetime £rihsd)f Gumraul
Plunderingen en schietpartijen in Batavia
Stroom van critiek op Regeeringsbeleid
IDist
PLICHT
EINI WEDERPLICHT
Ie serie: 1 April 1920— 15 October 1911
WOENSDAG 10 OCTOBER 1945
!e serie: le Jaargang vanaf 7 Mei 1945, No. 13J
Abonnementsprij zen
10.26 per week
f 1.10 per maand
f 3.25 per kwartaal
Hoofdredacteur:
H. DIEMER
Redactie:
B. VAN DER ROS
C hr is telijk-N at ionaal Dagblad
Bureaux Redactie en
Administratie:
HOOIGRACHT 35.
Telefoon 22710
Postrekening 5 8 9 3 6
voor Leiden en Omstreken
„StmüOffilifij is abétfüftt
myn bert in teafjmspMt*
Door jeugdige nationalistische
fanatici
Al is de toestand in Indië niet bepaald
onrustbarend, toch gebeuren er nog zeer.
merkwaardige dingen. Zoo duurt het leeg-
rooven van Ned. huizen in Batavia nog steeds
voort, terwijl ook vanuit hinderlagen door
Indonesiërs op Ned. officieren wordt gescho
ten. «Geallieerde patrouilles hebben dan ook
op straat eenige arrestaties verricht. Het
grootste deel der Nationalistische rustver
stoorders bestaat echter uit jonge mannen,
die het opwindend vindeh om in gestolen
auto's rond te rijden, Europeesche officieren
aan te houden en 's nachts met speren en
messen rond te loopen. Bij de meeste Indone
siërs is van al deze dingen het nieuwtje al af.
Volgens de „Times" heeft niet meer dan 5
van de 70 millioen bewoners van Indië eenig
politiek of nationalistisch besef.
Minister Van Kleffens, die (met minister
Logemann) opnieuw naar Londen vloog
voor de groote dingen, die in het Verre
Oosten op het spel staan.
De eerste Indische brigade is in Batavia
gestationneerd en een regiment houdt de
wacht op het vliegveld en bij de haven, ter
wijl enkele Ned. gezagscompagniën uit de
krijgsgevangenkampen eveneens aan de bewa
kingsdiensten deelnemen. Tevens worden 8
schepen met Ned. troepen binnen eenige da
gen te Batavia verwacht. In verband met de
ongeregeldheden zijn alle werkzaamheden
van de R.A.P.W.I. op Java stopgezet. Kolff,
de grootste drukkerij in Zd-Oost-Azië, waar
de Japanners hun geld drukten, dat zij op
Java uitgaven, is geheel in tact aangetroffen
en overgenomen. Het nationalistische blad
„Madeka" meldt nog, dat er een volksleger
gereed is, om te allen tijde terugkeer van
het Ned. Koloniale bestuur te bestrijden, ter
wijl ook nog twee vliegvelden bij Soerabaja
door de Indonesiërs zijn veroverd.
De loonen der koelies zijn aanmerkelijk
Verhoogd, terwijl de intellectueele arbeiders
evenveel verdienen als de Nederlanders.
De Amerikaansche pers is nog steeds niet
te spreken over het optreden tegen Soekarno.
De „Washington Post" schrijft, dat Soekarno
al veroordeeld is, ook al beweert hij, dat hij
slechts gebruik heeft gemaakt van de Japan
ners om de Indonesische Nationalistische
Pierre Laval ter dood veroordeeld
FRANKRIJK MAAKT KORTE METTEN EN
STELT DARNAND TERECHT
Op de gisteren gehouden laatste zitting
Van het proces tegen Laval, werd de oud
premier van Vichy, zonder tegenwoordig te
zijn, schuldig verklaard en ter dood ver
oordeeld. Toen het doodvonnis aan Laval
in zijn cel werd medegedeeld, antwoordde
hij: „Ik heb het wel verwacht. Ik zal geen
verzoek om gratie teekenen." Laval's ver
dedigers zullen cassatie aanteekenen.
Hedenmorgen om 9.45 uur is Darnand, die
de vorige week ter dood werd veroordeeld,
terechtgesteld.
ENGELSCHE BENZINE BLIJFT OP
DEN BON
De Engelsche minister van Brandstof en
Energie heeft verklaard, dat de distributie
van benzine voorloopig moet worden ge
handhaafd.
wenschen te zien vervuld. Dit is toevallig het
smoesje, dat elke collaborateur (noem hem
Quisling, Laval of Soekarno) nooit aarzelt
om te gebruiken.
Kamp Singapore bevrijd.
Alle Nederlandsche geinterneerden uit
het Jap. interneeringskamp Singapore zijn
bevrijd. Het grootste deel van hen (de be
stuursambtenaren) is onderweg naar Java.
terwijl eenigen op het schip „Nieuw Holland"
van de K.P.M. op weg zijn naar Europa. De
Ned. bevolking uit dit kamp bestond uit 60
mannen en 10 vrouwen en kinderen, waarvan
de jongste Benni Calen, 14 jaar oud, en de
oudste, de heer Heymans, 82 jaar oud was.
Het besttuur van de vereeniging Neder-
land-Indonesië heeft aan de Nëderl. regee
ring een schrijven gericht, waarin het o.m.
aandringt Pp de benoeming van representa
tieve figuren uit de nationale beweging uit
Indonesië in de Indische regeering, en dat
op de ronde tafel-conferentie deze beweging
door zelf gekozen democratische leiders zal
vertegenwoordigd worden. Voorts wor#t
verzocht het verleenen van zeer bijzondere
faciliteiten aan een delegatie van de «Per-
himpoenan Indonesia om als democratische
nationalisten binnen enkele dagen per spe
ciaal vliegtuig naar Indonesië te vertrek
ken, ten einde contact op te nemen met de
leiders van de nationale beweging.
Van Kleffens en Logeman naar Engeland.
Gisteren zijn de ministers Van Kleffens en
Logeman per vliegtuig naar Engeland ver
trokken, waar zij belangrijke besprekingen
zullen voeren met vooraanstaande figuren uit
Engelsche regeeringskringen. Zij worden
Donderdag in Nederland weer terugverwacht.
We houden voorloopig den
Duitschen tijd
De ministerraad heeft besloten, in verband
met de moeilijke kolenpositie, dit jaar den
Midden-Europeeschen tijd te handhaven.
Het blijft dus bij het uur terugzetten van
de'klok, dat onlangs is geschied, zoodat we
thans nog altijd 40 minuten vooruit leven in
vergelijking met den toestand van vóór den
oorlog.
BURGEMEESTERS.
Tot burgemeester van Nieuwe-Pekela is
benoemd G. Boekhoven, van Zutphen Jhr.
Mr. C. de Jonge en van Kantens R. A. W.
Cleveringa.
Op hun verzoek is aan de heeren G. v. d.
Valk en W. F. v. Beeck Calkoen eervol ont
slag verleend als burgemeester van resp. Lin-
schoten en Langbroek.
tieneraal Winkelman verlaat den
militairen dienst
Bij KB is met ingang van 1 October 1945
aan den generaal H. G. Winkelman, van den
Generalen Staf, opperbevelhebber van land
en zeemacht, eervol ontslag verleend uit den
militairen dienst, onder bijzonderen dankbe
tuiging voor de uitnemende diensten, door
hem als opperbevelhebber van land- en zee
macht. in buitengewoon moeilijke omstan
digheden, bewezen.
GRIEKSCHE REGEERING AFGETREDEN.
De Grieifsche re,gee ring van admiraal
Voulgaris is afgetreden, waarna de regent
van Griekenland den leider der liberale
partij. Sophoulis, heeft ontvangen en op
dracht gegeven voor de vorming van een
nieuw kabinet.
Kamer verlangt waarachtige
staatkunde
Men wil in het land waarachtige Neder
landsche staatkunde. J3ekeert U van den ver
keerden weg waarop ge zijt blijven voort
gaan, ook toen U duidelijk werd, dat hij op
den duur onhoudbaar was. Met dezen raad
heeft gisteren de heer Schouten (a.r.)
zijn, ook naar het oordeel-van hen, die hem
later op onderdeelen bestreden, welspreken
de rede besloten, waarin hij zijn critisch licht
deed vallen over het wetsontwerp Voorloo-
pige Staten-Generaal, waarover de Tijdelijke
Staten-Generaal een beslissing mag nemen,
maar dan ook daarover vrijwel alleen vol
gens een Kon. Besluit van 2 Aug. j.l.
Grondwettig is het betreden van dat pad
niet te verdedigen en het was ook overbodig
voor hen, die als de Regeering tenslotte ook
deed. in de tijdelijke Staten-Generaal de
grondwettelijke "Staten-Generaal zien. Het
kabinet-Gerbrandy was op dat verkeerde pad
voorgegaan en ontweek alle contact met het
parlement: het tegenwoordige kabinet be
sefte misschien te laat zijn dwaling op dit
punt, nu het. terwijl Nederland met de be
vrijding van Indië voor groote moeilijkheden
zit. geon achtergrond in het land en in de
wereld heeft, om daarover van gedachten te
wisselen met een orgaan, waarin zich het
volk uitspreekt, al is het dan niet op de
meest volmaakte wijze samengesteld.
Een interpellatie van mr De Wilde, aange
vraagd bij het begin der vergadering, had op
dezen ongewenschten toestand op scherpe
wijze het licht kunnen doen vallen. Met
een beroep op een Koninklijk Besluit
moest de voorzitter kennelijk tot zijn
leedwezen meedeelen, dat hij niet in
staat was de Kamer toestemming te vei*!
leennn tot het vervullen van een harer be
langrijkste grondwettelijke rechten, terwijl
Indië in een precaire, critieke positie ver
keert. Men kan wel zeggen, dat de zes spre
kers van de groote fracties het op dit punt
eveneens oneens waren met het kabinet, dat
door een Kon. Besluit deze impasse volko
men onnoodig heeft veroorzaakt. Het zal dan
ook niet verwonderen kunnen, indien straks
de Kamer een poging zal ondernemen om uit
dezen onhoudbaren toestand te komen en we
kunnen ons voorstellen, dat het kabinet in
zijn hart dat zal toejuichen. Dan komen we
op den beteren weg en misschien nog wel
verder ook. Pers en radio en al wat de Re
geering verder doet met een weinig Neder-
landsch propaganda-apparaat, blijkt wel zeer
onvoldoende tegenover de wereld in moei
lijke dagen als we thans beleven en gezien
de vele bijna bovenmenschelijke probleven,
waarvoor we als volk staan. Zoo langzamer
hand zijn we gekomen, onbedoeld misschien,
tot een soort ongecontroleerde besluiten-
regeering, die met terzijdestelling van Grond
wet en wet regeert en beslissingen neemt
en de millioenen uitgeeft bij stroomen. zonder
eenige controle en zonder orgaan, dat voor
de belangen van het volk kan opkomen.
Dit parlementairloos tijdperk is ongehoord.
En in de historie onbekend, zei later Mr.
J o e k e s. Gevolg is, dat de Regeering moreel
prestige gaat verliezen en reeds bezig is te
verliezen. Noodeloos. Want het maandenlang
uitstel met het terug laten komen van het
parlement had geen zin. Op den achtergrond
staat kennelijk het opefeeren van de Neder
landsche Volksbeweging onder het voorwend
sel, dat ons volk nog niet rijp zou zijn voor
verkiezingen. Hoe onhoudbaar dat is toonde
de heer Schouten duidelijk aan, al waren
niet allen het met hem heelemaal eens. Maar
iets van het ge^rongene van de huidige posi
tie voelden ze toch wel.
Sprekende zooals ik doe, aldus de heer
Schouten, dien ik geen partij, ook geen
beweging, maar het belang van het volk door
het volksleven weer te willen plaatsen op de
basis van ons positieve recht. Zou de regee
ring van de dwaling haars weegs terugkee-
ren, dan zou dat bij de groote meerderheid
van ons volk instemming vinden, geen ver
wijten meer, maar we zouden eendrachtig als
één man de regeering kunnen gaan steunen
in de groote vraagstukken waarvoor we staan.
(Slot Overzicht Tweede Kamer zie pag. 2)
BELGISCHE RADIO VERZWEEG
BOODSCHAP VAN KONING LEOPOLD.
Naar de Gazet van Antwerpen meldt, heeft
de katholieke senator baron Nothomb ver
zocht den minister van verkeer te mogen
interpelleeren over „de instructies, die aan
den Belgischen nationalen radio-omroep ge
geven werden om te zwijgen over de bood*
schap van Z.M. den Koning."
NIEUW JAPANSCH KABINET WIL
DEMOCRATISCH HANDELEN.
In Japan is een nieuw kabinet geformeerd,
dat is goedgekeurd door Mac Arthur.
De nieuwe Japansche premier, Sjidehara,
heeft een acht-punten-program bekend ge
maakt, als grondslag van het beleid van zijn
kabinet. Deze punten betreffen voornamelijk
de vestiging van eéh democratische regee
ring, de wederopbouwproblemen, de drasti
sche vernieuwing van het geheele bestuurs
apparaat en de invoering van een vooruit
strevende onderwijspolitiek. Op een pers
conferentie deelde de premier nog mede,
dat zijn kabinet volkomen liberaal en niet
reactionnair zou zijn.
Bevin en Molotof hebben weer telegram
men gewisseld en de hoop uitgesproken, dat
de tijdelijke moeilijkheden overwonnen mo
gen worden.
Te Liverpool zijn 14.000 havenarbeider*
in staking gegaan.
Te N. York is een bijeenkomst gehou
den ter herdenking van de gestorven Ned.
Joden.
Rusland beschikt over een nieuw mo
del autogi'ro om verbinding met geïsoleerde
gebieden te onderhouden.
DAT de Roode Kruis-berichtkaarten voor
Ihdië reeds t>e Colombo zijn aangekomen,
een tweede zending van uit Den Haag via
Londen naar Indië onderweg is en thans
reeds berichtkaarten tot een totaal van
300 kg. zijn verzonden.
DAT met ingang van 15 Oct. de Kon.
Bibliotheek te Den Haag weer iederen werk
dag van 9.3016.30 uur is geopend en de
uitleening van boeken voorloopig nog be
perkt blijft van 9.30—11.30 uur.
DAT thans naar schatting 1500 2000 H.A.
van de Wieringermeer zijn droog gevallen
en zonder groote tegenvallers omstreeks
Kerstmis de geheele polder droog zal zijn.
DAT de burgemeester van Nijmegen, mr
C. H. Hustinx, gisteren per vliegtuig naar
Berlijn is vertrokken om tegenwoordig te
zijn bij de uitreiking van Ned. onderschei
dingen aan de manschappen der 82ste Ame
rikaansche Airborne-d'i visie.
DAT te Nijmegen een comité van actie is
gevormd, hetwelk zich ten doel stelt in den
lande de aandacht te vragen voor de moei
lijkheden van deze zwaar getroffen stad.
DAT het adres, vermeld in ons blad van
Zaterdag, voor de uitwisseling van leer
lingen met Denemarken niet is, Jan van
Goyenkadie 14, maar ito. 44, te Leiden, tel.
20975.
DAT Paul de Groot gisteravond in een
vergadering te Amsterdam verklaade, dat
de Comm. Partij Holland zioh met hand en
tand zal verzetten tegen een optreden met
wapengeweld van Nederl. zijde tegenover
Indonesiërs.
DAT in verband met de ontdekking van
fraude op het distributiekantoor te Roo
sendaal 5 ambtenaren werden gearresteerd
en 26 personen verbaliseerd.
DAT twee N.S.B.-ers, die uit het fort
Ellewoutsdijk wi9ten te ontvluchten, bij
Rilland weer gegrepen werden, doordat
enkele landarbeiders deze kaalhoofdigen
eenigszins verdacht vonden.
DAT nabij het grensdorp Putten (N. B.)
een eenvoudig doch stijlvol monument is
onthuld ter nagedachtenis van de in 1940
gesneuvelde soldaten van de 4-III g.b.
DAT op een totaal van 1500 leden van het
gemeenteperscneel van Breda door de zui
veringscommissie 1 lid werd ontslagen, 16
geschorst en 19 diciiplinair gestraft.
DAT H. M. de Koningin gisteren een be
zoek bracht aan de tentoonstelling „Kunst
in vrijheid" in het Rijksmuseum te Amster
dam en daarna een tocht maakte door de
haven.
DAT tot onzen Nederl. Middenstand ca.
400.000 bedrijven gerekend kunnen worden
en ongeveer een zesde gedeelte van onze be
volking daar rechtstreeks bij betrokken is.
JDAT naar Dr. W. L. Groene veld Meyer.,
directeur van den Middenstand, gisteravond
in een radiorede meedeelde, de regeering zal
meewerken aan de stichting van vakscholen
en bevordering van het leerlingwezen.
DAT ook voor den markt- en straathandel
maatregelen in voorbereiding zijn om deze
kooplieden te beschermen tegen ongezo ide
concurrentie.
DAT Nederlandsche boeken (bij voorkeur
goede romans en boeken op technisch en
landbouwkundig gebied) gevraagd worden
voor de mannen van onze expeditionaire
macht, die thans in kampen in Engeland,
Schotland en Ierland worden opgeleid.
DAT deze boeken ingepakt of eventueel
ook oningepakt kunnen worden afgegeven
aan de postkantoren, die alles dirigeeren
naar het bureau A.V.O.S. te Rotterdam, dat
voor doorzending zal zorg dragen.
DAT de druivenexport naar Zweden thans
op ruimere schaal plaats vindt en één expor
teur te Monster in de afgeloopen week 4000
kg daarheen verzond.
DAT de afdeeling Distributie bouwmate
rialen van het Rijksbureau voor keramische
producten thans is gevestigd Hooftskade 1,
's-Gravenhage.
DAT het afleveren van knoopen gebonden
is aan een door het Rijksbureau voor textiel
af te geven afleveringsvergunning, welke in
duplo dient te worden aangevraagd bij de
Sectie Confectie. Heeren&raclit 470, Amster
dam.
Naar ons gevoel tergend langzaam komen
de berichten binnen omtrent den politieken
toestand op Java. Wel bereiken ons thans
allerlei mededeelingen omtrent het weder
varen van landgenooten, in kampen en ge
vangenissen en deze roepen hier rouw in het
leven. Doch overigens is het voor het groote
publiek afwachten.
Nu denke niemand, dat achter de schennen
niets gebeurt. Onze Regeering is waakzaam
en bezig. De ministers Logemann en v. Klef
fens zijn in Londen geweest, want bij den
oorlog in het Oosten was aan Engeland de
taak opgedragen den sector van ons Indië
vrij te maken. Deze ministers hebben, daar
aan behoeft niet getwijfeld te worden, wel
begrip gevonden voor onze trouwens zeer na
tuurlijke opvatting der gebeurtenissen in
Indië.
Dooh ook de Nederlandsche vertegenwoor
digers in Australië laten niet los en een;ge
verbetering is aldaar ingetreden, hoe moei
lijk het ons blijft vallen de houding van
regeering en een deel van het Australische
volk te begrijpen. Dan en dit is van het
grootste belang is de Lt. Gouv.-Generaal
Van Mook te Batavia aangekomen en met
hem het marinehoofd Helfrich. Ook weten
wij dat Mountbatten niet de woordelijke ver
klaring van generaal Christison dekt. doch de
ons toegezegde verklaring van Mountbatten,
welke verwacht werd omtrent het weekeind,
is nog niet afgelegd.
Tenslotte is nu wel volkomen duidelijk dat
Japans nederlaag vroeger is opgekomen dan
verwacht werd. Toen de verbindingslijnen
tusschen Japan en zijn bezette gebieden vrij
wel vernietigd waren en de atoombom zijn
doodelijken plicht begon te doen. was de oor
log practiscfb meteen uit. Dit beteekende dat
de groote getalen landingstroepen, welke na
den strijd ter zee zouden worden ingezet,
voor de landingen op Japan, nog niet in
grooten getale ter plaatse waren. En hier heeft
men de verklaring, waarom er te"gering aan
tal landingstroepen bij de hand zijn voor
ons Indië. Nu wordt dat getal wel opgevoerd,
doch de zeewegen zijn lang en de transport
schepen zijn beperkt in aantal. Onze eigen
koopvaardijvloot vervult haar taak in het
raam van het geheel. Noem daarbij nog de
oorlogsmoeheid welke zich alom begint te
vertoonen, en dan is de militaire situatie wel
ongeveer geteekend.
Nu komt het naar onze rr^eening op twee
groote zaken aan. Ten eerste dat als vast
kan worden aangenomen dat de belofte onzer
Koningin omtrent Indie's verheffing tot een
gelijkberechtigd deel van ons rijk zal wor
den nagekomen. Nederlandsche beloften in
het internationale leven zijn nimmer vodjes
papier geweest en in dezen oorlog wel het
minst van al. Onze bondgenooten zullen dat
toestemmen zonder eenige reserve. Als buf
ferstaat tusschen de democratische en fas
cistische landen hebben wij volkomen onzen
plicht gedaan, èn in Europa, èn in het Oosten.
Ten tweede moet het in deze uiterst moei
lijke omstandigheden voor ons rijk duidelijk
zijn, en steeds duidelijker worden, dat onze
bondgenooten tegenover onzen plicht hun
plicht stellen. Het vertrouwen over en weer
mag niet geschokt worden. Na den oorlog zal
Nederland tusschen het verslagen Duitsch-
land en de zegevierende zeemachten wéér
een bufferpositie innemen. Van de onder
vindingen, nu opgedaan, zal het afhangen of^
ons volk bereid is, in rustig vertrouwen die
zware taak als een historische te gaan be
schouwen.
Tegenover plicht moet in het leven altijd
wederplicht worden gesteld.
Chr. partijen blijven helaas
gescheiden optrekken
Voorloopig slechts federatieve samenwerking
In efen vergadering te Dordrecht, gister
avond- gehouden, deelde de heer Jan Schou
ten mede, dat een fusie van de Chr. Hist.
Unie en de A.R. Partij geen doorgang zal
vinden. Jl. Zaterdag hebben besprekingen
plaats gehad tusschen voormannen der beide
partijen en het voorloopig resultaat is teleur
stellend. Men zal niet kunnen rekenen op
een fusie, maar zich moeten beperken tot
èen federatieve samenwerking. Binnen en
kele dagen zal een desbetreffende verkla
ring worden afgelegd voor de C. H. Unie
door den heer Tilanus en voor de A.R. Partij
,door mr de Wilde.
Spr. wilde niet vooruitloopen en alleen
mededeelen, dat de bezwaren van de C. H.
Unie tegen een fusie op korten termijn van
dien aard zijn, dat die fusie voorloopig niet
tot stand zal komen. Wel kan men rekenen
op de meest hartelijke samenwerking. Naar
de juiste middelen en wegen daartoe wordt
nog gezocht.
STAATKUNDIG GEREF. PARTIJ KEERT
TERUG.
Het hoofdbestuur van de Staatk. Geref.
Partij (waarvan Ds. Kersten de leider wis)
is te Rotterdam in vergadering bijeen ge
weest. Besloten werd de partii te doen her
leven en mede te werken aan de samenstel
ling van de noodgemeenteraden, ook al zijn
er bezwaren en bedenkingen. Het hoofdbe
stuur is voornemens met de afgevaardigden
der prov. besturen 17 Oct. a s te Utrecht in
vergadering bijeen te komen.
Amerika werkt aan schroeflooze bom
menwerpers; snelheid 5 a 600 mijl, hoogte
13 km.
De burgemeester van Keulen Adenauer
Is ontslagen; hij bouwde te weinig noodwo
ningen.
Eisenhower krijgt een adviseur in Jood-
sche aangelegenheden naast zich.
Nimi'tz is eereburger van N. York ge
worden en ontving een gouden medaille.
In Amerika wil men Fritz Th ijs sen en
40 andere groot-mdugtrieeLen op de lijst van
oorlogsmisdadigers plaatsen.
Minder zonnig, aldus De Bildt.
Tot morgenavond wordt verwacht: Matige,
aan de kust krachtige, wind tusschen Zuid
en Zuid-West, half tot zwaar bewolkt, aan
vankelijk nog droog, later in het Westen des
lands toenemende regenkansen, zelfde tempe
ratuur.
ZON EN MAAN.
Zon op 6.57 en onder 17.56; Maan op 12 16
en onder 20.28. Op 14 Oct. Eerste kwartier;
21 Oct. Volle maan en 27 Oct Laatste kwar
tier.
